Nghệ Thuật Giáo Dục
 

Giáo Dục: Bản Chất Cao Trọng và Tác Dụng Hệ Trọng

Có thể nói trong tất cả những việc làm của con người trên đời, ngoại trừ những việc siêu linh về tín ngưỡng trực tiếp liên quan tới vấn đề tin tưởng Thượng Đế, tôn thờ Đấng Tối Cao, không việc gì cao trọng và hệ trọng cho bằng việc giáo dục con người. Trước hết, bởi vì, về bản chất cao trọng, việc giáo dục đụng đến chính tâm linh con người, đến tinh thần của con người, đến một lãnh vực mà khoa học và kỹ thuật tối tân mấy đi nữa cũng không làm gì được, và đến một lãnh vực theo đuổi con người cho tới khi họ qua đời chứ không phải chỉ trong thời gian họ chưa thành nhân. Sau nữa, bởi vì, về hậu quả hệ trọng, giáo dục còn liên quan đến vận mệnh chung của cả một dân tộc hay xã hội loài người nữa, ở chỗ, một xã hội mất giáo dục hay vô giáo dục, thì có văn minh mấy đi nữa cũng sẽ chỉ là một xã hội múa rối, một xã hội “nửa người nửa ngợm nửa đười ươi”, một xã hội “đóng khố đi giầy tây”. Chưa hết, hậu quả hệ trọng của một xã hội có những con người độc ác man rợ còn ở chỗ, chỉ cần một con người duy nhất thôi không cần nhiều, như một Hitler của Đức Quốc Xã hay một Stalin của Cộng Sản Nga chẳng hạn, xã hội loài người cũng có thể trở thành một vực thẳm suy vong với những màn thảm kịch vô cùng bi thiết như đã từng xẩy ra từ sau Thế Chiến Thứ Hai, thời điểm giữa thế kỷ 20.

Thế nhưng, vấn đề giáo dục lại không phải là một việc bẩm sinh của những vị có thẩm quyền giáo dục, những bậc giáo huấn nhân, như cha mẹ, thày cô. Bởi thế, về phần cha mẹ, không thiếu gì những vị đã phải thốt lên “tại sao con tôi lại không nghe tôi?”, “tại sao chúng lại cứng đầu cứng cổ như vậy?”, “biết vậy thà đừng sinh ra nó”, thậm chí “biết vậy thà bóp mũi cho nó chết khi nó vừa mở mắt chào đời cho xong” v.v. Cách đây 15 năm, một ông bố đến văn phòng xã hội của tôi than rằng ông thường hay bị tòa án trẻ em juvenile court gọi hầu tòa về những tội thằng con trai 15 tuổi của ông gây ra, lần cuối cùng ông đã nói thẳng với tòa rằng: “Quí vị không cho phép tôi dạy con tôi theo kiểu của tôi (ông có ý nói đến theo kiểu đánh đập như ở Việt Nam) thì cũng đừng gọi tôi ra tòa nữa, vì tôi đâu có quyền dạy dỗ gì trên nó đâu”.

Cũng thế, về phần thày cô, thay vì dạy cho thế hệ tương lai xã hội của mình thực sự trở thành niềm hy vọng cho loài người thì lại đã vô tình hay hữu ý tác hại chúng, chẳng hạn, bằng chương trình giáo dục tính dục sex education công khai trong học đường, dạy cho giới trẻ đang ở vào lứa tuổi dậy thì về tâm sinh lý đang sôi sục giòng máu cái gì cũng muốn khám phá tìm tòi thử nghiệm, những kỹ thuật làm tình cho chúng khỏi bị có thai và mắc hội chứng liệt kháng AIDS. Thống kê cho thấy, càng học biết giáo dục tính dục, giới trẻ càng chửa hoang, càng bị STD (sexually transmitted disease), tức bị các chứng bệnh di truyền theo đường sinh dục. Theo Westside Pregnancy Resource Center, Teen Sex and Pregnancy, Facts and Figures, thì sinh hoạt tình dục đã xẩy ra cho giới trẻ 15 tuổi 25%, 17 tuổi 55%, 19 tuổi 80%, chỉ có khoảng 20% còn trinh trong tuổi “tiên” hay “teen” (từ 13 thirteen đến 19 nineteen) mà thôi. Hậu quả liên quan đến các thứ bệnh di truyền theo đường sinh dục STD thuộc 17 loại khác nhau, trong đó có cả hội chứng liệt kháng AIDS, tuổi “tiên” có 3 trong 12 triệu trường hợp. Về hậu quả liên quan đến vấn đề chửa hoang thì trong khi sử dụng các phương pháp ngừa thai và phương tiện ngừa thai được học đường dạy cho biết, như uống thuốc có 44%, dùng bọc cao su có 38% v.v. vẫn có 43% hoang thai; tổng số tuổi “tiên” có thai ngoài ý muốn lên đến 85%; có Ử tổng số vụ phá thai từ thành phần “tiên” nữ, trong đó 41% “tiên” nữ có bầu đi đến chỗ phá thai, và hầu hết “tiên” nam bỏ “tiên” nữ khi “tiên” nữ sinh con.

