[Video]

 

Anh chị em thân mến,

 

Hôm nay tôi muốn kết thúc bài giáo lý về Thánh Thomas Aquinas với phần thứ ba. Thậm chí sau hơn 700 năm từ khi ngài qua đời, chúng ta vẫn có thể học hỏi nhiều từ ngài. Chúng ta cũng được vị tiền nhiệm của tôi là Đức Phaolô VI nhắc nhở về điều ấy trong một bài diễn từ ở Fossanova ngày 14/9/1974 nhân dịp 700 năm qua đời của thánh nhân, bằng vấn đề được đặt ra là: “Hỡi Vị Sư Phụ Thomas, đâu là những bài học ngài có thể cống hiến cho chúng tôi?” Và Đức Phaolô VI đã trả lời như thế này: “Hãy tin tưởng vào chân lý của tư tưởng đạo nghĩa Công giáo, khi bênh vực nó, giải thích nó và cởi mở nó trước khả năng hiểu biết của trí khôn nhân loại” (Insegnamenti di Paolo VI, XII [1974], pp. 833-834). Cũng trong cùng ngày hôm đó, ở Aquinas, vị tiền nhiệm này đã khẳng định một điều liên quan tới Thánh Thomas rằng: “Tất cả chúng ta, thành phần là con cái trung thành của Giáo Hội có thể và cần phải, ít là ở một mức độ nào đó, là thành phần môn đệ của ngài!” (Ibid., p. 836).

 

Bởi thế, chúng ta cũng đặt mình vào trường học với Thánh Thomas cũng như với đại tác phẩm của ngài là Cuốn Tổng Luận Thần Học – Summa Theologiae. Tác phẩm này chưa bao giờ hoàn thành tuy nhiên nó cũng là một tác phẩm đồ sộ lớn lao vĩ đại: Nó chất chứa 512 câu hỏi và 2.669 điều khoản. Nó là một lập luận liên kết, trong đó việc áp dụng trí thông minh của con người vào các mầu nhiệm đức tin được tiến hành một cách rõ ràng và sâu xa, đan kết giữa các câu vấn đáp được Thánh Thomas đào sâu vào giáo huâá của Thánh Kinh cũng như của các Vị Giáo Phụ của Hội Thánh, nhất là của Thánh Âu Quốc Tinh. Trong việc suy tư chia sẻ này, khi đối đầu với những vấn nạn ở thời ngài, cũng thường là các vấn nạn của chúng ta nữa, Thánh Thomas, khi sử dụng cùng các phương pháp và tư tưởng của các tiết gia cổ thời, đặc biệt của Aristotle, nhờ đó đã tiến đến những công thức chính xác, minh bạch và thích hợp với chân lý đức tin, chất chứa sự thật là tặng ân của đức tin, sự thật chiếu soi và trở thành khả thấu đối với chúng ta, nhờ việc suy niệm của chúng ta. Tuy nhiên, nỗ lực của trí khôn con người ấy, Thánh Thomas nhắc nhở chúng ta bằng chính cuộc sống của ngài, bao giờ cũng được tỏa chiếu bằng nguyện cầu, bằng ánh sáng xuất phát từ trên cao. Chỉ có ai sống với Thiên Chúa và với các mầu nhiệm ấy mới có thể hiểu được những ý nghĩa của các mầu nhiệm ấy.

  
Trong cuốn Tổng Luận Thần Học, Thánh Thomas bắt đầu từ sự kiện là có các thể thức khác nhau của hữu thể và yếu tính của Thiên Chúa: Thiên Chúa hiện hữu bởi chính mình; Ngài là nguyên thủy và là cùng đích của tất cả mọi sự, bởi thế tất cả mọi tạo vật đều xuất phát từ Ngài và lệ thuộc vào Ngài, và Thiên Chúa hiện diện bằng ân sủng của Ngài nơi đời sống và hoạt động của Kitô hữu, của các thánh nhân; sau hết, Thiên Chúa hiện diện một cách hoàn toàn đặc biệt nơi Ngôi Vị Chúa Kitô là ngôi vị thực sự hiệp nhất với con người Giêsu, và tác động nơi các bí tích là những gì xuất phát từ công cuộc cứu chuộc.

