Mục Dụ Gia Đình

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL,

Biên soạn cho Chương Trình Phát Thanh Tin Mừng Sự Sống 559 Thứ Sáu 27/5/2011

Trong giáo triều dài thứ ba trong lịch sử của mình, dài 26 năm rưỡi, ngoài linh mục và giới trẻ là hai thành phần được vị giáo hoàng triết gia nhân bản Gioan Phaolô II đặc biệt ưu tiên chăm sóc mục vụ, còn có cả những ai sống đời hôn nhân gia đình nữa. Thật vậy, vào chính ngày 13/5/1981, cách đây 30 năm, ngày ngài bị ám sát chết hụt ở Quảng trường Thánh Phêrô, ngài đã chính thức thành lập hai cơ cấu mới trong Giáo Hội để lo việc mục vụ cho lãnh vực hôn nhân gia đình này, một môi trường nhân bản được ngài cảm thấy càng ngày càng trở nên nguy hiểm hơn bao giờ hết trước cuộc khủng bố tấn công của mãnh lực văn hóa sự chết. Hai cơ cấu này đó là Hội Đồng Tòa Thánh về Gia Đình và Giáo Hoàng Học Viện nghiên cứu về Hôn Nhân Gia Đình. 

Đức Thánh Cha Biển Đức XVI đã nhắc lại việc thành lập hai cơ cấu này ở ngay đầu bài huấn từ ngày 13/5/2011 ngài ngỏ cùng thành phần phục vụ thuộc Giáo Hoàng Học Viện nghiên cứu về Hôn Nhân Gia Đình ở Đại Học Tòa Thánh Latêranô này như sau:

"Hôm nay tôi hân hoan gặp gỡ anh chị em, sau ít ngày phong chân phước cho Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II, vị 30 năm trước, như chúng ta đã biết, đã muốn thành lập cả Hội Đồng Giáo Hoàng đặc trách về Gia Đình lẫn giáo hoàng học viện của anh chị em; hai cơ cấu cho thấy ngài mãnh liệt xác tín là chừng nào về tầm quan trọng quyết liệt của gia đình đối với Giáo Hội cũng như đối với xã hội".

Chưa hết, đối với ưu tiên mục vụ liên quan tới lãnh vực hôn nhân gia đình này, vị giáo hoàng hăng say rao giảng "phúc âm sự sống" và cương quyết bênh vực "văn hóa sự sống" của chúng ta là tân chân phước Gioan Phaolô II này còn thành lập Cuộc Hội Ngộ Thế Giới Các Gia Đình từ năm 1994, năm về gia đình được Liên Hiệp Quốc tổ chức, nhưng lại chính là năm gia đình bị khủng bố tấn công hơn bao giờ hết ở Hội Nghị Cairô Ai Cập về Dân Số, mà nếu không có vị giáo hoàng thiên định này hết mình can thiệp bằng mọi cách và mọi giá, các gia đình trên thế giới đã bị quyền lực của văn hóa sự chết ăn tươi nuốt sống bằng chính sách toàn cầu hóa phá thai, một âm mưu thâm độc đã được chính quyền Clinton Mỹ quốc bấy giờ nhiệt liệt ủng hộ cùng tài trợ và theo đó được các nhóm kế hoạch hóa gia đình hung hăng vận động hợp thức hóa để buộc các nước trên thế giới, nhất là các nước nghèo và nhận việc trợ của Mỹ, phải triệt để áp dụng.  

Thế là biến cố Cuộc Hội Ngộ Thế Giới Các Gia Đình của Giáo Hội hoàn vũ bắt đầu vào thời điểm 8-9/10/1994 ở Rôma, với đề tài "Cuộc Hội Ngộ Thế Giới thứ nhất được Đức Gioan Phaolô II kêu gọi trong Năm Gia Đình". Sau đó, cứ 3 năm một lần lại tái diễn Cuộc Hội Ngộ Thế Giới Các Gia Đình. Đó là lý do, cho tới nay biến cố của Giáo Hội hoàn vũ về hôn nhân gia đình này đã tuần tự diễn tiến ở các nơi khác nhau trên thế giới như sau: Lần thứ hai: vào thời điểm 4-5/10/1997 ở Rio de Janerio (Ba Tây), với chủ đề "Gia Đình: tặng ân và dấn thân, niềm hy vọng của nhân loại"; lần thứ ba: vào những ngày 14-15/10/2000 ở Rôma, với chủ đề "Con cái là mùa xuân của gia đình và xã hội"; lần thứ tư: vào thời khoảng 25-26/1/2003 ở Manila (Phi Luật Tân), với chủ đề "Gia Đình Kitô giáo: Tin mừng cho ngàn năm thứ ba"; lần thứ năm: vào thời điểm 8-9/7/2006 ở Valencia (Tây Ban Nha), với chủ đề "Việc truyền đạt đức tin trong gia đình"; lần thứ sáu: vào những ngày 14-18/1/2009 ở Mexico City Mễ Tây Cơ, với chủ đề "Gia đình là thày dạy về các giá trị nhân bản và Kitô giáo"; lần thứ bảy: vào thời khoảng 30/5 đến 2/6/2012 ở Milan Ý quốc, với chủ đề "Gia đình: làm việc và nghỉ ngơi".

