BÀI ĐỌC I: Is 55:6-9

 “Tư tưởng Ta không phải là tư tưởng các ngươi”

Hãy tìm Chúa khi còn tìm được, hãy kêu cầu Người khi Người còn ở gần. Kẻ gian ác, hãy bỏ đường lối mình, và kẻ bất lương, hãy bỏ những tư tưởng mình, hãy trở về với Chúa, thì Người sẽ thương xót, hãy trở về với Thiên Chúa chúng ta, vì Chúa rộng lòng tha thứ. Vì tư tưởng Ta không phải là tư tưởng các ngươi, và đường lối các ngươi không phải là đường lối của Ta, Chúa phán như vậy. Như trời cao hơn đất thế nào, thì đường lối Ta vượt trên đường lối các ngươi, và tư tưởng Ta cũng vượt trên tư tưởng các ngươi thể ấy.

Lời của Chúa.

Đáp Ca:

Chúa ở gần mọi kẻ kêu cầu Người.

1.     Hằng ngày tôi sẽ chúc tụng Chúa, và tôi sẽ khen ngợi danh Chúa tới muôn đời. Chúa vĩ đại và rất đáng ngợi khen, sự vĩ đại của Chúa không thể đo lường được.

2.     Chúa nhân ái và từ bi, chậm bất bình và giàu ân sủng. Chúa hảo tâm với hết mọi người, và từ bi với mọi công cuộc của Chúa.

3.     Chúa công minh trong mọi đường lối, và thánh thiện trong việc Chúa làm. Chúa gần gũi mọi kẻ kêu cầu Người, mọi kẻ kêu cầu Người cách thành tâm.

BÀI ĐỌC II: Phil 1:20c-24, 27a

 “Đối với tôi, sống là Đức Kitô”
Bài trích thơ Thánh Phaolô Tông đồ gởi tín hữu Philipphê.

Anh em thân mến, dù tôi sống hay tôi chết, Đức Kitô sẽ được vẻ vang trong thân xác tôi. Vì đối với tôi, sống là Đức Kitô, còn chết là một mối lợi. Nhưng nếu sống trong xác thịt nầy đem lại cho tôi kết quả trong việc làm thì tôi không biết phải chọn đàng nào. Tôi đang lúng túng trong hai điều nầy: là ước ao chết để được ở với Đức Kitô thì tốt hơn bội phần, nhưng cứ ở lại trong xác thịt thì cần thiết cho anh em. Anh em hãy sống xứng đáng với Tin Mừng của Đức Kitô.

Lời của Chúa.
 

Alleluia, alleluia.  --- Chúc tụng Đức Vua, Đấng nhân danh Chúa mà đến; bình an trên trời và vinh quang trên các tầng trời.  --- Alleluia.

PHÚC ÂM: Mt 20:1-16a

“Hay mắt bạn ganh tị, vì tôi nhân lành chăng”
Bài trích Phúc Âm theo Thánh Matthêô.

