Đường hòa bình là đường của Giáo Hội

Category: Giáo Hội Hoàn Vũ

BY: VŨ VĂN AN

Tháng 10 tới, Đức Bênêđictô 16 sẽ tới Assisi gặp gỡ các vị đại diện các tôn giáo hoàn cầu và cả những người vô tín ngưỡng nữa để cổ vũ công lý và hòa bình. Cuộc gặp gỡ này mô phỏng hai cuộc gặp gỡ trước đây của Chân Phúc Giáo Hoàng Gioan Phalô II. Cả ba cuộc gặp gỡ đều gây chấn động nơi một số người Công Giáo. Có người còn đi xa hơn bằng cách tố cáo hai vị giáo hoàng này theo chủ nghĩa ba phải, chiết trung. Ít nhất cũng cho người ta cảm tưởng đạo nào cũng như nhau.

Đức Hồng Y William Levada, Tổng Trưởng Bộ Giáo Lý Đức Tin, ngày 6 tháng 7 vừa qua, lên tiếng giải thích rõ tại sao Đức Bênêđíctô XVI vẫn cứ theo đuổi cùng một sáng kiến ấy trong bối cảnh tranh cãi như vậy. Ngài cho rằng: “Đây không phải là vấn đề che dấu đức tin vì sự hợp nhất nông cạn, bề ngoài, nhưng tuyên xưng rằng Chúa Kitô là nền hòa bình của ta, và chính vì thế, con đường hòa bình cũng là con đường của Giáo Hội, như Đức Gioan Phaolô II và Thượng Phụ Đại Kết từng tuyên xưng .

Trong tuyên bố của mình, Đức Hồng Y Levada cho rằng ngài dựa vào các suy tư của Đức Hồng Y Ratzinger trước đây cũng như của Công Đồng Vatican II để giải thích ý hướng của biến cố Assisi. Theo ngài, “Vì ‘mọi người đều được mời gọi kết hợp với Chúa Kitô’ (Lumen Gentium, 3), nên Giáo Hội phải là men của sự kết hợp dành cho cả nhân loại này: không phải chỉ bằng cách công bố Lời Chúa, mà còn qua chứng tá sống của một đời kết hợp với Thiên Chúa nữa. Đó mới chính là con đường đích thực của hòa bình”.

Đàng khác, Đức Hồng Y Levada nói thêm: “Chủ đề ‘Người Hành Hương Chân Lý, Người Hành Hương Hòa Bình’, được chọn cho Ngày Assisi sắp tới, còn cho ta một động lực thứ hai: muốn hy vọng một cách thực tế cùng nhau xây dựng được hòa bình, điều cần là phải đặt chân lý thành tiêu chuẩn. Mối liên kết nguyên thủy giữa ethos và logos, nghĩa là giữa tôn giáo và lý trí, cuối cùng nằm ở chính trong Chúa Kitô, Ngôi Lời Thiên Chúa: chính vì thế, Kitô Giáo có khả năng phục hồi được mối liên kết này cho thế giới”. Ngài kết luận “Hòa bình mà không có chân lý là điều không thể có”. Ngược lại cũng thế “thái độ đối với hòa bình xác định ra tiêu chuẩn đích thực cho chân lý”

Đức Giao Phaolô II

Nhân dịp này, Đức Hồng Y Levada nhắc lại các đóng góp của Chân Phúc Gioan Phaolô II cho biến cố Assisi. Trong một cuộc phỏng vấn năm 1994, nhân nhắc lại cuộc gặp gỡ tại Assisi năm 1986, Đức Gioan Phaolô II cho rằng sau nhiều cuộc viếng thăm Cận Đông, ngài xác tín hơn bao giờ hết rằng Chúa Thánh Thần làm việc rất hữu hiệu ngay cả ở bên ngoài cơ chế hữu hình của Giáo Hội”. Tuy nhiên, ý thức được tính tế nhị của vấn đề, nên sau cuộc gặp gỡ này không bao lâu, tức ngày 7 tháng 12 năm 1990, trong Thông Điệp “Redemptor Hominis”, ngài dạy rằng Chúa Thánh Thần “hiển hiện một cách đặc biệt trong Giáo Hội và nơi các chi thể của Giáo Hội. Nhưng, sự hiện diện và hành động của Người có tính phổ quát, không bị giới hạn bởi không gian và thời gian”.

