Đức Giáo Hoàng Biển Đức XVI: Buổi Triều Kiến Chung hằng tuần Thứ Tư 21/10/2009 – Loạt Bài Giáo Lý Giáo Hội Hiệp Thông Tông Truyền

– Bài 92 về Thánh Bênađô ở Clairvaux

Anh Chị Em thân mến,

Hôm nay tôi muốn nói về Thánh Bênađô ở Clairvaux, vị được gọi là “giáo phụ cuối cùng” của Giáo Hội, vì vào thế kỷ 12, ngài đã cải tiến một lần nữa và làm hiện tại hóa khoa đại thần học của các vị Giáo Phụ. Chúng ta không biết nhiều chi tiết về thời thơ trẻ của ngài. Tuy nhiên, chúng ta biết rằng ngài được sinh ra vào năm 1090 ở Fontaines Pháp quốc, trong một gia đình đông đảo trung lưu. Khi còn trẻ, ngài đã theo đuổi ngành học về kiến thức chung – nhất là về văn phạm, tài hùng biện và thuật biện chứng – ở học đường của những vị giáo sĩ thuộc nhà thờ Thánh Vorles ở Chatillon-sur-Seine, và ngài từ từ chín chắn đi đến quyết định sống đời tu trì.

Vào lúc khoảng 20 tuổi, ngài đã vào Dòng Citeaux, một tổ chức đan tu mới, uyển chuyển hơn những đan việc cổ khả kính trong thời ấy, và đồng thời lại nghiêm ngặt hơn trong việc thực hành các lời khuyên phúc âm. Mấy năm sau đó, năm 1115, Thánh Bênađô được Thánh Stephen Harding là vị đan viện phụ thứ ba của Dòng Citeaux mời gọi thành lập đan viện ở Clairvaux. Ở đây, vị đan viện phụ trẻ trung – mới 25 tuổi đầu – đã có thể tinh luyện quan niệm của ngài về đời sống đan tu, và cương quyết mang ra thực hành. Nhìn vào kỷ luật của các đan viện khác, Thánh Bênađô nhất quyết cải tạo nhu cầu cho một đời sống điềm đạm và chừng mực, ở bàn ăn cũng như y phục và nhà cửa của đan viện, khuyến khích việc nâng đỡ và chăm sóc cho người nghèo. Trong khi ấy, cộng đồng ở Claivaux này càng trở nên đông đảo và lan rộng cơ sở của mình.

Trong những năm ấy, trước năm 1130, Thánh Bênađô tiếp tục trao đổi rất nhiều thư từ với nhiều người,  với cả thành phần quan trọng cũng như bình dân trong xã hội. Ngoài thư từ dồi dào trong giai đoạn này còn phải thêm nhiều bài giảng cũng như những câu nói và các luận đề. Đặc biệt nhất vào lúc bấy giờ là tình bạn của Thánh Bênađô với vị đan viện phụ Thánh Thierry là William, cũng như với William ở Champeaux, trong số những nhân vật quan trọng nhất trong thế kỷ 12.

Từ năm 1130 trở đi, ngài bắt đầu quan tâm tới không ít những vấn đề trầm trọng của Tòa Thánh và của Giáo Hội. Vì lý do này, ngài đã phải ra khỏi đan viện của mình thường xuyên hơn bao giờ hết, và đôi khi ngoài cả Pháp quốc. Ngài đã thành lập một số tu viện cho nữ giới, và là người chính yếu tương xứng một cách sống động với vị Khả Kính Phêrô, đan viện phụ ở Cluny là vị tôi đã nói tới ở Thứ Tư vừa rồi.

Ngài đã viết những bản văn tranh luận nhất là với Abelard, một nhà đại tư tưởng bắt đầu một đường lối mới thực hiện thần học, bằng cách đưa ra nhất là phương pháp triết lý biện chứng để kiến tạo tư tưởng thần học. Thánh Bênađô cũng chống lại lạc giáo Cathars, thành phần coi thường vật chất và thân thể con người, bởi thế coi thường Đấng Hóa Công. Cũng thế, ngài cảm thấy có nhiệm vụ bênh vực người Do Thái, lên án cuộc nổi dạy tràn lan hơn bao giờ hết trào lưu bài do Thái. Về khía cạnh cuối cùng này nơi cuộc động tông đồ của ngài, khoảng 10 năm sau, tôn sư Ephraim ở Bonn, đã sâu xa tỏ lòng trọng kính Thánh Bênađô. Cũng trong giai đoạn này, vị đan viện phụ thánh hảo này đã viết những tác phẩm nổi tiếng nhất của mình, chẳng hạn như những Bài Giảng lừng danh về cuốn Diễm Tình Ca.

Vào những năm cuối đời của mình – ngài qua đời vào năm 1153 – Thánh Bênađô hạn chế các cuộc hành trình của mình, tuy nhiên vẫn không bỏ hẳn. Ngài đã lợi dụng thời giờ để coi lại lần cuối toàn thể các thư từ, bài giảng và tiểu luận của ngài.

