Bài 25 (Thứ Tư 4/10/2000)

THÁNH THỂ LÀ TƯỞNG NIỆM CÁC VIỆC TỒN NĂNG CỦA THIÊN CHÚA

1. Trong nhiều khía cạnh của Thánh Thể nổi nhất là khía cạnh “tưởng niệm”, một khía cạnh liên hệ đến một đề tài Thánh Kinh hết sức quan trọng. Chẳng hạn chúng ta đọc thấy trong Sách Xuất Hành: “Thiên Chúa đã nhớ đến giáo ước Ngài đã lập với Abraham và Giacĩp” (Ex 2:24). Tuy nhiên, Sách Nhị Luật lại viết: “Các ngươi phải nhớ đến những gì Chúa là Thiên Chúa các ngươi đã làm...” (7:18). Theo Thánh Kinh, việc Thiên Chúa nhớ lại và việc con người nhớ đến đã cấu kết với nhau làm thành một yếu tố nền tảng nơi sinh hoạt của Dân Thiên Chúa. Thế nhưng, “đây khơng phải thuần túy chỉ là một việc hồi tưởng về những biến cố đã qua, mà là việc loan báo các cơng cuộc quyền năng do Thiên Chúa thực hiện cho lồi người. Trong việc cử hành phụng vụ các biến cố này, những biến cố ấy trở nên hiện hữu thực sự một cách chắc chắn” (Sách Giáo Lý của Giáo Hội Cơng Giáo, số 1363). Việc tưởng niệm là việc nhắc lại mối liên kết của một giao ước bất biến: “Chúa đã nhớ đến chúng tơi; Ngài sẽ chúc phúc cho chúng tơi” (Ps 115:12).

Như thế, đức tin theo Thánh Kinh bao hàm việc hồi tưởng thực sự về các cơng cuộc cứu độ. Những cơng cuộc này được tuyên xưng trong bản Đại Tuyên Hỷ là Thánh Vịnh 136, một thánh vịnh mà , sau khi loan báo về việc tạo thành và cứu độ được ban cho dân Yến Duyên qua Cuộc Xuất Hành, đã kết thúc như sau: “Chính Ngài là Đấng đã nhớ đến chúng tơi nơi phận thấp hèn, vì tình Ngài bền vững muơn đời; và Ngài đã giải cứu chúng tơi...; Ngài là Đấng ban lương thực cho tất cả mọi xác phàm, vì tình Ngài bền vững muơn đời” (Ps 136:23-25). Chúng ta cũng thấy những lời tương tự như vậy nơi Phúc Âm, qua mơi miệng của Mẹ Maria và ơng Zacaria: “Ngài đã hộ phù Yến Duyên tơi tớ của Ngài bởi nhớ lại lịng Ngài xĩt thương... khi nhớ tới giao ước thánh của Ngài” (Lk 1: 54, 72).

2. Trong Cựu Ước, việc “tưởng niệm” tuyệt đỉnh về các cơng cuộc của Thiên Chúa trong lịch sử đĩ là phụng vụ Vượt Qua trong biến cố Xuất Ai Cập, ở chỗ, mỗi lần dân Yến Duyên cử hành Lễ Vượt Qua thì Thiên Chúa thực sự ban cho họ ơn được tự do và cứu độ. Thế nên, trong lễ nghi Vượt Qua, hai việc tưởng nhớ được giao kết với nhau: một thần linh và một nhân loại, tức là, ân sủng cứu độ và đức tin tri ân. “Ngày này sẽ là một ngày tưởng nhớ đối với các người, và các người sẽ cử hành ngày ấy như là một ngày lễ kính Chúa... Ngày này sẽ nên như là một dấu hiệu trên tay của các người và như là một việc tưởng niệm trước mắt của các người, để lề luật của Chúa luơn ở trên mơi miệng của các người; vì Chúa đã dùng cánh tay mạnh mẽ mang các người ra khỏi Ai Cập” (Ex 12:14, 13:9). Vì biến cố này mà dân Yến Duyên, như một triết gia Do Thái nĩi, sẽ luơn luơn là “một cộng đồng theo lịng tưởng nhớ” (M. Buber).

