†TRI THỨC VÀ KHÔN NGOAN CỦA ĐỨC MARIA *

Triết gia Aristotle định nghĩa: “Người khôn ngoan là người hiểu biết mọi sự.” Thánh Bonaventure cũng xác quyết như thế khi bàn về việc lãnh thụ sự khôn ngoan thông thường, ngài nói đó là “tri thức tổng quát về những sự thuộc về con người cũng như thần thiêng” . Anh bạn Parthenius ơi, chúng tôi không dám xác định đã từng có ai đạt được mức độ khôn ngoan như vậy hay không. Nhưng thời nào cũng có những người, cả nam lẫn nữ, được người đời trân trọng như những người khôn ngoan hiểu biết. Hy Lạp tự hào có Homer và Pindar, Socrates và Plato, Demosthenes và Aristotle, ngoài ra còn từng trăm bậc thông thái khác. Rome cũng tự hào không kém, nếu không nói là vượt qua Hy Lạp trong lãnh vực này. Mọi thời đại, kể cả thời đại của chúng ta, đều vinh dự vì có những người tinh thông trong mọi lãnh vực khoa học. Nhưng anh Parthenius à, chúng ta là những người thiển cận, vì thế chúng ta cứ ngỡ những con đom đóm nhỏ bé là những chiếc đèn lồng sáng chói; chúng ta tưởng bầy kiến là đàn voi. Chính những người chúng ta nghĩ là những bậc thông minh duệ trí nhất lại ý thức nhìn nhận và tự biết sự ngu dốt của họ. Họ thừa nhận những điều họ hiểu biết thật ít ỏi, còn những gì họ vẫn cần phải học hỏi thì vô số, vô biên. Chúng tôi không thể nói với bạn và chúng tôi cũng không định xét xem vua Salomon hay nguyên tổ Adam, những người được ơn khôn ngoan thiên phú có thực sự xứng đáng với tước hiệu là những người khôn ngoan hay không, nhưng chúng tôi dám nói một cách chắc chắn, một cách xác thực rằng chưa từng có, và cũng chẳng bao giờ sẽ có một thụ tạo nào thông minh và khôn ngoan hơn Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa; và tước hiệu “Mẹ đức Khôn Ngoan” chỉ có thể dành cho một mình Mẹ một cách chân xác và công bình, vì chỉ một mình Mẹ đã đạt đến cấp độ tri thức về các vật tự nhiên và siêu nhiên cao tuyệt nhất mà một thụ tạo có thể đạt được, và chỉ một mình Mẹ đã lợi dụng được kiến thức uyên thâm nhường ấy để mưu ích chắc chắn cho cứu cánh tối chung của Mẹ, và đó mới chính là sự khôn ngoan thật.

Một trong những hậu quả tai hại thê thảm mà tội lỗi đã gây ra cho nguyên tổ Adam của chúng ta là sự ngu dốt, Thiên Chúa cất đi những ánh sáng mà Ngài đã đổ tràn đầy trong ông, không những để ông biết được các vật tri giác trong thế giới tự nhiên này, mà còn để nâng ông lên đến chỗ nhận thức và chiêm ngưỡng những sự vật siêu nhiên thuộc thiên giới, để hiểu biết về chính hữu thể tối cao và vĩnh cữu là Thiên Chúa, và để nhận biết về các ưu phẩm của Ngài. Thành ra lý trí chúng ta trở nên tăm tối, thậm chí đến chỗ mù tối đến độ không biết ngay cả bản thân của mình. Nhưng trường hợp Đức Maria thì khác: nhờ một đặc ân kỳ diệu, Mẹ không vướng lây tội lỗi cũng như hậu quả của tội nguyên tổ Adam. Như thế, Mẹ đã được tạo dựng trong bậc công chính nguyên thủy, đồng thời còn được tràn đầy ánh sáng thiên phú về tri thức và thượng trí, đó là đặc ân vĩ đại đặc biệt chỉ mình Mẹ trong toàn thể nhân loại đã được hưởng. Mẹ công chính thánh thiện, và Mẹ được tiền định để làm Mẹ Thiên Chúa. Vâng, anh Parthenius à, ngay từ giây phút đầu tiên khi được đầu thai vô nhiễm, Mẹ Maria đã có thể sử dụng trí năng hoàn toàn tuyệt hảo của mình, và Mẹ được Thiên Chúa ban cho một tri thức vô song để hiểu biết về mọi sự tự nhiên và siêu nhiên đến mức độ tuyệt đỉnh mà một thụ tạo thuần túy có thể đạt đến. Đây là ý kiến chung của các tiến sĩ và giáo phụ trong Giáo Hội.

