Thánh Mẫu Học trong một bối cảnh lịch sử tân tiến

Sau đây là cuộc phỏng vấn của Zenit với linh mục Paul Haffner, một giáo sư thần học ở Giáo Hoàng Học Viện Regina Apostolorum, người quê ở Luân Đôn, với tác phẩm “Mầu Nhiệm Đức Maria” vừa được xuất bản bởi Gracewing ở Hiệp Vương Quốc cũng như bởi Hillenrand Books ở Hiệp Chủng Quốc.

Vấn:     Tại sao cha lại cảm thấy cần phải viết một cuốn sách về tín lý Vô Nhiễm Nguyên Tội?

Đáp:     Cuốn sách này không phải thuần túy về tín điều Vô Nhiễm Nguyên Tội. Cuốn sách này được xuất bản để mừng kỷ niệm 150 năm Chân Phước Giáo Hoàng Piô IX công bố tín điều Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội.

Trong cuốn sách này, tôi đã cố gắng cống hiến tổng quan một cách rõ ràng có kết cấu về thần học và tín lý liên quan đến Đức Maria trong một bối cảnh lịch sử. Niềm xác tín của tác giả đó là nền tảng cho việc tôn sùng tốt đẹp giành cho Mẹ Thiên Chúa này được bắt đầu từ tín lý lành mạnh theo Thánh Kinh và Thánh Truyền, cũng như được nuôi dưỡng bằng thứ thần học tốt đẹp.

Vấn:     Tại sao Đức Piô IX quyết định công bố tín điều này?

Đáp:     Vào năm 1849, Chân Phước Giáo Hoàng Piô IX đã tham vấn với các vị giám mục về đức tin của Giáo Hội liên quan tới tín lý Vô Nhiễm Nguyên Tội, cũng như về việc tuyên bố tín điều có là việc thuận hợp hay chăng.

Cả hai vấn đề đã được hồi đáp là có, bởi thế, vào ngày 8/12/1854, Chân Phước Giáo Hoàng Piô IX đã long trọng tuyên bố tín tín về Đặc Ân Vô Nhiễm Nguyên Tội. Đức Giáo Hoàng này đã công bố một tín lý đã từng được Giáo Hội tin tưởng qua hình thức này hay hình thức khác ngay từ thời xa xưa nhất.

Vấn:     Cha đã khai triển đề tài cuốn sách của cha ra sao, và đâu là những khía cạnh nổi bật nhất cha muốn nhấn mạnh cho độc giả thấy?

Đáp:     Cuốn sách này diễn tiến theo thứ tự về chủ đề. Ở chương thứ nhất, tôi trình bày một bố cục căn bản về những gì cấu tạo nên khoa thánh mẫu học, không phải là một cấu trúc thánh mẫu học biệt lập mà là một cấu trúc liên hệ với những hình thức khác của việc nghiên cứu thần học.

Chương thứ hai trưng dẫn những hình ảnh tiền thân và tiên tri nơi Cựu Ước về Đức Maria, để rồi Chương 3 cho thấy tất cả đã được nên trọn và chứng thực nơi Tân Ước.
Các chương sau đó khảo sát về mỗi một tín lý nền tảng được Giáo Hội dạy về Đức Mẹ.

Chương 4 dẫn giải tín lý Vô Nhiễm Nguyên Tội cũng như các sự thật khác liên quan đến Đức Mẹ được đầy ơn phúc.

Chương 5 về Mẹ Thiên Chúa, tín điều chính yếu của khoa Thánh Mẫu Học. Những khía cạnh về Đức Đồng Trinh trọn đời của Mẹ Maria được dẫn giải ở chương thứ 6.

Chương 7 bàn đến vai trò làm môn đệ của Đức Maria theo quan điểm thần học tương đối mới, một vai trò làm nền tảng cho việc bàn luận về việc Mẹ tham dự một cách đặc biệt và chủ động vào Việc Cứu Chuộc.

Chương 8 nói đến việc kết thúc đời sống trần gian của Mẹ Maria và việc mông triệu hiển vinh của Mẹ với cả xác lẫn hồn về trời.

Chương 9 và chương cuối cùng dẫn giải về vai trò Làm Mẹ liên tục của Mẹ trong Giáo Hội với tư cách là Trung Gian Ân Sủng. Trong năm Thánh Thể này, cũng đặc biệt chú trọng tới mối liên hệ giữa Mẹ và Chúa Giêsu Thánh Thể.

Vấn:     Thế giới tân tiến khó lòng mà hiểu được ý nghĩa của tín điều này, thậm chí còn rắn rối hơn nữa đối với Mẹ Maria Đồng Trinh. Làm sao cha có thể cắt nghĩa vấn đề này cho giới trẻ hôm nay đây?

