TỪ ĐẠI HỘI NHÀ VĂN ĐẾN ĐẠI HỘI DÂN CHÚA
“Sự
thật sẽ làm cho các ông được tự do” (Ga
8,32)
Sự kiện
gần nhất
Trong những ngày này, truyền thông Việt Nam
không ngớt lời ca ngợi Giáo sư Ngô Bảo Châu,
một tài năng trẻ Việt Nam, 38 tuổi, đă nhận
giải toán học Fields. Trong khi đó, một nhà
trí thức khác, Phạm Minh Hoàng, giảng viên
Đại học Bách khoa Sài G̣n, rời Việt Nam năm
1972 qua Pháp du học, rồi trở lại Việt Nam
năm 1990 vào thời kỳ “đổi mới”, nay đang chờ
ngày ra toà, chắc không v́ lư do ǵ khác hơn
là v́ đă mớm cho sinh viên những ư tưởng tự
do, dân chủ. Chẳng biết nếu khoa học không
nhằm mục đích phục vụ con người th́ đối
tượng của nó sẽ là cái ǵ !
Đại hội
Nhà Văn Việt Nam
Vẫn là chuyện thời sự liên quan đến giới trí
thức Việt Nam xảy ra chỉ mới đầu tháng 8 này,
chính xác là trong hai ngày 5 và 6 tháng 8 :
tại trường Học viện Hành chính Quốc gia đă
diễn ra Đại hội Nhà Văn VIII, với số tham dự
viên lên đến bảy tám trăm, trong số đó quăng
2/3 là các đảng viên cộng sản. Nghe đâu chi
phí dành cho Hội Nhà Văn lên đến trên 86 tỷ
đồng trong thời gian 2005-2010. Điểm đặc
biệt là lần này trong Chủ toạ đoàn có nhà
văn trung tướng công an Hữu Ước, không biết
có quen cầm bút bằng cầm súng hay không.
Đến lượt
nhà văn bị bịt miệng
Nhưng yếu tố đă tạo ra sự chú ư tại đại hội
Nhà Văn Việt Nam lần này không là ǵ khác
hơn là một số nhân vật thuộc cánh “lề trái”
như Ngô Minh, Bùi Minh Quốc, với những bài
viết không được tŕnh bày công khai tại Đại
hội, nhưng được biết đến nhờ đưa lên mạng.
Tuy nhiên có lẽ tiếng nói mạnh mẽ nhất là
Trần Mạnh Hảo, tác giả bài tham luận
được phổ biến trên mạng trước cả khi Đại hội
bắt đầu. Tuy được viết theo đơn đặt hàng của
nhà văn Hữu Thỉnh, Chủ tịch hội Nhà Văn Việt
Nam, nhưng lại không được phép đọc tại Đại
Hội. Không những thế, tại hội trường, khi
tác giả bài tham luận chỉ muốn ngỏ lời với
dăm câu ba chữ thôi, th́ cứ đụng đến micro
nào là đường dây micro đó y như bị sét đánh,
thành ra cuối cùng chẳng nói năng ǵ được.
Lư do chẳng có ǵ khó đoán, đó là v́ nội
dung của bài tham luận “có vấn đề”. Nguyên
cái tiêu đề thôi cũng làm cho ai yếu bóng
vía phải giật ḿnh : “Chỉ có sự thật
mới giải phóng con người, giải phóng văn học
và đất nước.” Đọc những chữ, những
câu đầu tiên, ta có cảm tưởng đang chứng
kiến cảnh một vơ sĩ vừa nhảy lên khán đài đă
vung tay múa kiếm : “Thói thường, con
người sợ món ǵ nhất ? Sợ ma quỷ ư ? Không !
Sợ vợ ư ? Không ! Sợ công an ư ? Không ! Sợ
kẻ cầm quyền ư ? Không ! Sợ chết ư ?
Không !”. Theo chúng tôi,
con người trên mặt đất này sợ nhất sự thật.
Sau khi đặt câu hỏi và tự trả lời, tác giả
liền chứng minh : “Đă có bao nhiêu lư
thuyết chính trị thề bồi giải phóng con
người, bao nhiêu cuộc lật đổ, cuộc cách mạng
tuyên thệ giải phóng con người, giúp con
người hoàn toàn tự do, sau khi đă giết hàng
triệu triệu sinh mạng. Rút cuộc, con người
h́nh như vẫn chưa được hoàn toàn giải phóng,
chưa hoàn toàn được tự do, con người vẫn c̣n
sợ hăi v́ bị sự dối trá thống trị ? Một số
đất nước, một số dân tộc trên hành tinh vẫn
c̣n bị nhốt trong nhà ngục có tên là dối
trá. Cần phải làm một cuộc cách mạng của sự
thật mới mong giải thoát cho nhân dân khỏi
ngục tù kia.”
