TIN TƯỞNG GIÁO HỘI
 

Bài Diễn Từ Soạn Dọn để nói trong dịp Khai Mạc Năm Học cho Đại Học Rôma La Sapienza ngày Thứ Năm 17/1/2008

Vậy đại học đường là gì? Đâu là công việc làm của nó? Đây là một câu hỏi to tướng mà, một lần nữa, tôi cố gắng giải đáp một cách vắn tắt nhất mà thôi, với một số nhận định. Tôi nghĩ rằng nguồn gốc chân thực nội tại của đại học đường có thể nói ở nơi ước muốn hiểu biết là những gì bẩm sinh đối với con người. Họ muốn biết những gì chung quanh họ. Họ muốn sự thật. Như thế, chúng ta có thể thấy rằng việc tự vấn của Socrates là động lực phát sinh ra đại học đường Tây phương vậy.

Tôi nghĩ đến, chẳng hạn – chỉ cần đề cập tới một bản văn thôi – cuộc tranh cãi với Euthyphro, người bênh vực tôn giáo có tính cách huyền thoại và việc đạo đức của mình trước Socrates. Ngược lại, Socrates đã đặt vấn đề như thế này: “Anh có thực sự tin rằng các vị thần linh đánh đấm nhau hay chăng, và có những cuộc cãi lộn cùng những cuộc chiến tranh kinh khủng hay chăng?... Hỡi Euthyphro, phải chăng chúng ta thực sự cần phải nói rằng tất cả những điều ấy có thật?” ("Euthyphro," 6b-c). Nơi cái vấn nạn hiển nhiên là vô tín ngưỡng này – một vấn nạn nơi Socrates xuất phát ra một thứ tính cách tôn giáo sâu xa hơn và tinh tuyền hơn, một việc tìm kiếm Vị Thiên Chúa thực sự là thần linh – Kitô hữu thuộc các thế kỷ đầu tiên  đã nhận ra chính bản thân mình và đường lối của mình. Họ không hiểu đức tin của họ một cách thực chứng, hay như là một thứ thoát lý khỏi những ước vọng bất thành tựu; họ đã hiểu đức tin như là một thứ làm tan biến đi sương mù của thứ đạo giáo có tính cách huyền thoại hoang đường,  để nhường chỗ cho việc khám phá thấy một Vị Thiên Chúa là Lý Trí sáng tạo và đồng thời là Tình Yêu – Lý Trí.

Vì thế, việc lý trí tự vấn về Vị Thiên  Chúa cao cả hơn, như việc nó vấn nạn về bản tính chân thực cùng ý nghĩa thật sự của con người, không phải là một hình thức mơ hồ về việc thiếu tính chất đạo giáo đối với các Kitô hữu thời sơ khai ấy, mà thuộc về yếu tính của cách thức họ sống đạo. Bởi vậy họ không cần tống khứ hay gạt đi việc tự vấn kiểu Socrate, mà có thể – hay đúng hơn cần phải – chấp nhận nó như thuộc về căn tính riêng của họ việc tìm kiếm khó khăn của lý trí để đạt tới sự hiểu biết được tất cả chân lý. Như thế, nơi lãnh giới của đức tin Kitô giáo, nơi thế giới Kitô giáo, đại học đường mới có thể – hay đúng hơn cần phải – được phát sinh.

Cần phải thực hiện thêm một bước nữa. Con người muốn biết sự thật – họ muốn sự thật. Sự thật trước hết là một cái gì thấy được, hiểu được, “theoria” được, như truyền thống Hy Lạp quan niệm. Thế nhưng, sự thật không bao giờ chỉ là những gì lý thuyết. Thánh Âu Quốc Tinh, khi thực hiện việc tương quan giữa các phúc đức của Bài Giảng Trên Núi với những tặng ân của Thần Linh được đề cập trong Sách Tiên  Tri Isaia đoạn 11, đã khẳng định có một sự hỗ tương giữa “scientia” và “tristitia”: ngài nói, việc hiểu biết thuần túy làm cho con người ta buồn bã. Thật thế, những ai chỉ thấy và hiểu mọi sự đang xẩy ra trên thế giới này đều tiến đến chỗ trở thành buồn thảm. Thế nhưng, sự thật không phải chỉ có nghĩa là hiểu biết, ở chỗ, việc hiểu biết sự thật nhắm đến việc hiểu biết sự thiện. Đó cũng là ý nghĩa của việc tự vấn kiểu Socrate: Đâu là sự thiện làm cho chúng ta trở thành chân thực? Sự thật làm cho chúng ta thiện hảo và sự thiện hảo là những gì chân thực: Đó là tính cách lạc quan sống động nơi niềm tin Kitô giáo, vì nó chất chứa một quan niệm về Logos, về Lý Trí sáng tạo, nơi việc nhập thể của Thiên Chúa, một Lý Trí đã tỏ mình ra là Sự Thiện, là Đích Thân Thiện Hảo.