(tiếp)

Đáng được đề tới đó là một cuốn sách hết sức đặc biệt, cuốn sách ngài đã hoàn thành vào chính giai đoạn này, vào năm 1145, khi mà một trong những đồ đệ của ngài là Bernard Pignatelli, được chọn làm Giáo Hoàng, lấy tên là Eugene III. Trong trường hợp này, Thánh Bênađô, với vai trò là cha linh hường, đã viết cho người con thiêng liêng này của mình bản văn “De Consideratione”, một bản văn chất chứa những giáo huấn về cách thức trở thành một vị giáo hoàng tốt lành. Trong cuốn sách này, một cuốn sách vẫn thích hợp ccho các vị giáo hoàng ở mọi thời đại, Thánh Bênađô không những nói đến những gì để trở thành một vị giáo hoàng tốt lành mà còn bày tỏ một nhãn quan sâu xa về mầu nhiệm Giáo Hội và mầu nhiệm Chúa Kitô, một nhãn quan cuối cùng đi tới chỗ chiêm ngưỡng mầu nhiệm của Vị Thiên Chúa Ba Ngôi và Duy Nhất. Vị đan viện phụ thánh thiện này viết: “Đức Thánh Cha một lần nữa phải tiếp tục tìm kiếm vị Thiên Chúa này, Đấng chưa được tìm kiếm cho đầy đủ, nhưng có lẽ Ngài có thể được tìm kiếm tốt đẹp hơn và tìm thấy một cách dễ dàng hơn bằng việc cầu nguyện hơn là bàn luận. Chúng ta chấm dứt cuốn sách này ở đây nhưng không phải chấm dứt việc tìm kiếm Thiên Chúa” (XIV, 32: PL 182, 808), việc tiến đến với Thiên Chúa.

Giờ đây tôi muốn chia sẻ về hai khía cạnh then chốt nơi tín lý phong phú của THA!NH Bênađô: hai khía cạnh này liên quan tới Chúa Giêsu Kitô và Mẹ Maria Rất Thánh là Mẹ của Người. Mối quan tâm của ngài về việc tham dự sâu xa và sống động của Kitô hữu vào tình yêu của Thiên Chúa nơi Chúa Giêsu Kitô không cống hiến những hướng dẫn mới nơi vị thế khoa học của khoa thần học. Thế nhưng, một cách quyết liệt hơn nữa, vị đan viện phụ ở Clairvaux này đã đồng hóa thần học gia với chiêm niệm gia và thần bí gia. Chí có Chúa Giêsu – Thánh Bênađô nhấn mạnh trước luận điệu luận chứng phức tạp trong thời đại của ngài – chỉ có Chúa Giêsu là “mật ong cho miệng lưỡi, bài ca cho tai nghe, niềm vui cho cõi lòng (mel in ore, in aure melos, in corde iubilum).” Thật vậy, từ đó theo truyền thống ngài mới có danh xưng là Tiến Sĩ Chảy Mật: thật vậy, việc ngài ca ngợi Chúa Giêsu Kitô “tuôn ra như mật”.

Trong những trận chiến suy yếu giữa thành phần duy danh chủ nghĩa và thành phần duy thực chủ nghĩa – hai trào lưu triết học thời ấy – vị đan viện phụ Claivaux này không ngừng lập lại rằng chỉ có một tên duy nhất đáng kể đó là Chúa Giêsu Nazarét. Ngài thú nhận rằng: “Khô khan là tất cả lương thực của linh hồn nếu nó không được tưới dội bằng dầu này; nhạt nhẽo nếu nó không được ướp muối. Tất cả những gì được viết ra sẽ chẳng có mùi vị gì đối với tôi, nếu tôi không đọc thấy Chúa Giêsu”. Và ngài kết luận: “Khi các bạn bàn luận hay nói năng, đối với tôi chẳng có hương vị gì, nếu tôi không nghe thấy âm vang tên của Chúa Giêsu” (Sermones in Cantica Canticorum XV, 6: PL 183,847).

Thật vậy, đối với Thánh Bênađô, kiến thức đích thực về Thiên Chúa là ở chỗ cảm nghiệm sâu xa của bản thân về Chúa Giêsu Kitô và về tình yêu của Người. Anh chị em thân mến, điều này là những gì chân thực đối với hết mọi Kitô hữu: “Đức Tin trước hết là một cuộc gặp gỡ tư riêng và sâu xa với Chúa Giêsu, và cảm nghiệm được việc gần gũi của Người, tình bạn của Người, tình yêu của Người; chỉ có thế người ta mới học biết Người hơn bao giờ hết, và yêu mến cùng theo chân Người hơn bao giờ hết. Chớ gì điều này cũng xẩy ra cho mỗi người trong chúng ta”.