Ngoài ra, trong Năm Gia Đình được Đức Thánh Cha Gioan Phaolô tổ chức cho và trong Giáo Hội hoàn vũ nhân năm về gia đình của Liên Hiệp Quốc 1994, đầu năm, ngài gửi một Bức Thư cho các gia đình vào Lễ Đức Mẹ Dâng Con mùng 2/2/1994 và cuối năm ngài gửi thêm một Bức Thư cho thành phần con cái vào ngày 13/12/1994. Tiếp tục chiều hướng bênh vực đời sống hôn nhân gia đình trước cuộc khủng bố tấn công của quyền lực văn hóa sự chết, vào năm sau đó, năm 1995, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đã gửi một Bức Thư cho nữ giới vào ngày 29/6/1995, vì năm 1995 này Liên Hiệp Quốc muốn giành riêng cho nữ giới và tổ chức Hội Nghị Bắc Kinh ở Trung quốc về nữ giới, một biến cố toàn cầu cho thấy quyền lực văn hóa sự chết nhất định không chịu buông tha những gì họ bất thành trong năm gia đình 1994 tại Hội Nghị Cairô về dân số, ở chỗ, lợi dụng hội nghị về nữ giới ở Bắc Kinh trong năm 1995 ngay sau năm về gia đình 1994, các nhóm pro choice trên thế giới lại nối vòng tay lớn hung hăng tranh đấu cho quyền lợi của nữ giới đối với thân thể của họ, liên quan tới vấn đề phá thai.

Về mục vụ gia đình, không thể nào không nói đến những giáo huấn chính thức liên quan tới một số  văn kiện quan trọng sau đây của chung Giáo Hội dưới triều Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II: trước hết, đối nội, là Tông Huấn "Familiaris Consortio - Tình Nghĩa Gia Đình", ban hành ngày 22/11/1981, một văn kiện về vai trò của gia đình Kitô giáo trong thế giới tân tiến, một văn kiện đúc kết Thượng Nghị Giám Mục Thế Giới thường lệ lần thứ V diễn ra vào thời khoảng 26/9 đến 25/10/1980, một thượng nghị giám mục thế giới đầu tiên của giáo triều Đức Gioan Phaolô II bàn về chủ đề "Gia Đình Kitô giáo", một vấn đề cho thấy ngài lưu tâm đến gia đình ngay từ đầu giáo triều của mình; sau đó, đối ngoại, là Bản Hiến Chương về Các Quyền Lợi của Gia Đình ngày 22/10/1983 được Tòa Thánh gửi chung đến tất cả mọi người, mọi cơ cấu tổ chức cùng hết mọi thẩm quyền trên thế giới còn quan tâm tới sứ vụ của gia đình trong thế giới ngày nay. Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II lưu tâm và ưu tiên ngay từ đầu mục vụ gia đình chẳng những qua Thượng Nghị Giám Mục Thế Giới đầu tiên trong giáo triều của ngài như thế, mà còn qua loạt bài giáo lý của ngài về nhân bản nữa.

Thật vậy, theo gương của vị tiền nhiệm Gioan Phaolô I trong việc lợi dụng các buổi triều kiến chung - general audience vào Thứ Tư hằng tuần để dạy giáo lý, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II cũng đã liên tục dạy giáo lý cho con cái mình suốt 26 năm rưỡi trời về đủ mọi lãnh vực thần học, thánh mẫu, giáo hội và tu đức, nhưng mở đầu về nhân bản, vì ngài đã dùng 5 năm trời (1979-1984) để khai triển đề tài “tình yêu con người theo ý định của Thiên Chúa”. Đề tài này có thể được chia ra làm ba phần, phần nhất được bắt đầu bằng một loạt 23 bài giáo lý về sự hiệp nhất nguyên thủy giữa người nam và người nữ theo sách Khởi Nguyên, trong khoảng thời gian từ ngày 5-9-1979 đến ngày 2-4-1980. Sau đó chuyển sang phần hai với 41 bài giáo lý về cái phúc của những ai có lòng trong sạch theo bài giảng trên núi và thư thánh Phaolô, vào thời khoảng từ ngày 16-4-1980 đến ngày 6-5-1981. Cuối cùng phần ba đã được bắt đầu với 50 bài về thần học hôn nhân và độc thân theo ý nghĩa phục sinh của thân xác, thời khoảng từ ngày 11-11-1981 đến ngày 4-7-1984. Loạt bài giáo lý về tài “tình yêu con người theo ý định của Thiên Chúa” cuối cùng được kết thúc bằng 12 bài, thời khoảng từ ngày 11-7 đến 21-11-1984, về việc ôn lại Thông Điệp “Sự Sống Con Người” của Đức Thánh Phaolô VI. Tất cả tổng số bài giáo lý về hôn nhân gia đình liên quan tới thần học về thân xác này của ngài là 136 bài.