Vào thời thần học trung cổ đã xẩy ra một cuộc tranh cãi chính yếu về mối liên hệ giữa lý thuyết và thực hành, về mối liên hệ xác đáng giữa việc hiểu biết và việc tác hành – một cuộc tranh cãi chúng ta không thể khai triển nơi đây. Thật vậy, đại học đường thời trung cổ, với 4 phân khoa của nó, cho thấy mối tương quan này. Chúng ta hãy bắt đầu với phân khoa, theo sự hiểu biết vào thời bấy giờ, là phân khoa thứ tư, tức là y khoa. Cho dù nó được coi là một “nghệ thuật” hơn là một khoa học, nhưng, việc nó được đưa vào thế giới của các “universitas” hiển  nhiên cho thấy rằng nó được đặt vào môi trường của tính cách hữu lý, rằng nghệ thuật chữa trị ở dưới sự hướng dẫn của lý trí, và thoát khỏi môi trường pháp thuật. Việc chữa trị là một công việc càng cần đến lý trí giản dị hơn nữa, song chính vì thế mà nó mới cần đến mối liên hệ giữa việc hiểu biết và quyền lực, nó cần thuộc về lãnh giới của “ratio”.   

Nơi phân khoa luật học, vấn đề liên hệ giữa thực hành và lý thuyết, giữa việc hiểu biết và việc hành động, chắc chắn phải xẩy ra. Nó là một vấn đề của việc cống hiến hình thức đúng đắn cho tự do của con người, một thứ tự do bao giờ cũng là một thứ tự do của mối hiệp thông hỗ tương: Luật lệ là những gì giả định của tự do, chứ không phải là đối thủ của tự do. Đến đây nẩy lên  ngay một vấn đề là: Chúng ta làm thế nào nhận ra được những qui chuẩn của công lý giúp cho tự do có thể khả dĩ sống chung và phục vụ phúc hạnh của con người. Đến đây lại nẩy lên một vấn nạn nữa, đó là vấn đề làm thế nào có thể thiết lập được một thứ qui chuẩn về pháp lý kiến tạo nên một cấp trật của tự do, của phẩm giá con người và của các quyền lợi của con người. Nó là vấn đề liên quan tới chúng ta ngày nay nơi những tiến trình có tính cách dân  chủ trong việc hình thành ý nghĩ, đồng thời cũng khiến cho chúng ta lo âu như là một vấn đề về tương lai của nhân loại.

Theo quan niệm của tôi thì Jurgen Habermas bày tỏ một sự đồng thuận rộng lớn của luồng tư tưởng hiện nay, khi ông nói rằng tính các h hợp lý của một bản hiến chương pháp định, như một thứ giả định của hợp pháp tính, có thể xuất phát từ hai nguồn mạch: từ việc tham dự chính trị quân bình của tất cả mọi người công dân và từ hình thức hữu lý nhờ đó giải quyết được những xung khắc về chính trị. Về “hình thức hữu lý” này, ông ghi nhận rằng nó không thể chỉ là một cuộc đối chọi để chiếm được những gì là đa số theo toán học, mà nó cần phải có đặc tính của một “tiến trình luận chứng nhậy cảm với sự thật” ("wahrheitssensibles Argumentationsverfahren"). Điều n ày nói thì hay, song khó lòng để có thể biến thành một thứ thực hành về chính trị.

