“Tự Do Tôn Giáo – Đường Lối dẫn đến  Hòa Bình”

Đức Giáo Hoàng Biển Đức XVI – Sứ Điệp cho Ngày Thế Giới Hòa Bình 2011

1-         Vào lúc mở màn cho tân niên, tôi gửi những lời chúc tốt đẹp ước mong từng người và tất cả mọi người được thái hòa và thịnh vượng, nhất là bình an. Buồn thay, năm mà giờ đây đang kết thúc lại bắt đầu ghi dấu bách hại, kỳ thị, những hành động kinh khiếp của bạo lực và bất dung tôn giáo.

Tôi đặc biệt nghĩ đến xứ sở thân yêu Iraq là nơi tiếp tục trở thành một khấu trường của bạo lực và tranh chấp bất hòa trong lúc xứ sở này đang tiến tới một tương lai ổn định và hòa giải. Tôi nghĩ đến những khổ đau mới đây của cộng đồng Kitô hữu, đặc biệt là cuộc tấn công đáng trách vào Vương Cung Thánh Đường Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp thuộc lễ nghi Công Giáo Syro ở Baghdad, nơi mà vào ngày 31/10 đã có hai vị linh mục cùng với trên 50 tín hữu bị sát hại khi họ tụ họp cử hành Thánh Lễ. Vào những ngày sau đó lại xẩy ra các cuộc tấn công khác, thậm chí vào cả các tư gia, gây ra một nỗi lo sợ trong cộng đồng Kitô hữu và khiến nhiều người muốn di tản để tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn. Tôi bảo đảm với họ về sự gần gũi của tôi cũng như của toàn thể Giáo Hội, một sự gần gũi đã được cụ thể bày tỏ trong Cuộc Thượng Nghị Giám Mục Trung Đông Đặc Biệt vừa rồi. Thượng Nghị này đã phấn khích các cộng đồng Công giáo ở Iraq cũng như ở khắp Trung Đồng hãy sống hiệp thông và tiếp tục cống hiến chứng từ đức tin can trường nơi các miền đất ấy.

Tôi chân thành cám ơn những Chính Phủ đang hoạt động để giảm bớt những khổ đau của những miền đất ấy, của những người anh chị em của chúng ta trong gia đình nhân loại, và tôi xin tất cả mọi người Công giáo cầu nguyện và nâng đỡ những người anh chị em của mình trong đức tin, những người đang là nạn nhân của bạo lực và bất dung. Bởi thế tôi đặc biệt thật là thích hợp để chia sẻ một số suy tư về tự do tôn giáo như là đường lối tiến tới hòa bình. Thật là đớn đau khi nghĩ đến ở một số miền trên thế giới người ta không thể tuyên xưng đạo giáo của mình một cách tự do trừ phi liều mạng và liều mất tự do cá nhân. Ở những miền khác chúng ta thấy những hình thức thành kiến và hận thù tinh khéo và phức tạp hơn đối với thành phần tín hữu cũng như với các biểu hiệu tôn giáo. Hiện nay, Kitô hữu là nhóm tôn giáo đang chịu đựng nhất bởi cuộc bách hại vì niềm tin của mình. Nhiều Kitô hữu hằng ngày cảm thấy bị lăng nhục và thường sống trong nỗi sợ hãi vì việc họ theo đuổi đức sự thật, vì niềm tin tưởng của họ nơi Chúa Giêsu Kitô cũng như niềm thỉnh nguyện chân thành của họ đối với việc tôn trọng tự do tôn giáo. Tình trạng này là những gì bất khả chấp, vì nó tiêu biểu cho một thứ sỉ nhục Thiên Chúa và phẩm vị của con người; ngoài ra, nó còn là mối đe dọa đối với tình trạng an ninh và an bình, và là một cướng ngại cho việc đạt tới việc phát triển đích thực và toàn vẹn con người (1).

Tự do tôn giáo thể hiện những gì là đặc thù về con người, vì nó giúp cho chúng ta có thể hướng đời sống cá nhân và xã hội của chúng ta về Thiên Chúa, Đấng trong Ngài mới hoàn toàn sáng tỏ căn tính, ý nghĩa và mục đích của con người. Việc chối bỏ hay độc đoán hạn chế quyền tự do này là việc nuôi dưỡng một nhãn quan giảm thiểu về con người; việc làm lu mờ đi vai trò công khai của tôn giáo là việc tạo nên một xã hội bất chính, vì nó không lưu tâm gì tới bản tính chân thực của con người; nó là việc làm lịm tắt đi sự tăng triển của nền hòa bình đích thực và bền vững của toàn thể gia đình nhân loại.

Đó là lý do tôi thiết tha xin tất cả mọi con người nam nữ thiện tâm hãy tái tấu việc dấn thân của mình trong việc xây dựng một thế giới là nơi tất cả mọi người tự do tuyên xưng đạo giáo hay niềm tin của mình, cùng bày tỏ tình yêu Thiên Chúa hết lòng, hết linh hồn và hết trí khôn của mình (cf. Mt 22:37). Đó là cảm thức tác động và chi phối Sứ Điệp cho Ngày Hòa Bình Thế Giới 44 này, một sứ điệp chú trọng tới đề tài: Tự Do Tôn Giáo, Đường Lối dẫn đến Hòa Bình.