Sau đây, chúng ta cần đi sâu vào chính nội dung giáo huấn của ngài về hôn nhân gia đình, để nhờ đó thành phần sống Mầu Nhiệm Cao Cả liên quan tới Chúa Kitô và Giáo Hội chúng ta có thể trở thành một cộng đồng yêu thương và sự sống nhờ đó trở thành một Giáo Hội Tại Gia, một Giáo Hội Thu Nhỏ. Trước hết, chúng ta hãy cố gắng thấm thía một đoạn tiêu biểu trong Thư Gửi Các Gia Đình của ngài ngày 2/2/1994 liên quan tới Mầu Nhiệm Cao Cả làm nên cốt lõi của đời sống hôn nhân. Sau nữa, chúng ta cần ôn lại huấn dụ của ngài muốn nhắn nhủ chung các gia đình và riêng các đôi phối ngẫu nhân ngày giành cho các gia đình trong Đại Năm Thánh 2000 là ngày 15/10. Và sau hết chúng ta cùng với ngài chúng ta cầu cho các gia đình, một kinh nguyện được chính ngài soạn cho Cuộc Hội Ngộ Thế Giới Các Gia Đình lần IV ở Manila Phi Luật Tân năm 2003.

Hôn Nhân Gia Đình: Mầu Nhiệm Cao Cả

(Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II: Thư Gửi Các Gia Đình ngày 2/2 trong Năm Gia Đình 1994, đoạn 19)

Thánh Phaolô sử dụng một cụm từ ngắn gọn để ám chỉ về đời sống gia đình: đó là một “mầu nhiệm cao cả” (Eph 5:32). Những gì ngài viết trong Bức Thư gửi cho Kitô hữu Êphêsô này về “mầu nhiệm cao cả”, mặc dù được sâu xa bắt nguồn từ Sách Khởi Nguyên cũng như từ toàn thể truyền thống Cựu Ước, song lại tiêu biểu cho một đường lối mới được thể hiện sau đó nơi Giáo Huấn của Giáo Hội.

Giáo Hội tuyên xưng rằng Hôn Nhân, một Bí Tích của mối giao ước giữa người chồng và người vợ, là một “mầu nhiệm cao cả”, vì nó thể hiện tình yêu phu thê của Chúa Kitô đối với Giáo Hội. Thánh Phaolô viết: “Hỡi những người chồng, hãy yêu thương vợ của mình, như Chúa Kitô đã yêu thương Giáo Hội và hiến mình cho Giáo Hội, để Người thánh hóa Giáo Hội, thanh tẩy Giáo Hội bằng nước rửa của lời nói” (Eph 5:25-26). Thánh Tông Đồ ở đây đang nói về Phép Rửa là những gì đã được ngài nói dài trong Bức Thư gửi cho Kitô hữu Rôma, bức thư ngài trình bày phép rửa này như là việc thông phần vào cuộc tử nạn của Chúa Kitô để được chia sẻ với sự sống của Người (x Rm 6:3-4). Nơi Bí Tích này, người tín hữu được hạ sinh như là một con người mới, vì Phép Rửa có quyền năng thông ban sự sống mới, sự sống của chính Thiên Chúa. Mầu nhiệm của vị Thiên Chúa Làm Người, một cách nào đó, được thu gọn vào biến cố Phép Rửa. Như Thánh Irenaeus về sau nói, cùng với nhiều vị Giáo Phụ khác của Giáo Hội ở cả Đông phương lẫn Tây phương, là “Chúa Giêsu Kitô, Chúa của chúng ta, Con Thiên Chúa, đã trở nên con của loài người để loài người được trở nên con Thiên Chúa”.

Như thế, vị Phu Quân cũng chính là Vị Thiên Chúa làm người. Trong Cựu Ước, Giavê xuất hiện như Vị Phu Quân của Yến Duyên là dân được tuyển chọn – một vị Phu Quân vừa luyến ái vừa nghiêm khắc, vừa ghen tương vừa trung tín. Những lúc phản bội, đào ngũ và thờ ngẫu tượng của Yến Duyên, những lúc được các vị Tiên Tri diễn tả bằng những từ ngữ mãnh liệt và khích động, cũng không bao giờ có thể làm tắt lịm tình yêu được Vị Thiên Chúa Hôn Phu “yêu thương đến cùng” (x Jn 13:1).