Khi ấy, Chúa Giêsu phán cùng các môn đệ dụ ngôn nầy rằng: “Nước trời giống như chủ nhà kia sáng sớm ra thuê người làm vườn nho mình. Khi đã thỏa thuận với những người làm thuê về tiền công nhật là một đồng, ông sai họ đến vườn của ông. Khoảng giờ thứ ba ông trở ra, thấy có những người khác đứng không ngoài chợ, ông bảo họ rằng: “Các ngươi cũng hãy đi làm vườn nho ta, ta sẽ trả công cho các ngươi xứng đáng”. Họ liền đi. Khoảng giờ thứ sáu và thứ chín, ông cũng trở ra và làm như vậy. Đến khoảng giờ thứ mười một ông lại trở ra, và thấy có kẻ đứng đó, thì bảo họ rằng: “Sao các ngươi đứng nhưng không ở đây suốt ngày như thế?” Họ thưa rằng: “Vì không có ai thuê chúng tôi”. Ông bảo họ rằng: “Các ngươi cũng hãy đi làm vườn nho ta”. Đến chiều chủ vườn nho bảo người quản lý rằng: “Hãy gọi những kẻ làm thuê mà trả tiền công cho họ từ người đến sau hết tới người đến trước hết”. Vậy những người làm từ giờ thứ mười một đến, lãnh mỗi người một đồng. Tới phiên những người đến làm trước, họ tưởng sẽ lãnh được nhiều hơn; nhưng họ cũng chỉ lãnh mỗi người một đồng. Đang khi lãnh tiền, họ lẩm bẩm trách chủ nhà rằng: “Những người đến sau hết chỉ làm có một giờ, chúng tôi chịu nắng nôi khó nhọc suốt ngày mà ông kể họ bằng chúng tôi sao?” Chủ nhà trả lời với một kẻ trong nhóm họ rằng: “Nầy bạn, tôi không làm thiệt hại bạn đâu, chớ thì bạn đã không thỏa thuận với tôi một đồng sao?” Bạn hãy lấy phần bạn mà đi về, tôi muốn trả cho người đến sau hết bằng bạn, nào tôi chẳng được phép làm như ý tôi muốn sao? Hay mắt bạn ganh tị, vì tôi nhân lành chăng? Như thế, kẻ sau hết sẽ nên trước hết, và kẻ trước hết sẽ nên sau hết”.

Phúc Âm của Chúa.

Ý Nghĩa Vườn Nho và Thợ Làm Vườn Nho

Vì chủ đề của Mùa Thường Niên hậu Phục Sinh là Chứng Từ Giáo Hội mà Giáo Hội, như một số tuần trước đây, đã bỏ những đoạn Phúc Âm không liên quan trực tiếp đến chủ đề này. Thật vậy, giữa bài Phúc Âm tuần trước và tuần này, Giáo Hội đã bỏ hẳn đoạn 19 của Phúc Âm Thánh Mathêu, đoạn bao gồm về việc Chúa Giêsu chuyển địa điểm rao giảng (x Mt 19:1-2), về vấn đề ly dị (x. Mt 19:3-12), về việc Chúa Giêsu chúc lành cho trẻ em (x Mt 19:13-15) và về cái nguy hiểm của sự giầu có (x Mt 19:16-30). Bài Phúc Âm Chúa Nhật tuần này về dụ ngôn “Triều đại Thiên Chúa giống như trường hợp người chủ đi thuê thợ làm vườn nho cho mình…”. Và dụ ngôn này, theo Thánh Ký Mathêu nghi chú ở ngay đầu bài, “Chúa Giêsu nói với các môn đệ”, chứ Người không nói với chung dân chúng hay nói với riêng thành phần lãnh đạo dân Do Thái, như bài Phúc Âm khác, bài Phúc Âm Chúa Nhật XXVII hai tuần nữa, cũng về dụ ngôn vườn nho, song đối tượng Chúa Giêsu muốn nói tới bấy giờ không phải là thành phần môn đệ của Người, mà là “các trưởng tế và kỳ lão”. Vậy Chúa Giêsu muốn nói gì với các môn đệ của Người trong bài Phúc Âm hôm nay, hay, theo ý nghĩa liên quan đến chủ đề phụng vụ Mùa Thường Niên hậu Phục Sinh, Chúa Giêsu nói gì về Chứng Từ Giáo Hội qua dụ ngôn thuê thợ làm vườn nho của bài Phúc Âm hôm nay?