Thành phần đại diện cho “tiến trình luận chứng” chung ấy – như chúng ta biết – phần lớn là những đảng phái như thể họ có trách nhiệm hình thành ý muốn chính trị. Thật vậy, họ lúc nào cũng nhắm tới trước hết việc chiếm được những gì là đa số và do đó khó lòng mà tránh nổi việc bận tâm đến những lợi lộc được họ hứa hẹn làm thoả đáng; song những lợi lộc như thế thường là những gì riêng biệt và không thực sự phục vụ toàn thể. Tính cách nhậy cảm đối với sự thật cứ bị dập dụi đi bởi cảm thức về các thứ lợi lộc. Tôi thấy được tính cách quan trọng được Habemas nói đến  tính chất nhậy cảm đối với sự thật như là một yếu tố cần thiết cho tiến trình của việc luận chứng chính trị, nhờ đó đưa ý niệm về sự thật vào lại cuộc tranh luận về triết lý cũng như cuộc tranh cãi về chính trị. 

(còn tiếp)

(loạt bài mở màn cho Tháng Hoa Mẹ 5/2008)

(còn tiếp)

Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II

Thánh Thể Và Vấn Ðề Hiệp Thông Xã Hội

Thông Điệp Giáo Hội Sống Bởi Thánh Thể

45.       Tuy không bao giờ được phép đồng cử hành trong tình trạng chưa hiệp thông trọn vẹn, nhưng vẫn được phép ban Thánh Thể ở các trường hợp đặc biệt cho những người thuộc về các Giáo Hội hay các Cộng Ðồng Giáo Hội chưa hoàn toàn hiệp thông với Giáo Hội Công Giáo. Thật vậy, trong trường hợp này, mục đích là để đáp ứng nhu cầu thiêng liêng hệ trọng liên quan đến phần rỗi đời đời của cá nhân người tín hữu, chứ không phải là để thể hiện một thứ liên hiệp thông là những gì vẫn còn bất khả cho đến khi những mối liên hệ hữu hình thuộc mối hiệp thông giáo hội hoàn toàn được tái thiết.

Ðó là phương sách của Công Ðồng Chung Vaticanô II, khi công đồng này nêu lên những hướng dẫn để đáp ứng các Kitô Hữu Ðông Phương vì lòng ngay phân ly với Giáo Hội Công Giáo, thành phần tự ý muốn xin lãnh nhận Thánh Thể từ một thừa tác viên Công Giáo và đã dọn mình xứng đáng (95). Phương sách này sau đó đã được chuẩn nhận bởi cả hai bộ Giáo Luật là những bộ luật cũng để ý tới, với những điều chỉnh cần thiết, trường hợp các Kitô Hữu không phải là Kitô Hữu Ðông Phương chưa hoàn toàn hiệp thông với Giáo Hội Công Giáo nữa (96).

46.       Trong Thông Ðiệp Ut Unum Sint, Tôi đã bày tỏ cảm nhận riêng của Tôi đối với những qui tắc ấy, những qui tắc đã có thể góp phần vào việc ban phát ơn cứu độ cho những linh hồn có một nhận thức xứng hợp: “Thật là vui mừng khi nhận thấy rằng các vị thừa tác viên Công Giáo, trong những trường hợp đặc biệt, có thể ban bí tích Thánh Thể, Thống Hối và Xức Dầu Bệnh Nhân cho các Kitô hữu chưa hoàn toàn hiệp thông với Giáo Hội Công Giáo nhưng lại là những người hết sức muốn lãnh nhận các bí tích ấy, tự động xin lãnh nhận các bí tích này và bày tỏ đức tin như Giáo Hội Công Giáo tuyên xưng liên quan đến các bí tích ấy. Ngược lại, trong các trường hợp đặc biệt và trong các hoàn cảnh riêng biệt, những người Công Giáo cũng có thể xin lãnh nhận các bí tích ấy từ những vị thừa tác viên thuộc các Giáo Hội thật sự có những bí tích này” (97).

