T̀M RA SỰ THẬT “THỰC” ?
Bối cảnh của một chuyến đi
Nhằm đánh dấu 350 năm thành lập hai giáo phận
đầu tiên và 50 năm thành lập hàng giáo phẩm Việt
Nam, Năm Thánh 2010 đă khai mạc trọng thể tại Sở
Kiện, Hà Nội dịp lễ các thánh Tử Đạo Việt Nam
24-11-2009. Chỉ hơn một tháng sau th́ xảy ra vụ
thánh giá Đồng Chiêm bị đập nát. Người tín hữu
Công Giáo vừa bàng hoàng và phẫn nộ trước hành
vi báng bổ của chính quyền cộng sản, vừa ngạc
nhiên và đau đớn khi thấy tuyệt đại đa số các
giám mục hai giáo tỉnh Huế và Sài G̣n hoàn toàn
thinh lặng. Không một lời nói, không một cử chỉ
hiệp thông với anh chị em giáo tỉnh Hà Nội. T́nh
trạng phân hoá trong nội bộ Công Giáo càng thêm
trầm trọng và phơi bày công khai khi đức cha
Phê-rô Nguyễn Văn Nhơn được bổ nhiệm làm Tổng
Giám Mục (TGM) Phó Hà Nội với quyền kế vị, và
chỉ mấy hôm sau là Đức TGM Giu-se Ngô Quang Kiệt
rời khỏi Việt Nam giữa đêm hôm khuya khoắt,
chẳng khác chi một kẻ tội đồ bị trục xuất khỏi
quê hương.
Chính trong bối cảnh đó mà Đức Hồng Y Phạm Minh
Mẫn (ĐHY), Tổng Giám Mục Sài G̣n, đă lên đường
đi Rô-ma gặp các quan chức cấp cao của Toà Thánh,
và sau khi trở về, đă có bài trả lời phỏng vấn
liên quan đến chuyến đi ; bài trả lời đó được
đăng tài trên tuần báo Công Giáo & Dân Tộc,
số 1762, tuần lễ từ 18-06 đến 24-06-2010. Xin
được chia sẻ một vài suy nghĩ sau khi đọc bài
trả lời phỏng vấn đó.
Tại sao đi ? Đi để làm ǵ ?
Đức Hồng Y nói : Trong t́nh h́nh một số ư
kiến trên mạng hay qua truyền tai nhau, tạo nên
dư luận gây ít nhiều hoang mang và bất ổn trong
cộng đoàn Giáo hội và xă hội, ví dụ như một vài
dư luận cho rằng có sự tắc trách của Bộ Truyền
giáo, sự thoả hiệp của Bộ Ngoại giao, sự cấu kết
của một ít nhân vật trong Giáo hội v́ tư lợi, sự
ngây ngô của Vatican…, một số giám mục đề nghị
tôi đi t́m hiểu sự thật “thực” tận gốc rễ.
Qua những lời trên đây, ĐHY vừa cho ta thấy
nguyên nhân nào khiến ngài rời Việt Nam để có
mặt tại Vatican từ ngày 30-05 đến 03-06-2010,
vừa cho thấy mục tiêu của chuyến đi, đó là để
t́m hiểu sự thật “thực” tận gốc rễ.
Chuyến đi này không phải là một chuyện hoàn toàn
cá nhân, nhưng c̣n theo lời đề nghị của “một
số giám mục”. Các vị này là những ai, gồm
bao nhiêu người, nắm chức vụ ǵ trong Hội Đồng
Giám Mục Việt Nam (HĐGM/VN), ngài không nói.
Những hoạt động trong chuyến đi
Tại Rô-ma, những người đầu tiên được ĐHY gặp gỡ
và thăm hỏi là những linh mục, tu sĩ, giáo dân
Việt Nam được ngài gửi tới học. Đây là chuyện
b́nh thường, nhưng chắc không ở trong mục tiêu
quan trọng của chuyến đi. Ngay cả việc đi thăm
đức hồng y Etchegaray cũng vậy, cũng chỉ là một
cuộc thăm viếng xă giao.