Việc xác nhận và hoàn trọn mối liên hệ phu thê giữa Thiên Chúa và dân của Ngài được hiện thực nơi Chúa Kitô, trong Tân Ước. Chúa Kitô bảo đảm với chúng ta rằng Vị Hôn Phu này ở với chúng ta (x Mt 9:15). Người ở với tất cả chúng ta; Người ở với Giáo Hội. Giáo Hội trở thành một Hôn Thê, vị Hôn Thê của Chúa Kitô. Vị Hôn Thê được Bức Thư gửi Kitô hữu Êphêsô nói tới này hiện diện ở nơi mỗi một con người được rửa tội và như là một hôn thê trình diện trước Vị Hôn Phu của mình. “Chúa Kitô đã yêu thương Giáo Hội và đã hiến mình cho Giáo Hội…, để Người thấy được một Giáo Hội vinh quang, vô tì tích hay dấu vết hoặc bất cứ điều gì như thế, hầu Giáo Hội trở nên thánh hảo vẹn tuyền” (Eph 5:25-27). Tình yêu Vị Hôn Phu “đã yêu thương” Giáo Hội “cho đến cùng” tiếp tục canh tân tình trạng thánh đức của Giáo Hội nơi các vị thánh của Giáo Hội, cho dù Giáo Hội vẫn là Giáo Hội của thành phần tội nhân. Ngay cả thành phần tội nhân, “thành phần thu thuế và gái điếm”, cũng được kêu gọi nên thánh, như chính Chúa Kitô khẳng định trong Phúc Âm (x Mt 21:31). Tất cả đều được kêu gọi để trở nên một Giáo Hội vinh quang, thánh hảo và vẹn tuyền. Chúa phán: “Hãy thánh hảo vì Ta thánh hảo” (Lev 11:44; x 1Pt 1:16).

Đó là ý nghĩa sâu xa nhất của “mầu nhiệm cao cả” này, một ý nghĩa nội tại của tặng ân bí tích trong Giáo Hội, một ý nghĩa sâu xa nhất của Phép Rửa và Thánh Thể. Những bí tích này là hoa trái của tình yêu Vị Hôn Phu đã yêu thương chúng ta đến cùng, một tình yêu tiếp tục lan tỏa và ban phát để con người được thông dự vào sự sống siêu nhiên hơn nữa.

Sau khi nói “hỡi những người chồng, hãy yêu thương vợ mình” (Eph 5:25), Thánh Phaolô còn nhấn mạnh thêm rằng: “Chồng phải yêu thương vợ thậm chí như chính thân thể mình. Ai yêu thương vợ là yêu thương bản thân mình. Vì không ai từng ghét xác thịt của mình cả, song nuôi dưỡng và chăm sóc nó, như Chúa Kitô đối với Giáo Hội, vì chúng ta là chi thể của thân mình Người” (Eph 5:28-30). Rồi Thánh Nhân thúc giục các đôi phối ngẫu bằng những lời lẽ như sau: “Hãy nhường nhịn nhau vì lòng tôn kính Chúa Kitô” (Eph 5:21).

Thật sự đây là một thứ trình bày mới mẻ về sự thật bất biến liên quan tới đời sống hôn nhân gia đình theo chiều hướng của Tân Ước. Chúa Kitô đã mạc khải sự thật này trong Phúc Âm bằng việc Người hiện diện ở Cana xứ Galilêa, bằng hy tế Thập Giá và các Bí Tích của Giáo Hội Người. Nhờ thế, thành phần làm chồng làm vợ khám phá thấy nơi Chúa Kitô cái điểm tựa cho tình yêu phu thê của họ. Khi nói Chúa Kitô là Vị Hôn Phu của Giáo Hội, Thánh Phaolô sử dụng kiểu so sánh tình yêu phu thê là những gì đã được đề cập tới ở Sách Khởi Nguyên: “Người nam lìa bỏ cha mẹ mình mà gắn bó với vợ mình, và cả hai trở thành một xác thịt” (Gen 2:24). Đó là “mầu nhiệm cao cả” của một tình yêu hằng hữu đã từng hiện diện nơi việc tạo thành, được tỏ hiện nơi Đức Kitô và được ký thác cho Giáo Hội. Thánh Phaolô lập lại rằng: “Mầu nhiệm này là một mầu nhiệm sâu xa, tôi đang muốn nói đến Chúa Kitô và Giáo Hội” (Eph 5:32). Bởi thế, Giáo Hội không thể nào được hiểu như là Nhiệm Thể của Chúa Kitô, như là dấu hiệu của việc con người Giao Ước với Thiên Chúa trong Chúa Kitô, hay như bí tích cứu độ phổ quát, trừ khi chúng ta nhớ rằng “mầu nhiệm cao cả” này có liên quan tới việc tạo dựng nên con người có nam có nữ, cũng như tới ơn gọi của cả hai trong việc yêu thương phu thê, trong vai trò làm cha và vai trò làm mẹ. “Mầu nhiệm cao cả” này, đó là Giáo Hội và nhân loại trong Chúa Kitô, không hiện hữu một cách tách biệt đối với “mầu nhiệm cao cả” được thể hiện nơi “một xác thịt” (x Gen 2:24; Eph 5:31-32), tức là nơi thực tại của đời sống hôn nhân gia đình.

