VỀ VIỆC ĐỨC
THÁNH CHA SẮP CỬ ĐẠI DIỆN KHÔNG THƯỜNG TRÚ Ở
VIỆT NAM
Dư luận trong và ngoài Việt
Nam chưa hết xôn xao về tin Đức Thánh Cha
Benedictô 16 sắp cử vị Đai diên không thường
trú của ngài (non-resident Representative) ở
Việt Nam sau phiên họp thứ 2 giữa Thứ Trưởng
ngoại giao của Ṭa Thánh và Việt Nam trong
hai ngay 23 và 24 tháng 6 vừa qua tại Rome.
Trước hết , phải nói đây là
một biến cố đáng chú ư trong quan hệ giữa
Ṭa Thánh và nhà cầm quyền cộng sản Việt
Nam. Đáng chú ư để theo dơi v́ sự kiện sơ
khởi trên đây có thể mở đường đưa đến việc
thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Ṭa Thánh
và ViệtNam.
Hai bên sẽ c̣n họp bàn lần
thứ 3 nữa và lần này sẽ họp ở Hànôi.
Tưởng cũng nên nhắc lại là từ
trước đến nay, Ṭa Thánh chưa từng có quan
hệ ngoại giao chính thức với bất cứ chánh
quyền nào ở ViêtNam v́ nhiều lư do tế nhị.
Cụ thể , trong thời gian ViệtNam bị chia cắt
với hai chế độ chính trị ở Miền Bắc và Miền
Nam , Ṭa Thánh chỉ cử Khâm Sứ ( Apostolic
Delegate) ở Saigon để làm việc với các Giám
Mục miền Nam, sau khi Đức Khâm Sứ John
Dooley bị nhà cầm quyền Miền Bắc trục xuất
khỏi Hànội năm 1959.Ṭa Thánh chỉ cử Khâm Sứ
chứ không cử Sứ Thần ( Apostolic Nuncio) v́
Ṭa Thánh không có quan hệ ngoại giao đầy
đủ với chánh quyền Saigon cũ.
Một điều quan trọng cũng cần
nói thêm ở đây là Ṭa Thánh, về phương diện
công pháp quốc tế, cũng là một Quốc gia độc
lập và có chủ quyền như mọi quốc gia lớn nhỏ
khác trên thế giới. Do đó, Đức Thánh Cha
cũng là Quốc Trưởng của Quốc gia Vatican
nhỏ bé về diện tích và dân số. V́ là một
Quốc gia nên Ṭa Thánh đă có quan hệ ngoai
giao với hầu hết các quốc gia trên thế giới
kể cả liên bang Nga mới đây.. Các nước này
đều có đại sứ (Ambassador) bên cạnh Ṭa
Thánh và Ṭa Thánh cũng cử Sứ Thần (
Apostolic Nuncio) , tương đương với cấp Đại
sứ, tại các quốc gia đó.
Các Sứ Thần Ṭa Thánh là các
Đặc Phái Viên ( Special Envoys) được sai đi
với nhiệm vụ thay mặt Đức Thánh Cha trong
việc giao tế với các chánh phủ liên hệ. Các
vị này cũng có trách nhiệm làm mối giây
liên hệ mật thiết giữa Ṭa Thánh và Giáo hội
địa phương- cụ thể là Hội Đồng Giám Mục
(Episcopal Conference) quốc gia nơi Sứ Thần
được cử đến. Ngược lại, vị Khâm Sứ Ṭa Thánh
( Apostolic Delegate) chỉ có trách nhiệm
liên hệ giữa Ṭa Thánh và Giáo Hội địa
phương chứ không có nhiệm vụ ngoại giao
chính thức nào với quốc gia mà Ṭa Thánh
chưa có quan hệ ngoại giao đầy đủ.
Đây là trường hợp của Việt
Nam trong suốt thời Pháp thuộc và cho đến
trước năm 1975.
Trong những năm đó, Ṭa Thánh
chỉ cử Khâm Sứ, trước tiên ở Hànôi, sau vào
Huế rồi lại trở ra Hànội với Đức Khâm Sứ
cuối cùng là Đức Cha John Dooley .bị nhà cầm
quyền cộng sản Hànôi trục xuất năm 1959. Sau
này Ṭa Thánh lại gứi Khâm Sứ đến Saigon
trong Miền Nam, và Đức Khâm Sứ sau cùng là
Đức Cha Henri Lemaitre, cũng bị trục xuất
khỏi Saigon ít ngày sau biến cố 30-4-1975.
Từ đó đến nay, Ṭa Thánh không có đại diện
chánh thức nào ở Việt Nam để làm việc với
các Giám Mục Việt Nam trong quan hệ mật
thiết với Giáo Hội Mẹ ở Rôma.
Nay sau hai lần nhóm họp giữa
đại diện của chánh quyền Hanội và Ṭa Thánh,
kết quả đầu tiên được công bố là Đức Thánh
Cha sẽ cử một Đại diện không thường trú
(non-resident Representative of The Holy
See) tại Việt Nam.
