|
|
Mẹ Hổ người Hoa làm rung chuyển
nước Mỹ
Bài V́
sao các bà mẹ người Hoa giỏi
thế?
(Why Chinese Mothers Are
Superior) đăng trên
bản điện tử Nhật báo Phố
Wall số ra ngày 8/1 năm nay
đă lập kỷ lục hơn 1 triệu
lượt người truy cập và 7743
lời b́nh luận đă lôi cuốn
các tờ báo lớn như Time, New
York Times... và các đại gia
truyền thông như NPR, NBC,
BBC vào cuộc. Bên kia Đại
Tây Dương và Thái B́nh Dương,
các tờ The Times, The Daily
Telegraph, The Guardian...
cùng hàng trăm báo đài Trung
Quốc, Hongkong, Đài Loan vào
cuộc, cùng hàng trăm ngh́n
cư dân mạng người Hoa trên
toàn thế giới phát biểu ư
kiến.
Bài báo nói trên giới thiệu
về cuốn sách Battle
Hymn of the Tiger Mother (Chiến
ca của Mẹ Hổ) dày 256
trang tiếng Anh này kể lại
chuyện dạy con trong một gia
đ́nh người Mỹ có mẹ gốc Hoa
và bố gốc Do Thái.
Tác giả bài báo và cuốn sách
là bà Amy Chua – c̣n gọi là
Mẹ Hổ người Hoa (Chinese
Tiger Mother) – thực sự đă
làm rung chuyển nước Mỹ, chủ
yếu v́ bà dám công khai
tŕnh bày cách dạy con độc
đáo có phần cực đoan của
ḿnh.
Amy Chua tự xưng là Mẹ Hổ có
thể v́ bà sinh năm Hổ (1962)
hoặc có thể v́ bà cho rằng
ḿnh đă dạy con như một Hổ
mẹ – nghiêm khắc đến tàn
nhẫn để chúng có thể sinh
tồn trong một xă hội cạnh
tranh quyết liệt không có
chỗ cho kẻ yếu hèn.
Cách dạy con ấy được một số
người ủng hộ, nhưng đa số
sửng sốt, kinh hăi. Một
người viết: Tôi không thể
tin bài báo này. Nhiều người
gọi bà là “yêu quái”, kết
tội bà “ngược đăi” con, là
một “mẫu người nguy hiểm”
cho xă hội...Trong hàng chục
ngh́n bức thư gửi về địa chỉ
Amy Chua, một số người c̣n
đe dọa tính mạng bà, khiến
bà phát hoảng và cảm thấy
rất khổ tâm. Đă mấy lần Amy
Chua xuất hiện trên đài, báo
thanh minh về bài viết ấy.
Ngay trong ngày đầu tiên
phát hành, Chiến ca của Mẹ
Hổ được xếp hạng bestseller
thứ 6 trên mạng Amazon. Trên
Facebook xuất hiện khoảng
100 ngh́n lời b́nh sách này.
|
|
Tiếng tăm Amy
Chua càng nổi hơn khi trang
b́a tạp chí TIME số cuối
tháng 1/2011 in h́nh ảnh
tượng trưng “Mẹ Hổ” cao lớn
đứng khoanh tay trước cô con
gái nhỏ bé tay cầm chiếc vĩ
cầm đang e sợ ngước nh́n mẹ;
chính giữa in ḍng chữ Sự
thật về các Mẹ Hổ (The Truth
About Tiger Moms) –
tên một bài viết dài trong
tạp chí này.
Khi Amy Chua sang Thụy Sĩ dự
Diễn đàn kinh tế thế giới
Davos (26-31/2011), các nhà
báo khắp thế giới bám riết
bà. Đài truyền h́nh Trung
ương Trung Quốc CCTV có phát
đi một đoạn băng video ngắn
phỏng vấn Amy Chua [1]. Bà
xuất hiện trước ống kính,
tươi cười thoải mái trả lời
bằng tiếng Anh, đại ư: Tôi
không phải là chuyên gia
giáo dục. Cuốn sách của tôi
chỉ là một bản hồi kư chuyện
gia đ́nh. Một tờ báo trích
dẫn vài đoạn trong sách của
tôi và đặt tên là
“V́ sao các bà mẹ người Hoa
trội hơn?” Tôi đọc
rồi và rất không thích cái
tên bài báo ấy. Mỗi gia đ́nh
có một cách dạy con riêng,
tôi không định nêu lên một
h́nh mẫu dạy con cho ai cả
...