Chính gia đình là mầu nhiệm cao cả của Thiên Chúa. Là “giáo hội tại gia”, gia đình là hôn thê của Chúa Kitô. Giáo Hội hoàn vũ, và hết mọi Giáo Hội riêng trong Giáo Hội hoàn vũ, được tỏ hiện một cách trực tiếp nhất như là hôn thê của Chúa Kitô nơi “giáo hội tại gia” cũng như nơi cảm nghiệm yêu thương của giáo hội tại gia này: cảm nghiệm của tình yêu phu thê, tình yêu cha mẹ, tình yêu huynh đệ, tình yêu của một cộng đồng bao gồm những con người và các thế hệ. Chúng ta có thể nghĩ rằng tình yêu của con người thiếu được hay chăng Vị Hôn Phu này và tình yêu mà Người đã yêu thương chúng ta trước cho đến cùng? Chỉ khi nào những người làm chồng và làm vợ tham phần vào tình yêu ấy cũng như vào “mầu nhiệm cao cả” ấy, họ mới có thể yêu thương “đến cùng” mà thôi. Trừ khi họ thông dự vào tình yêu ấy, bằng không họ sẽ không biết yêu thương “cho đến cùng” là gì, và chẳng biết quan trọng là chừng nào những đòi hỏi của tình yêu này. Và như thế thì rất ư là nguy hiểm đối với họ.

Giáo huấn của Bức Thư gửi Kitô hữu Êphêsô khiến chúng ta lấy làm bỡ ngỡ lạ lùng trước tính cách sâu xa của nó cũng như trước thẩm quyền giảng dạy về đạo lý của nó. Nói đến hôn nhân, và gián tiếp đến gia đình, như là một “mầu nhiệm cao cả” liên quan tới Chúa Kitô và Giáo Hội, Thánh Phaolô đã tái khẳng định những gì ngài đã nói trước đó với thành phần làm chồng rằng: “Mỗi người trong anh em hãy yêu thương vợ mình như chính mình”. Ngài nói tiếp: “Và người vợ hãy tôn kính chồng của mình” (Eph 5:33). Tôn kính, vị người vợ yêu thương và biết rằng mình đã được yêu thương. Chính vì tình yêu thương này mà vợ chồng mới trở nên tặng ân cho nhau. Yêu thương bao gồm việc nhận biết phẩm vị riêng tư của người khác, và tính cách chuyên nhất đặc thù của mình hay của vợ. Thật vậy, mỗi một con người phối ngẫu, là con người, theo ý muốn của Thiên Chúa, trong tất cả mọi tạo sinh trên trái đất này, sống cho mình. Tuy nhiên, mỗi người trong họ, bằng tác hành ý thức và hữu trách, tự hiến bản thân mình cho nhau và cho con cái được Chúa ban. Vấn đề ở đây là Thánh Phaolô tiếp tục những lời huấn dụ của ngài bằng cách làm âm vang điều răn thứ tư: “Hỡi con cái, hãy vâng lời cha mẹ của mình trong Chúa, vì đó là điều chân thực. ‘Hãy tôn kính cha mẹ’ (đây là giới răn thứ nhất được kèm theo lời hứa là), ‘để các người sống an lành và để các người sống lâu dài trên trái đất này’. Hỡi những người làm cha, đừng quở trách con cái mình khiến chúng tức giận, nhưng hãy dạy bảo chúng theo kỷ cương và lời Chúa dẫn dắt” (Eph 6:1-4). Vậy Thánh Tông Đồ thấy nơi giới răn thứ bốn này việc hoàn toàn dấn thân của niềm tương kính giữa vợ và chồng, giữa cha mẹ và con cái, và ngài nhận thấy nơi mối tương kính này cái nguyên tắc bền vững của gia đình.

Cái tổng luận to tát vĩ đại của Thánh Phaolô liên quan tới “mầu nhiệm cao cả” này, ở một nghĩa nào đó, hiện lên như là một thứ summa hay tổng lược giáo huấn về Thiên Chúa và loài người, một mầu nhiệm cao cả được Chúa Kitô hoàn trọn. Tiếc thay, tư tưởng Tây phương, theo đà phát triển của chủ nghĩa duy lý tân tiến, dần dần đã xa vời với giáo huấn ấy. Nhà triết gia nêu lên nguyên tắc “Cogito, ergo sum – tôi nghĩ tưởng nên tôi hiện hữu” cũng cống hiến cho quan niệm tân tiến về con người tính cách lưỡng diện đặc thù chuyên biệt của nó. Nó là một mẫu thức duy lý trong việc gây ra nơi con người cái hoàn toàn tương phản giữa tinh thần và thân xác, giữa thân xác và tinh thần. Thế nhưng, con người là một ngôi vị duy nhất với cả thân xác và tinh thần của họ. Thân xác không bao giờ được biến thành thuần chất thể: nó là một thân thể được tinh thần hóa, như tinh thần của con người thật là gắn bó với thân xác mà họ có thể được diễn tả như là một tinh thần nhập thể. Nguồn kiến thức dồi dào nhất về thân thể là Lời hóa thành nhục thể. Chúa Kitô đã tỏ cho con người biết được bản thân họ. Ở một nghĩa nào đó, câu phát biểu này của Công Đồng Chung Vaticanô II là câu trả lời đã được Giáo Hội mong đợi từ lâu để cống hiến cho chủ nghĩa duy lý tân tiến vậy.