Nghệ Thuật Giáo Dục: “Nên Người”

Việc giáo dục liên quan đến hai vấn đề then chốt, thứ nhất là vấn đề “nên người” nơi thụ huấn nhân và thứ hai là vấn đề “dạy bảo” nơi giáo huấn nhân. Nghĩa là, cha mẹ hay thày cô phải làm sao “dạy bảo” cho con cái hay học sinh của mình “nên người”. Như thế, vấn đề “nên người” là mục tiêu chính của vấn đề “dạy bảo”. Nghĩa là, “dạy bảo” sao thì dạy bảo phải làm thế nào để thành phần thụ huấn nhân “nên người”, bằng không, phương pháp hay đường lối giáo dục, điển hình là vấn đề giáo dục tính dục sex education hiện nay tại học đường Hoa Kỳ, đều là những gì phản giáo dục. Đó là nghệ thuật giáo dục. Thế nhưng, vì cốt lõi của vấn đề “dạy bảo” là “nên người”, do đó, trước nhất chúng ta cần phải hiểu rõ ý nghĩa “nên người” đây thực sự là gì. Vì, thực tế cho thấy, vô tình hay hữu ý, thành phần giáo huấn nhân đã “dạy bảo” thành phần thụ huấn nhân “nên người” như họ nghĩ, như họ thích, như họ muốn, chứ không phải “nên người” như thụ huấn nhân là theo đúng “cái tôi” nhân vị bẩm sinh của họ. Đây là vấn đề cốt yếu đầu tiên của nghệ thuật giáo dục.

Trước hết, cái làm con người khác với con vật và làm nên con người không phải chỉ ở tại những gì ngoại diện về thể lý, như nhan sắc, duyên dáng, hay những gì nội diện về tâm lý, như thông minh, trí thức, hoặc những gì sinh hoạt về tác hành, như khôn lanh, tài khéo, mà còn chính yếu ở tại những gì về luân lý, như tốt lành, đức hạnh. Đó là lý do văn chương bình dân Việt Nam mới có câu: “tiên học lễ hậu học văn”. Một khi con người chỉ sống để mà ăn, tức chỉ để ý đến những gì bề ngoài, như thời trang và tiện nghi mà thiếu tư cách, như dùng nhan sắc để làm điếm, để khiêu dâm thì cái đẹp đó chỉ là cái nhục chẳng những cho riêng nhân vị của cá nhân ấy mà còn cho chung nhân phẩm của loài người. Một khi con người sử dụng đầu óc của mình để mưu đồ gian ác, lợi dụng vị thế của mình để đàn áp đồng loại, lợi dụng quyền bính của mình để lập nên hay thi hành những chính sách độc tài tàn bạo v.v., thì những hành động của họ chỉ là những hành động phi nhân, vô luân, bất xứng với con người, thậm chí hủy hoại con người mà nạn nhân đầu tiên lại là chính họ, chẳng khác gì trường hợp đang xẩy ra cho thành phần liều mạng ôm chất nổ khủng bố đồng loại của mình vậy.

