?  “Thiên Chúa đã làm người để con người được trở thành Thiên Chúa” - Vấn đề Làm Người rồi mới Làm Thánh hay Làm Thánh rồi mới Làm Người? 

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL - Hướng về Mầu Nhiệm Giáng Sinh 2006

       Thật vậy, nếu mục đích của việc Thiên Chúa nhập thể  là để con người có thể hiệp thông thần linh với Ngài, thì nơi câu nói thời danh “Thiên Chúa đã làm người để con người được trở thành Thiên Chúa” của Thánh Âu Quốc Tinh (Sermo 13 de Tempore: PL 39, 1097-1098), một trong những ý nghĩa của nó đó là việc con người được thần linh hóa, được thánh hóa, một đặc ân liên quan tới ơn gọi Nên Thánh của con người.

      Thế nhưng, việc Nên Thánh không phải là chuyện dễ, ai làm cũng được, chỉ cần trở thành Thánh Hiền, thành Chính Nhân Quân Tử là xong. Bởi vì Thánh Thiện là của Chúa chứ không phải ai muốn cũng tự nhiên Nên Thánh được. Và bởi vì Thánh Thiện là “nên trọn lành như Cha ở trên trời là Đấng trọn lành” chứ không phải chỉ làm người là đủ. Bởi vậy mới gọi là Thánh Hóa. Tức muốn Nên Thánh con người cần phải được Thánh Hóa. Mà ai Thánh Hóa con người được, nếu không phải chính Vị là Đấng Thánh, Vị đã phán: “Các người hãy Nên Thánh vì Ta là Đấng Thánh” (Levi 11:45).

      Chính vì con người được Thiên Chúa Thánh Hóa, chứ không phải tự mình Nên Thánh được, mà không cần muốn làm thánh phải làm người trước đã. Trường hợp điển hình là người trộm ở bên phải Chúa Giêsu trên đồi Canvê, cả cuộc đời tội lỗi, chẳng làm người gì cả, thế mà lại được Thánh Hóa trước khi chết, được lên Thiên Đàng đầu tiên (x Lk 23:42-43)!

      Ngược lại, dù đã tỏ ra làm người chưa chắc đã là thánh. Điển hình là trường hợp Phêrô hết lòng yêu mến Thày, đã sốt sắng can ngăn Thày đừng đi chịu chết, tức đã tỏ ra làm người hơn ai hết qua lòng sốt sắng của mình, nhưng lại bị chính Đấng ngài kính mến quở trách nặng lời: “Đồ Satan, hãy xéo cho khuất mắt Ta, vì người chỉ phán đoán theo kiểu cách loài người mà thôi, chứ không theo Thiên Chúa” (Mt 16:23). Chưa hết, cả trường hợp của Gioan là người tông đồ được Chúa Giêsu yêu, cũng bị Người quở trách khi vì Người bị dân làng Samaritanô hất hỉu đã yêu cầu Người cho phép ông sai lửa trời xuống thiêu đốt họ (x Lk 9:51-56). Nếu việc tỏ lòng tôn kính sư phụ của hai tông đồ Phêrô và Gioan, theo Khổng Giáo là những gì thuộc về tam cương (quân, sư, phụ) và ngũ thường (nhân, nghĩa, lễ, trí, tín), tức là những gì cho thấy tính cách làm người trọn vẹn của các vị, mà còn trở thành những gì trêu ngươi Thiên Chúa, thì không phải Nên Thánh là một tiến trình con người được Thánh Hóa "trong tinh thần và chân lý" (Jn 4:24) hay sao?

      Nếu làm người trước hết là ở việc tuân giữ lề luật Thiên Chúa, như thành phần Pharisiêu, nhất là như người thanh niên giầu có đã chu tất mọi lề luật Chúa từ nhỏ, mà còn bị Chúa quở trách là "bọn Pharisiêu giả hình" (Mathêu đoạn 23), mà còn không thể theo Người được trên con đường trọn lành như người thanh niên giầu có tốt lành tự nhiên (x Mt 19:16-22), thì không phải điều kiện Nên Thánh hay yếu tố để được Thánh Hóa là ở chỗ chỉ cần muốn làm thánh phải làm người trước đã, theo tâm lý học ngày nay hoặc theo nhân sinh quan tự nhiên. Bởi đó, tầm vóc Làm Người trọn hảo nhất là Làm Thánh, và ơn gọi Làm Người là ơn gọi Làm Thánh vậy!