Trong một bài giảng nổi tiếng khác vào ngày Chúa Nhật giữa Tuần Bát Nhật Mông Triệu, vị đan viện phụ thánh này đã diễn tả bằng những từ ngữ đầy cảm xúc việc tham dự sâu xa của Mẹ Maria vào hy tế cứu chuộc của Người Con. Ngài than lên rằng: “Ôi Mẹ thánh hảo, một lưỡi gươm đã thực sự thâu qua hồn Mẹ!... Vì mức độ mãnh liệt của nỗi đau thâu qua hồn Mẹ như thế chúng con mới có lý để coi Mẹ còn hơn là một vị tử đạo, vì việc tham dự của Mẹ vào Cuộc Khổ Nạn của Người Con vượt xa quá mức cường độ khổ đau về thể lý của cuộc tử đạo” (14: PL 183, 437-438).

Thánh Bênađô tin chắc là “per Mariam ad Jesum”, qua Mẹ Maria chúng ta được dẫn đến với Chúa Giêsu. Ngài minh nhiên chứng thực về việc Mẹ Maria phụ thuộc vào Chúa Giêsu, theo những nguyên tắc của khoa Thánh Mẫu học truyền thống. Thế nhưng phần thân của bài giảng này cũng trưng dẫn vị thế đặc biệt của Vị Trinh Nữ này trong công cuộc cứu độ, liên quan tới chính việc tham dự chuyên nhất của Người Mẹ (compassio) vào hy tế của Người Con. Không hẹn mà hò, sau khi Thánh Bênađô qua đời một thế kỷ rưỡi, Dante Alighieri, trong đoạn cuối cùng của vở Hài Kịch Thần Linh, đã đặt vào môi miệng của vị “Tiến Sĩ Chảy Mật” này lời cầu nguyện cùng Mẹ Maria rằng: “Hỡi Trinh Nữ Maria, nữ tử của Con Mẹ,/ khiêm hạ mà cao cả hơn là một thụ tạo,/ đích điểm ấn định của huấn ngôn vĩnh cửu, ...” (Paradiso 33, vv. 1ss.).

Những chia sẻ này, mang tích chất của một con người phải lòng Chúa Giêsu và Mẹ Maria như Thánh Bênađô, thật sự ngày nay làm bừng nóng chẳng những các thần học gia mà còn tất cả các tín hữu nữa. Có những lúc xẩy ra việc nỗ lực giải quyết các vấn đề căn bản về Thiên Chúa, về con người và về thế giới bằng duy khả năng của lý trí. Thế nhưng, Thánh Bênađô, căn cứ một cách chắc chắc trên Thánh Kinh cũng như trên các vị Giáo Phụ của Giáo Hội, nhắc nhở chúng ta rằng nếu không có đức tin sâu xa vào Thiên Chúa được nuôi dưỡng bằng việc cầu nguyện và chiêm niệm, bằng mối liên hệ sâu xa với Chúa, thì việc chia sẻ về những mầu nhiệm thần linh của chúng ta có nguy trở trở thành một thứ thực hành phù phiếm về tri thức và mất đi tính cách khả tín của các mầu nhiệm này. Thần học đưa chúng ta về lại với “khoa học của các thánh nhân”, với những trực giác của các vị về những mầu nhiệm của Vị Thiên Chúa hăèg sống, về với đức khôn ngoan của các vị là một tặng ân của Thánh Linh, một đức khôn ngoan trở thành điểm qui chiếu cho suy tư thần học.

Cùng với Thánh Bênađô ở Claivaux, cả chúng ta nữa cũng phải nhìn nhận rằng con người tìm kiếm Thiên Chúa một cách tốt đẹp hơn và tìm thấy Ngài một cách dễ dàng hơn “bằng việc cầu nguyện hơn là bàn luận”. Sau hết, hình ảnh đúng nhất về thần học gia này và về hết mọi nhà truyến bá phúc âm hóa đó là hình ảnh về Tông Đồ Gioan, vị ngã đầu mình vào ngực của Thày.

Tôi xin kết thúc những chia sẻ này về Thánh Bênađô bằng những lời kêu lên với Mẹ Maria chúng ta đọc thấy nơi một trong những bài giảng tuyệt vời của ngài. Ngài nói: “khi hiểm nguy, sầu khổ, bất an, hãy nghĩ đến Mẹ Maria, hãy kêu lên Mẹ Maria. Chớ gì Mẹ Maria đừng bao giờ xa rời môi miệng của bạn, cõi lòng của bạn; có thế, bạn mới có thể đạt được sự trợ giúp bởi lời Mẹ nguyện cầu, đừng bao giờ quên gương sống của Mẹ. Nếu ban theo Mẹ, bạn không thể lạc bước; nếu bạn cầu cùng Mẹ, bạn không thể nào thất vọng; nếu bạn nghĩ về Mẹ, bạn sẽ không thể nào lầm lẫn. Nếu Mẹ nâng đỡ bạn, bạn không thể sa ngã; nếu Mẹ bảo vệ bạn, bạn không sợ hãi gì; nếu Mẹ hướng dẫn bạn, bạn đừng mỏi mệt; nếu Mẹ đồng hành với bạn, bạn sẽ tiến đến đích điểm...”  (Hom. II super "Missus est," 17: PL 183, 70-71).

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, chuyển dịch theo tín liệu được Zenit phổ biến ngày 21/10/2009