Vào năm 1994, chiếc xe Toyota Tarcel đời 85 của tôi hay bị nằm đường vì yếu bình điện. Vì chưa kịp thay, do đó, có lần nó không chịu nổ máy nữa, tôi đã phải lấy giây câu có sẵn trong xe, cắm một đầu vào bình điện ở đầu xe, và cầm sẵn đầu còn lại để xe nào có thương tình ghé lại giúp câu bình cho xe của tôi thì chỉ trong vòng 2 phút là xong. Thế mà, trong vòng 15 phút, đủ các loại xe, thường là xe sang, cứ vùn vụt chạy đi làm vào ban sáng qua chỗ tôi đứng. Cuối cùng, có một chiếc cũ kĩ đầy nhóc trẻ con do một phụ nữ người Mễ lái đã vui vẻ ghé lại và quay ngược đầu xe lại giáp với xe của tôi để giúp tôi câu bình. Nếu nói là lúc ấy ai cũng bận và vội đi làm cho kịp giờ, thì còn ai bận và vội như phụ nữ người Mễ đông con và hình như đang chở chúng đi học ấy. Hành động của người phụ nữ Mễ có vẻ quê mùa, ít học và nghèo nàn này không phải là nhan sắc, là trí thức, là vẻ sang trọng của một con người “thành nhân” hay sao, những gì không thể nào hay rất khó tìm thấy nơi những con người bề ngoài duyên dáng, sang trọng, trí thức, tài khéo mà vô tâm!

Nghệ Thật Giáo Dục: “Dạy Bảo”

Nếu tình trạng “nên người” của thụ huấn nhân là ở chỗ trưởng thành, là biết được trách nhiệm của mình và tự động chu toàn phận vụ của mình không cần phải được ai nhắc nhở hay thúc đẩy; biết khôn ngoan phân biệt lành dữ, nhất là biết khôn ngoan chọn lành bỏ dữ; biết khôn ngoan xử thế, biết tác hành đúng nhân phẩm là người và nhân cách làm người của mình, thì vấn đề của giáo huấn nhân ở đây là phải “dạy bảo” thụ huấn nhân làm sao để họ có thể đạt tới tầm vóc “nên người” như vậy?

Nguyên tắc chung là phải làm sao để thụ huấn nhân được chiều mà không hư, bị sửa phạt mà không hận, hay làm thế nào để thụ huấn nhân luôn luôn quí mến và tin tưởng nơi giáo huấn nhân, luôn cởi mở và gắn bó giáo huấn nhân, bất cứ lúc nào cảm thấy bối rối hay gặp trục trặc bao giờ cũng nghĩ đến giáo huấn nhân và tìm đến giáo huấn nhân, lắng nghe hướng dẫn khôn ngoan của các vị hơn bất cứ của bất cứ một ai khác, dù là bạn bè, cố vấn xui bẩy hay bản thân chúng. Về phương diện áp dụng thực hành, theo tôi, giáo huấn nhân cần phải đặc biệt chú trọng tới 7 điều luật liên quan đến nghệ thuật giáo dục tối ư quan trọng sau đây:

1. Hãy tự động và tích cực tìm đến với thụ huấn nhân là thành phần chứ đừng bắt thụ huấn nhân phải đến với giáo huấn nhân;
2. Hãy thông cảm và thích nghi với thụ huấn nhân chứ đừng bắt chúng cái gì cũng phải làm đúng như ý muốn hay ý nghĩ của giáo huấn nhân;
3. Hãy cởi mở lắng nghe thụ huấn nhân, nhiều khi phải đoán được những gì thụ huấn nhân cần để đáp ứng trước khi chúng tỏ ý muốn;
4. Hãy thực hành tất cả những gì giáo huấn nhân dạy cho thụ huấn nhân, chứ đừng nói một đàng làm một nẻo hay hứa mà không giữ;
5. Hãy tin tưởng vào khả năng và nâng đỡ thiện chí của thụ huấn nhân hơn là giáo huấn nhân chỉ lo đến trách nhiệm cần phải phòng thủ của mình;
6. Hãy thứ tha cho thụ huấn nhân, nhất là cho những tâm tưởng và ngôn hành thụ huấn nhân tỏ ra hỗn láo với giáo huấn nhân, chứ đừng chấp nhất và đay nghiến chúng;
7. Hãy can đảm chấp nhận những gì bất toàn nơi mình, nhất là không ngần ngại xin lỗi thụ huấn nhân về những gương mù gây ra cho chúng hay những thiếu sót về trách nhiệm đối với chúng.

