Thực tế quả cho thấy, ý muốn của con người tự nhiên luôn có những khuynh hướng, thái độ, hành động và phản ứng chẳng những sợ sệt và tránh né ý muốn của Thiên Chúa, (điển hình là trường hợp nhất định không dám hay không chịu nhận lỗi bởi sợ phải sửa lỗi, phải bỏ cái mình yêu thích như sự sống của mình), mà thậm chí còn phản nghịch và chống cự lại với ý muốn của Thiên Chúa nữa, (mỗi khi thấy bất lợi cho mình).

Cái mâu thuẫn ở đây là, để an tâm, chúng ta luôn tìm hiểu xem đâu là Thánh Ý Chúa, thế nhưng, khi biết được ý của Ngài rồi, chúng ta lại không dám làm, lại phũ phàng chối bỏ, cho rằng không phải là ý Chúa, chỉ vì không hợp với ý của mình, bất lợi cho mình. Đó là trường hợp của dân Do Thái xưa, những người rất muốn biết Chúa Giêsu là ai, từ đâu đến, có phải thực sự là Đấng Thiên Sai họ trông chờ hay chăng (x Jn 10:24; Mk 11:28-33), song họ đã chẳng những phủ nhận Người mà còn sát hại Người nữa, ngay khi Người chính thức tỏ tất cả sự thật về Người ra cho họ, đến nỗi, Người đã báo trước cho họ biết rằng: “Các người sẽ tìm Tôi, song các người sẽ chết trong tội lỗi của mình” (Jn 8:21, 24). Họ đã không “chết trong tội lỗi của mình” là gì, khi Chúa Giêsu vừa tỏ mình ra cho họ trước Hội Đồng Đầu Mục Do Thái trong cuộc Khổ Nạn của Người, thì họ đã xé áo mình ra đòi giết chết Người (x Mt 26:63-66; Lk 66:71).

Cho dù con người có sợ Chúa, sợ làm theo ý Chúa, vì không biết ý của Ngài, hay sợ không muốn biết, hoặc tìm biết mà không muốn làm theo, Thiên Chúa vẫn tiếp tục tỏ mình ra cho họ. Thậm chí, chính vì họ còn “ngồi trong tối tăm và bóng tử thần” (x Lk 2:79) như thế mà họ mới cần đến Ngài, mới cần đến “ánh sáng thế gian… ánh sáng sự sống” (Jn 8:12). Điển hình nhất là trường hợp của người phụ nữ Samaritano ngoại lai, đã từng sống với 6 đời chồng, đến kín nước ở giếng Giacóp vào giờ trưa nắng vắng người như để lánh mặt mọi người ấy, vẫn được Chúa quan tâm như con chiên thứ 100, và Người đã chủ ý đón gặp chị một cách riêng tư, để tỏ mình ra cho riêng chị, để rồi, nhờ cuộc hội ngộ thần linh bất ngờ này, cho dù còn đang sống trong tội lỗi, chị cũng đã trở thành thừa sai của Người và cho Người, khi chị loan truyền về Người và mang dân làng của chị ra gặp gỡ Đấng mà nhờ Người một mạch nước Thần Linh đã thực sự vọt lên từ lòng chị (x Jn 4:6-7, 14-20, 28-30).

Phải, kinh nghiệm tu đức cũng cho thấy rõ đường lối tỏ mình này, đường lối mạc khải và chiếu soi này của Thiên Chúa nơi Con Ngài là “ánh sáng đã chiếu trong tăm tối” (Jn 1:5), Chúa phải kêu gọi Kitô hữu chúng ta trước, bằng những ơn đánh động hay ơn an ủi, nhờ đó chúng ta có thể dễ dàng từ bỏ mình mà theo Chúa. Đó là lý do Chúa Giêsu đã nói với các môn đệ của Người trong Bữa Tiệc Ly rằng: “Không phải các con đã chọn Thày, song Thày đã chọn các con” (Jn 15:16), và đó còn là cảm nghiệm thần linh được vị Tông Đồ được Chúa Giêsu thương chia sẻ: “Tình yêu là như thế này, không phải là chúng ta đã yêu mến Thiên Chúa mà là Ngài đã yêu thương chúng ta” (1Jn 4:10), bởi thế, “về phần mình, chúng ta mến yêu vì Ngài đã yêu thương chúng ta trước” (1Jn 4:19).

Thật thế, Thiên Chúa đã không “chọn” chúng ta hay sao, đã không “yêu chúng ta trước” hay sao, trong khi chúng ta chưa biết Ngài, thậm chí còn là kẻ thù của Ngài, còn là thành phần tội nhân đáng bị muôn đời trừng phạt, thì Ngài đã yêu thương chúng ta rồi: “Thiên Chúa đã chứng tỏ tình Ngài yêu thương chúng ta ở chỗ đang khi chúng ta còn là những tội nhân thì Chúa Kitô đã chết cho chúng ta” (Rm 5:8), đến nỗi, “Ngài đã không dung tha cho Con mình, song phú nạp Người vì tất cả chúng ta” (Rm 8:32).