Đức Gioan Phaolô cũng nhắc tới Công Đồng Vatican II và cho rằng việc làm của Chúa Thánh Thần “trong trái tim mọi người nhờ ‘hạt giống Lời Chúa’ phải được tìm thấy trong sáng kiến nhân bản, trong đó, có các sáng kiến tôn giáo, và trong các cố gắng của nhân loại nhằm đạt tới chân, thiện và chính Thiên Chúa”, Đấng luôn chuẩn bị để ta “triển nở hoàn toàn trong Chúa Kitô” (số 28). Cũng trong thông điệp này, ngài không những tái khẳng định nhu cầu và sự khẩn trương phải công bố Tin Mừng của Chúa Giêsu, nhưng ngài còn cực lực chống đối “chủ nghĩa dửng dưng, mà đáng buồn thay, ngày nay đang thấy có nơi nhiều Kitô hữu. Nó đặt căn bản trên cái nhìn thần học sai lạc mà ta có thể coi là chủ nghĩa tương đối về tôn giáo. Chủ nghĩa này sẽ dẫn người ta tới niềm tin cho rằng ‘tôn giáo nào cũng đều tốt như nhau’” (số 36).

Đức Hồng Y Ratzinger

Theo Đức Hồng Y Levada, các suy tư thần học và mục vụ của Đức Hồng Y Joseph Ratzinger cũng đi theo chiều hướng trên. Ngay từ năm 1964, Đức HY Ratzinger đã bày tỏ ý định “cho người ta thấy rõ hơn vị trí của Kitô Giáo trong lịch sử các tôn giáo và do đó cố gắng tìm lại những phát biểu thần học với một ý nghĩa cụ thể và đặc thù về tính độc đáo và giá trị tuyệt đối của Kitô Giáo (J. Ratzinger, Faith,Truth and Tolerance: Christian Belief and World Religions, 19). Thánh Bộ Giáo Lý Đức Tin, dưới sự lãnh đạo của ngài, sẽ lặp lại chủ đề này một lần nữa trong tuyên ngôn "Dominus Iesus" về tính độc đáo và tính phổ quát của Chúa Giêsu Kitô và của Giáo Hội. Công bố ngày 6 tháng 8 năm 2000, tài liệu này không chỉ nhằm bác bỏ ý niệm về một cuộc chung sống tôn giáo trong đó các “niềm tin” khác nhau được thừa nhận là những con đường bổ túc cho con đường nền tảng là chính Chúa Giêsu Kitô (xem Ga 14:6). Một cách sâu sắc hơn, nó nhằm đặt căn bản tín lý cho một suy nghĩ về mối liên hệ giữa Kitô Giáo và các tôn giáo khác.

Vì mối liên hệ độc nhất của Người với Chúa Cha, Ngôi Lời Nhập Thể hoàn toàn độc đáo; công trình cứu rỗi của Chúa Giêsu Kitô được tiếp diễn trong Nhiệm Thể Người là Giáo Hội. Bởi thế, Giáo Hội cũng hoàn toàn có tính độc đáo, nhằm để cứu rỗi muôn người. Để thực hiện được công trình ấy, cả nơi các Kitô hữu lẫn không Kitô hữu, Chúa Cha đã luôn luôn và chỉ ban Thần Khí Chúa Kitô cho Giáo Hội, “nhiệm tích của cứu rỗi”: bởi thế, không có những con đường bổ túc cho nhiệm cục phổ quát của Chúa Con Nhập Thể, ngay cả nếu ở bên ngoài Giáo Hội của Chúa Kitô, người ta tìm thấy một số yếu tố của chân và thiện” (xem Nostra Aetate, 2; Ad Gentes, 9).