Những điều kiện ấy, những điều kiện bất khả châm chước, cần phải được cẩn thận tôn trọng, cho dù được áp dụng cho những trường hợp đặc biệt riêng, vì nếu chối bỏ một hay những sự thật đức tin liên quan đến các bí tích này, trong đó, có cả sự thật liên quan tới nhu cầu thuộc chức linh mục thừa tác trong việc ban phát thành hiệu các bí tích này, khiến cho người xin lãnh nhận các bí tích ấy không hội đủ điều kiện xứng hợp để được phép lãnh nhận. Ngược lại cũng thế, những người Công Giáo không được rước lễ nơi những cộng đồng không có bí tích Truyền Chức Thánh thật sự (98).

Việc trung thành tuân giữ bộ qui tắc được thiết định về lãnh vực này (99) là việc biểu lộ đồng thời cũng là việc bảo đảm cho lòng mến yêu của chúng ta đối với Chúa Giêsu Kitô trong Bí Tích Thánh, vì anh chị em thuộc các niềm tin Kitô Giáo khác, những người có quyền thấy được việc chúng ta làm chứng cho sự thật ấy, cũng như cho chính mục đích cổ võ mối hiệp nhất này.

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL

http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_17042003_ecclesia-de-eucharistia_en.html

 Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II

HÔN NHÂN BẤT KHẢ PHÂN LY

Với Pháp Đình Tòa Thánh dịp mở màn cho một Tân Pháp Niên, 28/1/2002

“Tính cách bất khả phân ly là một sự thiện cho vợ chồng, con cái,
cho Giáo Hội cũng như cho toàn thể nhân loại”.
“Sự thiện của tính cách bất khả phân ly là sự thiện của chính cuộc sống hôn nhân”.
 

Tính cách bất khả phân ly không phải là một lý tưởng, mà là đòi hỏi của luật tự nhiên trong việc áp dụng chung.

4.- Có vô số con người nam nữ ở mọi thời và khắp mọi nơi đã sống hợp với dự án thần linh và tự nhiên này, ngay cả trước khi Chúa Cứu Thế xuất hiện, và cũng có rất nhiều người sau khi Người đến đã thực hiện điều này nữa, cho dù họ không biết Người. Tự do của họ hướng về tặng ân của Thiên Chúa, cả lúc họ kết hôn cũng như trong suốt cuộc sống vợ chồng của họ. Tuy nhiên việc nổi loạn chống lại dự án yêu thương này bao giờ cũng có thể xẩy ra, bởi vậy mới nói đến “lòng chai cứng”, yếu tố đã khiến Moisen cho phép ly dị nhưng lại là việc ly dị Chúa Kitô nhất định chế ngự. Đối với những trường hợp giống như những trường hợp ấy, con người cần phải đáp ứng bằng một lòng can đảm khiêm hạ của đức tin, một đức tin nâng đỡ và kiên cường chính lý trí, khiến nó có thể thực hiện một cuộc trao đổi với tất cả những ai tìm kiếm sự thiện đích thực của con người cũng như của xã hội. Việc giải quyết tính cách bất khả phân ly không phải như là một qui chuẩn pháp lý tự nhiên, mà như là một lý tưởng thuần túy, sẽ làm mất hết ý nghĩa lời công bố bất khả vãn hồi của Chúa Giêsu Kitô, Đấng tuyệt đối phủ nhận việc ly dị vì “từ ban đầu không có như thế” (Mt 19:8).

Hôn nhân “là” việc bất khả phân ly, ở chỗ, tính cách này không phải chỉ là một sự kiện chủ quan. Bởi đó, sự thiện của tính cách bất khả phân ly là sự thiện của chính hôn nhân, và nếu không hiểu được bản chất bất khả phân ly này cũng không hiểu được yếu tính của hôn nhân. Bởi thế, “gánh nặng” của tính cách bất khả phân ly và những giới hạn từ đó mà ra, đối với tự do của con người, chính là mặt trái của một đồng tiền, nếu xét đến sự thiện cũng như đến khả thể vốn chất chứa nơi một cơ cấu hôn nhân như vậy. Theo quan điểm này, nói rằng lề luật của con người “áp đặt” là vô lý, vì lề luật của con người phải phản ảnh và bảo toàn lề luật tự nhiên và thần linh, một thứ lề luật bao giờ cũng là một sự thật giải thoát (x Jn 8:32).