      Thật thế, Thánh Thiện là của Chúa, là những gì thuộc về Chúa, bởi đó việc con người Nên Thánh là việc con người được Thánh Hóa. Không phải hay sao, hai nguyên tổ loài người, ngay từ ban đầu khi mới được dựng nên trong tình trạng công chính nguyên thủy, trong tình trạng thánh hảo, không biết đến tội lỗi là gì, “trần truồng không biết xấu hổ” (Gen 2:25), mà còn chẳng những chưa Nên Thánh, thậm chí đã sa ngã phạm tội, đến nỗi đã cần phải được Thánh Hóa, qua lời hứa cứu độ của Thiên Chúa Hóa Công (x Gen 3:15), huống chi là loài người hậu sinh chúng ta, đã vướng mắc nguyên tội, cho dù là Kitô hữu chúng ta, thành phần đã được lãnh nhận Phép Rửa, đã được lãnh nhận ơn cứu độ, đã được Thánh Hóa về phương diện ân sủng.

      Phép Rửa, về mặt tiêu cực, chỉ tha nguyên tội, tha cả tư tội (trong trường hợp người lớn), tha hình phạt (nếu chết liền bấy giờ thì lên Thiên Đàng ngay, không bị vào luyện tội), và về mặt tích cực, làm cho con người tạo sinh được Thánh Hóa, ở chỗ, được hiệp thông sự sống Thần Linh và bản tính Thần Linh với Thiên Chúa Ba Ngôi, trở nên con cái Chúa Cha, nên anh em của Chúa Kitô, nên Đền Thờ của Chúa Thánh Thần, nên chi thể của Giáo Hội. Thế nhưng, thực tế vẫn cho thấy, Phép Rửa không làm mất đi mọi tì vết nguyên tội, bao gồm mọi đam mê nhục dục, mọi tính mê nết xấu, mọi khuyết điểm vụng về. Bởi thế, con người nói chung và Kitô hữu nói riêng mới cảm thấy cuộc chiến nội tâm vẫn liên lỉ diễn ra nơi bản thân mình, đúng như Thánh Tông Đồ Phaolô đã bày tỏ trong Thư gửi Giáo Đoàn Rôma: “Tôi thậm chí không thể hiểu được hành vi cử chỉ của mình nữa. Tôi không làm những gì tôi muốn, mà lại làm những gì tôi ghét… Điều xẩy ra đó là tôi không làm điều thiện tôi muốn mà là làm điều dữ tôi không muốn… Ôi, khốn cho tôi là chừng nào! Ai có thể giải phóng tôi khỏi quyền lực sự chết đây? (7:15, 19, 24).

      “Thiên Chúa là Thần Linh” (Jn 4:24), “là Đấng vô hình” (Col 1:15), bất khả thấu suốt, bất khả đạt, vì muốn Thánh Hóa con người, biết con người không tự động đến cùng mình được, đã tự động đến với con người, qua việc “Lời đã hóa thành nhục thể” (Jn 1:14) là Chúa Giêsu Kitô, để qua Chúa Giêsu Kitô “là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống” (Jn 14:6) này, con người có thể đến cùng Ngài, tức có thể được Thánh Hóa, được đạt đến cùng đích làm người của họ là Hiệp Thông Thần Linh vinh phúc với Ngài. Chính vì Thiên Chúa đã nhập thể, đã đến với con người rồi, con người không cần phải lên trời để tìm Ngài nữa, một việc con người tuyệt đối không thể nào tự mình có thể làm nổi, mà con người chỉ cần “hoán cải và trở nên như trẻ nhỏ” (Mt 18:3) là gặp được Ngài, là nhận ra Ngài, tức được “vào Nước Trời” vậy.

      Tiếc thay, thực tế cho thấy, ngay cả khi Thiên Chúa đã nhập thể, đã đến với con người như thế, tức con người chỉ cần tìm kiếm Ngài ở trên mặt đất này thôi, bằng việc sống như trẻ thơ, hạ mình xuống, con người cũng không thể nào tự mình làm nổi. Là vì, trước hết, chính bởi Thiên Chúa làm người mà con người lại không thể tưởng tượng nổi Thiên Chúa có thể làm như thế, có thể tin rằng một người nào đó trong họ là Thiên Chúa. Bởi đó, Ngài, qua "Con Người Giêsu Kitô" (1Tim 2:5) lịch sử, đã chẳng những bị thành phần Luật Sĩ, Pharisiêu và Tư Tế Do Thái phủ nhận, mà còn bị cả thành phần môn đệ của Ngài phản bội, chê chối và từ bỏ nữa.

