“Truyền Thông và Gia Đình: Nguy Cơ và Lợi Ích”

Sứ Điệp cho Ngày Thế Giới Truyền Thông 23/5/2004
 

 

Vào ngày lễ Thánh Phanxicô Salêsiô, 24/1 hằng năm, Tòa Thánh thường có lệ phổ biến Sứ Điệp Ngày Thế Giới Truyền Thông hằng năm của ĐTC

Anh Chị Em thân mến,

1.     Việc phát triển phi thường của các phương tiện truyền thông đại chúng cũng như tình trạng càng thêm thuận lợi của chúng đã tạo nên những cơ hội đặc biệt cho việc thăng tiến đời sống chẳng những của cá nhân mà còn của các gia đình nữa. Đồng thời các gia đình ngày nay cũng đang phải đối diện với những thách đố mới phát xuất từ những phổ biến khác nhau thường là mâu thuẫn do các phương tiện truyền thông đại chúng trình bày. Đề tài cho Ngày Thế Giới Truyền Thông, “Truyền Thông và Gia Đình: Nguy Cơ và Lợi Ích” là một đề tài hợp thời, vì nó kêu mời chúng ta hãy nghiêm chỉnh suy nghĩ về việc sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng của các gia đình, cũng như về cách thức hành sử được các phương tiện này giành cho các gia đình cũng như cho các quan tâm của gia đình.

Đề tài năm nay còn là một nhắc nhở cho hết mọi người, cho cả những người đi làm truyền thông cũng như cho đối tượng của họ, là tất cả mọi thứ truyền thông đều có chiều kích luân lý của nó. Như chính Chúa đã nói, lòng đầy mới trào ra ngoài miệng (x Mt 12:34-35). Dân chúng tăng tiến hay suy giảm tầm vóc luân lý qua những ngôn từ họ nói cũng như qua những điều họ muốn nghe. Bởi thế, đức khôn ngoan và việc nhận thức về việc sử dụng các phương tiện truyền thông đặc biệt liên quan đến vai trò của các chuyên viên truyền thông, của cha mẹ và các nhà giáo dục, vì những quyết định của họ hết sức ảnh hưởng đến trẻ em và giới trẻ là thành phần họ có trách nhiệm và thành phần thật sự là tương lai của xã hội.

2.     Nhờ việc lan tràn chưa từng có của thị trường các thứ truyền thông trong các thập niên gần đây, nhiều gia đình trên thế giới, thậm chí cả những gia đình khá khiêm tốn, giờ đây tại tư gia cũng có phương tiện sử dụng các nguồn truyền thông rộng rãi khác nhau. Nhờ đó, họ thực sự có vô vàn cơ hội về thông tín, giáo dục, mở rộng văn hóa, thậm chí cả việc tăng triển thiêng liêng nữa, những cơ hội mà hầu hết các gia đình sống ở các thời trước đây khó có thể được hưởng.

Tuy nhiên, những phương tiện truyền thông đại chúng này cũng có khả năng tác hại trầm trọng cho các gia đình bằng việc phổ biến một thứ quan niệm hụt hẫng hay thậm chí méo mó về đời sống, gia đình, tôn giáo và luân lý. Quyền lực này một là củng cố hai là lấn át các giá trị tuyền thống như tôn giáo, văn hóa và gia đình, những thứ tác dụng đã được Công Đồng Chung Vaticanô II thấy rõ khi dạy rằng “để các phương tiện truyền thông đại chúng được sử dụng xác đáng thì tất cả những ai sử dụng chúng cần phải biết những nguyên tắc về phương diện luân lý và trung thành áp dụng chúng” (“Inter Mirifica”, 4). Truyền thông dưới bất cứ hình thức nào bao giờ cũng phải được chi phối bởi tiêu chuẩn đạo lý đối với việc tôn trọng sự thật cũng như đối với việc tôn trọng phẩm giá con người.

3.     Những quan tâm này đặc biệt áp dụng vào việc truyền thông hành sử đối với gia đình. Một mặt hôn nhân và đời sống gia đình thường được diễn tả một cách tế nhị, vừa thực tế nhưng lại dễ thương, những gì thực hiện các nhân đức như yêu thương, trung tín, thứ tha và quảng đại hiến mình cho người khác. Truyền thông quả thực cũng phổ biến những gì cho thấy tình trạng thất bại và thất vọng bất khả tránh được các đôi phối ngẫu và gia đình cảm nghiệm thấy, như những căng thẳng, xung khắc, thực tế, những chọn lựa tai hại và những việc làm tổn thương, tuy nhiên, truyền thông đồng thời cũng nỗ lực phân biệt phải trái, tách biệt tình yêu đích thực khỏi những bộ mặt giả tạo của nó, và cho thấy tầm mức quan trọng bất khả thay thế của gia đình như là đơn vị nền tảng của xã hội.