Một linh quyền được sự sống và sự sống thiêng liêng

2-         Quyền tự do tôn giáo là những gì xuất phát từ chính phẩm giá của con người (2), mà bản tính siêu việt của họ không được bỏ qua hay coi thường. Thiên Chúa đã dựng nên con người nam nữ theo hình ảnh của Ngài và tương tự như Ngài (cf. Gen 1:27). Vì thế, mỗi người có được một linh quyền sống một cách trọn vẹn, theo cả quan điểm thiêng liêng nữa. Không nhìn nhận bản thể thiêng liêng của mình, thiếu cởi mở với siêu việt thể, con người thu rút mình lại, không thấy được những giải đáp cho các vấn nạn sâu xa nhất về ý nghĩa của cuộc sống, không có được những giá trị và nguyên tắc luân lý bền vững, và thậm chí không cảm nghiệm được tự do đích thực và xây dựng một xã hội công chính (3). 

Thánh Kinh, hợp với kinh nghiệm của chúng ta, cho thấy giá trị sâu xa của phẩm giá con người: “Ngắm tầng trời tay Chúa sáng tạo, muôn trăng sao Chúa đã an bài, thì con người là chi, mà Chúa cần nhớ đến, phàm nhân là gì, mà Chúa phải bận tâm? Chúa cho con người chẳng thua kém thần linh là mấy, ban vinh quang danh dự làm mũ triều thiên, cho làm chủ công trình tay Chúa sáng tạo, đặt muôn loài muôn sự dưới chân” (Ps 8:4-7).

Khi chiêm ngưỡng thực tại cao sang của bản tính con người, chúng ta có thể cảm nghiệm thấy được nỗi ngỡ ngàng bàng hoàng như vị Thánh Vịnh gia đã nghiệm cảm. Bản tính của chúng ta hiện lên như là những gì hướng về Mầu Nhiệm, như một khả năng đặt ra những câu hỏi sâu xa về chính mình cùng nguồn gốc của vũ trụ, và là một âm vọng về Tình Yêu cao cả của Thiên Chúa, Đấng là nguyên ủy và là cùng đích của tất cả mọi sự, của hết mọi người và mọi dân tộc (4). Phẩm giá siêu việt của con người là một giá trị thiết yếu của đức khôn ngoan Do Thái Giáo và Kitô Giáo, tuy nhiên, nhờ việc sử dụng lý trí, nó cũng có thể được tất cả mọi người công nhận. Phẩm giá này, được hiểu như một khả năng vượt lên trên tính chất vật thể của con người và tìm kiếm chân lý, cần phải được hiểu như là một sự thiện phổ quát, bất khả tiếu trong việc xây dựng một xã hội hướng tới tầm vóc viên trọn của con người. Việc tôn trọng các yếu tố thiết yếu của phẩm giá con người, như quyền sống và quyền tự do tôn giáo, là điều kiện cần cho tính chất chính đáng về luân lý của hết mọi qui chuẩn về xã hội và pháp lý.

Quyền tự do tôn giáo và việc tương kính

3-         Quyền tự do tôn giáo xuất phát từ quyền tự do luân lý. Việc hướng về chân lý và sự thiện trọn hảo, hướng về Thiên Chúa, là những gì xuất phát từ bản tính của nhân loại; Hành động hướng chiều này mang lại trọn vẹn phẩm vị cho từng cá nhân và sự bảo đảm cho việc trọn vẹn tương kính giữa người với nhau. Bởi thế, quyền tự do tôn giáo cần phải được hiểu không phải chỉ là vấn đề được miễn khỏi tình trạng áp bức, nhưng thậm chí sâu xa hơn nữa như là một khả năng điều hướng việc chọn lựa của con người theo đúng sự thật.

Tự do và việc tôn trọng là những gì bất khả phân ly; thật vậy, “trong việc hành sử các thứ quyền hạn của mình, cá nhân cũng như các phái nhóm xã hội bị chi phối bởi luật luân lý liên quan tới các quyền lợi của người khác, các nhiệm vụ của họ đối với người khác và công ích của tất cả mọi người” (5).

Thứ tự do tỏ ra hận thù và dửng dưng với Thiên Chúa là những gì tự phủ nhận mình và không bảo đảm việc hoàn toàn tôn trọng người khác. Thứ ý muốn tin rằng mình hoàn toàn không thể nào tìm kiếm được sự thật và sự thiện thì không có những lý do hay động lực khách quan nào để hành động, ngoài những lý do hay động lực bị áp đảo bởi những khuynh hướng phù du và tùy thuộc của nó; nó không có một “căn tính” để bảo toàn và dựng xây với những quyết định thực sự tự do và ý thức. Bởi thế, nó không thể nào đòi hỏi “những ý muốn” của người khác phải tôn trọng nó, những ý muốn tự chúng cũng tách rời khỏi bản chất sâu xa nhất của chúng nên có thể áp đặt “các thứ lý lẽ” khác, hay bởi thế, cúng chẳng có “lý lẽ’ gì hết. Cái ảo tưởng về cái then chốt cho cuộc chung sống an bình được chủ nghĩa tương đối về luân lý cống hiến thực sự là nguồn gốc của những thứ chia rẽ và là việc chối bỏ phẩm vị con người. Bởi thế chúng ta có thể thấy được việc cần phải nhìn nhận một chiều kích lưỡng diện trong mối hiệp nhất của con người: chiều kích tôn giáo và chiều kích xã hội. Về vấn đề này, “không thể nào tin được rằng thành phần tín hữu cần phải trấn át mình – trấn át đức tin của mình – để trở thành những người công dân chủ động. Không bao giờ cần phải chối bỏ Thiên Chúa để hoan hưởng các quyền hạn của mình” (6).