Vì thế, ngay từ giây phút đầu tiên trong cuộc đời, Mẹ Maria đã được hiểu biết một cách cao độ về yếu tính tối cao của Thiên Chúa cùng tất cả những hoàn hảo và ưu phẩm vô cùng của Người, và mặc dù Mẹ không nhìn thấy và hiểu biết Thiên Chúa một cách trực giác hay diện đối diện, nhưng Mẹ vẫn nhìn thấy và hiểu biết Thiên Chúa một cách trừu tượng, theo một cách thức hoàn hảo nhất mà Thiên Chúa tỏ mình ra cho trí năng thụ tạo. Mẹ nhìn thấy và hiểu biết vì Mẹ được tỏ cho biết hữu thể và bản tính của Thiên Chúa, với tất cả những ưu phẩm của Ngài: sự hằng hữu, sự vô cùng, sự đơn nhất, và những hoàn hảo khác của Thiên Chúa; sự bất biến, sự vô biên, sự khôn dò, sự tốt lành, trí năng, thượng trí, quyền năng, ý chí, tình yêu, công bình, nhân lành, quan phòng, và tất cả những hoàn thiện khác của Thiên Chúa Ba Ngôi, Ngôi Cha, Ngôi Con, và Ngôi Thánh Thần hoàn toàn riêng biệt nhưng không phân chia, và là Một Thiên Chúa duy nhất thực sự, một yếu tính đơn nhất trong ba ngôi riêng biệt; sự nhiệm sinh của Ngôi Lời, sự nhiệm xuy của Ngôi Thánh Thần, và tất cả những gì thuộc về mầu nhiệm đáng kính phục vô cùng này . Mẹ nhìn thấy và hiểu biết sự vô cùng tốt lành của Thiên Chúa, Đấng hằng hữu luôn hạnh phúc tại nội và không cần một thụ tạo nào, nhưng lại vui lòng thông mình ra (ad extra), và vì vậy đã sáng tạo nên trời đất từ hư vô, với tất cả mọi sự trong đó, và cho chúng được thông phần những sự hoàn hảo của Người.

Mẹ hiểu biết về việc tạo thành các thiên thần, bản tính, trật tự, phẩm trật, vị trí và chuyển động của họ; quyền năng, tri thức, và ngôn ngữ cùng tất cả những phẩm tính và những thiện hảo của họ; sự kiêu căng và sa đọa của Lucifer và những ngụy thần đồng lõa với hắn; những hình phạt và đau khổ muôn kiếp dành cho chúng; nơi chốn chúng bị đọa phạt; hạnh phúc của các thiên thần thành tín và tuân phục Thiên Chúa; thiên đàng, và tòa ngự vô cùng vinh hiển của Thiên Chúa, xứ sở chúc phúc của các thiên thần hạnh phúc nhất và của các phúc nhân; chỗ được định để đọa phạt những kẻ vô phúc, và chỗ để thanh luyện các sai lỗi của những người tốt lành; công cuộc tạo dựng con người giống hình ảnh Thiên Chúa; bản tính và các năng lực của linh hồn hữu trí; sự kiện bất tuân phục của nguyên tổ Adam, hình phạt dành cho ông và việc bị tước các ân huệ tự nhiên và siêu nhiên mà Thiên Chúa đã ban, và phúc lộc mà ông được tiền định để hoan hưởng; những hình khổ và đớn hèn ông và miêu duệ phải đón nhận; những nguyên nhân và định lệnh để Ngôi Hai Thiên Chúa cực thánh nhập thể trong cung lòng của Đức Trinh Nữ rất tinh tuyền, mầu nhiệm ngôi hiệp giữa Ngôi Lời với nhân tính cực trọng của Chúa Kitô; các ân sủng, ân huệ, các nhân đức, công trạng, cuộc sống, việc rao giảng, cuộc thương khó, tử nạn, và phục sinh của Đấng Cứu Thế; việc phục hồi và ơn cứu rỗi cho nhân loại; các nhiệm tích và những hiệu quả; Giáo Hội, các phúc nhân, các người bị đọa phạt – vâng, anh Parthenius ơi, Mẹ đã nhìn thấy và biết cả bạn và chúng tôi nữa, Mẹ còn yêu mến chúng ta, khát mong và sắm sẵn cho chúng ta những gì tốt lành.