Mặt khác, gia đình và đời sống gia đình tất cả cũng thường bị truyền thông phác tả một cách không trọn vẹn. Tính cách bất trung, sinh hoạt tính dục ngoại hôn và tình trạng thiếu vắng quan niệm về luân lý và thiêng liêng của giao ước hôn nhân được vẽ vời không một lời bình phẩm, trong khi đó có những lúc lại còn tích cực ủng hộ cho vấn đề ly dị, ngừa thai, phá thai và đồng tính luyến ái. Những hình ảnh như thế, được cổ võ bởi những động lực đối địch lại với hôn nhân và gia đình, là những gì tác hại cho công ích của xã hội.

4.     Việc suy nghĩ theo lương tâm về chiều kích đạo lý của những thứ truyền thông này phải đưa đến những việc làm cụ thể nhằm mục đích để loại trừ đi những nguy cơ do truyền thông gây ra tác hại đến tình trạng phúc hạnh của gia đình, cũng như để bảo đảm là những phương tiện truyền thông quyền lực ấy sẽ vẫn là những nguồn mạch chân thực cho việc thăng hóa con người. Trách nhiệm đặc biệt về vấn đề này ở trong tay của những người đi làm truyền thông, của các vị có thẩm quyền dân sự cũng như ở các vị phụ huynh.

Đức Giáo Hoàng Phaolô VI đã cho thấy là những chuyên gia truyền thông cần phải “biết và tôn trọng các nhu cầu của gia đình, và đôi khi cần phải thực sự can đảm, và luôn luôn có một cảm thức mạnh về trách nhiệm của mình” (Message for the 1969 World Communications Day). Không dễ gì chống lại được những áp lực về thương mại hay những đòi hỏi chiều theo các ý hệ trần tục, thế nhưng đó lại là những gì các người đi làm truyền thông hữu trách cần phải làm. Giá phải trả thì cao, vì hết mọi cuộc tấn công đến giá trị nồng cốt của gia đình là tấn công tới sự thiện thực sự của nhân loại.

Các vị có thẩm quyền dân sự có nhiệm vụ ân cần nâng đỡ hôn nhân và gia đình vì quyền lợi của chính xã hội. Thế nhưng, hiện nay có nhiều vị đã chấp nhận và làm theo những lập luận phóng khoáng thiếu lành mạnh của những nhóm tranh đấu cho những thực hành đưa đến một hiện tượng trầm trọng cho cuộc khủng hoảng về gia đình cũng như cho việc suy yếu của chính quan niệm về gia đình. Không cần phải sử dụng đến vấn đề kiểm duyệt, vấn đề đòi hỏi là các vị thẩm quyền dân sự phải phác ra các chính sách và những phương sách có kỷ cương để bảo đảm là các phương tiện truyền thông không làm gì phạm đến sự thiện gia đình. Các vị đại diện gia đình phải là thành phần của việc thực hiện chính saách này.

Các vị phác họa chính sách cho ngành truyền thông cũng như cho lãnh vực dân sự cũng phải làm việc cho một thứ phân phối quân bình đối với các nguồn lợi về truyền thông ở cả lãnh vực quốc gia và quốc tế, trong khi đó vẫn tôn trọng tính cách toàn vẹn của các thứ văn hóa truyền thống. Các phương tiện truyền thông không được có những mưu đồ chống lại các thứ giá trị lành mạnh của gia đình theo các thứ văn hóa truyền thống hay có mục đích, như là một yếu tố của tiến trình toàn cầu hóa, nhằm thay thế các thứ giá trị này bằng những thứ giá trị đã bị tục hóa bởi một xã hội hưởng thụ.

5.     Các vị phụ huynh, với vai trò là những nhà giáo dục ch ính và quan trọng nhất của con cái mình, cũng là những vị đầu tiên phải dạy cho chúng về các phương tiện truyền thông. Các vị được kêu gọi để huấn luyện cho con cái mình biết “sử dụng các phương tiện truyền thông một cách điều độ, phân biệt, tỉnh táo và khôn ngoan” ("Familiaris Consortio," 76). Một khi cha mẹ nhất quyết làm như thế một cách đàng hoàng tử tế thì đời sống gia đình sẽ được nhiều lợi ích. Thậm chí cũng có thể dạy cho cả các con em còn thơ bé biết về các phương tiện truyền thông, ở chỗ dạy cho chúng biết các phương tiện này được con người muốn nói với nhau chế tạo ra; những vấn đề con người muốn nói với nhau ấy thường là những vấn đề để làm một cái gì đó, chẳng hạn để bán một thứ đồ chế tạo nào đó, để khêu gợi lên một hành vi cử chỉ mập mờ nào đó, không hợp với những thị hiếu tốt nhất của trẻ em hay không hợp với sự thật về luân lý; trẻ em không được bạ cái gì cũng chấp nhận hay bắt chước những gì chúng thấy nơi các phương tiện truyền thông.