Câu trả lời này có một tầm vóc rất quan trọng để hiểu biết gia đình, nhất là trước bối cảnh của nền văn minh ngày nay, một nền văn minh, như đã nói, dường như ở rất nhiều trường hợp đã buông xuôi nỗ lực trở thành một “nền văn minh yêu thương”. Thời đại tân tiến này đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc hiểu biết cả thế giới vật chất lẫn tâm lý con người, thế nhưng, đối với chiều kích sâu xa nhất, chiều kích siêu hình học của mình thì con người đương thời vẫn còn là một hữu thể vô tri về bản thân mình rất nhiều. Bởi thế, gia đình vẫn còn là một thực tại mù mờ vô thức. Kết quả của tình trạng ly gián khỏi “mầu nhiệm cao cả” được Thánh Tông Đồ nói tới là thế.

Việc tách lìa tinh thần và thân xác nơi con người đã dẫn đến một khuynh hướng càng ngày càng gia tăng trong việc coi thân thể của con người, không theo những thể loại đặc biệt giống như Thiên Chúa của nó, mà là dựa trên căn bản nó giống với tất cả những thân thể khác có mặt trong thế giới thiên nhiên này, những thân xác được con người sử dụng như loại vật thể nguyên chất trong việc cố gắng sản xuất ra các thứ vật dụng để hưởng dùng. Thế nhưng ai cũng có thể nhận ra ngay những hiểm nguy khổng lồ là chứng nào đang thập thò ở đằng sau việc áp dụng cái qui tắc ấy cho con người. Khi thân thể của con người, được coi như tách biệt khỏi tinh thần và tâm tưởng, bị sử dụng như một vật thể nguyên chất giống như thân thể của các con thú vật – và điều này thực sự đang xẩy ra nơi việc thí nghiệm các phôi thai và bào thai chẳng hạn – chúng ta sẽ không thể nào tránh được tình trạng tiến đến chỗ bị thảm bại một cách kinh hoàng về đạo lý.

Trong cùng một quan điểm về nhân loại học tương tự, gia đình của nhân loại đang phải đối diện với cái thách đố của một chủ nghĩa nhị nguyên mới, một chủ nghĩa mà thân thể và tinh thần trở thành hoàn toàn đối nghịch nhau; thân xác không lãnh nhận sự sống từ tinh thần, và tinh thần không cống hiến sự sống cho thân xác. Bởi thế mà con người đang không còn sống như là một ngôi vị và là một chủ thể. Bất kể bất cứ ý hướng nào hay những lời công bố nào nghịch lại chăng nữa, con người cũng đang trở thành thuần vật thể. Thứ văn hóa tân nhị nguyên thuyết này đã dẫn đến chỗ, chẳng hạn, coi tính dục của con người như là một lãnh vực để mạo dụng và khai thác hơn là theo chiều hướng của cái ngỡ ngàng ban đầu khiến Adong ngay từ khởi nguyên của cuộc tạo dựng đã kêu lên trước Evà rằng: “Cuối cùng thì đây là xương bởi xương tôi và thịt bởi thịt tôi” (Gen 2:23). Nỗi ngỡ ngàng tương tự ấy đã được âm vang nơi những lời của Bài Ca Solomon: “Em đã chiếm đoạt trái tim anh rồi, hỡi em ơi, hôn thê ơi, em đã chiếm đoạt trái tim anh bằng ánh mắt của em” (Song 4:9). Một số những tư tưởng tân tiến đã trở nên xa cách biết bao đối với kiến thức sâu xa về nam tính và nữ tính ở trong Mạc Khải Thần Linh! Mạc Khải dẫn chúng ta đến chỗ nhận thức nơi tính dục của con người một kho tàng cân xứng với con người, thành phần tìm thấy thực sự viên trọn nơi gia đình, cũng là thành phần có thể tỏ hiện ơn gọi sâu xa của mình nơi việc giữ mình đồng trinh cũng như cuộc sống độc thân vì Vương Quốc của Thiên Chúa.

Chủ nghĩa duy lý tân tiến không chấp nhận mầu nhiệm. Nó không chấp nhận mầu nhiệm về con người có nam có nữ, hay nó cũng không muốn công nhận rằng sự thật trọn vẹn về con người đã được tỏ hiện nơi Chúa Giêsu Kitô. Đặc biệt là nó không chấp nhận “mầu nhiệm cao cả” được công bố trong Bức Thư gửi Kitô hữu Êphêsô, song hoàn toàn chống lại mầu nhiệm cao cả này. Nó có thể nhìn nhận một cách rõ ràng, liên quan tới loại thần thánh mơ hồ, sự có thể hay thậm chí nhu cầu cần phải có một Hữu Thể tối cao hay thần linh, nhưng nó mạnh mẽ loại trừ ý tưởng về một vị Thiên Chúa làm người để cứu độ con người. Đối với duy lý thuyết, không thể nào tưởng tượng nổi Thiên Chúa lại cần phải là Đấng Cứu Chuộc, Ngài lại càng không phải là “Vị Hôn Phu”, là nguồn mạch nguyên thủy và đặc thù của tình yêu con người giữa các cặp phu thê. Duy lý thuyết cống hiến một cách nhìn hoàn toàn khác hẳn trong việc nhìn ngắm việc tạo thành cũng như ý nghĩa của việc con người hiện hữu. Thế nhưng, một khi con người bắt đầu không còn nhìn thấy một vị Thiên Chúa yêu thương mình nữa, một vị Thiên Chúa kêu gọi con người nơi Đức Kitô để sống trong Ngài và sống với Ngài, và một khi gia đình không còn khả năng để tham dự vào “mầu nhiệm cao cả”, thì nó còn lại những gì nếu không phải chỉ còn duy chiều kích tạm thời của cuộc sống hay sao? Cuộc sống trần gian không còn là gì khác ngoài một chuỗi tranh đấu để hiện hữu, một cuộc kiếm tìm chiếm đoạt vô vọng, và là một cuộc chiếm đoạt tiền tài trước hết mọi sự.