Gia đình, học đường của tự do và hòa bình

4-         Nếu tự do tôn giáo là đường lối dẫn đến hòa bình, thì việc giáo dục tôn giáo là xa lộ dẫn các thế hệ mới thấy được những người khác như là anh chị em của mình, thành phần cùng với họ những thế hệ này được kêu gọi cùng nhau hành trình và tiến bước, nhờ đó tất cả mọi người sẽ cảm thấy rằng mình là những phần tử sống động của một gia đình nhân loại duy nhất, một gia đình không loại trừ bất cứ một ai.

Gia đình được đặt nền tảng trên hôn nhân, như được thể hiện nơi mối hiệp nhất và tương khuyết chặt chẽ giữa một người nam và một người nữ, tìm thấy vị trí của mình ở đây như là học đường đầu tiên cho việc huấn luyện và tăng trưởng về xã hội, văn hóa, luân lý và tâm linh của thành phần con cái, những con người luôn cần phải thấy được nơi cha mẹ của mình là những chứng nhân tiên khởi của một cuộc sống nhắm đến việc theo đuổi sự thật và tình yêu của Thiên Chúa. Cha mẹ bao giờ cũng cần phải được tự do để truyền đạt cho con cái mình, một cách hữu trách và không bị hạn chế, gia sản đức tin của họ, những giá trị và văn hóa của họ. Gia đình, tế bào đầu tiên của xã hội loài người, vẫn là cơ cấu huấn luyện chính yếu về những liên hệ hòa hợp ở hết mọi cấp độ chung sống, nhân loại, quốc gia và quốc tế. Sự khôn ngoan cho thấy rằng đó là đường lối dẫn đến việc xây dựng một cơ cấu xã hội vững mạnh và huynh đệ, là nơi giời trẻ có thể được trang bị để lãnh nhận các trách nhiệm thích hợp của họ trong đời sống, trong một xã hội tự do, cũng như bằng một tinh thần thông cảm và an bình.

Một gia sản chung

5-         Có thể nói rằng trong số các quyền lợi và quyền tự do nống cốt xuất phát từ phẩm giá của con người thì quyền tự do tôn giáo nắm một vị thế đặc biệt. Một khi quyền tự do tôn giáo được công nhận thì phẩm giá của con người mới được sâu xa tôn trọng, và những đặc tính cùng các cơ cấu của các dân tộc mới được vững mạnh. Trái lại, bất cứ khi nào quyền tự do tôn giáo bị khước từ, và dân chúng bị gây cản trở việc tuyên xưng đạo giáo hay đức tin của mình cùng sống một cách thích hợp với đạo giáo hay niềm tin của mình, thì phẩm giá của con người bị xúc phạm, công lý và hòa bình theo đó cũng bị đe dọa, một công lý và hòa bình được thiết dựng trên một trật tự xã hội đúng đắn trong ánh sáng của Sự Thật Tối Hậu và Sự Thiện Tối Cao.

Theo ý nghĩa ấy thì quyền tự do tôn giáo cũng là một cuộc chiếm đạt của một nền văn hóa chính trị và pháp lý lành mạnh. Nó là một sự thiện chính yếu: mỗi người cần phải được tự do hành sử quyền tuyên xưng và bày tỏ, theo cá nhân hay chung cộng đồng, đạo giáo hay niềm tin của mình, một cách công khai hay riêng tư, qua việc giảng dạy, việc hành đạo, việc phát hành, việc thờ phượng cũng như việc tuân giữ các nghi thức. Không được gây trở ngại cho việc họ dần dần muốn thuộc về một tôn giáo hay không muốn tuyên xưng một đạo giáo nào. Trong bối cảnh ấy, luật lệ quốc tế là một mẫu thức và là một điểm tựa thiết yếu cho các quốc gia, ở chỗ luật lệ này không để xẩy ra tình trạng xúc phạm đến quyền tự do tôn giáo, bao lâu biết tuân giữ những đòi hỏi chính đáng của trật tự chung (7). Trật tự quốc tế như thế nhìn nhận rằng các quyền hạn của một bản chất về tôn giáo có cùng một vị thế như quyền sống và quyền tự do cá nhân, như cứng cớ của sự kiện cho thấy chúng thuộc về cái cốt lõi thiết yếu của các thứ nhân quyền, thuộc về các quyền phổ quát và tự nhiên mà luật lệ của con người không bao giờ có thể chối bỏ.

Quyền tự do tôn giáo không phải là thứ gia sản chuyên biệt của thành phần tín hữu mà là của toàn thể gia đình cư dân trên trái đất này. Nó là một yếu tố thiết yếu của một quốc gia theo pháp chế; nó không thể bị khước từ mà đồng thời lại không xâm phạm tới tất cả mọi quyền lợi và quyền tự do nồng cốt khác, vì nó là tổng luận và là yếu tố chủ yếu của chúng. Nó là “một kiểm chứng cho việc tôn trọng tất cả mọi thứ quyền lợi của con người” (8). Vì nó thuận lợi cho việc hành sử các tài năng nhân bản chuyên biệt nhất của chúng ta mà nó tạo nên những nền tảng cần thiết để đạt tới tình trạng phát triển toàn vẹn liên quan tới toàn thể con người ở hết mọi chiều kích đặc biệt (9).