Cha mẹ cũng cần phải điều hành việc sử dụng các phương tiện truyền thông trong gia đình. Công việc này bao gồm vấn đề phác họa chương trình sử dụng các phương tiện truyền thông, vấn đề triệt để giới hạn giờ giấc cho phép con cái được sử dụng các phương tiện truyền thông, vấn đề biến việc giải trí thành một thứ sinh hoạt của gia đình, vấn đề không giới hạn sử dụng một số phương tiện truyền thông nhưng cũng có những lúc dẹp bỏ tất cả những phương tiện ấy đi cho các sinh hoạt khác của gia đình (biệt chú: theo người dịch hiểu ý ĐTC muốn nói ở đây có thể là bỏ không xem truyền hình trong Mùa Chay để dùng thời gian đó mà chia sẻ Lời Chúa với nhau chẳng hạn). Nhất là cha mẹ phải làm gương sáng cho con cái trong việc chọn lựa sử dụng các phương tiện truyền thông một cách thận trọng. Họ thường cảm thấy có lợi khi cùng với các gia đình khác nghiên cứu và bàn luận về các vấn đề cũng như về các cơ hội xẩy ra trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông. Các gia đình phải lên tiếng nói với những nhà sản xuất, những người quảng cáo và các vị có thẩm quyền về dân sự những gì họ thích và không thích (biệt chú: tất nhiên ở đây ĐTC có ý noí theo nghĩa tích cực chứ không phải tiêu cực, nghĩa là các gia đình được quyền lên tiếng về những gì mình thích tốt và không thích xấu chứ không phải ngược lại).

6.     Các phương tiện truyền thông xã hội có một khả năng tích cực rất lớn trong việc phát động những thứ giá trị lành mạnh về nhân bản và gia đình, nhờ đó góp phần vào việc canh tân cải cách xã hội. Với khả năng mãnh liệt của mình trong việc tuyên truyền tư tưởng và chi phối tác hành, các người hành nghề truyền thông phải nhìn nhận rằng họ có một trách nhiệm về luân lý, không phải chỉ ở chỗ cống hiến cho các gia đình tất cả những gì có thể khích lệ, trợ giúp và nâng đỡ các gia đình đạt tới việc canh tân cải cách xã hội, mà còn ở chỗ thực hiện đức khôn ngoan, phán đoán lành mạnh và tính cách công bằng trong việc trình bày những vấn đề liên quan đến tính dục, hôn nhân và đời sống gia đình nữa.

Hằng ngày các phương tiện truyền thông được nhiều nhà và nhiều gia đình tiếp đón như là một vị khách quen thuộc. Vào Ngày Thế Giới Truyền Thông năm nay, Tôi xin các người hành nghề truyền thông cũng như các gia đình hãy nhìn nhận ân huệ đặc biệt này cùng với trách nhiệm của ân huệ ấy. Chớ gì tất cả mọi người dính dáng đến ngành truyền thông nhìn nhận rằng họ thật sự là “những người quản lý và là những điều hành viên của một thứ quyền lực thiêng liêng mãnh liệt là những gì vốn thuộc về gia sản của loài người và có mục đích làm phong phú toàn thể cộng đồng nhân loại” (Diễn Từ ngỏ cùng Các Chuyên Viên Truyền Thông, Los Angeles, 15/9/1987, đoạn 8). Và chớ gì các gia đình luôn biết tìm thấy nơi các phương tiện truyền thông xã hội một mạch nguồn nâng đỡ, phấn khích và hứng khởi, trong việc nỗ lực sống như là một cộng đồng của sự sống và yêu thương, trong việc huấn luyện giới trẻ về những giá trị luân lý lành mạnh, cũng như trong việc phát triển một nền luân lý đoàn kết, tự do và an bình.

Tại Điện Vatican ngày 24/1/2004, Lễ Thánh Phanxicô Salêsiô


Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, chuyển dịch từ tài liệu của Tòa Thánh được Zenit phổ biến ngày 25/1/2004.