Rồi dựa vào định đề của K.Marx : “Sự
thật là tiêu chuẩn của chân lư”, tác
giả lần lượt nêu lên ư tưởng của cố tổng
thống Ba-lan Lech Kaczinxki : “Sự thật,
kể cả sự thật đau đớn nhất, luôn luôn giải
phóng con người. Sự thật gắn kết. Sự thật
mang lại sự công bằng. Sự thật chỉ ra con
đường hoà hợp.” Tác giả cũng nhắc lại
chủ đề cuộc hội thảo do Ban Tuyên giáo trung
ương tổ chức đại Đà Lạt trong hai ngày 12-13
tháng 07 năm 2010, chủ đề đó là “Văn học
nghệ thuật phản ánh hiện thực đất nước hôm
nay.” Tác giả cũng không quên nhắc lại
lời cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh căn dặn
văn nghệ sĩ : “Cởi trói như thế nào… Cởi
trói nói ở đây trước hết là Đảng phải cởi
trói cho các đồng chí… Tôi cho rằng khi sợi
dây ràng buộc được cắt đi, sẽ làm cho văn
học nghệ thuật như con chim tung cánh bay
lên trời xanh…”.
Ba sự
thật
Sau khi đă cẩn thận rào trước đón sau, tác
giả lần lượt đề cập đến 3 sự thật :
“SỰ THẬT MỘT : chưa bao giờ, số phận
dân tộc ta, đất nước ta có nguy cơ tiêu
vong như hôm nay : nước nhà đang bị giặc
ngoại bang xâm lấn bằng cuộc chiến tranh
ngọt ngào, chiến tranh ôm hôn thắm thiết và
tặng hoa, tặng quà, anh anh chú chú, bằng
cách chiếm dần hai quần đảo chiến lược Hoàng
Sa và Trường Sa, lấn chiếm dần dần biên giới
đất liền và hải đảo, khiến nguồn lợi biển vô
cùng tận của ta rồi sẽ mất hết, dân tộc ta
không c̣n đường ra đại dương, coi như tiêu.
Ngoại bang dùng chiêu bài “ư thức hệ” và “16
chữ vàng” làm dây trói vô h́nh, trói buộc
đảng cầm quyền và nhà nước Việt Nam phải
nhân nhượng kẻ xâm lược hết điều này đến
điều khác. Trên đất liền, ngoại bang dùng
con bài khai thác bauxite, mua đất thời hạn
100 năm của 18 tỉnh lấy cớ trồng rừng, thực
chất là công cuộc chiếm đất di dân theo kiểu
vết dầu loang, theo kiểu “nở hoa trong ḷng
địch”… rừng bị triệt phá gần hết, sông ng̣i
đồng ruộng cạn kiệt nguồn nước, lụt lội kinh
hoàng, khí trời bị ô nhiễm tới mức cuối
cùng, nước mặn xâm hại phá hủy các đồng
bằng. Chỉ cần một trận mưa lớn là Hà Nội,
Sài G̣n biến thành sông do quy hoạch xây
dựng phản khoa học. Hạt lúa, củ khoai, mớ
rau, tôm cá, thịt gia súc, gia cầm cũng đang
bị các chất hóa học độc hại chứa trong thức
ăn, các chất tăng trưởng, chất bảo quản độc
hại ám sát, khiến sinh tồn của giống ṇi có
cơ biến dạng…
Đạo đức xă hội tha hóa tới mức cuối cùng,
con người hầu như không c̣n biết tới liêm sỉ
và lẽ phải…
Nền giáo dục Việt Nam hôm nay là một nền
giáo dục thiếu trung thực… Đạo đức trong
giáo dục Việt Nam hôm nay đồng nghĩa với dối
trá : thày dối trá thày, tṛ dối trá tṛ,
quản lư giáo dục báo cáo láo cốt lấy thành
tích, nạn mua bán bằng, bán đề thi, mua quan
bán tước đang là đại họa của nền giáo dục .