Chiều kích công khai của tôn giáo

6-         Quyền tự do tôn giáo, như hết mọi quyền tự do khác, tiến hành từ lãnh vực cá nhân và đạt tới nơi mối liên hệ với người khác. Tự do mà thiếu liên hệ thì không phải là tự do trọn vẹn. Quyền tự do tôn giáo không bị giới hạn nguyên ở chiều kích cá nhân, nhưng đạt tới trong cộng đồng của con người ta cũng như trong xã hội, y như bản chất liên hệ của con người với bản tính công khai của tôn giáo vậy.

Mối liên hệ là một yếu tố quyết liệt nơi quyền tự do tôn giáo, một yếu tố thúc đẩy cộng đồng tín hữu thực hành tình đoàn kết vì công ích. Theo chiều kích cộng đồng này, mỗi một người vẫn chuyên biệt và bất khả tái sao bản, đồng thời lại tiến tới chỗ viên trọn và hoàn toàn hiện thực nữa.

Việc đóng góp của các cộng đồng tôn giáo cho xã hội là những gì không thể chối cãi. Vô vàn các tổ chức bác ái và văn hóa đã chứng thực cho vai trò xây dựng của thành phần tín hữu trong đời sống xã hội. Quan trọng hơn vẫn là việc đóng góp về đạo lý của tôn giáo vào lãnh vực chính trị. Không được cấm đoán hay loại trừ tôn giáo, nhưng phải coi như thực hiện việc đóng góp hiệu năng vào vấn đề cổ võ cho công ích. Theo chiều hướng ấy cần phải đề cập tới chiều kích tôn giáo của văn hóa, một văn hóa được dựng xây qua các thế kỷ nhờ những đóng góp về xã hội và đặc biệt về đạo lý của tôn giáo. Chiều kích này không hề đố kỵ đối với những ai không có cùng niềm tin tưởng của mình, nhưng tái củng cố sự gắn bó xã hội, mối thống nhất và tình đoàn kết.

Quyền tự do tôn giáo, một năng lực cho quyền tự do và nền văn minh: những nguy hiểm gây ra bởi việc khai thác nó.

7-         Việc khai thác quyền tự do tôn giáo để che đậy những lợi lộc kín đáo, như việc lật đổ trật tự được thiết định, việc dự trữ các nguồn nhiên liệu hay việc nắm giữ quyền lực của một nhóm độc nhất, có thể gây ra tai hại khổng lồ cho các xã hội. Chủ nghĩa cuồng tín, chủ nghĩa cực đoan và các thực hành phản lại với phẩm giá của con người không bao giờ là chính đáng hết, càng không thể nhân danh tôn giáo mà làm Việc tuyên xưng của một tôn giáo không thể bị khai thác hay áp đặt bằng quyền lực. Các quốc gia và các cộng đồng nhân loại khác không bao giờ được quên rằng quyền tự do tôn giáo là điều kiện để theo đuổi sự thật, và sự thật không áp đặt mình bằng võ lực nhưng “bằng quyền năng sự thật của chính mình” (10). Theo ý nghĩa đó thì tôn giáo là một tác lực tích cực cho việc xây dựng xã hội dân sự và chính trị.

Ai có thể phủ nhận được việc đóng góp của các tôn giáo lớn trên thế giới này vào việc phát triển văn minh? Việc chân thành tìm kiếm Thiên Chúa đã dẫn tới việc tôn trọng hơn đối với phẩm giá của con người. Các cộng đồng Kitô hữu, bằng gia sản các giá trị và nguyên tắc của mình, đã góp phần rất nhiều vào việc giúp cho cá nhân cũng như chư dân ý thức được căn tính của họ và phẩm vị của họ, việc thiết lập các cơ cấu dân củ và việc nhìn nhận các thứ nhân quyền cùng với các nhiệm vụ tương ứng của các nhân quyền này.

Cả ngày nay nữa, trong một xã hội càng ngày càng toàn cầu hóa, Kitô hữu được kêu gọi, chẳng những qua việc tham gia của họ vào đời sống dân sự, kinh tế và chính trị, mà còn qua chứng từ bác ái và niềm tin của họ nữa, để cống hiến một đóng góp giá trị cho việc cần cù và phấn chấn theo đuổi công lý, việc phát triển toàn vẹn con người và việc quản trị đúng đắn các thứ nhân vụ. Việc loại trừ tôn giáo ra khỏi đời sống công khai làm cho đời sống công khai bị hụt hẫng chiều kích hướng về siêu việt thể. Thiếu mất cảm nghiệm nền tảng này, khó có thể hướng dẫn các xã hội hướng tới những nguyên tắc phổ quát về đạo lý cũng như khó có thể thiết lập ở tầm cấp quốc gia và quốc tế một trật tự về pháp lý hoàn toàn nhìn nhận và tôn trọng các quyền lợi và quyền tự do như những thứ quyền này được nêu lên làm đích điểm – tiếc thay vẫn bị gạt đi hay phủ nhận – của Bản Tuyên Ngôn Chung Nhân Quyền năm 1948.

Vấn đề của công lý và tính chất dân sự: chủ nghĩa cực đoan và thù hận đối với thành phần tín hữu thỏa hiệp với tính chất thế tục tích cực của các quốc gia

8-         Việc cương quyết lên án hết mọi hình thức cuồng tín và cực đoan về tôn giáo cũng cần phải tỏ ra chống lại hết mọi hình thức thù hằn tôn giáo muốn hạn chế vai trò công khai của thành phần tín hữu trong cuộc sống dân sự và chính trị.