Nhưng hai cuộc gặp quan trọng hơn cả trong
chuyến đi này, trước hết là cuộc gặp tại Bộ
Ngoại Giao Toà Thánh sáng ngày 01-06, với vị
Ngoại trưởng là Đức TGM Dom. Mamberti, và với
Thứ trưởng, đức ông Ern. Ballestrero ; kế đến là
cuộc gặp tại Bộ Truyền Giáo với Tổng Trưởng là
ĐHY Ivan Dias. Tại mỗi nơi, ĐHY Phạm Minh Mẫn đă
“giăi bày t́nh h́nh do dư luận tạo ra”.
Ngài đă nói những ǵ, giăi bày thế nào th́ không
ai biết. Nhưng phần trả lời, th́ tại cả hai nơi,
ngài đă nhận được một nội dung hoàn toàn giống
nhau. Phía Bộ Ngoại Giao th́ Bộ đă “lắng nghe
và tôn trọng ư kiến cùng bản thân của đương sự”
(tức là Đức TGM Hà Nội Giu-se Ngô Quang Kiệt).
Tại Bộ Truyền Giáo cũng vậy, Bộ “luôn lắng
nghe và tôn trọng ư kiến cùng bản thân của người
liên hệ” (vẫn là Đức Tổng Kiệt). Và dựa vào
cách làm của cả hai bộ là “lắng nghe và tôn
trọng ư kiến cùng bản thân của người liên hệ”,
cuối cùng “Đức Thánh Cha chấp thuận lời Đức
Cha Ngô Quang Kiệt xin từ nhiệm Tổng Giám Mục Hà
Nội v́ lư do sức khoẻ”. Và đây là sự
thật “thực” ĐHY đă phải vượt bao nhiêu
ngàn cây số đến tận Rô-ma để cất công đi t́m.
Nói nôm na là như thế này : Sở dĩ có “dư luận
gây ít nhiều hoang mang và bất ổn trong cộng
đồng Giáo Hội và xă hội” là do việc Đức Giáo
Hoàng bổ nhiệm đức cha Nguyễn Văn Nhơn thay thế
đức cha Ngô Quang Kiệt trong cương vị Tổng Giám
Mục Hà Nội. Việc thay thế đó bắt nguồn từ việc
đức cha Kiệt xin từ chức v́ lư do sức khoẻ. Và
trong việc này, cả hai bộ Ngoại Giao cũng như
Truyền Giáo đều tôn trọng ư kiến, nguyện vọng
của đương sự. Tóm lại : mấu chốt của vấn đề, hay
là sự thật “thực”, chính là việc
đức cha Ngô Quang Kiệt xin từ chức mà thôi. Có
ǵ đâu mà phải ầm ĩ !
Những điều gây thắc mắc
Thế nhưng đối với công luận, mọi chuyện không
đơn giản như thế. Giả sử đức cha Kiệt lâm trọng
bệnh, không c̣n khả năng lănh đạo, hay đến tuổi
về hưu, th́ bất cứ vị nào được Đức Giáo Hoàng bổ
nhiệm thay thế, cộng đồng tín hữu cũng hoan hỷ
đón nhận. Lịch sử đă chứng minh điều đó. Nhưng
việc đức cha Kiệt rời khỏi chức vụ TGM Hà Nội,
lại chính là đ̣i hỏi của nhà cầm quyền
cộng sản Việt Nam, qua văn thư đề ngày
23-09-2008 của ông Nguyễn Thế Thảo, Chủ tịch Uỷ
Ban Nhân Dân Thành phố Hà Nội, gửi HĐGM/VN do
đức cha Nguyễn Văn Nhơn làm Chủ tịch. Vậy th́
điều người tín hữu Việt Nam muốn biết, đó là
mối tương quan giữa hai sự việc : giữa đ̣i
hỏi của nhà cầm quyền Hà Nội và việc Đức Giáo
Hoàng chấp thuận cho đức cha Kiệt từ chức. Điều
người tín hữu Việt Nam nóng ḷng muốn được soi
sáng là HĐGM/VN đóng vai tṛ nào trong việc thay
thế TGM Hà Nội, Đức Cha Ngô Quang Kiệt. Cũng
liên quan đến vụ việc này, một nhân vật quan
trọng khác mà tín hữu Công Giáo Việt Nam muốn có
thông tin, đó là vị đại diện Toà Thánh đến thăm
Việt Nam lần chót, vào đầu năm 2009 : Đức ông
Cao Minh Dung. Đâu là vai tṛ của đức ông trong
việc liên quan đến Đức Tổng Kiệt ? Trong bài trả
lời phỏng vấn, ĐHY Phạm Minh Mẫn có cho biết là
chiều ngày 02-06 ngài đă “gặp gỡ linh mục, tu
sĩ Việt Nam đang làm việc tại Vatican”,
nhưng nhân vật mà mọi người chờ đợi là đức ông
Cao Minh Dung th́ ĐHY không hề nhắc tới. Như thế
cũng có nghĩa là thắc mắc của người tín hữu Việt
Nam liên quan đến đức ông Cao Minh Dung, vẫn
chưa có câu trả lời.