Ngày 24 tháng Giêng năm 2002, có cuộc gặp gỡ thứ hai tại Assisi. Vào dịp này, Đức Hồng Y Ratzinger thấy cần phải minh xác hơn ý nghĩa của nó. Việc minh xác này làm ngài trở thành người phát ngôn cho những ai tự tra vấn một cách nghiêm chỉnh về vấn đề này: “Việc này có thể thực hiện được không? Há đây không phải là trường hợp trong đó đa số người ta nhận được một ảo giác lầm lẫn về một sự liên kết mà trên thực tế không hề có? Há đó không phải là chủ nghĩa tương đối đang được cổ võ, một thứ ý kiến cho rằng chỉ có những dị biệt gần như tối hậu giữa các ‘tôn giáo’? Há tính nghiêm chỉnh của đức tin không vì thế mà yếu kém đi và cứ như thế, cuối cùng, chính Thiên Chúa cũng sẽ tách xa chúng ta? Há đó không phải là cảm nhận mạnh mẽ thấy mình bị cô đơn?” (Faith, Truth and Tolerance, 111).

Ở đây, đúng hơn, ta nên tự hỏi: Nếu ngài ý thức rõ các hiểu lầm có thể có trong cử chỉ của vị tiền nhiệm, thì tại sao Đức Bênêđíctô XVI lại cảm thấy cần phải đi hành hương Assisi để gặp gỡ các vị đại diện các tôn giáo khác để cổ vũ công lý và hòa bình trên thế giới?

Ta tìm được câu trả lời khi đọc lại hồi tưởng của Đức HY Ratzinger về cuộc gặp gỡ năm 2002. Một ngày sau cuộc gặp gỡ ấy, ngài nhớ tới một vị bận áo trắng, đã cao niên, đang ngồi với nhiều người khác trên chuyến xe lửa tới Assisi: “Những người đàn ông và đàn bà, mà thường ngày vốn giáp mặt nhau trong thù nghịch và xem ra chia rẽ nhau vì những rào cản không tài nào vượt qua được, đã chào đón Đức Giáo Hoàng, người, với sức lôi cuốn của nhân cách, của sự sâu sắc về đức tin, của lòng say mê đối với hoà bình và hòa giải, đã nhờ đặc sủng chức vụ của mình mà mang lại điều xem ra không thể nào đem lại được, đó chính là việc tụ họp các vị đại diện của Kitô Giáo đang chia rẽ và các vị đại diện các tôn giáo khác nhau thành cuộc hành hương cho hòa bình” (30Giorni, 1/2002).

Tôn giáo, thay vì làm người ta xa lánh việc xây dựng kinh thành trần thế, đã dấn thân sâu sắc vào cuộc xây dựng này. Đối với Kitô hữu chúng ta, điều này trước hết có nghĩa là phải khẩn cầu Thiên Chúa, rồi để tùy người khác toàn quyền tham dự với chúng ta trong công cuộc mưu tìm hòa bình và công lý trên thế giới, dù có nhiều khác biệt trong tư cách có tín ngưỡng hay không. Đức Hồng Y Ratzinger lúc ấy còn nói thêm rằng: “Nếu Kitô hữu chúng ta theo đuổi con đường hòa bình theo gương Thánh Phanxicô, ta không nên sợ bị mất bản sắc: vì chỉ khi đó, ta mới tìm thấy bản sắc mình” (Đã dẫn). Tóm lại, đây không phải là vấn đề che dấu đức tin vì sự hợp nhất nông cạn, bề ngoài, nhưng tuyên xưng rằng Chúa Kitô là nền hòa bình của ta, và chính vì thế, con đường hòa bình cũng là con đường của Giáo Hội, như Đức Gioan Phaolô II và Thượng Phụ Đại Kết từng tuyên xưng. Đức Hồng Y Ratzinger cũng nói rằng: “Bộ mặt của ‘Thiên Chúa hoà bình’ (Rm 15:33) đã trở nên hữu hình đối với chúng ta nơi Chúa Kitô” (Đã dẫn). Và nền hòa bình này là sự viên mãn không những được đề nghị mà còn đã được thông ban (xem Ga 20:19) và luôn được tiếp nhận bởi "Giáo Hội thánh thiện và tinh tuyền” (Eph. 5:27), đồng thời là hồng phúc và là một bổn phận để ta thách thức thế gian, một thế gian vốn là “kịch trường của lịch sử con người” (Vui Mừng và Hy Vọng, 2).