Hầu hết sách giáo tŕnh, sách giáo khoa…là
sách đạo văn. Cán bộ có chức có quyền đua
nhau làm thạc sĩ, tiến sĩ…lấy bằng thật
nhưng học giả. Nạn dùng tiền mua bằng cấp,
mua học hàm học vị đang diễn ra công khai
trong cái chợ trời giáo dục Việt Nam…
SỰ THẬT HAI : Chưa bao giờ như hôm nay, trên
đất nước ta, giặc nội xâm có tên là tham
nhũng lại hoành hành ngang nhiên, kinh
hăi như dịch hạch đến thế. Dân có tham nhũng
không ? Không ! Thế th́ ai là giặc nội xâm,
là giặc tham nhũng ? Thưa, chính quyền ! Chỉ
kẻ có chức có quyền mới tham nhũng được mà
thôi…
SỰ THẬT THỨ BA : Nói một đàng, làm một
nẻo, hay là danh không chính th́ ngôn
không thuận.
Đảng, Nhà Nước Việt Nam nói th́ rất hay,
nhưng làm thường ngược lại. Những nguyên
tắc, nguyên lư, luật pháp, chính sách, đường
lối của đảng cầm quyền và nhà nước Việt Nam
hiện nay hầu hết đều không chính danh.”
Trên đây chỉ là mấy trích đoạn của một bài
viết dài gần 16 trang A5 với những ví dụ rất
chi tiết, rất cụ thể để chứng ḿnh rằng : “Chỉ
có sự thật mới giải phóng con người, giải
phóng văn học và đất nước.” Thiết
nghĩ không riêng ǵ tôi, mà bất cứ ai quan
tâm đến văn học, đến con người, đến đất
nước, đọc bài này xong chỉ có thể vui mừng,
cảm phục và tri ân nhà văn Trần Mạnh Hảo đă
“dám liều mạng nói lên những sự thật cay
đắng nhất, khủng khiếp nhất của đất nước
chúng ta hiện nay, những sự thật chết người,
ai ai cũng biết, mà v́ sợ tù tội nên không
ai dám nói ra.”
Hướng về
Đại hội Dân Chúa
Đại hội các Nhà Văn vừa nói trên đây khiến
tôi liên tưởng tới một Đại hội khác sẽ diễn
ra tháng 11 tới đây, đó là Đại hội Dân Chúa.
Chẳng phải tôi không biết đến những ǵ là
tích cực mà mọi thành phần dân Chúa đă và
đang góp phần xây dựng để Giáo Hội Việt Nam
được như hôm nay. Nhưng điều tôi e ngại, là
những thành công đạt được sẽ ru ngủ chúng ta,
không cho chúng ta can đảm nhận ra những yếu
kém cần khắc phục, những sai lầm cần sửa
chữa. Nếu theo lời Trần Mạnh Hảo, chỉ
có sự thật mới giải phóng con người, giải
phóng văn học và đất nước, th́ cũng
chỉ có sự thật mới giải phóng được
Giáo Hội Việt Nam hôm nay. Và cùng
với Trần Mạnh Hảo tôi cũng xin được chỉ ra
ba sự thật :
Sự thật một :
Những điều Trần Mạnh Hảo nói trên đây liên
quan đến sự tồn vong của đất nước, của dân
tộc là điều hiển nhiên không thể phủ nhận.
Câu hỏi đặt ra là trước thảm trạng đó, Giáo
Hội Công Giáo chúng ta đă có động thái nào
để chứng minh là ḿnh gắn bó với dân tộc,
với đất nước. Trong khi các nhà trí thức
nhận ra ư đồ xâm lược của ngoại bang nhân vụ
bauxite Tây Nguyên, đă nhanh chóng và mạnh
mẽ lên tiếng, không những chỉ những người
sống trong nước, nhưng cả đến những người
Việt ở nước ngoài, kể cả những người không
c̣n giữ quốc tịch Việt Nam, trong khi có
những sinh viên, học sinh mạnh dạn kéo nhau
đi biểu t́nh, rồi đến khi bị công an sách
nhiễu, canh chừng quá kỹ, th́ đêm đêm t́m
cách lén vẽ lên tường mấy chữ HS-TS-VN để
biểu hiện ḷng yêu nước, biểu hiện quyết tâm
bảo vệ Hoàng Sa, Trường Sa, quyết tâm giữ
ǵn sự toàn vẹn của lănh thổ, th́ Giáo Hội
Công Giáo không có nổi một cử chỉ, một tiếng
nói, cứ b́nh chân như vại, như thể những
chuyện đó chẳng liên quan chi tới ḿnh. Vậy
sự thật có phải là Giáo Hội Công Giáo
đang quyết t́nh đứng bên lề dân tộc ?