Cần phải hiểu rõ là chủ nghĩa cực đoan về tôn giáo và chủ nghĩa tục hóa tôn giáo đều giống nhau ở chỗ cả hai đều tiêu biểu cho những hình thực thái quá của việc loại trừ đi tính chất đa phương hợp pháp và nguyên tắc của tính chất thế tục. Cả hai đều tuyệt đối hóa một thứ nhãn quan giảm thiểu và thiên lệch về con người, lúc thì chiều theo các hình thức nguyên giáo, lúc thì các hình thức duy lý. Một xã hội muốn áp đặt một cách bạo lực, hay ngược lại, muốn loại trừ tôn giáo tì chẳng những bất công đối với cá nhân cũng như với Thiên Chúa, mà còn với chính mình nữa. Thiên Chúa kêu gọi nhân loại bằng một dự án yêu thương, một dự án mà trong khi con người dấn toàn thân mình theo các chiều kích tự nhiên và tiêng liêng của mình, đòi họ phải đáp ứng một cách tự do và hữu trách liên quan tới tất cả tâm can và con người, cá nhân cũng như cộng đồng. Cả xã hội nữa, như là một thể hiện của con người cũng như của tất cả những chiều kích cấu tạo của họ, cần phải sống và thiết định mình một cách thuận lợi cho việc hướng về siêu việt thể. Chính vì lý do ấy, các luật lệ và tổ chức của một xã hội không thể bị hình thành một cách như thể không đếm xỉa gì tới chiều kích tôn giáo của thành phần công dân hay hoàn toàn chẳng quan tâm gì tới nó. Nhờ hoạt động dân chủ của các công dân ý thức về ơn gọi cao cả của mình, những luật lệ và cơ cấu ấy cần phải phản ảnh một cách đầy đủ thích đáng bản chất đích thực của con người và nâng đỡ chiều kích tôn giáo của họ. Vì chiều kích tôn giáo không phải là những gì do quốc gia tạo tác nên chiều kích này không thể bị quốc gia mạo dụng, trái lại cần phải nhìn nhận và tôn trọng nó.

Bất cứ khi nào hệ thống pháp lý ở bất cứ cấp độ nào, quốc gia hay quốc tế, cho phép hay dung túng chủ nghĩa cuồng tín về tôn giáo hay bài giáo là nó thất bại về sứ vụ của mình, một sứ vụ bảo vệ và cổ võ công lý cùng các quyền lợi của tất cả mọi người. Những vấn đề này không thể để mặc cho tùy ý thành phần lập pháp hay thành phần đa số, vì, như Cicero có lần đã vạch ra rằng công lý là những gì vượt trên tác động thuần túy ban hành và áp dụng luật lệ. Nó bao hàm việc nhìn nhận phẩm giá của mỗi một con người (11), một phẩm giá mà trừ phi quyền tự do tôn giáo được bảo đảm và áp dụng theo yếu tính của nó, bằng không sẽ tiến đến chỗ bị tước đoạt và bị vi phạm, có nguy cơ rơi vào quyền lực của các thứ ngẫu tượng, của các thứ sự thiện tương đối để rồi trở thành tuyệt đối. Tất cả những điều ấy đẩy xã hội tới nguy cơ của các hình thức độc đoán về chính trị và ý hệ là những gì đặt nặng quyền lực công chúng trong khi lại làm mất giá và hạn chế quyền tự do lương tâm, tư tưởng và tôn giáo như là những thứ đấu thủ khả dĩ.

Cuộc đối thoại giữa các tổ chức dân sự và tôn giáo

9-         Gia sản của các nguyên tắc và các thứ giá trị được bày tỏ cho thấy bởi một tính chất tôn giáo đích thực là nguồn mạch làm phong phú dân chúng và đặc tính của họ. Nó trực tiếp nói với lương tâm và trí khôn của con người nam nữ, nó nhắc nhở việc cần phải hoán cải về luân lý, và nó phấn khích việc thực hành các nhân đức và một đường lối ưu ái tiến đến với những người khác như là anh chị em của mình, như là các phần tử của gia đình nhân loại bao rộng lớn (12).

Bằng việc trân trọng thích đáng đối với tính chất thế tục tích cực của các cơ cấu quốc gia, bao giờ cũng phải nhìn nhận chiều kích công khai của tôn giáo. Cần phải thực hiện một cuộc đối thoại lành mạnh giữa các tổ chức dân sự và tôn giáo cho việc phát triển toàn vẹn của con người và tình trạng hòa hợp của xã hội.

Sống trong yêu thương và sự thật

10-       Trong một thế giới được toàn cầu hóa được đánh dấu bằng các xã hội gia tăng về đa chủng và đa tôn, các đại tôn giáo có thể trở thành một yếu tố quan trọng của mối hiệp nhất và của nền hòa bình cho gia đình nhân loại. Căn cứ vào những niềm xác tín về đạo giáo của mình và việc theo đuổi sáng suốt cho công ích, thành phần môn đồ của những đại tôn giáo này được kêu gọi cống hiến việc thể hiện một cách hữu trách về việc dấn thân của họ trong bối cảnh tự do tôn giáo. Giữa tính chất khác nhau của các thứ văn hóa về tôn giáo, cần phải trân quí những yếu tố bảo trì việc chung sống về dân sự, trong khi đó loại trừ đi bất cứ những gì phản với phẩm giá của con người nam nữ.