 

Bởi thế, cấu trúc của tác phẩm đồ sộ này (cf. Jean Pierre Torrell, La "Summa" di San Tommaso, Milan, 2003, pp. 29-75), việc tìm kiếm bằng một “cái nhìn thần học” vào sự viên trọn của Thiên Chúa (cf. Summa Theologiae, Ia, q. 1, a. 7), được trình bày thành ba phần, và được làm sáng tỏ bởi chính vị Doctor Communis là Thánh Thomas với những lời này: “mục đích chính của giáo huấn linh thánh đó là làm cho Thiên Chúa được nhận biết, không những nơi bản thân Ngài mà còn vì Ngài là nguyên thủy và là cùng đích của các sự vật, nhất là của loài tạo vật có lý trí. Trong nỗ lực giải thích giáo huấn này, trước hết chúng ta sẽ bàn đến Thiên Chúa; sau đó đến việc tạo vật biến chuyển hướng về Thiên Chúa; và sau cùng về Chúa Kitô, Đấng, bởi là con người, đối với chúng ta là con đường lên cùng Thiên Chúa” (Ibid., I. q. 2). Nó là một chu kỳ: Thiên Chúa nơi chính bản thân mình, Đấng ra khỏi mình mà nắm lấy chúng ta, nhờ đó, với Chúa Kitô, chúng ta trở về cùng Thiên Chúa, chúng ta được hiệp nhất với Thiên Chúa và Thiên Chúa sẽ là tất cả trong mọi sự. 

 

Như thế, phần thứ nhất của cuốn Tổng Luận Thần Học học về chính Thiên Chúa, về mầu nhiệm Thiên Chúa Ba Ngôi và hoạt động tạo dựng của Thiên Chúa. Trong phần này, chúng ta cũng thấy được một suy tư sâu xa về thực tại chân thực về loài người vì họ xuất phát từ bàn tay tạo thành của Thiên Chúa, là hoa trái yêu thương của Ngài. Một mặt chúng ta là một hữu thể được tạo dựng và lệ thuộc – chúng ta không tự mình mà có; thế nhưng, mặt khác, chúng ta có quyền tự lập thực sự, nhờ đó chúng ta không phải chỉ là một cái gì đó bề ngoài – như một số triết gia phái Plato nói – nhưng là một thực tại do Thiên Chúa muốn và tự mình có giá trị.

  
Ở phần hai, Thánh Thomas nói về con người, được tác động bởi ân sủng, theo lòng khát vọng của mình trong việc nhận biết và kính mến Thiên Chúa để được hạnh phúc ở đời này và trong cõi vĩnh hằng. Trước hết, vị tác giả này trình bày các nguyên lý thần học của tác động luân lý, cứu xét làm thế nào, nơi việc chọn lựa tự do của con người trong việc thi hành các hành động tốt, lý trí, ý muốn và các đam mê hòa nhập với nhau, là những gì được tăng trợ bởi sức mạnh từ ân sủng Thiên Chúa ban qua các nhân đức cùng các tặng ân của Thánh Thần, cùng với sự trợ giúp của cả luật luân lý. Bởi thế con người là một hữu thể năng động tìm kiếm bản thân mình, họ tìm cách trở nên chính bản thân mình, và trong mối liên hệ ấy, tìm cách thực hiện những tác động xây dựng chính mình, làm cho mình thực sự là một con người; và ở đây luật luân lý, ân sủng và trí khôn của con người, ý muốn và các đam mê nhập cuộc. Trên nền tảng ấy, Thánh Thomas đã phác tả diện mạo của con người sống theo Thần Linh nhờ đó trở nên hình ảnh của Thiên Chúa. Đến đây, Thánh Thomas dừng lại để nói về ba nhân đức đối thần là đức tin, đức cậy và đức mến, sau khi khảo sát một cách sắc bén trên 50 nhân đức luân lý được cấu tạo chung quanh 4 nhân đức trụ là khan ngoan, công bình, tiết độ và đại đảm. Thế rồi ngài chấm dứt bằng ý nghĩ về các ơn gọi khác nhau trong Giáo Hội. 

 

Ở phần ba của Cuốn Tổng Luận Thần Học, Thánh Thomas nghiên cứu về mầu nhiệm Chúa Kitô – là đường và là sự thật – nhờ đó chúng ta có thể trở về hiệp nhất với Thiên Chúa là Cha. Trong phần này, ngài viết những trang khôn sánh về mầu nhiệm nhập thể và khổ nạn của Chúa Kitô, sau đó còn thêm một tiểu luận thấu đáo về bảy phép bí tích, vì nơi 7 phép bí tích này, Lời thần linh nhập thể mở rộng các thiện ích của việc nhập thể cho phần rỗi của chúng ta, cho con đường đức tin của chúng ta hướng tới Thiên Chúa và sự sống đời đời. Người hầu như vẫn hiện diện một cách thể lý bằng các thực tại của tạo thành; nhờ đó Người chạm tới chúng ta ở những gì là thân mật nhất.