Sự thật hai :
Tại Na-da-rét, Đức Giê-su đă mặc khải sứ
mạng cứu thế của ngài khi trích dẫn lời sấm
của I-sai-a : “Thần
Khí Chúa ngự trên tôi, v́ Chúa đă xức dầu
tấn phong tôi, để tôi loan báo Tin Mừng cho
kẻ nghèo hèn. Người đă sai tôi đi công bố
cho kẻ bị giam cầm biết họ được tha, cho
người mù biết họ được sáng mắt, trả lại tự
do cho người bị áp bức”
(Lc 4,18). Và sứ mạng của Hội Thánh là tiếp
nối công tŕnh cứu độ của Đức Giê-su. Thế
th́ trên đất nước Việt Nam hôm nay, khi từ
bắc chí nam, từ nông thôn đến thành thị,
người dân oan bị cướp đất không c̣n biết kêu
ai, v́ đi nộp đơn kêu oan th́ cứ bị đùn đẩy
từ toà dưới lên toà trên, rồi lại từ toà
trên xuống toà dưới, khi những người bày tỏ
chính kiến cách ôn hoà nhằm góp phần xây
dựng xă hội, xây dựng đất nước, những người
đ̣i hỏi tự do, dân chủ, nhân quyền, bị áp
bức, bị tù tội, ngay cả lúc chưa vào tù th́
cũng không c̣n đường sống, v́ đi xin việc
không ai dám nhận, đi thuê nhà không ai dám
cho, khi phụ nữ bị bán làm gái mại dâm,
người lao động bị bóc lột tàn tệ, trong
những hoàn cảnh bi đát thê thảm như thế, mà
Giáo Hội Công Giáo vẫn ngậm miệng làm thinh,
th́ sự thật hôm nay có phải là Giáo
Hội đang quay lưng lại với người nghèo,
người bị bóc lột, bị áp bức ?
Sự thật ba :
Chúng ta viện cớ “không làm chính trị” để
khỏi lên tiếng khi phải lên tiếng, chúng ta
nói hiệp thông mà chẳng hiệp thông, chúng ta
đề ra phương châm hấp dẫn “Đồng hành với dân
tộc”, để cuối cùng chỉ đồng hành trên giấy,
chúng ta tôn vinh ḷng thương xót Chúa,
nhưng khi xảy ra các vụ Thái Hà, Tam Toà,
Loan Lư, và mới đây nhất là Cồn Dầu, thái độ
của ta là ai chết mặc ai. Thế th́ câu hỏi
đặt ra là : phải chăng chúng ta cũng như
những cán bộ cộng sản : “nói mà không
làm, hay nói một đàng làm một nẻo ?”
Mấy điểm tôi nêu trên đây chỉ mang tính gợi
ư để ta có thể nh́n lại và suy nghĩ, v́ tôi
không muốn, mà cũng không có khả năng liệt
kê đầy đủ những điều phải tránh, hay những
việc phải làm. Hy vọng sẽ c̣n nhiều người
khác góp ư cho Đại hội.
Vai tṛ
của lănh đạo
Trong tổ chức nào cũng thế, người lănh đạo
nắm vai tṛ quan trọng. Chính v́ thế mà
trong thời gian qua, nhất là từ khi xảy ra
những biến động trong Giáo Hội Việt Nam liên
quan đến việc thay bậc đổi ngôi tại Toà Tổng
Giám Mục Hà Nội, các giám mục đă bị truyền
thông phê phán gay gắt, nặng nề. Nhưng làm
sao biết được ai đúng, ai sai ?
Trước câu hỏi này, diễn đàn Nữ Vương Công Lư
ngày 20-08-2010 đăng tải bài của Lê Thiên :
“Hội Đồng Giám Mục : Giáo luật và thực
tiễn tại Việt Nam”. Đọc xong bài của Lê
Thiên, tôi thầm nghĩ : ông này đúng là “bạo
phổi”. Là v́ dám “đụng” đến giám mục đă là
“to gan” rồi, nhưng ở đây Lê Thiên đụng tới
cả Hội Đồng Giám Mục (HĐGM) ! Có điều ông
không nói vu vơ, nhưng nói có sách. Trong
phần chú thích, ông liệt kê ra đến 86 điều
trong Bộ Giáo Luật liên quan đến HĐGM ! Ông
dựa vào đó để chỉ ra quyền hạn và trách
nhiệm của HĐGM. Rồi ông khẳng định :
“Chúng ta có thể kết luận rằng, theo nội
dung Bộ Giáo Luật, HĐGM là một tập thể những
vị Chủ Chăn cùng liên đới trách nhiệm làm
“tiếng nói cho những người không có tiếng
nói” trong một quốc gia. Bất cứ lúc nào và ở
đâu trong địa bàn hoạt động của ḿnh, khi
xảy ra một biến cố đụng chạm đến đàn Chiên,
th́ tập thể Chủ Chăn trong HĐGM cũng đều
nhanh chóng can dự vào bằng cách này hoặc
cách khác, chứ không lưỡng lự “lên tiếng hay
không lên tiếng” để rồi đi tới chỗ vô cảm,
vô can và… vô trách nhiệm.