Nghệ thuật giáo dục – điều luật thứ nhất: “Hãy tự động và tích cực tìm đến với thụ huấn nhân chứ đừng bắt thụ huấn nhân phải đến với giáo huấn nhân”. Thực hành: ở chỗ, hãy để ý đến chúng, hỏi han về đời sống của chúng, về nhu cầu của chúng, về vấn đề học hành của chúng... ; nếu được nên quay phim chụp hình cho chúng khi chúng còn nhỏ, đó cũng là việc tỏ chúng thấy mình để ý đến chúng ngay từ đầu; nhớ những ngày tháng hay biến cố quan trọng của chúng; sống hòa đồng bình dân với chúng...

Nghệ thuật giáo dục – điều luật thứ hai: “Hãy thông cảm và thích nghi với thụ huấn nhân chứ đừng bắt chúng cái gì cũng phải làm đúng như ý muốn hay ý nghĩ của giáo huấn nhân”. Thực hành: Thích nghi là ở chỗ mua quà tặng cho người khác phải mua những gì họ thích chứ không phải những gì mình thích; bởi thế, hãy đặt ra nhiều giải pháp hay phương cách liên quan đến những vấn đề chúng cần phải giải quyết để tùy chúng chọn lựa; bảo chúng không được xả rác thì hãy cung cấp cho chúng thùng rác và chỉ chỗ vứt rác cho chúng; có thể tập cho chúng hay ép chúng làm những gì chúng vốn không thích, nhưng triệt để không được bắt chúng làm những gì trái với bản chất và vượt khả năng của chúng v.v.

Nghệ thuật giáo dục – điều luật thứ ba: “Hãy cởi mở lắng nghe thụ huấn nhân, nhiều khi phải đoán được những gì thụ huấn nhân cần để đáp ứng trước khi chúng tỏ ý muốn”. Thực hành: cần phải gợi ý hay để cho chúng được góp ý kiến và bày tỏ cảm tưởng, nhất là những gì liên hệ đến bản thân của chúng, như vấn đề chọn ngành học hay lập gia đình, kể cả những gì liên quan đến sinh hoạt chung của gia đình, của học đường, của đoàn thể; tự tạo ra những sinh hoạt thích hợp với tâm lý và lứa tuổi của chúng, như dẫn chúng đi du ngoạn; sắm cho chúng những tiện nghi cần thiết để học hành, luyện tập v.v

Nghệ thuật giáo dục – điều luật thứ bốn: “Hãy thực hành tất cả những gì giáo huấn nhân dạy cho thụ huấn nhân, chứ đừng nói một đàng làm một nẻo hay hứa mà không giữ”. Thực hành: dạy con phải yêu thương nhau thì cha mẹ đừng động tí là ly dị, là cải nhau trước mặt chúng, là giận nhau không thèm nói chuyện với nhau; dạy chúng kỹ lưỡng cẩn thận thì khi ra các tiệm bán đồ department store hay các siêu thị supermarket phải bắt chúng để lại đồ chúng lấy xuống khỏi kệ hàng vào lại đúng chỗ của các thứ đồ ấy; dạy chúng phải thành thật thì vào các nơi bán vé tùy theo lứa tuổi thì đừng khai lậu tuổi của chúng để được bớt tiền v.v.

Nghệ thuật giáo dục – điều luật thứ năm: “Hãy tin tưởng vào khả năng và nâng đỡ thiện chí của thụ huấn nhân hơn là giáo huấn nhân chỉ lo đến trách nhiệm cần phải phòng thủ của mình”. Thực hành: Trao trách nhiệm cho chúng, nếu chúng tự nguyện càng tốt; đứng khoán cho chúng những việc thay vì mình cần phải làm để đỡ gánh nặng cho mình; theo dõi những gì đã trao cho chúng, nhất là những việc chúng mới tập sự và mới bắt đầu làm thử; thông cảm với những sơ xuất hay khiếm khuyết nơi việc chúng làm không thể bằng mình và như mình; khuyến khích tinh thần làm việc và chỉ cách làm việc cho chúng v.v.

Nghệ thuật giáo dục – điều luật thứ sáu: “Hãy thứ tha cho thụ huấn nhân, nhất là cho những tâm tưởng và ngôn hành thụ huấn nhân tỏ ra hỗn láo với giáo huấn nhân, chứ đừng chấp nhất và đay nghiến chúng”. Thực hành: hãy nhẹ nhàng cho chúng biết những tâm tưởng và ngôn hành hỗn láo của chúng để chúng tự nhận lỗi và sửa lỗi; nếu chúng không nghe và tiếp tục làm, hãy khéo léo nhắc lại cho chúng một lần nữa, nhất là vào lúc chúng vui vẻ nhất, đặc biệt là tìm dịp nói chuyện tỉ tê riêng với chúng; nếu chúng vẫn không sửa, hãy im lặng nhẫn nại và tìm cách tự động làm một việc gì đó chúng đang thực sự cần đến mình v.v.

