Đức Giáo Hoàng Biển Đức XVI – tiếp tục loạt bài giáo lý về Cầu Nguyện Thứ Tư 14/9/2011 – bài thứ 9 về Thánh Vịnh 22 phần đầu.

 

Anh chị em thân mến,

 

Trong bài giáo lý hôm nay, tôi muốn nói về một bài thánh vịnh đầy ý nghĩa Kitô học, bài thánh vịnh tiếp tục trở nên rõ nét nơi các trình thuật về Cuộc Khổ Nạn của Chúa Giêsu với ciều kích lưỡng diện vừa ô nhục vửa hiển vinh, vừa chết chóc vừa sự sống. Đó là bài Thánh Vịnh 22 theo truyền thống Do Thái; tức là bài Thánh Vịnh 21 theo truyền thống Hy-La. Bài thánh vịnh này là một lời cầu nguyện chân thành và cảm động, có một tính chất phong phú sâu xa về nhân bản và thần học khiến bài thánh vịnh này trở thành một trong những bài thánh vịnh được nguyện cầu và tìm hiểu nhiều nhất trong Bộ Thánh Vịnh. Bài này là một cảm tác dài về thi ca, và chúng ta sẽ đặc biệt chia sẻ về phần thứ nhất của nó, phần chú trọng tới việc than van, để chúng ta sâu xa hiểu biết về một số chiều kích nào đó quan trọng của lời thỉnh nguyện dâng lên Thiên Chúa.

 

Bài thánh vịnh này cho thấy hình ảnh của một con người vô tội đang bị bách hại và bị bao vây bởi thành phần thù địch muốn sát hại con người này; nên con người ấy hướng về Thiên Chúa một cách đau đớn than van, một thứ than van vững vàng của niềm tin hướng tới việc chúc tụng một cách huyền diệu. Nơi lời nguyện của người ấy, cái thực tại đau buồn của giây phút hiện tại với những gì nhung nhớ an ủi thuộc quá khứ cứ chập chờn trong việc nhận thức ai oán về tình trạng thất vọng của người này, tuy nhiên, vẫn không khiến cho người ấy bị thất vọng. Lời kêu cầu đầu tiên của người này là một lời kêu gọi được ngỏ cùng một vị Thiên Chúa dường như xa cách, Đấng không đáng ứng và là Đấng như thể bỏ rơi người này:

 

“Chúa Trời con ơi, Chúa Trời của con ơi, tại sao Chúa lại bỏ rơi con?

Tại sao Chúa bỏ lơ không cứu giúp con,

Không ngó ngàng tới lời than van của con?

Ôi Chúa Trời của con, con kêu van cả ban ngày, nhưng Chúa không đáp ứng;

Lẫn ban đêm nhưng vẫn băn khoăn trăn trở” (câu 1-2)

 

Thiên Chúa vẫn thinh lặng và sự lặng thinh ấy xâu xé tâm can của con người nguyện cầu, của con người không thôi kêu cầu mà chẳng thấy đáp ứng gì hết. Ngày này tháng nọ qua đi theo một cuộc tìm kiếm cho bằng được một lời nói, một trợ giúp nhưng không hề thấy. Thiên Chúa dường như quá ư xa cách, quá ư lạnh lùng, quá ư vắng bóng. Lời nguyện cầu xin được lắng nghe và đáp ứng; nó kêu gọi việc giao tiếp; nó tìm kiếm một mối liên hệ có thể mang lại niềm an ủi và cứu độ. Thế nhưng nếu Thiên Chúa không đáp ứng thì tiếng kêu xin trợ giúp biến thành như không, và nỗi cô đơn quạnh kẻ không còn thể nào chịu đựng nổi. Tuy nhiên, con người cầu nguyện bài thánh vịnh này của chúng ta ba lần kêu lên, khi gọi Chúa là Chúa Trời “của con” bằng một tác động đặc biệt của niềm tin tưởng và của đức tin. Bất chấp tất cả mọi sự xẩy ra bề ngoài, vị thánh vịnh gia này vẫn không thể tin rằng mối liên hệ của ông với Chúa hoàn toàn bị gẫy đổ; và trong khi ông hỏi lý do tại sao về việc Ngài bỏ rơi không thể nào hiểu thấu bấy giờ thì ông lại khẳng định là vị Thiên Chúa “của mình” không thể nào bỏ rơi mình.