Vị trí công khai cộng đồng quốc tế giành cho các tôn giáo cùng với đề án của chúng về những gì kiến tạo nên một “đời sống tốt lành” giúp làm nên một thứ đo lường của sự thuận ý về sự thật và sự thiện, cũng như một sự đồng thuận về luân lý; cả hai điều này là nền tảng cho cuộc chung sống chính đáng và an bình. Các nhà lãnh đạo của những đại tôn giáo, nhờ vị thế của mình, ảnh hưởng của mình và thẩm quyền của mình trong các cộng đồng riêng của họ, là những người đầu tiên được kêu gọi thực hiện việc tương kính và đối thoại.

Về phần mình, các Kitô hữu được đức tin vào Thiên Chúa là Cha của Chúa Giêsu Kitô thúc đẩy sống như những người anh chị em gặp gỡ nhau trong Giáo Hội và cùng nhau hoạt động để xây dựng một thế giới trở thành nơi các cá nhân và chư dân “không còn gây thương tổn hay hủy hoại… vì trái đất sẽ tràn đầy kiến thức của Chúa như nước bao trùm biển khơi” (Is 11:9).

Đối thoại như một cuộc theo đuổi chung

11-       Đối với Giáo Hội, việc đối thoại giữa các môn đồ của những tôn giáo khác nhau là những gì tiêu biểu cho một phương tiện quan trọng của việc tất cả mọi cộng đồng tôn giáo hợp tác cho công ích. Chính Giáo Hội không loại trừ bất cứ điều gì là chân thật và thánh hảo nơi các tôn giáo khác nhau. “Giáo Hội coi trọng những đường lối sống và tác hành, những giáo huấn và tín lý, mặc dù ở nhiều điểm khác với giáo huấn của mình, nhưng thường phản chiếu một tia sáng của sự thật chiếu soi tất cả mọi con người nam nữ” (13).

Con đường cần theo không phải là đường lối của tương đối chủ nghĩa hay của củ nghĩa hòa đồng tôn giáo religious syncretism. Thật vậy, Giáo Hội “loan báo, và có nhiệm vụ buộc phải không ngừng loan báo rằng Chúa Kitô là đường, là sự thật và là sự sống (Jn 14:6); nơi Chúa Kitô, nơi Đấng Thiên Chúa hòa giải tất cả mọi sự với mình, người ta mới tìm thấy được tầm vóc tròn đầy của đời sống tôn giáo” (14). Tuy nhiên, như thế không có nghĩa là bất cần đối thoại và cùng nhau tìm kiếm chân lý ở các lãnh vực khác nhau trong cuộc sống, vì, như Thánh Thomas Aquinas nói, “hết mọi sự thật, bất kể là ai nói lên, đều từ Thánh Linh xuất phát” (15).

Năm 2011 là năm kỷ niệm 25 năm Ngày Thế Giới Cầu Nguyện Cho Hòa Bình được Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II triệu hội ở Assisi năm 1986. Trong dịp ấy, các vị lãnh đạo thuộc các đại tôn giáo đã chứng thực rằng tôn giáo là yếu tố của mối hiệp nhất và bình an, chứ không phải của chia rẽ và xung khắc. Việc tưởng niệm về cảm nghiệm ấy cho chúng ta hy vọng về một tương lai, trong đó tất cả mọi tín hữu sẽ thấy nhau và sẽ thực sự là các tác nhân của công lý và hòa bình.

Sự thật về luân lý nơi lãnh vực chính trị và ngoại giao

12-       Chính trị và ngoại giao cần phải quan tâm tới gia sản luân lý và thiêng liêng được các đại tôn giáo trên thế giới cống hiến để nhìn nhận và xác nhận các sự thật phổ quát, các nguyên tắc và các giá trị không thể phủ nhận mà không chối bỏ phẩm giá của con người. Thế nhưng, có nghĩa là gì, một cách cụ thể, việc cổ võ sự thật về luân lý nơi lãnh giới của chính trị và ngoại giao? Nghĩa là tác hành một cách hữu trách theo một kiến thức khách quan nguyên vẹn về các sự kiện; nghĩa là phá đổ các ý hệ chính trị là những gì đưa đến việc chiếm chỗ của sự thật và nhân phẩm để phát động những thứ giá trị giả tạo dưới chiêu bài hòa bình, phát triển và nhân quyền; nghĩa là duy trì một cuộc dấn thân kiên trì trong việc đặt nhân luật  trên những nguyên tắc của luật tự nhiên (16). Tất cả những điều ấy cần thiết và nhất trí với việc tôn trọng phẩm vị và giá trị của con người là những gì đã được trân trọng bởi các dân tộc trên thế giới trong Bản Hiến Chương 1945 của Liên Hiệp Quốc, một bản hiến chương cho thấy các thứ giá trị phổ quát cùng với những nguyên tắc về luân lý như là một cứ điểm cho các qui chuẩn, cơ cấu và thể chế cai quản việc chung sống ở các cấp quốc gia và quốc tế.