Nghệ thuật giáo dục – điều luật thứ bảy: “Hãy can đảm chấp nhận những gì bất toàn nơi mình, nhất là không ngần ngại xin lỗi thụ huấn nhân về những gương mù gây ra cho chúng hay những thiếu sót về trách nhiệm đối với chúng”. Thực hành: Nếu thấy mình lỗi trách nhiệm với thụ huấn nhân, không lo cho chúng đầy đủ về vật chất trong khi có thể, không bảo chúng những gì phải làm nên chúng đã bị hậu quả ngoài ý muốn, không có giờ cho chúng và với chúng mà chỉ lo những chuyện riêng tư thậm chí những chuyện làm ăn, v.v. hãy lên tiếng xin lỗi chúng; nếu cha mẹ cãi nhau trước mặt chúng, hãy xin lỗi chúng về gương mù gương xấu của mình v.v.

Tóm lại, nghệ thuật giáo dục quả thực là ở chỗ giáo huấn nhân làm thể nào để có thể chẳng những gần gũi với thụ huấn nhân mà còn thấu nhập thụ huấn nhân, thành phần trái lại luôn cảm mến, kính phục và gắn bó với giáo huấn nhân, như xác không thể tồn tại và sống động lại thiếu hồn thiêng của nó vậy.
 

Tâm Phương Cao Tấn Tĩnh, BVL
(Bài chia sẻ cho buổi phát thanh Vui Mừng Và Hy Vọng 44,17/11/2002)
 

P H Ư Ơ N G P H Á P G I Á O D Ụ C

Trần Mỹ Duyệt

 

Đề cập đến giáo dục, có ít nhất hai phương pháp hay đường lối giáo dục được áp dụng dưới hình thức này hay hình thức khác: Phương pháp hay đường lối giáo dục cứng rắn, và phương pháp hay đường lối giáo dục mềm dẻo. Nhưng thế nào là giáo dục cứng rắn và thế nào là giáo dục mềm dẻo.

Giáo dục cứng rắn là phương pháp giáo dục lấy việc sửa trị, trừng phạt các khuyết điểm làm chính. Người theo đường lối giáo dục này vì chú tâm vào việc sửa dậy và trừng phạt các khuyết điểm, các tính xấu nên áp dụng những biện pháp trừng phạt, hoặc khủng bố thể xác và tinh thần người thụ huấn. Thí dụ, ra thêm luật lệ, cô lập, đánh, phạt quì, phạt nhịn ăn, chửi, mắng, hay làm nhục trước mặt người khác. Vì chú trọng vào việc áp đặt những luật pháp hay hình phạt, nên phương pháp giáo dục này còn được gọi là phương pháp giáo dục tiêu cực. Đa số những phụ huynh người Việt Nam ở lứa tuổi 45 hoặc 50 trở lên thường áp dụng phương pháp này. Thật ra xã hội Việt Nam ở vào thời đại trước vì chịu ảnh hưởng của nền văn hóa Trung Hoa, nhất là Nho Giáo, và sau đó là nền giáo dục thuộc địa của Pháp, nên coi việc sửa phạt, chửi mắng, răn đe là một hành động được chấp nhận. Vì thế mới có câu: “Gìa đòn non nhẽ, đánh khoẻ phải chừa”. Tức là không lôi thôi gì cả, không cần phải nói nhiều, không cần phải lý luận xa xôi, hễ bảo không nghe thì mang que ra mà đánh. Đánh cho đau thì phải chừa thôi. Quan niệm này ngày nay được coi là lỗi thời vì không tôn trọng nhân vị, không quan tâm đến sự phát triển về thể lý, luân lý, tâm lý sinh lý của con người.