 

Nói về các phép bí tích, Thánh Thomas dừng lại một cách đặc biệt về mầu nhiệm Thánh Thể, một mầu nhiệm ngài hết lòng tôn kính, cho tới độ, theo các tiểu sử gia xưa, ngài thường tực đầu của ngài vào nhà tạm, như thể ngài nghe thấy tiếng đập vang ra từ Trái Tim nhân loại của Chúa Giêsu. Ở một trong những tác phẩm nhận định về Thánh Kinh, Thánh Thomas giúp chúng ta hiểu được tính chất tuyệt hảo của Bí Tích Thánh Thể, khi ngài viết rằng: “Thánh Thể vì là bí tích của cuộc khổ nạn Chúa chúng ta cũng là một tác hiệu của bí tích này, bí tích này không là gì khác ngoài việc áp dụng nơi chúng ta cuộc khổ nạn của Chúa” (In Ioannem, c.6, n. 963). Chúng ta hãy hiểu rõ tại sao Thánh Thomas và các vị thánh khác đã cử hành Thánh Lễ với những giọt lệ tuôn ra vì cảm thương Chúa, Đấng hiến mình hy sinh cho chúng ta, những giọt nước mắt hân hoan của lòng tri ân cảm tạ.

 

Anh chị em thân mến, nơi học đường của các thánh nhân, chúng ta hãy cảm thấy quyến luyến bí tích này! Chúng ta hãy tham dự Thánh Lễ một cách chăm chú để chiếm được các hoa trái thiêng liêng, chúng ta hãy nuôi dưỡng bản thân mình bằng Mình và Máu Chúa, không ngừng được nuôi dưỡng bằng ân sủng thần linh! Chúng ta hãy mau mắn và thường xuyên tâm sự diện đối diện với Bí Tích Cực Thánh này!

 

Tất cả những gì Thánh Thomas làm sáng tỏ một cách triệt để theo khoa học ở các tác phẩm thần học của mình, chẳng hạn như cuốn Tổng Luận Thần Học và Tổng Luận Đối Nghịch Với Dân Ngoại, cũng được giải thích nơi việc rao giảng của ngài, ngỏ cùng các sinh viên và thành phần tín hữu. Vào năm 1273, một năm trước khi qua đời, trong suốt Mùa Chay, ngài đã rao giảng tại Nhà Thờ San Domenico Maggiore ở Naples. Nội dung của các bài giảng này được thu thập lại và bảo trì: Chúng là những tập sách nho nhỏ trong đó ngài giải thích về Kinh Tin Kính Các Thánh Tông Đồ, dẫn giải về Kinh Lạy Cha, dẫn giải về Thập Giới và giải nghĩa Kinh Kính Mừng. Nội dung của việc vị Tiến Sĩ Thiên Thần này rao giảng hầu như hoàn toàn tương ứng với cấu trúc của Sách Giáo Lý Giáo Hội Công Giáo. Thật vậy, trong việc dạy giáo lý và việc rao giảng, ở vào thời điểm như của chúng ta về việc dấn thân mới truyền bá phúc âm hóa, thì không bao giờ được thiếu những lập luận nền tảng này, tức là những gì chúng ta tin tưởng, và ở đây là Kinh Tin Kính của đức tin; những gì chúng ta cầu nguyện, và ở đây là Kinh Lạy Cha và Kinh Kính Mừng; và những gì chúng ta sống như mạc khải thánh kinh dạy chúng ta, và ở đây là luật yêu mến Thiên Chúa và tha nhân cùng bản Thập Giới như là những gì giải thích cho lệnh truyền yêu thương này.

 

Tôi muốn nêu lên một số thí dụ thiết yếu và thuyết phục về nội dung nơi việc rao giảng của Thánh Thomas. Trong tập sách nhỏ về Kinh Tin Kính Các Tông Đồ, ngài đã giải thích về giá trị của đức tin. Qua đó, ngài nói rằng linh hồn được hiệp nhất với Thiên Chúa thì giống một cái gì đó như là một chồi của sự sống đời đời trổ sinh; sự sống có được một hướng đi vững chắc, và chúng ta thắng vượt các chước cám dỗ một cách dễ dàng. Với những ai chống đối cho rằng đức tin ấy là những gì vô nghĩa, vì nó làm cho con người tin vào một cái gì đó không thuộc về kinh nghiệm của các giác quan, Thánh Thomas đã cống hiến một câu trả lời rất ư là rõ ràng và nhắc nhớ rằng đó là một thứ ngờ vực bất nhất, vì trí năng của con người bị giới hạn và không thể nào biết hết mọi sự được. Chỉ trong trường hợp chúng ta có thể biết một cách trọn hảo tất cả những gì hữu hình và vô hình thì bấy giờ mới thực sự là vô nghĩa trong việc chấp nhận những sự thật thuần về đức tin. Tuy nhiên, theo Thánh Thomas, không thể nào sống mà lại không tin tưởng vào kinh nghiệm của người khác là những gì kiến thức cá nhân không vươn tới. Bởi vậy, thật là hợp lý khi tin tưởng vào Thiên Chúa là Đấng mạc khải mình ra và theo chứng từ của các Vị Tông Đồ: các vị là thành phần ít ỏi, quê mùa và nghèo khổ, bị thất kinh trước Tử Giá của Thày mình; ấy thế mà nhiều người khôn ngoan, quí phái và giầu sang đã hoán cải trong một thời gian ngắn khi nghe lời rao giảng của các vị. Thật vậy, đó là một hiện tượng nổi bật về lịch sử, một hiện tượng người ta có thể một cách khó khăn cống hiến bất cứ câu trả lời hữu lý nào khác, ngoài câu trả lời của việc các Vị Tông Đồ gặp gỡ Chúa Phục Sinh. 