Với hàng loạt quyền hạn pháp định, không một
HĐGM nào tự cho phép ḿnh nại ra bất kỳ lư
do ǵ để tránh can dự vào việc đấu tranh bảo
vệ công bằng xă hội, bảo vệ quyền sống của
con người trong đó có quyền tự do tín ngưỡng,
quyền sở hữu tài sản, quyền tự do ngôn luận,
tự do tỏ bày tư tưởng hay phát biểu quan
điểm, quyền tự do cư trú cùng các quyền tự
do căn bản chính đáng khác… !”
Không dừng lại nơi những nguyên tắc trừu
tượng, Lê Thiên đi thẳng vào các vấn đề thời
sự đặc biệt trong hai năm vừa qua : “Những
vụ xúc phạm đến các biểu tượng thiêng liêng
của người tín hữu, như xúc phạm tới Thánh
giá, tới các ảnh tượng và nơi thánh, dù xảy
ra ở bất cứ nơi nào trên đất nước, đều không
thể coi là chuyện riêng của một cá nhân, một
nhóm người, một giáo xứ hay giáo phận. Trong
những biến cố dầu sôi lửa bỏng như trên, hay
những vụ đàn áp bắt bớ, tù đày, gây thương
tích hoặc làm chết người, làm sao HĐGM có
thể nhẫn tâm chần chờ, đắn đo để xem có nên
“lên tiếng hay không lên tiếng” ?
Chưa nói tới khía cạnh đạo đức và t́nh người,
mà chỉ căn cứ vào mệnh lệnh của Giáo Luật,
thái độ không dứt khoát hay cố t́nh tránh né
trách nhiệm ấy khó có thể biện minh dù bằng
bất cứ lư lẽ nào. Chẳng những thế, thái độ
ấy c̣n làm cho niềm tin bị giao động và lung
lay tận gốc.”
Không biết trong hàng ngũ các giám mục Việt
Nam, đă có bao nhiêu vị chịu dành th́ giờ
nghiên cứu các tài liệu Công Đồng Vatican II
và giáo luật hiện hành liên quan đến quyền
hạn và trách nhiệm của HĐGM như Lê Thiên đă
làm. Nếu không ai chứng minh được là Lê
Thiên sai, th́ nay các tín hữu Công Giáo đă
có cơ sở để đánh giá lập trường và thái độ
các giám mục Việt Nam trước những vấn đề
thời sự nóng bỏng của đất nước và Giáo Hội.
Kết luận
Sau 350 năm truyền giáo và 50 năm thành lập
hàng giáo phẩm, lạc quan hay bi quan là
quyền của mỗi người. Nhưng sự thật khách
quan là suốt nhiều thập niên liên tiếp, số
tín hữu Công Giáo Việt Nam không vượt quá
ngưỡng 7 hay 8 phần trăm. Trong cộng đồng
dân tộc 86 hay 87 triệu hôm nay, chúng ta
vẫn là thiểu số. Nếu truyền giáo là bản chất
người Ki-tô hữu, th́ chúng ta c̣n rất nhiều
việc phải làm. Thế nhưng nếu dưới mắt người
Việt Nam ngoài Công Giáo, Giáo Hội chúng ta
chỉ là một tổ chức mạnh, có kỷ luật chặt chẽ,
có tài sản lớn lao, có nhân lực có tŕnh độ,
nhưng lại thờ ơ với vận mạng dân tộc, quay
lưng lại với đại đa số vốn là những người
nghèo, thờ ơ với mọi cuộc tranh đấu cho nhân
quyền, cho tự do dân chủ, th́ đồng bào ta có
ǵ để chờ mong, có ǵ để hy vọng ? Làm sao
tin tưởng vào những vị lănh đạo tôn giáo chỉ
v́ muốn được yên thân mà chịu khuất phục bạo
quyền ? Trong bối cảnh đó, những tiếng nói
như Trần Mạnh Hảo hay Lê Thiên là những
tiếng nói rất đáng trân trọng.
Sài G̣n, ngày 28 tháng 08 năm 2010
Pascal Nguyễn Ngọc Tỉnh ofm
pascaltinh@gmail.com