Trong trường hợp của Kitô hữu, thành phần đã được Chúa ở cùng, khi lãnh nhận Phép Rửa, thì Thiên Chúa tỏ mình ra cho họ từ bên trong. Thánh Sủng được ban cho họ qua Bí Tích Rửa Tội, ở nơi họ, như một hạt cải nhỏ bé nhất trong các thứ hạt (x Mt 13:31-32), nhỏ nhất vì nó chính là hạt giống mạc khải thần linh, cần phải có đức tin mới thấy được, một hạt giống mạc khải thần linh sẽ từ từ nẩy mầm và lớn lên trong họ bằng chính quyền lực của mình, chứ không phải của chủ thể Kitô hữu. Tuy nhiên, hạt giống mạc khải thần linh này cần một mảnh đất tốt để triển nở là tâm hồn “như trẻ nhỏ“ (x Mt 18:3) của Kitô hữu, cho đến khi nó đạt đến tầm vóc trọn vẹn của mình là Chúa Giêsu Kitô. Tức cho tới khi Chúa Kitô hoàn toàn làm chủ và sống động nơi Kitô hữu, nhờ đó và cho tới khi đó, tất cả mọi lời Kitô hữu nói và việc họ làm mới tạo nên được một tác dụng thần linh và có một giá trị cứu độ hiệu nghiệm hơn bao giờ hết.

Về cách thức Chúa bắt đầu “tỏ tình” với linh hồn, bắt đầu thỏ thẻ hết sức êm ái trong tâm hồn của người Kitô hữu, theo kinh nghiệm tu đức, Chúa thường ban ơn an ủi cho họ, như thể Người muốn thu hút họ và lôi kéo họ đến cùng Người. Những ơn an ủi này thường xẩy ra vào những cuộc tĩnh tâm, hay những thuở ban đầu mới theo Chúa trong cuộc sống tu trì, hoặc khi mới lãnh chức thánh v.v. Tuy nhiên, để linh hồn có thể tiến tới chỗ được Chúa bắt đầu cho cảm thấy “ham” Chúa, “phải lòng” Chúa, có trường hợp Người đã phải giang thẳng cánh tay uy quyền của Người ra, như đã thực hiện trong cuộc Xuất Hành của Dân Yến Duyên ra khỏi tình trạng làm tôi Ai Cập, hay với chàng thanh niên Pharisiêu tên Saulê, một con người hết sức nhiệt thành với Lề Luật Moisen, đang hung hăng trên đoạn đường Đamascô để bắt bớ thành phần môn đệ tiên khởi của Chúa Kitô (x Acts 9:1-9). Đó là lý do, có những tâm hồn bắt đầu dứt khoát theo Chúa chỉ sau khi bị thất tình, sau khi vĩnh viễn mất đi những gì thân yêu nhất trên đời của mình v.v.

Về phần mình, sau khi cảm thấy Chúa quá ư dịu ngọt và dễ thương, linh hồn bắt đầu tìm Chúa qua việc sốt sắng kinh nguyện và chịu khó hy sinh hãm mình, thậm chí bấy giờ họ còn dám tử đạo nếu cần, chứng tỏ linh hồn họ hết sức khao khát thần linh. Ngoài ơn an ủi dồi dào chất ngất liên quan tới cảm tình của con người, họ còn được nhiều ơn soi sáng đặc biệt, liên quan tới trí khôn của họ nữa, để nhờ đó họ có thể hiểu được những gì họ chưa từng biết, những gì “mắt chưa từng thấy, tai chưa từng nghe” (1Cor 2:9) như thể họ được mang lên tới tầng trời thứ ba của vị Tông Đồ Dân Ngoại Phaolô  (2Cor 12:2).

Trong giai đoạn tu đức thứ hai hướng về nội tâm này, linh hồn xem ra ít phạm tội hơn trước. Thế nhưng, tình trạng dường như “công chính” này có được là do ơn an ủi của Chúa. Nếu mất đi ơn an ủi, linh hồn sẽ trở về với nguyên thực trạng của mình, vẫn có thể dễ dàng phạm tội mất lòng Chúa như thường, thậm chí hơn thường. Vì các mầm mống tội lỗi là đam mê nhục dục cùng với đủ mọi tính hư nết xấu vẫn còn đó, vẫn chờ dịp là vùng dậy, nhiều khi còn dữ dội hơn trước nữa. Chúa Giêsu đã chẳng nói tới tình trạng này hay sao (?), nơi dụ ngôn (x. Mt 12:43-45) về một căn nhà đã được dọn dẹp sạch sẽ (có  thể  hiểu là tâm trạng sốt sắng một thời), nhưng sau đó lại bị thần ô uế (có thể hiểu là tính mê nết xấu và đam mê nhục dục) trở về với 7 tên quỉ khác (có thể hiểu là bảy mối tội đầu) còn dữ hơn nó nữa tàn phá, để rồi trở nên khốn nạn hơn trước, sau khi thần ô uế xuất ra khỏi căn nhà ấy, đi lang thang trong hoang địa, không tìm thấy nơi cư trú (có thể hiểu là tâm trạng khô khan). 