Dẫn giải về khoản của Kinh Tin Kính này liên quan tới việc nhập thể của Lời Thần Linh, Thánh Thomas đã bày tỏ một số quan tâm. Ngài khẳng định rằng đức tin Kitô giáo, khi nó suy xét mầu nhiệm nhập thể, được củng cố; đức cậy phát triển hơn nữa một cách tin tưởng, với ý nghĩ rằng Con Thiên Chúa đã đến giữa chúng ta, như một người trong chúng ta, để truyền đạt cho con người thần tính của Người; đức mến được tái sống động, vì không có một dấu hiệu nào hiển nhiên hơn về tình yêu của Thiên Chúa đối với chúng ta hơn là thấy Đấng Hóa Công của vũ trụ này biến mình thành một tạo vật, thành một tạo vật trong chúng ta. Sau hết, khi suy xét tới mầu nhiệm nhập thể của Thiên Chúa, chúng ta cảm thấy lòng ước muốn của chúng ta được bừng cháy lên trong việc đạt đến Chúa Kitô trong vinh quang. Bằng việc sử dụng sự so sáng đơn sơ và hiệu nghiệm, Thánh Thomas nhận định rằng: “Nếu có người anh em của một ông vua sống ở xa thì họ chắc chắn muốn sống gần vua. Vậy Chúa Kitô là người an hem của chúng ta: bởi thế, chúng ta cần phải mong muốn liên kết với Người, trở nên một con tim với Người” (Opuscoli teologico-spirituali, Rome, 1976, p. 64).

 

Khi trình bày về Kinh Lạy Cha, Thánh Thomas cho thấy rằng kinh này tự mình trọn hảo, có tất cả 5 đặc tính mà một kinh nguyện cần phải có: đó là việc tin tưởng và bình tâm phó mình; tính chất thích đáng của nội dung, vì, theo Thánh Thomas, “rất khó biết chính xác những gì là thích đáng để cầu xin và những gì không, ở lúc chúng ta đang gặp khó khăn trước việc chọn lựa những gì mong ước” (Ibid., p. 120);  và cái thứ tự thích đáng của những lời cầu khấn; nhiệt tình của lòng mến; và lòng chân thành của đức khiêm nhượng.

 

Như tất cả các vị thánh, Thánh Thomas là một người rất sùng kính Đức Mẹ. Ngài đã diễn tả Mẹ bằng một thành ngữ tuyệt vời: Triclinium totius Trinitatis, triclinium, tức là nơi Chúa Ba Ngôi được nghỉ ngơi, vì khi Nhập Thể, ba Ngôi Vị thần linh ngự trong Mẹ và cảm thấy hân hoan vui sướng sống trong linh hồn đầy ơn phúc của Mẹ hơn ở bất cứ một tạo vật nào. Nhờ lời chuyển cầu của Mẹ, chúng ta có thể chiếm được tất cả mọi sự trợ giúp.

 

Bằng lời nguyện cầu theo truyền thống được qui cho Thánh Thomas và là lời cầu, ở bất cứ trường hợp nào, phản ảnh những yếu tố của lòng sùng kính Mẹ Maria sâu xa của ngài, chúng ta cũng có thể thưa lên rằng: “Ôi Trinh Nữ Maria phúc đức và ngọt ngào là Mẹ Thiên Chúa… Con ký thác tất cả cuộc đời con cho trái tim từ bi của Mẹ… Xin hãy xin cho con, ôi Mẹ rất dịu dàng, đức ái chân thực là những gì nhờ đó con mới có thể hết lòng kính mến Con Chí Thánh của Mẹ, và sau Người, trên hết mọi sự, cùng tha nhân của con trong Chúa và cho Chúa”.

 

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, chuyển dịch theo tín liệu được Zenit phổ biến ngày 23/6/2010