WGPSG – Phóng viên của WGPSG (PV) đă có cuộc gặp gỡ và phỏng vấn ĐGM Phêrô Nguyễn Văn Khảm (ĐGM) về Bài giảng có nội dung “Cánh chung” của ngài như sau:

PV: Thưa Đức cha, trong những ngày gần đây, một số anh chị em giáo dân cảm thấy hoang mang khi đọc trên mạng internet những lời phê phán bài giảng của Đức cha dịp lễ Chúa Kitô Vua, ngày 20-11-2011, tại Nhà thờ chính ṭa Sàig̣n. Con cũng đi dự lễ hôm đó nhưng con nhớ Đức cha không giảng giống như người ta phát trên mạng. Xin Đức cha cho biết rơ hơn.

 

ĐGM: Đúng thế, ngày lễ Chúa Kitô Vua vừa rồi, 20-11-2011, tôi mới ở Hà Nội về và đến Nhà thờ chính ṭa để chủ sự Thánh Lễ khai mạc Công nghị giáo phận. Trong bài giảng hôm đó, tôi gợi ư về định hướng cho Công nghị chứ không nói về Cánh chung. C̣n bài người ta phát trên mạng là bài giảng từ năm 1999, cũng ở Nhà thờ chính ṭa.

 

PV: Như vậy là đă 12 năm rồi! Tại sao lại lấy bài giảng của 12 năm trước và gán cho Đức cha mới giảng, kèm theo nhiều lời phê phán như vậy?

 

ĐGM: Tôi không biết. Điều này chắc anh phải đi hỏi những người đưa tin thôi.

 

PV: Trong những lời phê b́nh bài giảng, nhiều người tập trung vào điều mà Đức cha gọi là Cánh chung luận. Đức cha có thể giải thích rơ hơn không?

 

ĐGM: Đă có nhiều vị giải thích việc này rồi, tôi chỉ xin thêm một chút. Từ “Cánh chung luận”, chúng ta dịch từ eschatologie trong tiếng Pháp hoặc eschatology trong tiếng Anh, được ghép bởi eschaton là sự cuối cùng, và logos là lời, hoặc như Đức Bênêđictô XVI hiện nay hay cắt nghĩa là lư trí, tư tưởng. Như thế, hiểu chung là suy tư về sự cuối cùng.

Với người công giáo, nói đến cánh chung luận là nói đến suy tư về những sự cuối cùng của đời người và thế giới, cụ thể là Chết, Phán Xét, Thiên Đàng, Hỏa Ngục. Cho nên c̣n gọi là Tứ Chung.

Câu hỏi đặt ra là: Những anh chị em ngoài công giáo, kể cả những người không tín ngưỡng, họ có suy tư về sự cuối cùng không, ví dụ, về cái chết? Và điều ǵ sẽ xảy ra sau khi chết? Trịnh Công Sơn chắc chắn không phải là người công giáo, tại sao âm nhạc của ông tràn ngập suy tư về cái chết: “Bao nhiêu năm rồi c̣n măi ra đi, đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt, trên hai vai ta đôi vầng nhật nguyệt, rọi suốt trăm năm một cơi đi về”? Và nhiều bài khác nữa, đến nỗi có người nói cái chết là nỗi ám ảnh khôn nguôi trong các sáng tác của ông. Mà đâu chỉ một ḿnh Trịnh Công Sơn, hầu như đă làm người, ai cũng có suy nghĩ về sự chết và thế giới sau cái chết.

Nếu ai cũng băn khoăn về cái chết th́ các tôn giáo và những hệ thống triết học có thể không quan tâm đến chăng? Đúng hơn là tôn giáo nào cũng cố gắng đưa ra câu trả lời cho những vấn nạn sâu nhất của ḷng người, trong đó có câu hỏi về cái chết và về thế giới mai sau. Thế nên, nếu hiểu cánh chung luận là suy tư về sự cuối cùng, th́ có thể nói tôn giáo nào và hệ thống triết học nào cũng hàm chứa một cánh chung luận nào đó.

 

PV: Nhưng c̣n với chủ nghĩa Marx th́ sao?

 

ĐGM: Karl Marx cũng cung cấp một viễn tượng về thế giới tương lai như điểm đến của lịch sử. Đó là một thế giới lư tưởng, trong đó không c̣n cảnh người bóc lột người, mọi người b́nh đẳng với nhau, làm việc theo khả năng và hưởng thụ theo nhu cầu. Một tác giả đă gọi đó là cánh chung luận nội thế (eschatologie intra-mondaine). Và viễn tượng đó thu hút không ít người trên thế giới.

 

PV: Thưa Đức cha, nhiều người khó chịu về nhận xét này!