 

Chúng ta quá biết là tiếng kêu mở đầu của bài thánh vịnh này, “Chúa Trời con ơi, Chúa Trời con ơi, tại sao Ngài lại bỏ rơi con?” được các Phúc Âm Thánh Mathêu và Marcô trích lại như là tiếng kêu của Chúa Giêsu thốt lên khi Người hấp hối trên thập tự giá (cf. Matthew 27:46; Mark 15:34). Tiếng kêu này cho thấy tất cả những gì là lẻ loi cô độc của Đấng Thiên Sai, Con Thiên Chúa, khi Người đối diện với thảm kịch chết chóc – một thực tại hoàn toàn phản lại với vị Chúa của sự sống. Bị bỏ rơi bởi hầu hết tất cả những ai thuộc về mình, bị phản nộp và chối bỏ bởi các môn đệ của mình, bị bủa vây bởi những ai xỉ nhục mình, Chúa Giêsu bị đặt dưới một gánh nặng dập nát của một sứ vụ cần phải vượt qua những gì là nhục nhã và bỏ mình. Vì thế Người kêu lên cùng Cha, và tình trạng khổ đau của Người được phản ảnh nơi những lời lẽ đớn đau của bài thánh vịnh này.

 

Thế nhưng, tiếng kêu của Người không phải là một tiếng kêu tuyệt vọng, cũng không phải là tiếng kêu của vị thánh vịnh gia, vị mà qua những lời thỉnh cầu của mình đang hành trình theo con đường khốn khổ nhưng lại hướng về một viễn tượng chúc tụng và tin tưởng vào cuộc vinh thắng thần linh. Và theo như cách sử dụng của người Do Thái, việc trích dẫn câu đầu của một bài thánh vịnh thì bao hàm một thứ qui chiếu cho toàn thể bài thi ca, thì lời nguyện cầu đoạn trường của Chúa Giêsu – trong lúc đầy những khổ đau khôn xiết tả – hướng tới cái vững chắc của vinh quang. “Đấng Thiên Sai lại không cần phải chịu đựng những điều ấy để vào vinh quang của Người hay sao?” (Luke 24:26), Đấng Phục Sinh nói với các môn đệ trên đường đi về Emmau. Trong cuộc khổ nạn của mình, bằng việc tuân phục Cha, Chúa Giêsu trải qua, qua tình trạng bị bỏ rơi và chết chóc, để chiếm đạt sự sống và ban nó cho những ai tin tưởng.

 

Trong cái tương phản đớn đau, tiếng kêu thỉnh cầu mở đầu của bài Thánh Vịnh 22 được nối tiếp bằng việc hồi niệm về quá khứ:

 

“Cha ông của chúng tôi đã tin tưởng nơi Ngài;

Họ tin tưởng và Ngài đã giải cứu họ.

Họ đã kêu lên Ngài và đã được cứu độ;

Họ đã tin tưởng nơi Ngài và không bị thất vọng” (câu 4-5)

 

Vị Thiên Chúa là Đấng hôm ấy tỏ ra quá cách xa với vị thánh vịnh gia, lại là vị Chúa nhân ái, Đấng đã được dân Do Thái nhận biết và cảm nghiệm suốt giòng lịch sử của mình. Con người cầu nguyện này thuộc về một dân tộc là đối tượng của tình yêu Thiên Chúa và làm chứng cho lòng thủy chung của Ngài đối với tình yêu ấy. Mở đầu với các vị tổ phụ, rồi ở Ai Cập cũng như trong suốt cuộc hành trình dài trong sa mạc, trong lúc họ sống ở Đất Hứa đối với những dân tộc hung hăng và thù hận bên cạnh, đến cuộc lưu đầy tối tăm, toàn thể lịch sử thánh kinh là một câu truyện của đám dân kêu cầu trợ giúp cũng như về những đáp ứng cứu độ của Thiên Chúa. Vị thánh vịnh gia ở đây đề cập tới niềm tin tưởng bất khuất của cha ông mình, thành phần “đã tin tưởng” – chữ này được lập đi lập lại 3 lần – mà không hề bị thất vọng. Thế mà, giờ đây, cái sợi xích kêu van tin tưởng này cùng với việc đáp ứng thần linh dường như đã bị đứt đoạn; tình trạng của vị thánh vịnh gia dường như tương khắc với toàn thể lịch sử cứu độ, khiến thực tại bấy giờ càng trở nên đớn đau hơn bao giờ hết.