Bên ngoài hận thù và thành kiến

13-       Bất chấp những bài học của lịch sử cùng các nỗ lực của các quốc gia, của các tổ chức quốc tế và các vùng, của các tổ chức không thuộc chính phủ và của nhiều con người nam nữ thiện tâm, thành phần hằng ngày hoạt động để bảo vệ các quyền lợi và quyền tự do căn bản, thế giới ngày nay cũng vẫn chứng kiến thấy những trường hợp bách hại, kỳ thị, những hành động bạo lực và bất dung dựa vào tôn giáo. Đặc biệt là ở Á Châu và Phi Châu, các nạn nhân chính là các phần tử thuộc thành phần thiểu số về tôn giáo, thành phần bị ngăn cản không được tự do tuyên xưng hay thay đổi tôn giáo của mình bằng những hình thức dọa nạt và vi phạm đến các quyền lợi của họ, đến các quyền tự do căn bản của họ và đến các sản vật thiết yếu của họ, bao gồm cả việc mất tự do cá nhân và chính mạng sống.

Như tôi đã nói, cũng có cả những hình thức khôn khéo hơn tỏ ra hận thù tôn giáo, những hình thức mà, ở các quốc gia Tây phương, thỉnh thoảng được thấy thể hiện nơi việc chối bỏ lịch sử và phủ nhận các biểu hiệu về tôn giáo phản ảnh căn tính và văn hóa của đa số thành phần công dân. Những hình thức hận thù này cũng nuôi dưỡng cả những gì là căm ghét và thành kiến; chúng không hợp với một nhãn quan trong sáng và quân bình về đa nguyên tính và thế tục tính của các cơ cấu tổ chức, chưa nói tới sự kiện là các thế hệ tương lai có nguy cơ bị mất đi cái di sản thiêng liêng vô giá nơi các xứ sở của họ.

Tôn giáo cần được bênh vực bằng việc bênh vực các quyền lợi và tự do của các cộng đồng tôn giáo. Các vị lãnh đạo của các đại tôn giáo trên thế giới và các vị lãnh đạo của các quốc gia, vì thế, cần phải tái tấu việc dấn thân của mình trong việc cổ võ và bảo vệ quyền tự do tôn giáo, nhất là trong việc bênh vực các thành phần thiểu số tôn giáo; những thành phần thiểu số tôn giáo này không phải là mối đe dọa cho căn tính của thành phần đa số, mà là một cơ hội cho việc đối thoại và làm cho nhau phong phú hơn về văn hóa. Việc bênh vực họ là đường lối lý tưởng để củng cố tinh thần thiện tâm, cởi mở và hỗ tương là những gì bảo đảm cho việc bảo vệ các quyền lợi và quyền tự do căn bản ở tất cả mọi lãnh vực và các miền đất trên thế giới.

Quyền tự do tôn giáo trên thế giới

14-       Sau hết, tôi muốn ngỏ lời với các cộng đồng Kitô hữu đang chịu bách hại, kỳ thị, bạo lực và bất dung, nhất là ở Á Châu, ở Phi Châu, ở Trung Đông và đặc biệt ở Thánh Địa, một nơi được Thiên Chúa chọn và chúc phúc. Một lần nữa tôi cam đoan với họ về lòng cảm mến và lời nguyện cầu phụ thân của tôi, và tôi xin tất cả những ai có thẩm quyền hãy ra tay ngay để chấm dứt hết những gì là bất công phạm đến các Kitô hữu đang sống ở những miền đất ấy. Trước những khó khăn hiện tại, chớ gì thành phần môn đệ của Chúa Kitô không cảm thấy chán nản, vì việc làm chứng cho Phúc Âm là và bao giờ cũng là một dấu hiệu phản khắc.

Chúng ta hãy thấm thía những lời Chúa Giêsu phán: “Phúc cho những ai than khóc, vì họ sẽ được ủi an… Phúc cho những ai đói khát công lý, vì họ sẽ được no thỏa… Phúc cho các con khi người ta sỉ vả các con và bách hại các con cùng tung ra đủ mọi sự dữ sai phạm đến các con vì Thày. Hãy hân hoan và vui mừng, vì phần thưởng của các con cao cả trên trời” (Mt 5:4-12). Bởi vậy chúng ta hãy lập lại “lời chúng ta hứa tha thứ và xin lỗi khi chúng ta xin Thiên Chúa tha thứ trong Kinh Lạy Cha. Chính chúng ta nêu lên điều kiện và cấp độ của tình thương được chúng ta kêu xin khi chúng ta nguyện cầu rằng ‘và tha nợ chúng con, như chúng con cũng tha kẻ có nợ chúng con’ (Mt 6:12)” (17). Bạo lực không thể bị khống chế bằng bạo lực. Chớ gì những tiếng kêu đau thương của chúng ta luôn được kèm theo bởi đức tin, đức cậy cũng như bởi chứng từ đức mean Chúa của chúng ta. Tôi cũng hy vọng rằng ở Tây phương, nhất là ở Âu Châu, sẽ chaâm dút thái độ thù ghét và thành kiến chống lại Kitô hữu vì họ cương quyết hướng đời sống của mình trung thành với những giá trị và nguyên tắc được bày tỏ trong Phúc Âm. Chớ gì Âu Châu hãy hòa giải với các cội gốc Kitô giáo của mình, những gì là nền tảng để hiểu biết về vai trò quá khứ của mình, hiện tai cũng như tương lai của nó trong lịch sử; nhờ đó nó mới cảm nghiệm được công lý, thuận hòa và an bình bằng việc vun trồng một cuộc chân thành đối thoại với tất cả mọi dân nước.