Mẹ Hổ dạy con
Hai cô con gái của Amy Chua
là Sophia và Louisa, nay đă
18 và 15 tuổi, lớn lên trong
sự dạy dỗ nghiêm khắc hiếm
thấy, buộc phải răm rắp tuân
theo bản nội quy gia đ́nh do
bà mẹ áp đặt gồm 10 điều:
- Cấm qua đêm ở nơi không
phải nhà ḿnh;
- Cấm xem phim;
- Cấm tham gia biểu diễn văn
nghệ ở nhà trường;
- Không được oán trách v́
điều cấm ấy;
- Cấm xem truyền h́nh hoặc
chơi game máy tính;
- Không được tự chọn hoạt
động ngoại khóa (mà do mẹ
chọn);
- Điểm sát hạch, điểm thi
tất cả các môn học phải đạt
mức A (tức cao nhất);
- Trừ môn thể dục và sân
khấu ra, thành tích học tất
cả các môn khác đều phải
nhất lớp;
- Trừ dương cầm và vĩ cầm
ra, không được chơi bất cứ
nhạc cụ nào khác;
- Phải học dương cầm và vĩ
cầm.
Amy Chua viết: Các bạn
phương Tây của bà cho rằng
bắt con mỗi ngày tập đàn từ
30 phút đến 1 giờ là quá
nghiêm khắc rồi, thế nhưng
các bà mẹ người Hoa th́ bắt
con tập đàn liền 3 tiếng
đồng hồ. Người Hoa cho rằng
muốn yêu thích công việc ǵ
th́ hăy tập làm công việc ấy
thật nhiều; khi làm giỏi th́
sẽ thấy yêu thích việc đó.
Amy Chua kể: Bắt chước cha
mẹ ḿnh, bà thường hay mắng
con là “Đồ ăn hại” mỗi khi
chúng ương bướng. Trong một
bữa tiệc ở nhà người bạn,
Amy Chua từng mắng Sophia là
“garbage (đồ rác rưởi)” khi
con bé tỏ ra hỗn xược; một
bà khách người Mỹ nghe thế
đă mủi ḷng chảy nước mắt và
xin kiếu ra về. Sau đấy chủ
nhân bữa tiệc phải cố gắng
dàn xếp mối quan hệ giữa Amy
Chua với các thực khách để
họ ở lại tiếp tục dự tiệc.
Amy Chua cho rằng các phụ
huynh người Hoa khác người
phương Tây ở 3 điểm:
- Người phương Tây rất ngại
làm tổn thương ḷng tự tin,
tự trọng của con, cho nên
thường hay khen con quá
đáng, khi con bị điểm xấu
cũng vẫn khen, c̣n người Hoa
th́ mắng ngay và hỏi cho ra
nhẽ tại sao bị điểm xấu;
- Người Hoa cho rằng con cái
phải biết ơn cha mẹ về mọi
chuyện họ làm cho chúng, do
đó chúng phải nghe lời cha
mẹ, phải cố làm cho cha mẹ
tự hào v́ con;
- Cha mẹ người Hoa tin rằng
họ biết điều ǵ là tốt nhất
đối với con ḿnh, cho nên họ
không cần để ư tới yêu cầu
và thị hiếu của con mà cứ ép
buộc con làm theo ư họ, dù
chúng không thích.
Amy Chua kể: Hồi Lulu (tên
thân mật của Louisa) lên 7,
cháu phải tập piano bài Chú
lừa con lông trắng
của nhạc sĩ Pháp Jacques
Ibert. Bản nhạc rất hay
nhưng khó phối hợp hai tay,
con bé tập măi không được.
Nó chán nản tức giận bỏ cây
đàn, giậm chân th́nh thịch
không chịu tập. Tôi ra lệnh:
“Ngồi vào đàn ngay!” Lulu
căi: “Mẹ không được bắt con
làm thế.” Tôi bảo: “Ô hay,
mẹ bắt con phải làm thế
đấy!”
Sau khi ngồi vào đàn, con bé
phản ứng bằng cách bấm phím
loạn xạ rồi xé bản nhạc vứt
xuống đất. Tôi nhặt lên dán
lại rồi kẹp vào b́a ni lông,
như vậy nó không thể xé được
nữa. Rồi tôi kéo túi đồ chơi
của Lulu đến bên chiếc ô tô
và bảo nó: “Nếu ngày mai con
chưa tập được bài ấy th́ mẹ
sẽ đem chỗ đồ chơi này của
con cho các bạn khác hết.”