Theo tâm lý học, đường lối và phương pháp giáo dục trên thường đem lại những hậu quả tiêu cực. Hơn thế, nó còn là căn cớ cho những khuyết điểm được dịp phát triển. Thí dụ, một người con trong một gia đình mà cha mẹ có chủ trương cứng rắn trong đường lối và phương pháp giáo dục thường ít phát triển và trưởng thành về tâm lý. Và hơn thế, em còn mang trong người những mầm mống chống đối và phản loạn, hay yếm thế và miễn cưỡng phải chấp nhận. Kết quả đường lối giáo dục này thường tạo nên những trẻ em nhút nhát, yếm thế, hoặc ngược lại, mang đầu óc phản loạn và hận đời. Những trẻ em bụi đời, những trẻ em phản loạn cãi trả cha me,ỉ phần lớn là hậu quả tai hại của nền giáo dục tiêu cực này. Tưởng cũng nên thêm rằng, nuông chiều con quá đáng, nhu nhược quá đối với con, hay bỏ mặc không quan tâm đến những nhu cầu tâm sinh lý của con cũng là một hình thức tiêu cực.

Ngược lại với quan niệm cho rằng trẻ em cần được sửa trị, và giáo dục một cách cứng rắn là quan niệm và đường lối giáo dục mềm dẻo, hay còn gọi là đường lối giáo dục tích cực. Đây là phương pháp giáo dục dựa trên việc khích lệ và hướng dẫn để làm tăng trưởng những ưu điểm và những đức tính tốt nơi một người. Nếu đường lối cứng rắn chú tâm vào việc áp đặt và xử dụng những hình phạt, những luật pháp, thì đường lối và phương pháp giáo dục mềm dẻo lại chú tâm và việc tăng trưởng những đức tính tốt và làm thăng hoa thiện chí tốt nơi con người. Đường lối này chú tâm vào việc tìm kiếm và phát hiện những nét tích cực và tốt của một người để hướng dẫn và làm phát triển. Đây là phương pháp giáo dục mà tâm lý học cho là hợp với sự phát triển và tâm lý nhất. Điều này đòi hỏi cha mẹ hay những người có bổn phận giáo dục cần phải làm sao để khuyến khích và làm tăng trưởng những đức tính tốt nơi con cái hay người thụ huấn.

Nếu căn bản của đường lối giáo dục cứng rắn là việc sửa sai, nhổ cỏ nơi một thửa ruộng tinh thần, thì đường lối giáo dục mềm dẻo là việc cấy những cây trái tốt vào thửa đất mầu mỡ vừa mới được nhổ cỏ ấy. Như vậy khi những cây trái này tốt và lớn lên, tự nhiên những cỏ xấu phải tàn lụi. Nếu không, ta cứ như người chủ vườn nọ chỉ bỏ công nhổ cỏ mà quên cấy những hoa trái và cây cảnh vào khu vườn vừa được nhổ cỏ ấy, và như thế, ta cứ phải nhổ cỏ hoài mà khu vườn vẫn cứ đầy cỏ dại.

Qua thí dụ trên, ta thấy rằng việc áp dụng phương pháp giáo dục tích cực là một việc làm khó khăn và đỏi hỏi nhiều nỗ lực hơn nơi cha mẹ và những người có trách nhiệm. Họ cần phải để ý xem xét, phân tích và tìm hiểu xem con em mình, người thụ huấn có những ưu và khuyết điểm gì, để từ đó tìm cách phát triển dần dần những ưu điểm và đề phòng những khuyết điểm. Có lẽ vì khó và vất vả, nên những phụ huynh ươn lười hay những nhà giáo dục thiếu thiện chí thường áp dụng phương pháp thứ nhất, tức là phương pháp tiêu cực cho nhanh, cho gọn và dễ dãi đối với mình. Và như đã trình bày trên, kết quả là cả cha mẹ hay những người có trách nhiệm lẫn con cái và những người thụ huấn đều phải chịu thiệt thòi.