Theo lời thánh Anthony và thánh Albertus Magnus, Mẹ có một tri thức hoàn hảo về mầu nhiệm Nhập Thể, về linh hồn riêng của Mẹ, về tất cả các thiên thần, về Thánh Kinh, về những điều sẽ được thực hiện, và những gì sẽ được chiêm ngắm. Mẹ nhìn thấy các thiên thần, các linh hồn người ta, các quỉ dữ đang ở trên đời này hay ở cõi đời đời. Mẹ biết hết những cấu thể của thân xác. Mẹ biết tất cả các nguyên nhân, việc sinh tạo, các hiệu quả, bản tính, chất thể, chất lượng, các thuộc tính, vị trí, địa thế, chuyển động, và năng lực của các tầng trời, của mặt trời, mặt trăng, các tinh tú, các hành tinh, lửa, khí, nước, và đất; các loại cây cỏ, hoa trái, các loại muối, loại đường, và các chất khoáng; các loài chim, cá, và mọi giống vật; của cơ cấu và sinh hoạt của chúng, các phần, loại, giống, sự phong phú, và dinh dưỡng của chúng; Mẹ còn biết cả ánh sáng, các màu sắc, mùi vị, và bất kỳ những gì hiện hữu trong trật tự tự nhiên mà Thiên Chúa đã tạo thành. Mẹ được thông tri thiên phú về tri thức nguồn gốc của thế giới, của việc phát triển của nhân loại, việc phân chia địa cầu, các phong tục, các trò cười, các phẩm tính, các hiệu quả, các cuộc đau khổ, và các tôn giáo của mọi quốc gia. Mẹ đã am hiểu trật tự, sự tiến triển, và suy thoái của các triều đại, các vương quốc, và các đế quốc; Mẹ am hiểu tường tận mọi sự đã xảy ra từ khi tạo thành thế gian, và sẽ xảy ra cho đến ngày tận cùng của nó.

Mẹ đặt biệt được ban cho hiểu biết về ơn gọi của tổ phụ Abraham và dòng dõi của ông, về việc tuyển trạch dân riêng, về các tổ phụ, các tiên tri, các vương triều Juda và Israel, về triều đại nhà David và các tổ phụ. Mẹ thấu hiểu về các ân sủng Thiên Chúa ban cho dân tộc của Mẹ, về những điều kỳ diệu Thiên Chúa đã làm cho họ, về sự vô ơn và bất trung của họ đối với Ngài, về Thánh Kinh, về các lời tiên tri, và về tất cả những gì đã xảy ra hay sẽ xảy ra cho dân tộc của Mẹ. Tóm lại, Mẹ am tường tất cả, không có gì mà Mẹ không hiểu biết như lời thánh Albertus Magnus đã nói . Và rồi từ giây phút đầu tiên ấy, Mẹ càng học biết, càng hiểu biết, thông minh và khôn ngoan về mọi ngành nghệ thuật và khoa học, trong lãnh vực tự nhiên và siêu nhiên, về con người và về thần linh, không những vượt trội trên mọi kẻ khôn ngoan và trí thức trần gian, mà còn vượt trên hết mọi thiên thần và mọi thánh nhân trên thiên đàng nữa.