Con bé nói: “Mẹ đem cho hết
đi.” Thấy vậy tôi dọa: “Thế
th́ hôm nay con sẽ không
được ăn trưa, ăn tối... Con
sẽ không được tổ chức sinh
nhật, Lễ Giáng sinh này sẽ
không có quà...”
Thấy t́nh h́nh căng thẳng,
ông xă nhà tôi bèn kéo tôi
ra ngoài khuyên tôi chớ nên
mắng mỏ con bé. Tôi không
nghe mà c̣n cự lại: “Sophia
bằng tuổi này đă chơi được
bài nhạc ấy; cớ sao Lulu lại
không?” ....
Rốt cuộc tôi kèm Lulu tập
đàn cho tới bữa ăn tối. Suốt
thời gian ấy tôi không cho
cháu nghỉ một phút nào,
không cho uống nước, không
cho đi toa-lét. Pḥng tập
đàn như băi chiến trường.
Cuối cùng hai tay của Lulu
dường như đă phối hợp được
với nhau. Dấu hiệu thành
công đây rồi. Tôi thở dài
khoan khoái. Lulu cũng mỉm
cười. Cháu bảo: “Mẹ xem này,
chẳng có ǵ khó cả!” Sau khi
chơi thạo bản nhạc rồi, nó
c̣n muốn nán lại chơi thêm
vài lần.
Tối hôm ấy cháu được phép
ngủ chung với tôi. Hai mẹ
con ôm lấy nhau tưởng như
không bao giờ xa rời nữa.
Mấy tuần sau, Lulu biểu diễn
độc tấu bài Chú
lừa con lông trắng rất
thành công. Các vị phụ huynh
đến dự xúm lại chỗ tôi nức
nở khen: “Ôi, Louisa giỏi
quá!” Ông xă cũng khen tôi
măi...
|
Ba mẹ
con Amy Chua |
Sự thật đằng sau câu chuyện
Mẹ Hổ
Thực ra từ lâu phương Tây đă
quá biết về phương pháp giáo
dục truyền thống của phương
Đông – nghiêm khắc tới tàn
nhẫn, ép buộc chứ không tôn
trọng sự lựa chọn của học
sinh, đánh giá thành tích
học qua điểm số, coi trọng
thi cử, học thuộc ḷng, ghi
nhớ kiến thức có sẵn càng
nhiều càng tốt, ít chú trọng
sáng tạo, phản biện, tranh
luận với thầy, với sách ...Khi
dạy con, người châu Á không
cần nghĩ tới chuyện chúng có
vui sướng hay không mà chỉ
lo làm sao cho chúng học
giỏi, thi đỗ đại học, ra đời
sẽ có đời sống bảo đảm.
Phương Tây có phương pháp
giáo dục khác hẳn, cha mẹ
tôn trọng sự lựa chọn, sở
thích của con chứ không ép
buộc theo ư của cha mẹ. Đứa
trẻ phải tự lập từ nhỏ đến
lớn. Phương Tây tự hào về
truyền thống giáo dục của họ.
Trên Slate.com ngày 9/2, Ray
Fisman viết: Nếu Mary Gates
và Karen Zuckerberg là “Mẹ
Hổ” th́ họ không thể nào tán
thành con trai ḿnh bỏ học ở
ĐH Harvard để theo đuổi giấc
mơ lập công ty riêng, và do
đó chúng ta sẽ không có
Microsoft và Facebook.
V́ sao dư luận Mỹ phản ứng
gay gắt đến thế về cuốn
Chiến ca của Mẹ Hổ?
V́ tự ái chăng, khi Amy Chua
nói các mẹ người Hoa “siêu”
hơn các mẹ Âu Mỹ?
Trong mấy thế kỷ qua, văn
minh phương Tây lấn át,
thắng phương Đông, cả thế
giới đều ca ngợi nền giáo
dục phương Tây. Nhưng giờ
đây h́nh như gió đă đổi
chiều. Thống kê cho thấy
người gốc Á chỉ chiếm 4,5%
số dân Mỹ nhưng lại chiếm
12-16% tổng số thí sinh thi
đỗ đại học ở Mỹ và 20% sinh
viên các ĐH nhóm Ivy League;
và xu thế đó ngày một tăng.
Thành tích học tập của học
sinh châu Á ngày càng trội
hơn phương Tây. Cuộc thi
Chương tŕnh đánh giá học
sinh quốc tế (PISA) cuối năm
2010 cho thấy phương Đông
bắt đầu chiếm ưu thế rơ rệt.