Điều này
có ư nghĩa ǵ ?
Trước hết về mặt Giáo Quyền,
vị Đại Diện trên sẽ thay mặt Đức Thánh Cha
để liên hệ trực tiếp với Hội Đồng Giám Mục
Việt Nam về những vấn đề lợi ích của Giáo
Hội nói chung và của Giáo hội Việt Nam nói
riêng.Cụ thể : vị Đặc Sứ hay Đại Diện này sẽ
thông báo cho Ṭa Thánh biết t́nh h́nh Giáo
hội Việt Nam và giúp đỡ các Giám Mục Việt
Nam thi hành nhiệm vụ của ḿnh trong liên hệ
mật thiết với Ṭa Thánh. Ngoài ra, mỗi khi
các Giám mục Việt Nam có nhu cầu chọn Giám
Mục mới cho một Giáo phận nào hoặc có vị nào
đến tuổi về hưu theo giáo luật th́ mọi việc
liên hệ này sẽ được chuyển qua vị Đại Diện
để chuyển vể Rôma cứu xét và quyết định,
thay v́ các Giám Mục chuyển thẳng về Bộ
Truyền Giáo như đă làm từ trước đến nay khi
không có vị Khâm Sứ ở Việt Nam từ sau năm
1975. ( x. giáo luật số 363-364)
Mặt khác, đối với chánh quyền
Việt Nam, vị Đại Diện nói trên sẽ được dễ
dàng ra vào ViệtNam để làm việc với các Giám
Mục địa phương mỗi khi có nhu cầu cần đến..
Đây là một sự kiện khá mới mẻ trong quan hệ
giữa Ṭa Thánh và nhà cầm quyền Việt Nam, và
cách riêng đối với Giáo Hội Việt Nam trong
liên hệ mật thiết với Ṭa Thánh.
Vậy tại sao có người lại cảm
thấy “bức xức” hay “ thắc mắc khó hiểu” về
sự kiện nói trên? Và tại sao cũng có người
c̣n cho rằng biến cố trên đây là “bất lợi”
cho Giáo Hội Việt Nam ?
Tôi thật không hiểu được suy
nghĩ của những người nói trên.
Trước hết, là chi thể của
Giáo Hội Công Giáo hoàn vũ dưới quyền cai
quản tối cao của Đức Thánh Cha, th́ mọi giáo
hội địa phương- cụ thể là các giám mục khắp
nơi - đều phải hiệp thông trọn vẹn, đồng
thuận và vâng phục Đức Thánh Cha trong mọi
quyết định của ngài thuộc mọi phạm vi tín
lư, giáo lư, phụng vụ, và cai quản trong đó
có việc bổ nhiêm, thuyên chuyển các giám mục
và bổ nhiệm các vị Đại Diện như Sứ Thần,
Khâm Sứ và Đặc Sứ cho nhu cầu của các Giáo
hội địa phương và Giáo Hội hoàn vũ. Nói rỏ
hơn , Đức Thánh Cha có toàn quyền tự do và
độc lập trong việc bổ nhiệm, thuyên chuyển
các giám muc cũng như bổ nhiệm các Sứ Thần,
Khâm Sứ và Đặc Sứ mà không cẩn tham khảo hay
t́m sự đồng thuận của bất cứ ai trong Giáo
Hội hoàn vũ hay địa phương ( x. giáo luật số
362). Có thể ngài cần tham khảo với các cố
vấn thân cận và các nhà chuyên môn trong các
lănh vực ngài phải có quyết định với tư cách
là Thủ Lănh Giáo Hội Công Giáo hoàn vũ.
Nhưng ngài không bị bó buộc phải ưng thuận
mọi khuyến cáo cúa các cố vấn hoặc chuyên
viên. V́ thế, khi Ṭa Thánh, thay mặt Đức
Thánh Cha, tiến hành những cuộc hội họp với
đại diện các quốc gia hay tổ chức quốc tế
nhằm mục đích mở rộng bang giao của Ṭa
Thánh với quốc gia hay Tổ chức quốc tế đối
tác nào, th́ Ṭa Thánh không cần phải tham
khảo hay cần có sự đồng thuận trước của Hội
Đồng Giám Mục địa phương. Chỉ khi nào
phải giải quyết những vấn đề liên quan đến “việc
cổ vơ và duy tŕ mối liên lạc
giữa Ṭa Thánh và chánh quyền nào đó th́ ,tùy
hoàn cảnh đ̣i hỏi, Đặc sứ hay Phái Viên
của Đức Thánh Cha mới cần tham khảo
ư kiến các Giám mục trong khu vực và thông
báo cho các ngài biết về diễn tiến của t́nh
h́nh” mà thôi. ( giáo luật số 365,
triệt 2)
Như thế có thể nói rằng ,
trước khi có những phiên họp chung giữa các
Thứ Trưởng ngoại giao của Ṭa Thánh và Việt
Nam ở Rôma trong mấy tháng vừa qua, th́ Ṭa
Thánh không cần tham khảo trước với các Giám
Mục Việt Nam. Chỉ sau khi có kết qua đầu
tiên là Đức Thánh Cha sẽ cử một Đại Diện
không thường trú ở Việt Nam, th́ chắc Ṭa
Thánh đă thông báo việc này cho các Giám Mục
Việt Nam biết v́ nó có liên hệ mật thiết đến
mối giây tiêng liêng giữa Gíáo Hội Mẹ và
con cái thân yêu Việt Nam ở xa. chứ không
phải liên hệ giữa Ṭa Thánh và nhà cầm quyền
Hànội.