      Đó là lý do chỉ có thành phần “hoán cải và trở nên như trẻ nhỏ” mới được Cha trên trời mạc khải cho biết những điều sâu nhiệm, những điều mà thành phần thông thái khôn ngoan thế gian nhất trên trần gian cũng không thể nào biết nổi (x Lk 10:21-22). Mà “hoán cải và trở nên như trẻ nhỏ” đây là gì, nếu không phải như lời Ngài kêu gọi: “Các con hãy học cùng Ta vì Ta hiền lành và khiêm nhượng trong lòng” (Mt 11:29). Thế nhưng, cũng còn gì khó nhất cho con người vốn vướng mắc nguyên tội, một thứ nguyên tội xuất phát từ lòng kiêu ngạo muốn tự ý lên bằng Thiên Chúa (x Gen 3:1-6), một thứ nguyên tội càng văn minh hiện đại càng hiện lộ chân tướng rùng rợn kinh hoàng của mình hơn bao giờ hết, một thứ nguyên tội dù nơi thành phần đã được công chính hóa nhờ Phép Rửa cũng vẫn còn tì tích, hơn là việc con người sống hiền lành và khiêm nhượng trong lòng.

     Cho dù, theo lập luận tự nhiên, muốn làm thánh phải làm người trước đã, thì tình trạng làm người ở đây, theo Kitô Giáo, theo Phúc Âm Chúa Kitô, không phải là một con người công chính kiểu Pharisiêu khinh khi người khác, như trong dụ ngôn hai người lên đền thờ cầu nguyện (x Lk 18:9-11), hay như kiểu chính nhân quân tử không thèm chấp tiểu nhân, sống tâm trạng quan liêu đế quốc, mà là tình trạng, cho dù vụng về trong cách đối xử theo nhân nghĩa lễ trí tín hay công dung ngôn hạnh, thậm chí cho dù tội lỗi đáng khinh bỉ trước mặt thế gian đi nữa, biết mình và tin tưởng vào Lòng Thương Xót Chúa như một trẻ thơ, như trường hợp của người thu thuế trong dụ ngôn với người Pharisiêu trên đây, một con người tội lỗi trước mắt cả Thiên Chúa và loài người, song lại là một con người được nên công chính trước nhan Thiên Chúa (x Lk 18:12-14).  

     Nếu Thánh Thiện và Thánh Hóa là những gì thuộc về Thiên Chúa, mà Thiên Chúa đã nhập thể, thì Thánh Thiện và Nên Thánh theo Kitô Giáo là ở chỗ Nên Giống Chúa Kitô, "vị trung gian duy nhất giữa Thiên Chúa và loài người" (1Tim 2:5), Vị mà nơi Người mầu nhiệm về con người và ơn gọi của con người được hoàn toàn sáng tỏ (x Công Đồng Chung Vaticanô II, Hiến Chế Gaudium et Spes, 22). Và nên giống Chúa Kitô đây là gì, nếu không phải là “yêu thương nhau như Thày đã yêu thương chúng con” (Jn 13:34), ở chỗ, dám chết vì người mình yêu như Người  (x Jn 15:13), tức là dám "giặt áo mình trong máu Con Chiên” (Khải Huyền 7:14), hay dám "đi đến bất cứ nơi nào Con Chiên đến" (Rev 14:4), như một Mẹ Maria đã theo chân Người cho tới cùng, cho tới khi đứng dưới chân thập tự giá của Người (Jn 19:25), thì một con người con đầy kiêu căng tự ái, còn sống theo cá nhân chủ nghĩa vị kỷ, còn bị quay cuồng theo chiều hướng hưởng thụ chủ nghĩa, còn bị chi phối bởi chủ nghĩa duy thực dụng theo tương đối thuyết của con người văn minh hầu như tuyệt đỉnh ngày nay, còn sống theo chủ trương pro choice trong tất cả mọi sự, thì phần rỗi của họ còn khó bảo đảm nữa là việc họ Nên Thánh.

     Đó là lý do, càng ngày con người ngày nay càng “cần đến Lòng Thương Xót Chúa hơn” (Fatima 13/7/1917) là vậy. Và đó cũng là lý do Chúa Giêsu đã đến với Chị Thánh Faustina ở Balan (từ thập niên 1930) kêu gọi con người hãy hết lòng tin tưởng vào Lòng Thương Xót Chúa: "Lạy Chúa Giêsu, con tin nơi Chúa" (câu này được Người dạy viết ở dưới Bức Ảnh Chúa Tình Thương là bức ảnh Người muốn được trưng bày vào Lễ Chúa Tình Thương, Chúa Nhật Thứ Hai Phục Sinh), và với bà Magariata ở Bỉ (từ thập niên 1960) để kêu gọi hãy thành lập một Đạo Binh Hồn Nhỏ của Tình Yêu Nhân Hậu Chúa Giêsu là vậy.