Tự do tôn giáo, con đường hòa bình

15-       Thế giới này đang cần đến Thiên Chúa. Nó đang cần đến những thứ giá trị chung về đạo lý và thiêng liêng, và tôn giáo có thể cống hiến một đóng góp quí báu vào việc theo đuổi thực hiện của mình, cho việc xây dựng một trật tự xã hội chính đáng và an bình ở cấp quốc gia và quốc tế. Hòa bình là tặng ân của Thiên Chúa và đồng thời cũng là một công việc không bao giờ hoàn trọn. Xã hội nào hòa giải với Thiên Chúa thì gần gũi với hòa bình hơn, thứ hòa bình không phải chỉ là sự vắng bóng chiến tranh hay là thành quả của quyền lực về quân sự hoặc kinh tế, lại càng không phải là những việc lừa đảo hay khéo léo mạo dụng. Trái lại, hòa bình là thành quả của một tiến trình của việc thanh tẩy và của việc thăng hóa về văn hóa, luân lý và thiêng liêng liên quan đến từng người và từng dân tộc, mọt tiến trình nhân phẩm của con người hoàn toàn được tôn trọng. Tôi mời gọi tất cả những ai muốn trở nên thành phần xây dựng hòa bình, nhất là giới trẻ, ãy lắng nghe tiếng nói trong tâm can của mình nhờ đó tìm nơi Thiên Chúa một cứ điểm vững vàng trong việc đạt chiếm một thứ tự do chân tực, một mãnh lực khôn lường có thể cống hiến cho thế giới một hướng đi và tinh thần mới, và có thể thắng vượt những lầm lẫn của quá khứ. Theo lời của Đức Giáo Hoàng Phaolô VI, vị chúng ta nặng nở về sự khôn ngoan và viễn kiến trong việc thiết lập Ngày Thế Giới Hòa Bình: “Trước tất cả mọi sự, cần cống hiến hòa bình bằng các thứ khí giới khác – khác với những thứ khí giới dùng để tàn sát và hủy diệt nhân loại. Cái cần trên hết là các thứ khí giới về luân lý, những thứ khí giới cống hiến sức mạnh và uy tín cho luật lệ quốc tế – thứ khí giới, trước hết, của việc tuân giữ các hiệp ước” (18). Quyền tự do tôn giáo là một thứ khí giới đích thực của hòa bình, bằng một sứ vụ lịch sử và ngôn sứ. Hòa bình là những gì mang lại đầy đủ hoa trái cho những phẩm chất và tiềm năng sâu xa nhất của con người, những phẩm chất có thể thay đổi thế giới và làm cho nó nên tốt hơn. Nó mang lại niềm hy vọng cho một tương lai công lý và hòa bình, thậm chí có gặp phải bất công và tình trạng nghèo khổ về thể lý và luân lý. Chớ gì tất cả mọi con người nam nữ, cùng các xã hội ở hết mọi cấp độ và ở hết mọi phần đất trên thế giới này, sớm cảm nghiệm được quyền tự do tôn giáo, con đường dẫn đến hòa bình!

Tại Vatican ngày 8/12/2010

Giáo Hoàng Biển Đức XVI

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, chuyển dịch trực tiếp từ mạng điện toán toàn cầu của Tòa Thánh (những chỗ được in đậm lên là do tự ý của người dịch trong việc làm nổi bật những điểm chính yếu quan trọng)

http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/messages/peace/documents/hf_ben-xvi_mes_20101208_xliv-world-day-peace_en.html

[1] Cf. BENEDICT XVI, Encyclical Letter Caritas in Veritate, 29, 55-57.

[2] Cf. SECOND VATICAN ECUMENICAL COUNCIL, Declaration on Religious Freedom Dignitatis Humanae, 2.

[3] Cf. BENEDICT XVI, Encyclical Letter Caritas in Veritate, 78.

[4] Cf. SECOND VATICAN ECUMENICAL COUNCIL, Declaration on the Relation of the Church to Non-Christian Religions Nostra Aetate, 1.

[5] ID., Declaration on Religious Freedom Dignitatis Humanae, 7.

[6] BENEDICT XVI, Address to the General Assembly of the United Nations (18 April 2008): AAS 100 (2008), 337.

[7] Cf. SECOND VATICAN ECUMENICAL COUNCIL, Declaration on Religious Freedom Dignitatis Humanae, 2.

[8] JOHN PAUL II, Address to Participants in the Parliamentary Assembly of the Organization for Security and Cooperation in Europe (OSCE) (10 October 2003), 1: AAS 96 (2004), 111.

[9] Cf. BENEDICT XVI, Encyclical Letter Caritas in Veritate, 11.

[10] Cf. SECOND VATICAN ECUMENICAL COUNCIL, Declaration on Religious Freedom Dignitatis Humanae, 1.

[11] Cf. CICERO, De Inventione, II, 160.

[12] Cf. BENEDICT XVI, Address to Representatives of Other Religions in the United Kingdom (17 September 2010): L’Osservatore Romano (18 September 2010), p. 12.

[13] Cf. SECOND VATICAN ECUMENICAL COUNCIL, Declaration on the Relation of the Church to Non-Christian Religions Nostra Aetate, 2.

[14] Ibid.

[15] Super Evangelium Joannis, I, 3.

[16] Cf. BENEDICT XVI, Address to Civil Authorities and the Diplomatic Corps in Cyprus (4 June 2010): L’Osservatore Romano (6 June 2010), p. 8; INTERNATIONAL THEOLOGICAL COMMISSION, The Search for Universal Ethics: A New Look at Natural Law, Vatican City, 2009.

[17] PAUL VI, Message for the 1976 World Day of Peace: AAS 67 (1975), 671.

[18] Ibid., p. 668.