 

ĐGM: Tôi hiểu, nhưng cần phân biệt giữa ghi nhận và lượng giá. Thực tế thế nào, cứ ghi nhận như vậy. C̣n lượng giá đúng hay sai, thành công hay thất bại, điều đó tùy mỗi người và lịch sử sẽ chứng minh. Để minh họa điều này, chỉ cần đọc lại một trang sách của nhà thần học Joseph Ratzinger, bây giờ là Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI. Ngài viết về tác động của chủ nghĩa Marx tại trường đại học Tubingen vào thời điểm 1967 như sau:

“Chủ thuyết hiện sinh đă sụp đổ, và cuộc cách mạng mác-xít thắp lên nhiệt t́nh cho cả trường đại học, lay động nó đến tận nền tảng. Ít năm trước đây, người ta vẫn c̣n hi vọng các phân khoa thần học là thành tŕ chống lại sự cám dỗ của chủ nghĩa Marx. Bây giờ t́nh h́nh đảo ngược: những phân khoa thần học lại trở thành trung tâm của hệ ư thức mác-xít. Việc đưa chủ thuyết hiện sinh vào trong thần học, như Bultmann đă làm, không phải là không có những nguy hiểm cho thần học. Như tôi đă nói, trong Kitô học của tôi, tôi đă cố gắng chống lại “phương pháp” giảm trừ của chủ thuyết hiện sinh (existentialist reduction), cách riêng trong giáo huấn về Thiên Chúa. Lúc này lúc khác, tôi c̣n cố gắng vận dụng cả tư tưởng của Marx để tạo lực đối trọng, bởi lẽ ở cội rễ chủ nghĩa cứu thế – Do thái của nó (Jewish-messianic roots), chủ nghĩa Marx vẫn c̣n giữ được những yếu tố chủ đạo của Kinh Thánh. Thế nhưng sự phá hủy thần học đang diễn ra (qua việc chính trị hóa thần học như được quan niệm trong chủ nghĩa cứu thế của Marx), lại c̣n sâu xa hơn, v́ chủ nghĩa Marx lấy niềm hi vọng trong Kinh Thánh làm nền tảng nhưng lại đảo ngược niềm hi vọng ấy, bằng cách vẫn giữ nhiệt t́nh tôn giáo nhưng lại loại trừ Thiên Chúa ra và thay thế vào đó bằng hoạt động chính trị của con người. Niềm hi vọng vẫn c̣n đó, nhưng đảng chiếm vị trí của Thiên Chúa, và cùng với đảng là chủ nghĩa độc tài chuyên chính, thực hành thứ “tôn giáo” vô thần, sẵn sàng hi sinh tất cả nhân tính cho thần tượng giả tạo của nó. Bản thân tôi đă thấy khuôn mặt kinh sợ của thứ đạo đức vô thần này, sự đe dọa của nó về mặt tâm lư, sự buông thả khiến cho người ta, một khi đă đạt được mục đích ư thức hệ rồi, có thể vứt bỏ mọi quan tâm đạo đức v́ coi đó là cặn bă tư sản. Tất cả những điều đó thật đáng báo động ở tự nó, nhưng c̣n trở thành thách đố khủng khiếp hơn nữa đối với nhà thần học khi thấy hệ ư thức đó lại được cổ vơ nhân danh đức tin và Giáo Hội bị sử dụng như một công cụ” (Joseph Ratzinger, Milestones, Memoirs 1927-1977, Ignatius Press, San Francisco: 1998, 137). Cũng v́ thế, nhà thần học Joseph Ratzinger quyết định giă từ Tubingen để về Regensburg, nơi ngài giảng dạy cho đến khi được gọi làm giám mục.

Như thế, một đàng, nhà thần học Jospeh Ratzinger ghi nhận sự cuốn hút của chủ nghĩa Marx trong môi trường đại học lúc đó, hơn nữa ngài c̣n vận dụng tư tưởng của Marx khi giảng dạy thần học. Đàng khác, ngài đánh giá chủ nghĩa ấy ở chiều sâu để thấy được mối nguy hiểm trên nhiều b́nh diện. Cho nên, cần phân biệt giữa ghi nhận và lượng giá.

 

PV: Cảm ơn Đức cha đă trích dẫn những nhận định sâu sắc của nhà thần học Joseph Ratzinger. Tại sao Đức cha lại nói về điều này trong bài giảng?

 

ĐGM: Câu hỏi của anh liên quan đến một câu hỏi khác: Tôi giảng cho ai? Lúc đó, mỗi Chúa nhật, tôi dâng lễ tại Nhà thờ chính ṭa lúc 18:30. Cử tọa của tôi là các bạn sinh viên và các anh chị trung niên, phần đông là người học thức. Họ được học về chủ nghĩa Marx ở đại học. Họ không xa lạ ǵ về những điều tôi nói. Điều quan trọng là khởi đi từ đó, tôi muốn tŕnh bày về Vương quốc Chúa Kitô, Vương quốc của Đấng chịu đóng đinh trên thập giá, Vương quốc của t́nh yêu chứ không phải hận thù, và chỉ có t́nh yêu mới đem lại sự sống.

 

PV: Đức cha có muốn nói ǵ thêm về vấn đề này không?

 

ĐGM: Tôi tôn trọng ư kiến mọi người. Nếu mong muốn điều ǵ, tôi chỉ mong mọi người tôn trọng lẫn nhau khi thảo luận về bất cứ vấn đề ǵ. Tôi vẫn nhớ lời căn dặn của Đức Bênêđictô XVI về việc truyền thông. Ngài dùng bốn từ để diễn tả sự truyền thông chân chính: trung thực, cởi mở, tôn trọng người khác, có tinh thần trách nhiệm. Giữ được như vậy, các phương tiện truyền thông sẽ là những phương tiện tuyệt vời để loan báo Tin Mừng t́nh thương và sự sống.

 

PV: Xin chân thành cảm ơn Đức cha.