Như vậy, các Giám Mục Việt
Nam phải rất hân hoan đón nhận tin quan
trọng này v́ đây là lần đầu tiên kể từ sau
ngày 30-4-1975, Toà Thánh lại có liên lạc
trực tiếp với các Giám Mục Việt Nam qua Đại
Diện của Đức Thánh Cha ,mặc dù vị này không
thường trú ở VIệtNam.
Do đó, nếu ai cảm tháy “
bức xức” hay “ không hài ḷng về việc
này là đă quên mất vị thế nhỏ nhoi của ḿnh
trong tương quan rộng lớn với Ṭa Thánh và
đă tự đề cao quá đáng khi nghĩ rằng đáng lẽ
ḿnh phải được hỏi ư kiến trước khi công bố
kết quả hội họp giữa các Đại diện của Rôma
và Hà nội.
Cũng cần nói thêm ở đây là
Giáo Hội Công Giáo Rôma khác biệt các Giáo
Hội Chính Thống Đông Phương ( Eastern
Ỏrthodox Churches) về mặt thi hành quyền
bính và vai tṛ của vị Thủ Lănh. Các Giáo
Hội Chính Thống ở Nga, Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ,
Roumanie, Bulgarie….đều độc lập với nhau
trong mọi lănh vực và sinh hoạt. Cụ thể,
Thượng phụ Giáo Hội Chính Thống Istanbul (
Thổ Nhĩ Kỳ) không cần thao khảo ư kiến với
Thượng Phụ Chinh Thống Nga hay Hy Lạp về vấn
đề tiến hành Đại kết (ecumenism) với Giáo
Hội Công Giáo Rôma.
Ngược lại, trong Giáo Hội
Công Giáo, Đức Thánh Cha là Quyền bính tối
cao nhất trong Giáo Hội, nên ngài được toàn
quyền quyết định mọi việc liên can đến bang
giao giữa Ṭa Thánh và các Quốc gia trên thế
giới, cũng như việc bổ nhiệm, thuyên chuyển
các giám mục, Sứ Thần, Khâm Sứ hoặc Đặc sứ
cho nhu cầu của các Giáo Hội địa phương.
Sau hết, tại sao có người
c̣n tỏ ư “ thất vọng” về diễn biến
trên đây v́ cho rằng nó “bất lợi” cho
Giáo Hội ViệtNam ?
Bất lợi v́ ḿnh không được
tham khảo, được góp ư kiên hay bất lợi v́
ḿnh muốn “lèo lái” Giáo Hội theo đường lối
riêng của ḿnh ??? Chính v́ có những người
suy tư như vậy nên đă làm suy yếu Giáo Hội
Việt Nam về mọi mặt như người ta đă và đang
thấy hiện nay.
Chúng ta phải tin chắc rằng
Ṭa Thánh, nói chung, không bao giờ muốn làm
hay quyết định điều ǵ mà kết quả nhiên hậu
lại có hại hay làm suy yếu cho một giáo hội
địa phương .Có chăng chỉ v́ Ṭa Thánh ở xa ,
không có Đại Diện bên cạnh các Giáo Mục Việt
Nam từ trên 30 năm nay, nên có thể đă không
am tường thực trạng của Giáo Hội Việt Nam.
Và v́ chỉ dựa vào báo cáo của những vị có
trách nhiệm ớ xa. nên đă có một số bổ nhiệm
hay thuyên chuyển không phù hợp với nhu cầu
và thực tế của Giáo Hội Việt Nam.
.Do đó, chúng ta hy vọng khi
có Đại Diện Đức Thánh Cha,- dù chưa thường
trú ở Việt Nam -, bên canh các Giám Mục
ViệtNam, th́ hoàn cảnh sẽ đổi khác, và
nhiên hậu sẽ giúp cải tiến Giáo Hội ViệtNam
trong tương quan mật thiết với Giáo Hội Mẹ
cũng như trong đường hướng thi hành sứ vụ
thiêng liêng của ḿnh nơi cảnh đặc thù của
xă hội ViệtNam.
Mong lắm thay.!
LM Phanxicô Xaviê Ngô Tôn Huấn