3. Việc Thiên Chúa tưởng nhớ giao kết với việc lồi người tưởng niệm cũng ở ngay trung tâm của Thánh Thể nữa, một việc “tưởng nhớ” tuyệt đỉnh của Lễ Vượt Qua Kitơ Giáo. Vì “anamnesis”, tức tác động tưởng nhớ, là cốt lõi của việc cử hành này, ở chỗ, hy sinh của Chúa Kitơ, một biến cố cĩ một khơng hai, được thực hiện một cách ephapax, tức “một lần vĩnh viễn” (Heb 7:27, 9:12, 26, 10:12), đã trải dài sự hiện diện cứu độ của mình trong thời gian và khơng gian nơi lịch sử lồi người. Điều này đã được thể hiện nơi lệnh truyền sau hết, một lệnh truyền được Thánh Luca và Phaolơ ghi lại trong đoạn về Bữa Tiệc Ly như sau: “Đây là mình Thày sẽ bị nộp vì các con. Các con hãy làm việc này mà nhớ đến Thày... Đây là chén tân ước bằng máu Thày. Mỗi lần các con uống chén này, các con hãy làm để nhớ đến Thày” (1Cor 11:24-25; x Lk 22:19). Biến cố đã qua về “thân thể đã hy sinh vì chúng ta” trên cây Thập Giá được tái hiện hơm nay đây, để rồi, như Thánh Phaolơ tuyên bố, hướng về tương lai của việc cứu chuộc tận cùng: “Mỗi lần anh em ăn bánh này và uống chén ấy, anh em loan truyền việc Chúa chịu chết cho tới khi Người ại đến” (1Cor 11:26). Như thế, Thánh Thể là việc tưởng niệm cuộc tử nạn của Chúa Kitơ, thế nhưng, Thánh Thể cũng là việc hiện diện hy sinh của Người cững như là việc ngưỡng vọng đến cuộc tái hiện vinh quang của Người. Thánh Thể là bí tích của việc Chúa phục sinh liên tục áp dụng ơn cứu độ trong lịch sử. Như thế chúng ta mới cĩ thể hiểu được lời Thánh Phaolơ huấn dụ Timơthêu: “Hãy nhớ đến Chúa Giêsu Kitơ, Đấng sống lại từ kẻ chết, Đấng thuộc giịng dõi Đavít” (2Tim 2:8). Nơi Thánh Thể, việc tưởng nhớ này tồn tại và sinh động một cách đặc biệt.

4. Thánh Ký Gioan đã giải thích cho chúng ta biết ý nghĩa sâu xa của việc “tưởng niệm” những lời nĩi và các biến cố của Chúa Kitơ. Khi Chúa Giêsu thanh tẩy đền thờ cho khỏi đám buơn bán và loan báo rằng đền thờ sẽ bị phá hủy rồi được tái thiết trong ba ngày, Thánh Gioan đã chú giải rằng: “Khi Người sống lại từ cõi chết, các mơn đệ đã nhớ lại rằng Người đã nĩi đến điều này; do đĩ, các vị đã tin Thánh Kinh và lời Chúa Giêsu đã phán” (Jn 2:22). Việc tưởng nhớ này, một việc tưởng nhớ trổ sinh và nuơi dưỡng đức tin, là việc làm của Chúa Thánh Thần, “Đấng Cha sẽ sai đến nhân danh” Chúa Kitơ: “Ngài sẽ dạy các con tất cả mọi sự, và sẽ làm cho các con nhớ lại tất cả những gì Thày đã nĩi với các con” (Jn 14:26). Như thế là cĩ một việc tưởng niệm thực sự, đĩ là việc tưởng niệm nội tâm làm cho chúng ta hiểu được Lời của Thiên Chúa, và việc tưởng niệm theo bí tích nơi Thánh Thể. Đây là hai thực tại cứu độ được Thánh Luca hợp lại trong trình thuật rõ ràng về hai mơn đệ trên đường đi Emmau, một trình thuật được cấu trúc chung quanh việc giải thích các câu Kinh Thánh và việc “bẻ bánh” (x Lk 24:13-55).

5. Bởi thế, “tác động tưởng nhớ” là “mang đến cho cõi lịng” theo ký ức và cảm tình, song nĩ cũng là việc cử hành một sự hiện diện nữa. “Chỉ cĩ một mình Thánh Thể, việc tưởng niệm thực sự mầu nhiệm vượt qua của Chúa Kitơ, mới cĩ khả năng làm cho việc tưởng nhớ đến tình yêu của Người tồn tại mà thơi. Vì thế, Thánh Thể là việc Giáo Hội âm thầm tỉnh thức, bằng khơng, khơng cĩ hiệu năng thần linh của niềm hứng khởi liên tục rất ngọt ngào này, khơng cĩ quyền năng thấm nhập của ánh mắt Vị Hơn Phu gắn nhìn mình, Giáo Hội rất dễ bị rơi vào quên lãng, vơ cảm và bất trung” (Tơng Thư Patres Ecclesiae, III: Ench. Vat., 7, 33). Lời mời gọi tỉnh thức này làm cho các phụng vụ Thánh Thể vươn tới việc Chúa đến sau hết, tới việc Giêrusalem trên trời xuất hiện. Nơi Thánh Thể, Kitơ hữu phát triển niềm hy vọng được vĩnh viễn gặp gỡ Chúa của mình.

(Tuần san L’Osservatore Romano, ấn bản Anh ngữ, 11/10/2000)