Đáp:     Cái khó khăn là do thế giới tân tiến, và sự thật đó là cái khó khăn ấy thừa hưởng nhiều thứ triết lý sai lầm và không trọn vẹn.

Thật vậy, mầu nhiệm Mẹ Maria chứng tỏ và cho thấy chẳng những Mầu Nhiệm Chúa Kitô mà còn những khát vọng sâu xa nhất của việc con người hiện hữu. Chẳng hạn sự kiện Vô Nhiễm Nguyên Tội và đời sống vô tội của Mẹ cho chúng ta thấy rằng ơn cứu độ của Thiên Chúa thực sự có một tác dụng, vì Ngài đã bảo trì Mẹ khỏi tội lỗi. Bởi thế Mẹ là tia sáng soi tỏa ra trong một thế giới tối tăm.

Cũng thế, việc tuyên tín Mẹ Maria mông triệu đã xẩy ra vào năm 1950, một việc tuyên tín có một tầm vóc lịch sử quan trọng. Nó xẩy ra vào giữa một thế kỷ khi mà tính cách linh thánh của thân xác con người, về lý thuyết cũng như trên thực hành, đã bị chối bỏ ở nhiều cấp độ.

Vào đầu bán thế kỷ 20, về chính trị, tính cách linh thánh của thân xác đã bị loại trừ nơi hai thể chế độc tài Mác-Xít và Na-Zi, những thể chế đã chối bỏ tính cách linh thánh của thân xác về phương diện lý thuyết, cũng như nơi cuộc thảm sát bao nhiêu triệu nhân sinh nơi các trại cải tạo và tập trung.

Vào hậu bán thế kỷ 20, cuộc tấn công tính cách linh thánh của thân thể con người được diễn tiến còn hơn thế nữa, qua việc thảm sát vô vàn triệu con người ở chỗ phá thai và triệt sinh an tử, cũng như ở những cuộc thí nghiệm phạm thánh đối với các phôi bào, tức là việc kỹ thuật hóa giống tính và các nỗ lực tạo sinh sao bản con người.

Tất cả những điều này được cân bằng lại bởi việc Giáo Hội kha3ăg định rằng Đức Mẹ được mông triệu cả “thân xác” lẫn linh hồn về trời vinh hiển. Giáo Hội, tin tưởng vào việc phục sinh của thân xác, tin rằng thân xác này được tạo dựng nên theo hình ảnh và tương tự Thiên Chúa, và được kêu gọi đến cùng đích siêu nhiên trong Chúa Kitô.

Vấn:     Giữa Mẹ maria và việc đối thoại đại kết liên hệ với nhau ra sao?

Đáp:     Tôi thường nói đến những vấn đề đại kết liên quan đến Mẹ Maria trong tác phẩm này.

Trong khi những người Công Giáo và Chính Thống Giáo đồng ý với nhau rất nhiều về Thánh Mẫu Học thì thế giới Cải Cách càng ngày càng tỏ ra cảm nhận hơn về Mẹ Maria.

Thật vậy, một thần học gia Cải Cách, người tôi đã đề cập đến ở chương 7 là John Macquarrie, đã viết: “Chính Đức Maria đã xuất hiện để làm tiêu biểu cho việc hòa hợp trọn hảo giữa ý muốn thần linh và việc đáp ứng của con người, nhờ đó, chính bà là vị cống hiến cái ý nghĩa cho lời diễn tả Đồng Công Cứu Chuộc” (1 J. Macquarrie, "Mary for All Christians," [London: Collins, 1990], p. 113).

Mẹ Maria cũng là Trung Gian Ân Sủng cho các thiên thần nữa, như thần học Đông Phương thường nói tới. Mẹ Maria, vì được ở gần Thiên Chúa nhất, là con người duy nhất xứng đáng lãnh nhận tất cả mọi ân sủng của Thánh Linh.

Thánh Gregory Palamas đã chỉ cho thấy tầm quan trọng của Theotokos - Mẹ Thiên Chúa sau khi Mẹ lìa đời này như sau: “Bởi mức độ Mẹ được gần gũi Thiên Chúa hơn tất cả những ai đã tới gần Ngài mà Người Mẹ Thiên Chúa này được cho rằng xứng đáng hội kiến Ngài hơn. Tôi không nói hơn về phía con người mà thôi mà còn cả chính phẩm trật của thần trời nữa” (St. Gregory Palamas, "A Homily on the Dormition of Our Supremely Pure Lady Theotokos and Ever-Virgin Mary," [Homily 37]).

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, dịch từ Zenit ngày 5/12/2004