 

Thế nhưng Thiên Chúa không tự mâu thuẫn, và vì thế lời nguyện cầu trở thành lời diễn tả tình trạng đau đớn của con người đang nguyện cầu, để thuyết phục Thiên Chúa đoái thương và rat ay can thiệp, như Ngài bao giờ cũng đã thực hiện trong quá khứ. Vị thánh vịnh gia gọi mình là “một con sâu chứ không phải là người; bị người ta khinh chê và dân chúng coi thường” (câu 6); ông bị nhạo báng và chế diễu (câu 7) và bị tổn thưởng chỉ vì niềm tin của mình: “Hắn đã tin tưởng nơi Chúa; hãy để Ngài giải cứu hắn, để Ngài cứu lấy hắn, vì hắn vui thú nơi Ngài!” (câu 8), họ nói. Dưới những trận chế nhạo đắng cay và nhục nhã, kẻ bị bách hại dường như mất hết tất cả những gì là hình dung con người, như người tôi tớ được diễn tả trong Sách Tiên Tri Isaia (cf. Isaiah 52:14; 53:2b-3). Và như người công chính bị đàn áp trong Sách Khôn Ngoan  (cf. 2:12-20), như Chúa Giêsu trên Đồi Canvê  (cf. Matthew 27:39-43), vị thánh vịnh gia cảm thấy có vấn đề nơi mối liên hệ của mình với Chúa, nơi những gì hung tàn và mỉa mai khiến ông khổ đau ở chỗ Thiên Chúa tỏ ra thinh lặng, Ngài dường như khuất bóng.

 

Tuy nhiên, Thiên Chúa đã hiện diện trong đời sống của con người đang nguyện cầu bằng một sự gần gũi và dịu dàng êm ái bất khả chối cãi. Vị thánh vịnh gia nhắc nhở Thiên Chúa về điều ấy: “Thế nhưng Ngài là Đấng dựng nên con trong lòng mẹ; Đấng gìn giữ con an toàn trên lòng mẹ của con. Con đã được phó dâng cho Ngài từ khi vào đời, và từ lúc mẹ con cưu mang con Ngài đã là Thiên Chúa của con” (câu 9-10). Vị Chúa này là vị Thiên Chúa của sự sống, Đấng thực hiện việc sinh sản và đón nhận thơ nhi, chăm sóc cho bé bằng tình yêu của một người cha. Và nếu ông đã nhớ đến trước đây Thiên Chúa tỏ rat rung thành qua suốt giòng lịch sử của dân mình, thì giờ đây con người đang cầu nguyện nhớ lại lịch sử của bản thân mình cùng mối liên hệ với vị Chúa ấy, trở về với giây phút đặc biệt quan trọng khi mới bắt đầu có sự sống của mình. Và ở đó, bất chấp tình trạng lẻ loi cô độc bấy giờ của mình, vị thánh vịnh gia nhận thấy một sự gần gũi và một tinh yêu thần linh quá sâu đậm đến độ ông bấy giờ kêu lên bằng một lời tuyên xưng trọn vẹn tràn đầy niềm tin tưởng và hy vọng là: “Từ lúc mẹ con cưu mang con Chúa đã là Thiên Chúa của con” (câu 10b).

 

Lời cầu nguyện than van này giờ đây trở thành một lời thỉnh nguyện xót xa: “Xin đừng xa lìa con, vì bên con là rắc rối và chẳng còn gì cứu giúp” (câu 11). Cái gần kề duy nhật được vị thánh vịnh gia này nhận thấy – và là những gì làm ông kinh hãi - đó là thành phần thù địch của ông. Bởi thế, Thiên Chúa cần tỏ ra gần gũi và trợ giúp, vì thành phần thù địch của con người đang cầu nguyện bủa vây lấy ông, họ quyện chung quanh ông như những con bò đực mãnh liệt há hốc miệng ra gầm rống và nghiền nát ông ra từng mảnh (x câu 12-13). Nỗi đau thương biến đổi cái nhận định về mối nguy hiếm ấy, phóng đại nó lên. Thành phần đối phương của ông dường như không thể nào bị đánh bại; họ trở thành những con thú hung ác và nguy hiểm, trong lúc vị thánh vịnh gia lại như một con sâu bọ nhỏ xíu, bất lực và hoàn toàn bất khả tự vệ.