Việc chăm sóc về mục vụ cần phải minh bạch về tính cách bất khả phân ly,
cũng như cần phải nâng đỡ tình yêu và mối hiệp thông hôn nhân

5.- Sự thật về tính cách hôn nhân bất khả phân ly, cũng giống như toàn bộ sứ điệp Kitô giáo, được ngỏ cùng con người nam nữ ở mọi thời và mọi nơi. Để thực hiện điều này, chứng từ về sự thật này cần phải được Giáo Hội bày tỏ, nhất là cần phải được mỗi gia đình là “Giáo Hội tại gia” tỏ ra, một giáo hội tại gia được vợ chồng nhìn nhận rằng họ vĩnh viễn gắn bó với nhau bằng một mối giây đòi phải có một tình yêu luôn đổi mới, quảng đại và sẵn sàng hy sinh.

Người ta không được ngả về chiều hướng chủ trương ly dị, cho rằng cái ngăn trở chúng ta là ở chỗ chúng ta tin tưởng vào những ơn tự nhiên và siêu nhiên của Thiên Chúa ban cho con người. Những khía cạnh về tín lý cần phải được truyền đạt, sáng tỏ và bảo toàn, nhưng liên lỉ hoạt động còn quan trọng hơn thế nữa. Khi đôi vợ chồng đang trải qua những khó khăn, thì mối cảm thông của vị Chủ Chiên, cũng như của tín hữu, cần phải đi đôi với tính cách minh bạch và vững vàng trong việc ý thức rằng tình yêu phối ngẫu là cách thực hiện việc giải quyết tích cực cho tình trạng khủng hoảng của họ. Nếu Thiên Chúa đã kết hợp họ lại với nhau bằng một mối giây bất khả phân ly, thì vợ chồng, nhờ lợi dụng tất cả mọi nguồn nhân lực của mình, cùng với thiện chí, nhất là với lòng tin tưởng nơi sự trợ giúp của ân sủng thần linh, họ có thể và phải thoát khỏi những lúc khủng hoảng tái diễn và tăng phát.

6.- Khi con người nghĩ đến vai trò của lề luật trong những cơn khủng hoảng hôn nhân, người ta chỉ vội nghĩ đến tiến trình chấp nhận giải hôn hay nới lỏng mối liên hệ. Thậm chí có những lúc ý hệ này lan cả vào giáo luật nữa, trở thành đường lối giải quyết những vấn đề hôn nhân của tín hữu theo kiểu không phạm đến lương tâm con người.

Thực sự là đã xẩy ra điều này, thế nhưng, những giải quyết cho gọn ấy cần phải được cứu xét ở chỗ, tính cách bất khả phân ly của hôn nhân, một khi đã thấy là thành hiệu, thì phải được tiếp tục bảo toàn. Thái độ của Giáo Hội, trái lại, hướng chiều về việc hết sức củng cố những cuộc hôn nhân hơn là đi tới chỗ tiêu hôn (x Giáo Luật khoản 1676; Giáo Luật Giáo Hội Đông Phương khoản 1362). Thật sự thì việc công bố hủy hôn, căn cứ vào sự thật biết được qua một tiến trình hợp pháp, phục hồi bình an cho lương tâm, thế nhưng, việc công bố như vậy – cũng áp dụng cho cả trường hợp giải một cuộc hôn nhân ratum non consummatum (thật sự không thành) hay một cuộc giải hôn theo đặc ân đức tin – phải được trình bày và có hiệu lực theo khuôn phép của Giáo Hội, một khuôn phép hoàn toàn hướng chiều về tính cách hôn nhân bất khả phân ly, cũng như hướng chiều về gia đình được bắt nguồn từ hôn nhân. Chính vợ chồng phải là những người đầu tiên nhận ra rằng, chỉ khi nào trung thành tìm kiếm sự thật họ mới có thể thấy được sự thiện đích thực của họ, mà không loại trừ sự khả hiệu tiên quyết của cuộc hiệp nhất, một cuộc hiệp nhất dù chưa phải là một cuộc hôn nhân theo bí tích cũng chứa đựng những yếu tố của sự thiện cho chính họ cũng như cho con cái của họ, một cuộc hiệp nhất phải được cẩn thận thẩm định theo lương tâm trước khi tiến đến một quyết định khác đi.

(còn tiếp)

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL