Hai chiều kích này – chiều kích tiền hiện hữu vĩnh hằng với Cha và chiều kích hạ giáng nhập thể của Chúa – là những gì đã được loan báo trong Cựu Ước, nơi hình ảnh của Đức Khôn Ngoan. Chúng ta thấy được nơi thứ văn chương khôn ngoan ở Cựu Ước này một số bản văn đề cao vai trò của Khôn Ngoan hiện diện trước việc tạo dựng thế giới. Theo chiều hướng ấy anh chị em có thể thấy các đoạn như Thánh Vịnh 90: ‘Trước khi núi non xuất hiện, trái đất và thế giới hình thành, thì từ đời đời kiếp kiếp Ngài đã là Thiên Chúa’ (câu 2). Hay những đoạn nói về Đức Khôn Ngoan sáng tạo: ‘Chúa đã hạ sinh tôi, đầu não cho các đường lối của Ngài, tiền hô cho những việc diệu kỳ ccủa Ngài từ lâu trước; Từ xa xưa tôi đã được tuôn ra đầu tiên, trước trái đất’ (Proverbs 8:22-23). Việc ca ngợi Đức Khôn Ngoan cũng được biệu lộ nơi cuốn sách mang tên Khôn Ngoan: ‘Thật vậy, nàng đã mãnh liệt bao trùm đến cùng tận và cai trị tất cả mọi sự nữa’ (Wisdom 8:1).

Những bản văn khôn ngoan tương tự nói về sự tiền hiện hữu vĩnh hằng của Đức Khôn Ngoan cũng nói về việc hạ giáng của đức này, về việc hạ cấp của Đức Khôn Ngoan này, một đức đã cắm lều ở giữa loài người. Như thế chúng ta có thể cảm thấy vang vọng những lời từ Phúc Âm Thánh Gioan nói về cái lều xác thịt của Chúa. Một cái lều đã được thiết lập trong Cựu Ước: Cái lầu này được ấn định là đền thờ, thờ phượng theo bộ ‘Ngũ Kinh’; thế nhưng theo quan điểm Tân Ước, chúng ta có thể hiểu rằng đó chỉ là tiền thân của một cái lều thật sự và ý nghĩa hơn nhiều, đó là cái lều xác thịt của Chúa Kitô.

Và trong các cuốn sách Cựu Ước chúng ta đã thấy rằng việc hạ bệ này của Đức Khôn Ngoan, việc đức này hạ giáng thành xác thịt, cũng bao hàm cả những gì khả hữu bị loại trừ. Trong việc khai triển khoa Kitô học của mình, Thánh Phaolô thật sự đã đề cập tới chiều hướng khôn ngoan này: Ngài đã nhìn nhận nơi Chúa Giêsu một Đức Khôn Ngoan vĩnh hằng hiện hữu từ đời đời, một Đức Khôn Ngoan hạ giáng và cắm lều giữa chúng ta, nhờ đó ngài đã có thể diễn tả Chúa Giêsu như là ‘quyền năng của Thiên Chúa và là đức khôn ngoan của Thiên Chúa’. Ngài có thể nói rằng đối với chúng ta thì Chúa Kitô đã trở nên “đức khôn ngoan bởi Thiên Chúa, cũng như sự chân chính, sự thánh hóa và việc cứu chuộc’ (1Cor 1:24,30). Cũng thế, Thánh Phaolô đã làm sáng tỏ là Chúa Kitô, như Đức Khôn Ngoan, có thể bị loại trừ, trước hết, bởi thành phần thống trị của thời đại này (cf. 1Cor 2:6-9), đến độ, theo dự án của Thiên Chúa, đã xuất hiện một trường hợp ngược đời đó là thập giá, một thập giá đã trở thành đường lối cứu độ cho toàn thể loài người.

Việc khai triển sau này đối với chu kỳ của đức khôn ngoan ấy, một khai triển thấy Đức Khôn Ngoan hạ bệ để sau đó được tôn vinh bất chấp bị loại trừ, là những gì hiện lên ở bài thánh ca nổi tiếng trong Thư gửi tín hữu Philiphê (cf 2:6-11). Việc khai triển này liên quan tới một trong những bản văn sáng giá nhất của Tân Ước. Các nhà chú giải Thánh Kinh nói chung tán thành việc cho rằng đoạn thánh kinh này được viết trước bản văn của Thư gửi cho tín hữu Philiphê. Đây là một chi tiết rất quan trọng, vì nó nói lên cho thấy rằng Kitô-Do Thái Giáo, trước Thánh Phaolô, đã tin tưởng vào thần tính của Chúa Giêsu. Nói cách khác, niềm tin tưởng vào thần tính của Chúa Giêsu không phải là một thứ sáng chế của nền văn hóa Hy Lạp, xuất phát sau cuộc sống rần gian của Chúa Giêsu, một sáng chế đã thần linh hóa Người mà không màng gì tới nhân tính của Người. Thực sự chúng ta thấy rằng Kitô Do Thái Giáo thuở ban đầu đã tin vào thần tính của Chúa Giêsu. Ngoài ra, chúng ta có thể nói rằng chính các vị tông đồ, trong những giây phút trọng đại của Thày mình, đã hiểu được rằng Người là Con Thiên Chúa, như tông đồ Phêrô đã tuyên xưng ở Caesarea Philippi: ‘Thày là Đức Kitô, Con Thiên Chúa hằng sống’ (Mt 16:16).