Những căn gốc sâu xa của “mầu nhiệm cao cả”, một bí tích của yêu thương và sự sống được mở màn ở Cuộc Tạo Dựng và Cứu Chuộc, và là một bí tích có Chúa Kitô là Vị Hôn Phu như một bảo đảm tối hậu của mình, đã bị mất đi theo cách nhìn tân tiến về sự vật. “Mầu nhiệm cao cả” đang bị đe dọa nơi chúng ta và chung quanh chúng ta. Chớ gì việc Giáo Hội cử hành Năm Gia Đình này là một cơ hội hiệu nghiệm cho những cặp vợ chồng tái nhận thức mầu nhiệm ấy và tái quyết tâm sống mầu nhiệm ấy một cách mạnh mẽ, can đảm và nhiệt tình.

Hôn Nhân Gia Đình: Giáo Hội Tại Gia

(Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II nhắn nhủ chung các gia đình và riêng các đôi phối ngẫu nhân ngày giành cho các gia đình trong Đại Năm Thánh 2000 là ngày 15/10)

Anh chị em đến đây không phải với tư cách cá nhân mà là với tư cách gia đình. Anh chị em từ khắp nơi trên thế giới đến Rôma, mang theo niềm xác tín sâu xa về vấn đề gia đình là tặng ân cao cả của Thiên Chúa, một tặng ân tiên nguyên được đánh dấu bằng phép lành của Người” (đoạn 1.2).

“Phép lành tiên nguyên này được gắn liền với chính dự án của Thiên Chúa... ‘Con người lẻ loi một mình không tốt; Ta sẽ tạo nên cho con người một trợ nhân xứng hợp với con người’ (Gen 2:18). Như thế là tác giả sách thánh của Sáng Thế Ký đã cho thấy cái đòi hỏi nền tảng làm nên mối hiệp nhất nam nữ trong hôn nhân, cũng như mối hiệp nhất nơi đời sống gia đình phát xuất từ mối hiệp nhất nam nữ. Nó là một đòi hỏi của mối hiệp thông. Con người không được dựng nên để sống le loi cô độc một mình; họ mang nơi chính bản thân mình một ơn gọi giao hữu được bắt nguồn từ bản tính linh thiêng của họ. Vì ơn gọi này, họ mới lớn lên tới mức sống liên kết với nhau, khi hoàn toàn nhận thức được chính mình bằng cách duy nhất là ‘chân tình trao tặng bản thân’ (Hiến Chế Vui Mừng Và Hy Vọng, số 24)” (đoạn 2.1).

“Đối với con người, những mối giao hữu thuần túy về phận vụ vẫn chưa đủ. Họ cần có cả những mối giao hữu liên cá vị nữa, những mối giao hữu phong phú sâu xa trong nội tâm, vô tư và hy sinh tự hiến. Căn bản nhất trong những mối giao hữu liên cá vị này là mối giao hữu hiện diện nơi gia đình giữa vợ chồng với nhau, cũng như giữa họ và con cái của họ. Toàn thể cơ cấu bao rộng nơi những mối giao hữu của loài người đều được phát xuất từ cũng như được tái sinh một cách ý thức từ mối giao hữu làm cho con người nam nữ nhận ra rằng, họ được dựng nên cho nhau và đã đi đến quyết định kết hợp đời sống riêng tư của mình thành một dự án của đời sống: ‘Thế nên người nam đã lìa bỏ cha mẹ mình mà gắn bó với vợ của mình, và cả hai đã trở nên một xác thịt duy nhất’ (Gen 2:24)” (đoạn 2.2).

“Một xác thịt duy nhất! Làm sao các con lại có thể không thấy được cái mãnh lực của lời diễn tả này? Chữ ‘xác thịt’ theo thánh kinh không phải chỉ có ý nghĩa về bản chất thể lý của con người, mà còn là toàn thể con người có thể xác và tinh thần của họ nữa. Cái mà đôi phôi ngẫu đạt được không phải chỉ là việc kết hợp thân thể với nhau mà là một mối hiệp nhất thực sự nơi ngôi vị của họ với nhau. Một mối hiệp nhất sâu xa đến nỗi làm cho họ, một cách nào đó, đã trở thành một hình ảnh trong lịch sử loài người phản ánh cho thấy ‘cái Chúng Ta’ nơi Ba Ngôi Vị thần linh (xem Thư gửi Các Gia Đình, 8)” (đoạn 3.1).