Liệu có t́m ra sự thật “thực” ?
ĐHY Phạm Minh Mẫn có một kiểu nói khá độc đáo
khi thêm tính từ “thực” vào danh từ “sự
thật” (sự thật “thực”). Điều này
chẳng phải không có lư do. Là v́ trong chế độ
hiện thời tại Việt Nam, mọi phương tiện truyền
thông đều nằm trong tay Nhà Nước. Có nhiều đài
truyền h́nh và truyền thanh trên khắp nước, từ
trung ương tới địa phương, với trên dưới 700 tờ
báo, nhưng tất cả chỉ nói những điều được phép
nói. Khi đề cập đến chuyện nói dối, nói láo…
trong xă hội chúng ta đang sống hôm nay, nhà văn
Nguyễn Khải đă viết trong tập Tuỳ Bút của
ông : “... các cuộc trả lời phỏng vấn báo
chí, diễn văn tại các buổi lễ kỷ niệm, báo cáo
của đảng, của chính phủ, của quốc hội, tất cả
đều dùng các từ rất mơ hồ, ít cá tính và ít
trách nhiệm nhất. Và nói dối, nói dối hiển
nhiên, không cần che đậy... Nói dối lem lẻm, nói
dối lỳ lợm, nói không biết xấu hổ, không biết
run sợ. Người nói nói trong cái trống không,
người nghe tuy có mặt đấy nhưng cũng chỉ nghe có
những tiếng vang của cái trống không. Nói để
giao tiếp đă trở thành nói để không giao tiếp ǵ
hết; nói để mà nói ...”. Chính v́ vậy mà khi
nổ ra vụ Toà Khâm Sứ - Thái Hà chẳng hạn, nếu
chỉ dựa vào báo đài của Nhà Nước, hay cả khi đọc
báo Công Giáo & Dân Tộc, không ai
biết được : thực sự chuyện ǵ đă xảy ra.
Và điều ta phải đặc biệt quan tâm, là t́nh trạng
này chẳng phải không ảnh hưởng đến truyền thông
Công Giáo. Hôm xảy ra vụ Đồng Chiêm chẳng hạn,
đố ai vào trang mạng của HĐGM mà t́m được thông
tin ! C̣n trang mạng của Toà TGM Tp. Hồ Chí Minh,
trong bài “Tự do báo chí là nhựa sống của nền
dân chủ”, lấy nguồn từ Vietvatican, th́
chuyện trớ trêu là đă cắt xén đoạn nói đến Trung
Quốc, Bắc Hàn, Việt Nam… cũng như đoạn sau đây :
“Tất cả các chính quyền và các tổ chức nói
trên đều theo đường lối cai trị độc tài, sợ hăi
sự thật, chủ trương ngu dân, nên t́m mọi cách và
đưa ra mọi luật lệ để kèm kẹp con người và đất
nước trong t́nh trạng nô lệ, chậm tiến, dốt nát…”.
Một ví dụ khác, đó là nếu có ai nghe đoạn ghi âm
lời đức cha Nguyễn Văn Khảm, Giám mục Phụ tá Sài
G̣n, nói về chuyến đi Hoa Kỳ của ĐHY Phạm Minh
Mẫn đến Long Beach chủ toạ Đại lễ Ḷng Thương
Xót Chúa, rồi đem đối chiếu với vô số thông tin
liên quan trên mạng, đố ai biết được sự
thật “thực” ở chỗ nào. Và ví dụ cuối
cùng là dịp lễ nhậm chức của Đức Tân TGM Hà Nội
ngày 07-05-2010 : nếu có ai vào trang mạng của
Uỷ Ban Kinh Thánh mà đọc bài của Peter Nguyễn
Minh Trung, th́ 15.000 chữ kư của thỉnh nguyện
thư gửi Đức Giáo Hoàng đă bị hô biến thành panô
với những chữ “Nguyễn Văn Nhơn, Bùi Văn
Đọc, Vơ Đức Minh : biến khỏi trái đất này !”