 

Thế nhưng, những hình ảnh này được vị thánh vịnh gia sử dụng cũng giúp cho việc làm sáng tỏ sự thật đó là khi con người trở nên hùng ác và tấn công anh em mình thì một điều gì đó giống như thú vật làm chủ nơi họ, và họ dường như mất đi hết mọi dáng vẻ làm người; bạo lực bao giờ cũng chất chứa những gì hoang thú, và chỉ duy việc can thiệp cứu độ của Thiên Chúa mới có thể phục hồi nhân tính cho con người mà thôi. Đối với vị thánh vịnh gia, vị đã trở thành đối tượng của thứ tấn công dữ tợn như thế, thì ông dường như không thể nào thoát thân và chết chóc chiếm đoạt ông: “Con tuôn ra như nước và tất cả xương cốt của con trở nên rụng rời […] nghị lực của con cạn khô như một mảnh gốm, và lưỡi của con dính vào cuống họng […] họ chia nhau áo xống của con, và chiếc áo trong của con thì họ bắt thăm” (câu 14-15,18). Qua những hình ảnh thể thảm chúng ta lại thấy nơi những trình thuật về cuộc khổ nạn của Chúa Kitô, một thân mình tan nát của người bị kết án được diễn tả cho thấy, cùng với cơn khát khôn nguôi hành hạ con người hấp hối, và cơn khát ấy được vang vọng nơi lời yêu cầu của Chúa Giêsu: “Tôi khát” (cf. John 19:28), sau hết đã lên đến tột đỉnh nơi cử chỉ cuối cùng của các kẻ hành xích, thành phần như đám lính ở dưới chân cây thập tự giá, chia nhau áo xống của nạn nhân này, một con người được nhìn lên như một kẻ đã chết (Matthew 27:35; Mark 15:24; Luke 23:34; John 19:23-24).

 

Thế rồi, một lần nữa chúng ta nghe thấy một tiếng kêu cứu giúp khẩn thiết: “Thế nhưng, Ôi Chúa, xin Chúa đừng cách xa con! Ôi Chúa là sự trợ giúp của con, xin mau đến hỗ trợ con […] Xin cứu lấy con” (câu 19,21a). Đó là một tiếng kêu mở ra các tầng trời, vì nó tuyên xưng một niềm tin và một nỗi vững chí vượt trên hết mọi ngờ vực, hết mọi tối tăm và hết mọi cảm nghiệm lẻ loi cô độc. Và tình trạng than van này được biến đổi; nó mở đường cho việc chúc tụng trong việc đón nhận ơn cứu độ: Ngài đã đáp lời con. Con sẽ loan tên Ngài cho anh em của con; con sẽ chúc tụng Ngài giữa đại hội” (câu 21c-22). Như thế, bài thánh vịnh này trở thành lời cảm tạ, thành bài đại thánh ca cuối cùng bao gồm toàn thể dân chúng là tín hữu của Chúa, là cộng đồng phụng vụ, là các thế hệ tương lai (câu 23-21). Chúa đã đến trợ giúp ông. Ngài đã cứu kẻ bần cùng và đã tỏ Dung Nhan nhân hậu của Ngài ra cho ông. Chết chóc và sự sống gặp nhau trong một mầu nhiệm bất khả tách biệt, và sự sống đã chiến thắng. Vị Thiên Chúa của ơn cứu độ đã tỏ mình là một Vị Chúa vô đối thủ, Đấng mà tất cả tận cùng trái đất sẽ ngợi khen, và là Đấng tất cả mọi gia đình chư dân sẽ cúi mình xuống tôn thờ. Đó là cuộc chiến thắng của đức tin, cuộc chiến thắng có thể biến chết chóc thành tặng ân sự sống – vực thẳm thương đau thành mạch nguồn hy vọng.

 

Anh chị em thân mến, bài thánh vịnh này đã đức chúng ta tới Núi Sọ, tới chân thập tự giá của Chúa Giêsu, để sống lại cuộc khổ nạn của Người cũng như để chia sẻ niềm vui sinh hoa kết trái của việc phục sinh. Chúng ta hãy để cho mình tràn đầy ánh sáng của mầu nhiệm vượt qua, thậm chí ngay trong những lúc dường như vắng bóng Thiên Chúa, ngay cả lúc Ngài thinh lặng, và như các môn đệ trên đường đi về làng Emmau, chúng ta hãy biết làm sao để nhận ra thực tại đích thật vượt trên tất cả những gì là bóng dáng bề ngoài, bằng việc nhận ra cách thức thăng hoa ngay trong nhục hèn và tràn đầy tỏ hiện của sự sống trong chết chóc, trong thập giá. Bởi vậy, bằng việc đặt tất cả niềm tin tưởng và hy vọng nơi Thiên Chúa là Cha, nơi hết mọi lắng lo chúng ta cũng mới có thể nguyện cầu cùng Ngài trong đức tin, và tiếng kêu cầu cứu giúp của chúng ta sẽ được biến thành một bài thánh ca chúc tụng. Xin cám ơn anh chị em.  

 

 

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, chuyển dịch theo tín liệu được Zenit phổ biến ngày 14/9/2011