“... Trong hôn nhân theo bí tích, đôi phối ngẫu – như những cặp trẻ trung Cha sắp sửa chúc lành cho đang làm đây – dấn thân để nói lên với nhau cũng như để chứng tỏ cho thế giới thấy tình yêu mãnh liệt bất khả phân ly Chúa Kitô dành cho Giáo Hội. Đó là một ‘mầu nhiệm cao cả’ theo nhận định của Thánh Phaolô Tông Đồ (x Eph 5:32)” (đoạn 4.3).

“’Xin Chúa là nguồn mạch sự sống chúc lành cho các người!’ (đáp ca). Phúc lành của Thiên Chúa ngay từ đầu không phải chỉ ban cho việc hiệp thông hôn nhân mà thôi, còn cho cả việc họ quảng đại đảm nhận trách nhiệm hướng đến sự sống nữa. Con cái thực sự là ‘mùa xuân của gia đình và xã hội’, như khẩu hiệu của Cuộc Mừng Kỷ Niệm của các con nói lên. Chính nơi con cái mà hôn nhân nở hoa, ở chỗ chúng làm thăng hóa tất cả mối hiệp thông của sự sống (‘totius vitae consortium’: Giáo Luật khoản 1055.1), một mối hiệp thông làm cho vợ chồng nên ‘một xác thịt duy nhất’; điều này thực sự là như thế đối với cả con cái được sinh ra từ mối giao thân tự nhiên của đôi phối ngẫu lẫn những đứa con được họ nhận làm con nuôi. Con cái không phải là ‘đồ phụ tùng’ đối với dự án của cuộc sống hôn nhân. Chúng không phải là một thứ ‘chọn lựa tùy ý’ mà là một ‘tặng ân cao cả’ (Hiến Chế Vui Mừng và Hy Vọng, 50), được ghi dấu ngay nơi chính cơ cấu của việc hiệp nhất vợ chồng... Như thế, trong việc sống hợp với lời của Thiên Chúa, gia đình trở nên một học đường dạy làm người và tình đoàn kết chân thực” (đoạn 5).

“Cả cha mẹ lẫn con cái đều được kêu gọi để thực hiện công việc này, thế nhưng, như Cha đã viết trong Năm Gia Đình 1994 thì ‘Cái chúng tôi của cha mẹ, của vợ chồng, phát triển thành cái chúng tôi của gia đình, một thứ chúng tôi được ghép vào những thế hệ tiền thân và hướng tới chỗ lan rộng’...” (đoạn 6.1).

“Các gia đình Kitô hữu rất thân mến... Chớ gì gia đình của anh chị em tiếp tục lớn lên như là một ‘giáo hội tại gia’, bằng việc hằng ngày anh chị em dâng lời chúc tụng Thiên Chúa, cũng như bằng việc anh chị em làm tràn lan giòng tình yêu thương đầy phúc đức và tái sinh ra trên khắp xã hội loài người” (đoạn 7.1).

Kinh Cầu Cho Gia Đình

(Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II viết kinh nguyện cầu cho các gia đình này nhân Cuộc Hội Ngộ Thế Giới Các Gia Đình lần IV ở Manila Phi Luật Tân năm 2003)

Lạy Chúa là Thiên Chúa, là Đấng mà mọi gia đình trên trời dưới đất có được tên gọi.

Lạy Cha, Cha là Tình Yêu và là Sự Sống./ Qua Con của Cha là Đức Giêsu Kitô được hạ sinh bởi một người nữ,/ Và nhờ Thánh Thần là suối nguồn đức ái thần linh,/ Xin ban cho hết mọi gia đình trên trái đất này/ được trở thành Đền thờ của sự sống và yêu thương/ Cho từng thế hệ kế tiếp.

Xin Cha ban ơn hướng dẫn tâm tưởng và hành động/ Của những người chồng người vợ/ Vì thiện ích của gia đình họ cũng như cho tất cả mọi gia đình trên thế giới này.

Xin ban cho giới trẻ được tìm thấy trong gia đình/ Nơi nương tựa vững chắc cho phẩm vị con người của họ/ Cũng như cho việc họ tăng trưởng trong chân lý và yêu thương.

Xin ban cho tình yêu,/ Được ơn bí tích hôn phối kiên cường/ Trở nên mãnh liệt hơn tất cả mọi yếu hèn và thử thách/ Mà gia đình của chúng con đôi khi phải trải qua.

Nhờ việc chuyển cầu của Thánh Gia Nazarét,/ Xin ban cho Giáo Hội được thành đạt trong việc thi hành/ Sứ vụ toàn cầu của mình nơi gia đình/ Và qua gia đình.

Nhờ Đức Kitô Chúa chúng con,/ Đấng là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống/ Muôn thuở muôn đời./ Amen