Trước hết, vườn nho trong dụ ngôn của bài Phúc Âm đây là gì, nếu không phải là Giáo Hội Chúa Giêsu đã tỏ ý muốn thiết lập trên tảng đá Phêrô, Vị được Người trao chìa khóa Nước Trời cho, như lời Chúa Giêsu khẳng định riêng với vị tông đồ này trong bài Phúc Âm Chúa Nhật XXI trước đây, một Giáo Hội còn được cả phẩm trật tông đồ đoàn cùng nhau chăn dắt, như ý nghĩa của lời Chúa Giêsu tuyên phán với các tông đồ trong bài Phúc Âm Chúa Nhật XXII cũng đã ghi nhận. Nếu Giáo Hội của Chúa Giêsu muốn thiết lập đây là một vườn nho thì thợ làm vườn nho này, trước hết và trên hết, chính là các tông đồ, sau đó là thành phần kế vị các ngài trong vai trò Giáo Hoàng và Giám Mục, thành phần lãnh đạo Dân Tân Ước hợp thành Hàng Giáo Phẩm Tông Truyền.

Ý Nghĩa Việc Làm và Tinh Thần Làm Việc

Sự kiện những vị có thẩm quyền được mời gọi đến làm vườn nho Giáo Hội này sớm hay muộn không liên quan đến thời gian cho bằng đến tinh thần phục vụ. Bởi vì, không ai phục vụ Giáo Hội từ sáng sớm, tức từ khi Giáo Hội còn phôi thai cho tới chiều tối, tức tới tận thế cả. Thành phần chứng nhân tiên khởi là các tông đồ, về thời gian, có thể là thành phần được thuê làm vườn nho từ sáng sớm, cũng chỉ phục vụ Giáo Hội trong thời của các ngài. Các Vị Giáo Hoàng và Giám Mục khắp nơi trên thế giới, chẳng hạn những vị thuộc thời Giáo Phụ, nếu tính về thời gian, phải được xếp vào nhóm thợ được kêu gọi đến làm vườn nho Giáo Hội vào khoảng 9 hay 10 giờ sáng. Rồi các Vị Giáo Hoàng ở Rôma và các Vị Giám Mục khắp thế giới ở vào thời Trung Cổ và Cải Cách, về thời gian, có thể được xếp vào số thợ làm vườn nho Giáo Hội vào buổi trưa và sau trưa. Nếu cứ tiếp tục như thế thì phải chăng những Vị Giáo Hoàng Rôma và các Vị Giám Mục hoàn vũ từ Cách Mạng Kỹ Nghệ ở Âu Châu và Cách Mạng Chính Trị ở Pháp tới nay là những vị thuộc về đám thợ làm vườn nho Giáo Hội vào buổi chiều tà sắp sửa hết ngày?

Thế nhưng, như trên đã cảm nhận, các đợt thợ đến làm vườn nho Giáo Hội của Chúa Kitô đây không liên hệ đến thời điểm của các vị cho bằng đến tinh thần phục vụ của các vị. Vấn đề làm nhiều hay ít ở đây, mệt mỏi nhiều hay mệt mỏi ít, dài hay ngắn v.v., tất cả đều do tinh thần phục vụ mà ra. Ai làm vì bất đắc dĩ, vì công lao hơn công ích chắc chắn sẽ cảm thấy sứ vụ của mình nặng nhọc và vất vả, lâu la. Còn ai làm chỉ vì tình nguyện và vô tư mà làm sẽ cảm thấy nhẹ nhàng và nhanh chóng.

Căn cứ vào nhận định theo tâm lý chung này, sở dĩ nhóm thợ làm vườn nho từ sáng sớm cảm thấy lâu la và mệt nhọc là vì họ đòi thù lao cân xứng với việc họ làm. Các nhóm thợ sau đó, tức ba nhóm thợ vào lúc giữa sáng, giữa trưa và giữa chiều, cũng được người chủ vườn đến kêu gọi họ làm việc nhắc đến vấn đề thù lao, nhưng không hề mặc cả và tuyệt nhiên không biết họ sẽ được bao nhiêu, nên họ chắc không có những ấm ức như nhóm thợ đầu ngày. Chỉ có nhóm cuối cùng là không cần nói đến thù lao họ cũng làm, nghĩa là có trả công cho họ cũng được, không cũng chẳng sao. Bởi thế, ở một nghĩa nào đó, đây là nhóm thợ làm vì tình nguyện, nên công việc đối với họ hết sức nhẹ nhàng và nhanh chóng. Để rồi, cuối cùng họ cũng được hưởng thù lao như các nhóm đến trước họ, mà còn được hưởng trước cả các nhóm đó nữa.