Vậy th́ câu hỏi dai dẵng vẫn cứ đeo đuổi chúng
ta là : sự thật “thực” ở đâu ?
Sự thật “thực” về Giáo Hội Việt Nam ?
ĐHY Phạm Minh Mẫn vượt núi băng ngàn đến tận Rô-ma
để t́m sự thật “thực”, nhưng liệu ngài có
giúp được Đức Giáo Hoàng t́m ra sự thật
“thực” về Giáo Hội Việt Nam ? Dĩ nhiên Đức
Giáo Hoàng biết những thay đổi diễn ra tại Việt
Nam trong mọi lănh vực kể cả tôn giáo. Ngày nay
cuộc sống khá hơn, người dân được tương đối tự
do hơn. Các tôn giáo được phép xây cất, tổ chức
lễ lạt, huấn luyện chức sắc, đi ra nước ngoài,
v.v… Du khách đến Việt Nam lác mắt khi thấy các
nhà thờ ngày Chúa nhật động nghẹt người, ơn gọi
linh mục, tu sĩ rất đông, số đi ra nước ngoài
truyền giáo đến cả ngàn. Đó là mặt tích cực, và
cũng là mặt nổi. Trong khi đó, các lănh vực như
y tế, giáo dục, xă hội… đều là độc quyền của Nhà
Nước. Đi xin tiền giúp người nghèo th́ được,
nhưng tranh đấu cho quyền lợi của người nghèo,
đ̣i hỏi sự công bằng cho người nghèo th́ không.
Tôn giáo không được tự do phục vụ con người.
Trong một chế độ độc tài toàn trị, th́ “đối
thoại” và “hợp tác” chỉ là
những mỹ từ của người chấp nhận ngửa tay xin.
Xin cái ǵ ? Thưa xin lại những quyền chính đáng
của ḿnh đă bị nhà cầm quyền tước đoạt. Sự
thật “thực” phũ phàng là như thế. Liệu Đức
Giáo Hoàng có biết rằng Giáo Hội Công Giáo Việt
Nam hôm nay, chỉ v́ muốn thoả hiệp với nhà cầm
quyền để được yên thân, mà đánh mất khả năng
ngôn sứ : quay lưng lại người nghèo, hững hờ với
các tôn giáo bạn, thờ ơ với vận mạng dân tộc,
với tương lai đất nước ? Liệu Đức Giáo Hoàng có
biết rằng khi thánh giá tại Đồng Chiêm bị đập
nát, tuyệt đại đa số các giám mục hai giáo tỉnh
Huế và Sài G̣n đă ngậm miệng làm thinh ? Thế th́
trước câu hỏi : liệu Đức Giáo Hoàng có biết được
sự thật “thực” về Giáo Hội Việt
Nam hôm nay, xem ra chưa có câu trả lời !
Kết luận
Đạt tới chân thiện mỹ là khát vọng tự nhiên của
con người. Khát vọng t́m cho ra sự thật càng
mănh liệt khi con người sống trong môi trường
đầy dẫy những lừa lọc, gian dối. T́m cho ra sự
thật, đó là mối quan tâm của ĐHY Phạm Minh Mẫn
khi ngài nói đến sự thật “thực” và
đă cất công đi t́m. Nhưng khi sự thật ḿnh đi
t́m lại chính là sự thật ḿnh muốn có
bằng bất cứ giá nào, th́ liệu sự thật ḿnh khám
phá ra, đă là sự thật “thực” hay
chưa ? Người đọc bài của ĐHY vẫn cứ phải tự t́m
lấy câu trả lời. Không biết đến bao giờ Giáo Hội
Công Giáo Việt Nam mới t́m lại được sự b́nh an
đă mất, mới t́m lại được sự đồng tâm nhất trí đă
tan ră, mới t́m lại được ḷng tin tưởng kính mến
đă nhạt phai đối với hàng giáo phẩm kể từ khi
Đức Cha Giu-se Ngô Quang Kiệt rời khỏi chức vụ
TGM Hà Nội trong một hoàn cảnh c̣n nhiều ẩn số
chưa được giải mă ?
Sài-g̣n, ngày
24 tháng 06 năm 2010
Pascal Nguyễn Ngọc Tỉnh ofm
pascaltinh@gmail.com