Đối với những ai muốn áp dụng phương pháp giáo dục tích cực thì câu nói của tiền nhân xưa cũng rất hay: “Ngọt mật thì chết ruồi”. Điều này sẽ làm cho cả cha mẹ lẫn con cái, những nhà giáo dục và người thụ huấn không đến chỗ phải kình chống nhau, hoặc tạo điều kiện quá vất vả hay khó khăn trong việc giáo dục. Đúng ra chỉ cần một lời khuyên đúng, một lời khích lệ đúng lúc, và đúng với tâm lý của con cái hay người thụ huấn có khi sẽ kết quả nhiều hơn việc áp dụng những biện pháp mạnh và kỷ luật. Nếu ta áp dụng kỷ luật, trẻ em sẽ tìm cách phá vỡ kỷ luật. Nếu ta cho rằng mình mưu trí đủ để gạt gẫm hay rào đón, cấm đoán, trẻ em sẽ có cách làm ta bị bẽ mặt. Nhưng nếu ta dùng một lời khuyên răn ngọt ngào, một lời khích lệ đúng chỗ và đúng với hoàn cảnh, tự nhiên ta sẽ được lòng tuổi trẻ, và mọi chuyện lúc đó sẽ dễ dàng. Kinh nghiệm này ai cũng đã có không những khi đóng vai cha mẹ hay những nhà giáo dục, mà cả khi mình còn nhỏ bé nữa.

Việc giáo dục theo phương pháp tích cực, do đó, còn đòi hỏi cha mẹ hay những nhà giáo dục phải tự sửa sai mình trước, phải trở thành mô phạm của điều mình nói, và việc mình đòi hỏi nơi con cái hoặc những người thụ huấn. Điều này có lẽ là một điểm khó khăn đối với cha mẹ và những nhà giáo dục muốn theo phương pháp tích cực, hoặc mềm dẻo. Bảo con mình đừng chửi thề, đừng hút thuốc, hoặc đừng uống rượu là một việc làm dễ. Bảo những người thụ huấn phải liêm khiết, phải tôn trọng luật pháp và kỷ luật là một việc làm dễ, nhưng chính mình không uống rượu, không hút thuốc hoặc liêm khiết trong tư tưởng, lời nói và hành động là việc khó.

Thêm vào đó, những người theo phương pháp tích cực còn phải để ý tìm kiếm và theo dõi tiến trình phát triển những đức tính tốt của con cái hay những người thụ huấn nữa. Nhiều khi cha mẹ cũng không biết con cái mình thuộc những nhóm tâm lý nào. Có bao nhiêu tính tốt, và bao nhiêu xu hướng xấu. Đứa con này khác với anh, chị, hoặc em nó ở những điểm nào. Và lời than thở như một hình thức chạy tội đối với những cha mẹ hoặc những nhà giáo dục thiếu trách nhiệm vẫn là: “Cha mẹ sinh con, Trời sinh tính.” Chỉ cần nói như vậy rồi buông xuôi và không cần để ý và theo dõi nữa. Như vậy họ lại biến thành những cha mẹ hoặc những nhà giáo dục theo đường lối tiêu cực. Vì như đã nói, nhu nhược, chiều chuộng quá đáng hoặc buông xuôi không phải là những phương pháp của giáo dục.

Tóm lại, khi đề cập đến cách thức và sự chọn lựa một phương pháp giáo dục, rõ ràng là phương pháp cứng rắn, tiêu cực không thích hợp với đường lối giáo dục của những con người thời đại, vì nó xúc phạm và coi thường nhân vị con người, dù người đó là con hay là học trò của mình. Nhưng ngược lại, cũng không bảo rằng những người áp dụng phương pháp tích cực không cần sửa sai, uốn nắn, và cắt tỉa những khuyết điểm của con cái hay nơi người thụ huấn. Ngược lại, một phần trong việc giáo dục là sửa sai, uốn nắn và hướng dẫn, vì thế những cha mẹ muốn theo phương pháp giáo dục mềm dẻo, tích cực mới phải bỏ công tìm hiểu, phải tự tu tỉnh mình, và phải tham khảo với những nhà chuyên môn khi hoạch định một phưong pháp và đường lối giáo dục cho con mình. Nhất là phải biết phân biệt giữa người con này với những con khác. Nhưng điểm quan trọng hơn hết vẫn là lời khuyên cho những cha mẹ và những nhà giáo dục là phải uốn nắn, và sửa sai, khuyến khích những em nhỏ khi còn bé, đợi khi chúng bước vào tuổi vị thành niên thì e rằng đã quá trễ: “Bé không vin, cả gẫy ngành”, đó là lời khuyên của cha ông mình trong lãnh vực giáo dục. Ngoài ra, bổn phận cha mẹ và những nhà giáo dục là phải trở thành mô phạm cho con cái hoặc những người thụ huấn: “Muốn giáo dục một đứa trẻ, thì phải giáo dục 20 năm trước khi nó sinh ra”.