     Đúng thế, nếu Thiên Chúa là Đấng Thánh, là nguồn mạch Thánh Thiện, đã Nhập Thể và Vượt Qua nơi một bản tính đã bị sa đọa của con người, thì một khi con người được Ngài là nguồn mạch Thánh Thiện đích thân Thánh Hóa bằng Phép Rửa, tức "được tái sinh bởi trên cao" (Jn 3:3), "bởi nước (là Lời Nhập Thể) và Thần Linh" (Jn 3:5), họ còn phải Nên Thánh "trong tinh thần và chân lý" nữa, tức Nên Thánh trong Chúa Giêsu Kitô, trong tinh thần "hiền lành và khiêm nhượng trong lòng" như Người, một tinh thần "hoán cải và trở nên như trẻ nhỏ" của Người, một tinh thần làm họ đạt tới chân lý là chính Chúa Kitô (x Jn 14:6), là "tầm vóc toàn vẹn của Chúa Kitô là Đầu" (Eph 4:15).

     Và nếu Chúa Giêsu Kitô là Con Người hoàn hảo nhất, thánh thiện nhất, bởi mầu nhiệm Ngôi Hiệp, thì khi phàm nhân chúng ta nên giống Người là chúng ta trở thành một con người tuyệt vời nhất, lý tưởng nhất, là chúng ta thực sự làm người đúng như ý định của Thiên Chúa Hóa Công khi chúng ta được Ngài dựng nên theo hình ảnh thần linh của Ngài và tương tự như Ngài (x Gen 1:26). Như thế, nếu các thánh nhân là những con người lý tưởng nhất, đáng bắt chước nhất, thì không phải hay sao, nhờ được Thánh Hóa mà con người mới thành người, hơn là cần phải làm người đã rồi mới có thể làm thánh? Chính vì con người yếu hèn, cả đời dù có hết sức cố gắng đi nữa, cũng vẫn là một tội nhân không hơn không kém, họ mới cần được Thánh Hóa, để họ chẳng những Làm Thánh còn nhờ Làm Thánh mà Nên Người nữa. Đó là ý nghĩa và mục đích nơi dự án cùng công cuộc Cứu Chuộc của Thiên Chúa, của Mầu Nhiệm Nhập Thể và Vượt Qua Kitô Giáo, mầu nhiệm biến đổi từ phàm tục thành linh thánh, từ bất toàn thành thiện toàn, từ chết thành sống, từ hữu hạn thành vô hạn.

     Nếu cả đến việc Nên Thánh, sau khi đã được Thánh Hóa, mà con người cũng không thể tự mình làm được, cho dù đã được chỉ dạy cho biết linh đạo Nên Thánh duy nhất là "hoán cải và trở nên như trẻ nhỏ", là "hiền lành và khiêm nhượng trong lòng", thì còn một cách duy nhất để con người có thể được cứu độ, được Thánh Hóa một cách short cut - đốt giai đoạn, đó là tin tưởng vào Lòng Thương Xót Chúa, như người trộm bị đóng đanh bên hữu Đấng Tử Giá trên đồi Canvê mà thôi: "Lạy Chúa Giêsu, con tin nơi Chúa"! Thế nhưng, cả đến việc tin tưởng vào Lòng Thương Xót Chúa, được thể hiện qua tác động hòa giải xưng tội, cũng không phải là chuyện dễ đối với con người ngày nay, một con người đang sống vào thời điểm mất ý thức tội lỗi!

     Vậy thì Thiên Chúa sẽ cứu vớt con người ngày nay như thế nào đây? Chẳng lẽ Ơn Cứu Chuộc của Ngài bị vô hiệu hóa với con người ngày nay hay sao? Và chẳng lẽ con người càng văn minh càng vô thần nên không thể Nên Thánh được hay sao? 

     Vấn đề ở đây là, những gì con người không làm được thì mọi sự đều có thể đối với Thiên Chúa (x Lk 1:37; Mt 19:26). Sự dữ không thể nào là phán quyết cuối cùng. Chân trời cánh chung cho thấy kết thúc thì mọi sự sẽ được canh tân, trời cũ đất cũ sẽ vĩnh viễn qua đi, và một trời mới đất mới xuất hiện, nơi Thiên Chúa ở giữa loài người (Rev 21:1-5), theo đúng dự án nhập thể của Ngài: “Lời đã hóa thành nhục thể và ở giữa chúng ta” (Jn 1:14).

GIÁO HỘI HIỆN THẾ