Ý Nghĩa Thù Lao và Giá Trị Công Trạng

Tuy yếu tố tâm lý tự nhiên, như trên vừa chia sẻ, có thể hiểu được phần nào cái cảm giác lâu la và nhọc nhằn của nhóm thợ đầu ngày, nhưng lý do sâu xa cho thấy cái tinh thần bất mãn của họ, như Chúa Giêsu nói đến trong dụ ngôn của bài Phúc Âm hôm nay, đó là vì họ ghen tương, không phải chỉ trực tiếp ghen tương với nhóm thợ đến làm cuối ngày, mà là gián tiếp và ngấm ngầm trách móc ông chủ bất công, đối xử không đồng đều, cái ghen tị và trách móc chẳng những hoàn toàn vô lý, hết sức mâu thuẫn với những gì họ đã thỏa thuận, mà còn phạm đến người khác nữa, phạm đến quyền tự do và lòng quảng đại của ông chủ trong việc được làm những gì ông có quyền làm và trong khả năng của ông.

Đó là lý do tại sao cái lý luận tự nhiên của nhóm thợ đầu ngày thiên về công bằng, đúng hơn thiên về công lao này không thể hiểu được và chấp nhận được cái lý lẽ bao dung đại lượng của ông chủ. Chính Thiên Chúa đã dùng miệng Tiên Tri Isaia trong bài đọc thứ nhất hôm nay khẳng định khoảng cách như trời với đất giữa ý nghĩ thiển cận của loài người và tâm tưởng siêu việt của Thiên Chúa. Còn Thánh Phaolô, nếu xét về thời gian, Vị Tông Đồ Dân Ngoại này cũng thuộc đám làm vườn nho ngay từ sáng sớm như Nhóm 12, thế nhưng, qua những gì thánh nhân bộc lộ trong bài đọc thứ hai hôm nay, ngài lại thuộc về nhóm làm vườn nho cuối ngày, vì: “Chúa Kitô sẽ được tôn vinh nơi tôi cả khi tôi sống cũng như lúc tôi chết. Vì, đối vối tôi, ‘sống’ tức là Chúa Kitô; bởi thế, chết là một thắng lợi… Tôi mong thoát khỏi đời này để được ở cùng Chúa Kitô thì tốt hơn bội phần. Tuy nhiên, vì anh em mà tôi lại càng cần phải ở lại”.

Thế nhưng, vấn đề ở đây là vấn đề về số tiền thù lao bằng nhau được chủ trả cho hết mọi người, dù họ thuộc về nhóm thợ sớm nhất hay muộn nhất, dù họ có cảm thấy lâu la mệt mỏi như nhóm đầu ngày hay nhanh chóng nhẹ nhàng như nhóm cuối ngày, dù mặc cả lương bổng như nhóm đầu ngày hay trả sao cũng được như bốn nhóm sau đó, thì một khi đã làm vườn nho Giáo Hội, tất cả đều được chủ một đồng trả cho công khó của họ. Vậy một đồng lương đồng đều được chủ trả cho các nhóm thợ trước sau do ông thuê mướn đây nghĩa là gì, nếu không phải, trước hết là tất cả những gì xứng đáng với tinh thần làm việc của họ, số tiền mà đối với nhóm thợ đầu ngày là công khó, nhưng đối với đám thợ cuối ngày lại là ân nghĩa. Một đồng đây, sau nữa, cũng có thể hiểu là tất cả những gì chủ đã có ý định dành cho những ai làm việc cho Ngài, trong đó, có những người phải vất vả lắm mới chiếm được, như nhóm thợ đầu ngày, còn có những người lại chiếm hữu một cách dễ dàng, như nhóm thợ cuối ngày, tùy theo thái độ họ đáp ứng lời mời gọi của Ngài.