Tuy nhiên, ngay trong khi sốt sắng, trong khi làm được những việc có thể được xếp vào hạng nhân đức anh hùng, linh hồn dù ít phạm tội hơn trước đó song lại mắc phải một tâm trạng lưỡng diện rất nguy hiểm, phản với yếu tính của sự thánh thiện. Tâm trạng nguy hiểm lưỡng diện này đó là tâm trạng ảo tưởng về mình và về Chúa.

Tâm trạng ảo tưởng về mình là tâm trạng tự cao tự đại, khi thấy mình sốt sắng và đạo đức tốt lành, đến độ khinh khi người khác, nhất là những người tội lỗi, như trường hợp của người Pharisiêu lên đền thờ cầu nguyện đã tự cho mình là công chính trước mặt Chúa rồi tỏ ra khinh bỉ người thuê thuế tội lỗi vậy (Lk 18:9-14). Chưa hết, cũng chính tâm trạng ảo tưởng về mình này, ngược lại, còn làm cho họ khinh thường cả những ai có vẻ đạo đức thánh thiện hơn họ nữa, như thành phần kinh sư Pharisiêu đối với vị Sư Phụ Giêsu được dân chúng cảm phục và mến  chuộng hơn họ.

Tâm trạng ảo tưởng về Chúa là tâm trạng có mầu sắc ngẫu tượng của linh hồn và nơi linh hồn, cho Chúa là những gì họ cảm thấy được và nghĩ ra được, một tâm trạng làm như họ thực sự nắm bắt được Chúa trong tay, thế mà vẫn chưa thấu triệt được Người, giống như một tông đồ Phêrô ở trên Núi Biến Hình Tabor với Chúa, nói mà không biết rằng mình nói gì (x Mk 9:6). Ở giai đoạn này, họ thích đọc kinh nguyện đấy, nhưng việc cầu nguyện của họ có tính cách lải nhải nhiều lời (x Mt 6:7) hơn là lắng nghe, hơn là đối thoại theo đúng bản chất của việc nguyện cầu. Họ cần phải đọc đủ kinh này kinh kia, thầm thĩ và than thở đủ những câu này câu nọ mới yên trí. Đối với Chúa của họ bấy giờ, họ là một Matta chủ nhà lo lắng nhiều chuyện để tiếp khách, hơn là một Maria để Chúa chủ sự và coi Người như bạn chứ không phải khách khứa, ở chỗ thảnh thơi ngồi im lắng nghe Lời Chúa và thân tình trao đổi tâm sự với Người (x Lk 10:39,41-42).

Chính vì “thành phần tôn thờ đích thực là thành phần tôn thờ Cha trong Thần Linh và chân lý” (Jn 4:23) mà linh hồn đang ở trong giai đoạn tu đức thứ hai, giai đoạn đi sâu vào nội tâm với đầy những ảo tưởng như thế, mà họ cần phải được “Thần Chân Lý … vào tất cả sự thật” (Jn 16:13). Bằng không, họ sẽ không bao giờ có được một cảm nghiệm thần linh và đạt tới cuộc hiệp thông thần linh là giai đoạn tu đức thứ ba, giai đoạn tu đức cao nhất, giai đoạn tu đức được gọi là thần hiệp, hiệp nhất giữa Thiên Chúa và linh hồn, đến độ “ý Cha thể hiện dưới đất cũng như trên trời”. Nghĩa là tới độ con người không sống cho mình nữa mà là cho Thiên Chúa (x Gal 2:20), được thể hiện qua ý muốn của họ hoàn toàn thuận phục ý muốn của Chúa, vì họ chẳng muốn gì hơn Người, Đấng duy nhất và trên hết được họ yêu mến hết lòng muốn, hết linh hồn, hết trí khôn và hết sức lực (x Mk 12:30). Kết quả đó là mọi việc họ làm đều có tính cách và tác dụng thần linh, vì Thiên Chúa thực hiện ý muốn của Ngài nơi họ và qua họ. Đến độ họ có thể làm được của Chúa, như Chúa, thậm chí “còn hơn thế nữa” (xem John 12:12).

Và chính vì lòng muốn của con người là yếu tố chủ chốt cho cuộc hiệp thông thần linh ở giai đoạn tu đức thần hiệp mà Thần Chân Lý sẽ thanh tẩy nó cho khỏi mọi dính bén và tì vết trần tục, dù là nhỏ mọn mấy đi nữa, nếu không hoàn toàn phản ảnh thần linh, để nó được hoàn toàn siêu thoát và xứng đáng hiệp thông thần linh, hiệp thông với vị Thiên Chúa chân thật duy nhất vô cùng toàn thiện và khả ái.