Thế nhưng, chúng ta hãy trở lại với bài thánh ca của Thư gửi tín hữu Philiphê. Cấu trúc của bản văn này có thể được ghép lại thành ba đoạn, những đoạn cho thấy các giây phút chính yếu của cuộc hành trình Chúa Kitô đã thực hiện. Việc tiền hiện hữu của Người được diễn tả qua những lời này: ‘Mặc dù thân phận là Thiên Chúa, Người đã không coi mình cứ phải ngang hàng với Thiên Chúa mới được’ (câu 6). Sau đó là việc tự nguyện hạ giáng của Người Con này ở trong đoạn thứ hai như sau: ‘Người đã tự hủy ra như không, mặc lấy thân phận tôi đòi’ (câu 7), ‘Người đã tự hạ, tỏ ra vâng lời cho dean chết dù có phải chết trên cây thập giá’ (câu 8). Đoạn thứ ba của bài thánh ca này loan báo việc đáp ứng của Cha đối với việc hạ mình của Con: ‘Vì thế, Thiên Chúa đã hết sức tôn vinh Người và ban cho Người một danh hiệu vượt trên mọi danh hiệu’ (câu 9).

Cái nổi bật ở đây là sự tương phản giữa việc thẳm sâu hạ mình với việc nhờ đó được hiển linh trong vinh quang của Thiên Chúa. Đoạn thứ hai này rõ ràng tương phản với cái tự phụ của Adong, một con người muốn biến mình thành chính Thiên Chúa, và nó cũng tương phản với những hành động của thành phần xây Tháp Babel, những kẻ muốn dựng nên cho mình một chiếc cầu bác lên tới trời và biến mình thành thần linh. Thế nhưng cái khởi động kiêu kỳ này đã bị kết thúc ở chỗ tự hủy: ở chỗ, người ta không đạt tới thiên đàng, tới hạnh phúc thật, tới Thiên Chúa. Cử chỉ của Con Thiên Chúa thực sự là những gì tương phản: không kiêu căng nhưng hạ mình, một thứ hạ mình làm trọn tình yêu thương, và tình yêu là thần linh. Việc khởi động cho sự hạ mình này, cho sự thẳm sâu khiêm tốn của Chúa Kitô ấy, những gì tương phản với cái kiêu căng của loài người, thực sự là những gì biểu hiện của tình yêu thần linh; từ đó mới đưa tới việc nâng lên tới trời ấy, nơi Thiên Chúa thu hút chúng ta tới bằng tình yêu thương của Ngài.

Ngoài Thư gửi cho tín hữu Philiphê, còn có những nơi khác trong các bản văn của Thánh Phaolô cho thấy mối liên kết giữa việc Người Con Thiên Chúa tiền hiện hữu cùng với việc hạ giáng xuống trần thế của Người. Ở trong Thư Thứ Nhất gửi cho Timôthêu người ta thấy được việc tái khẳng định về sự đồng hóa giữa Đức Khôn Ngoan và Chúa Kitô, kèm theo tất cả những gì là thành quả về vũ trụ học cùng  nhân loại học như sau: ‘Người đã được tỏ hiện nơi xác thịt, được chứng thực nơi thần linh, được chiêm ngưỡng bởi các thần trời, được loan báo cho dân ngoại, được tin tưởng trên khắp thế giới, được về trời trong vinh quang’ (3:16). Trước hết, căn cứ vào những toát lược này mà phận vụ của Chúa Kitô như vị trung gian môi giới có thể được xác định một cách tốt đẹp hơn, theo chiều hướng của một vị Thiên Chúa duy nhất trong Cựu Ước (cf 1Tim 2:5 liên quan tới Is 43:10-11,44:6). Chúa Kitô thực sự là chiếc cầu đưa chúng ta về trời, hiệp thông với Thiên Chúa.

Sau hết, còn một điểm nữa liên quan tới những tiến triển cuối cùng nơi khoa Kitô học của Thánh Phaolô trong các Thư gửi cho tín hữu Côlôsê và Êphêsô. Trong thư gửi tín hữu Côlôsê, Chúa Kitô đã được nhận định như là ‘trưởng tử của toàn thể tạo vật’ (1:15-20). Chữ ‘trưởng tử’ này bao hàm ý nghĩa là người con đầu tiên trong nhiều người con, người anh cả trong nhiều anh chị em, đã hạ mình để lôi kéo chúng ta và làm cho chúng ta thành những người anh chị em của Người. Trong Thư gửi tín hữu Êphêsô, chúng ta thấy một bộc lộ tuyệt vời của dự án cứu độ thần linh, khi Thánh Phaolô nói rằng trong Chúa Kitô, Thiên Chúa muốn qui tụ lại hết mọi sự (x Eph 1:23). Chúa Kitô là việc qui tụ lại hết mọi sự, Người tiếp nhận hết mọi sự và dẫn chúng ta đến cùng Thiên Chúa. Và như thế bao hàm một thứ vận chuyển hạ giáng và thượng thăng, mời gọi chúng ta tham dự vào sự khiêm nhượng của Người, tức là vào tình yêu thương của Người đối với tha nhân, để nhờ đó được tham dự vào vinh quang của Người, biến chúng ta ở nơi Người thành con cái trong Người Con. Chúng ta hãy xin Chúa giúp chúng ta tuân hợp bản thân mình với sự khiêm nhượng của Người, với tình yêu của Người, nhờ đó được tham dự vào việc thần linh hóa của Người.