Đó là lý do Chúa Giêsu đã kết luận dụ ngôn của Người trong bài Phúc Âm hôm nay: “Kẻ thấp nhất sẽ lên cao nhất và kẻ cao nhất sẽ xuống thấp nhất”! Tại sao? Nếu không phải tất cả then chốt của vấn đề là ở chỗ: “Ai muốn làm đầu thì phải làm đầy tớ phục dịch mọi người” (Mt 20:27). Tức là: Làm đầu là phục vụ và phục vụ là làm đầu. Hay kẻ cả phải là kẻ hèn và kẻ hèn sẽ là kẻ cả vậy.

Tuy nhiên, nếu vườn nho trong bài dụ ngôn hôm nay Chúa Giêsu ám chỉ về Giáo Hội của Người, một vườn nho được các đợt thợ mời đến làm vườn, thì vườn nho hôm nay cũng có thể là thế giới, một thế giới đã được chuộc lại bằng giá máu của Con Thiên Chúa Làm Người, một thế giới cần phải được Phúc Âm hóa. Đó là lý do, trong tông huấn Người Tín Hữu Giáo Dân ban hành ngày 30/12/1988, ĐTC Gioan Phaolô II, phản ảnh tư tưởng của Thượng Hội Giám Mục Thế Giới 1987, trong đoạn 3, đã nhận định và kêu gọi thành phần Tín Hữu Giáo Dân như sau:

“Ý nghĩa căn bản của Thượng Hội này, và kết quả rất quí giá vá đáng mong đợi của mình là dẫn đưa người tín hữu giáo dân đến lắng nghe Đức Kitô đang mời gọi họ vào làm trong vườn nho của Người, và cộng tác một cách hăng say đầy ý thức trách nhiệm trong sứ mệnh của Giáo Hội, giữa giai đoạn vừa rực rỡ cũng vừa bi thảm của lịch sử, trước ngưỡng cửa của đệ tam thiên niên. Những hoàn cảnh đổi mới trong Giáo Hội cũng như của thế giới, trong thực tại xã hội, kinh tế, chính trị và văn hóa hôm nay đòi hỏi một cách đặc biệt hoạt động của người tín hữu giáo dân. Nếu trước đây việc làm ngơ đã là điều không thể chấp nhận thì giờ đây điều ấy lại càng đáng bị khiển trách hơn. Không ai được phép ngồi không, chẳng làm gì cả…

“Khi mà trong vườn nho của Chúa đầy những việc làm đang đợi chờ tất cả chúng ta thì không ai được phép lười lĩnh. ‘Chủ nhân vườn nho’ lại còn khẩn khoản đi mời là: ‘Cả các người nữa, hãy đến làm vườn nho cho tôi đi’… Phải can đảm nhìn vào bộ mặt của thế giới, thế giới của chúng ta đây, với tất cả những giá trị và vấn đề của nó, với tất cả những lo âu và hy vọng của nó, với tất cả những thành đạt và thất bại của nó: một thế giới với hiện tình kinh tế, xã hội, chính trị và văn hóa đầy giẫy những trục trặc và khó khăn nguy ngập hơn cả tình trạng được Hiến Chế Gaudium et Spes đề cập tới nữa. Thế nhưng, dù sao thế giới này cũng là một khu vườn nho, là mảnh đất mà người tín hữu giáo dân được kêu gọi để thực hiện sứ vụ của mình. Chúa Giêsu muốn cho họ, như Người vốn mong đợi nơi các môn đệ của Người, là họ hãy trở nên như muối đất, như ánh sáng thế gian (Mt 5:13-14)”.

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, Chúa Nhật Lễ Mẹ Đau Thương 15/9/2002