Anh Parthenius ơi, Mẹ đã đắc thủ được sự học biết, khôn ngoan, và tri thức cao siêu nhường nào! Hãy nghĩ coi Mẹ đã đạt đến mức độ nào trong kinh nghiệm sống thực tế 72 năm trường, nhờ việc đọc nhiều văn liệu và các lời tiên tri, với rất nhiều minh họa rõ ràng, qua các ơn soi sáng, chiêm niệm, những lần ngất trí và thị kiến, và bằng việc luôn thông hiệp, trao đổi tình thân thắm thiết giữa Mẹ đối với nguồn mạch thượng trí là Đấng Thiên Chúa Làm Người. Ai có thể nói được Mẹ đã đạt đến ánh sáng rạng rỡ và tri thức cao vời nào? Và nhiều tác giả rất có lý khi xác quyết rằng ngay lúc sinh thời, nhiều lần Mẹ đã được ban phúc thị kiến trực giác nhìn thấy Thiên Chúa diện đối diện. Ai có thể hiểu được Mẹ đã được chìm ngập sâu xa đến mức độ nào trong Ánh Sáng chứa chan ấy? Chúng ta phải tuyên xưng rằng ngay ở đời này, Mẹ đã vượt trên tất cả các thiên thần diễm phúc, những vị được phúc hưởng kiến Thiên Chúa, về tri thức, khôn ngoan, và khoa học.

Vì được nâng cao vượt trên mọi hiểu biết của nhân loại và thiên thần, Mẹ được nhìn thấy rõ ràng diện đối diện Thần Tính Thiên Chúa. Trong Người, Mẹ hầu như hoàn toàn được cuốn hút, Thiên Chúa bao bọc và thấu nhập Mẹ với nguồn sáng bao la, hỏi thử còn gì mà Mẹ không nhìn thấy trong Tấm Gương cực sáng ấy? Tất cả những bí mật sâu nhiệm nhất có thể thông cho thụ tạo thuần túy đều được mở ngỏ đối với Mẹ. Mẹ hầu như có thể nói rằng Thiên Chúa đã cho Mẹ biết hết mọi mầu nhiệm và phán quyết kín nhiệm của Người. Và để chiêm ngưỡng Đấng mà nhờ ánh sáng của Người, chúng ta mới được nhìn thấy ánh sáng, thử hỏi còn ánh sáng nào Người lại không thông truyền cho Hiền Mẫu ưu tuyển, Đấng mà Người đã cho dự phần vương quốc của Người và đặt làm Nữ Vương và Bà Chúa của toàn thể vũ trụ. Nếu chỉ để cai quản một vương quốc trần gian, mà cũng chẳng phải là một vương quốc rộng lớn cho lắm, Thiên Chúa đã thông ban cho vua Salomon một ánh sáng và khôn ngoan tuyệt vời, thử hỏi còn sự khôn ngoan thông sáng nào mà Thiên Chúa lại không ban cho Thụ Tạo tinh tuyền nhất, khả ái nhất, cao vời nhất, Nữ Tử, Hiền Mẫu, Hiền Thê của Người để hướng dẫn, cai quản, và điều hành toàn thể trời đất này. Mẹ là Hiền Mẫu, là Bà Chúa của tất cả mọi quốc gia, mọi dân tộc, mọi người; vậy thì Mẹ nhất thiết phải nhìn thấy và hiểu biết những thiếu thốn và những nhu cầu tinh thần cũng như vật chất của họ; những khó khăn, những tư tưởng và ước muốn của họ; sự vô tri và những lầm lạc của họ; những hiểm nguy và bất kỳ những gì xảy đến với họ. Và để được thế, ơn soi sáng nào, ơn dự kiến, và sự khôn ngoan nào mà Mẹ lại không cần thiết!

Ôi, anh Parthenius ơi, chúng ta đã lạc lõng và phải thú ra sự mù tối của mình khi đến không phải để thấu hiểu nhưng để suy tư về những đặc ân của một Đấng cao trọng là Mẹ Maria. Thánh Bernard nói Mẹ được trình bày là người mặc mặt trời (In Serm. Sign. Magn.) vì Mẹ đã được ngập lút trong vực thẳm vô cùng của Đấng Khôn Ngoan cực thánh, vượt quá những gì ngôn từ có thể diễn tả. Mẹ được hợp nhất với ánh sáng vô biên đến tận mút cùng những gì một thụ tạo có thể đạt đến. Vâng, Đức Nữ Trinh cao vời, Mẹ Đấng Khôn Ngoan vĩ đại, ôi Mẹ Maria, thần trí của Mẹ vẫn sống mãi. Mẹ quan sát tất cả, nhìn thấu tất cả, và ánh nhìn của Mẹ đạt đến mọi sự.