Trong 34 nước và lănh thổ dự
thi, Trung Quốc tham gia lần
đầu tiên lại có thành tích
cao nhất, Mỹ đứng thứ 17.
Hàn Quốc, Hong Kong, Đài
Loan đều đạt thành tích cao
hàng đầu.
Nhiều năm qua, kinh tế Mỹ sa
sút trông thấy trong khi
kinh tế châu Á tăng trưởng
cao. Trung Quốc nhanh chóng
trở thành nền kinh tế lớn
thứ hai thế giới và sắp vượt
Mỹ. Giáo dục có vai tṛ ǵ
trong chuyện ấy? Người Mỹ
bắt đầu xem xét lại các
khiếm khuyết trong nền giáo
dục của ḿnh. Đây không phải
lần đầu tiên họ làm như vậy.
Năm 1957, Liên Xô phóng
thành công vệ tinh nhân tạo
Sputnik, cả nước Mỹ rung
chuông báo động: khoa học và
công nghệ Mỹ đang tụt hậu,
chủ yếu v́ giáo dục phổ
thông có vấn đề. Chưa đầy
một năm sau, Quốc hội Mỹ
thông qua Luật Giáo dục quốc
pḥng Nhà nước (National
Defense Education Act) đầu
tư hàng tỷ USD cho cải cách
giáo dục.
Thập niên 80, Nhật Bản trở
thành nền kinh tế lớn thứ 2
thế giới và bắt đầu “mua dần
nước Mỹ”. Tổng thống Reagan
quyết định tái cải tổ ngành
giáo dục. Hơn 400 chuyên
viên bỏ ra 4 năm nghiên cứu
đề xuất Dự án 2061 – Các
tiêu chuẩn tố chất khoa học
cho người Mỹ (Project 2061:
Benchmarks for Science
Literacy) nhằm mục tiêu đến
năm 2061, khi sao chổi
Halley trở lại Trái đất lần
thứ hai (lần đầu 1985), toàn
thể người Mỹ được hưởng giáo
dục đại học.
Mỹ đă thắng Liên Xô và Nhật
trong cả hai cuộc chạy đua
nói trên, nhưng lần này th́
sao? Khi đối thủ là một quốc
gia gồm 1,4 tỷ người Hoa
hừng hực khí thế muốn đ̣i
lại vai tṛ bá chủ địa cầu
thời nhà Đường xa xưa của
họ.
Có người ví, nếu năm 1957,
tiếng “Bíp” của Sputnik Liên
Xô báo động nền giáo dục Mỹ
đă tụt hậu, th́ giờ đây, khi
người khổng lồ Trung Quốc
sắp vượt Mỹ, khúc quân hành
Chiến ca của Mẹ Hổ
vang lên đang đánh thức
người Mỹ tỉnh dậy sau hơn
nửa thế kỷ say sưa với bao
nhiêu thành công đă đạt
được.
Chiến ca của Mẹ Hổ
được dư luận quan tâm v́ nó
dường như muốn gợi ư phương
Tây, nếu không để bị tụt
hậu, th́ nên tham khảo
phương pháp giáo dục của
phương Đông. Không phải ngẫu
nhiên mà tại Diễn đàn Kinh
tế thế giới DAVOS, nhà kinh
tế lừng danh Lawrence
Summers lại t́m gặp và tranh
luận với Amy Chua. Chắc hẳn
vị Bộ trưởng Tài chính dưới
thời Clinton, cố vấn kinh tế
của mấy đời Tổng thống Mỹ ấy
đă thấy rơ mối liên hệ giữa
kinh tế với giáo dục.
Tạp chí TIME có lư khi viết:
“Mẹ Hổ Trung Hoa đă chạm vào
nỗi đau của nước Mỹ, siêu
cường này đang lo thua Trung
Quốc và các quốc gia châu Á
trỗi dậy trong cuộc chạy đua
kinh tế ở thế kỷ XXI. Ng̣i
bút sắc bén của Amy Chua
khiến cho các bà mẹ phương
Tây bắt đầu tự hỏi: Phải
chăng chúng ta chính là kẻ
thua cuộc mà bà ấy nhắc tới?
Mẹ Hổ đang dạy lũ hổ con để
chúng thống trị thế giới;
c̣n thế hệ tương lai của
phương Tây bị cha mẹ bỏ mặc
không dạy dỗ, đang thiếu sự
chuẩn bị cho cuộc cạnh tranh
toàn cầu ác liệt ấy.
Theo
Nguyễn Hải Hoành
|
|
|
|