Trịnh Công Sơn:
 

Thư t́nh gửi một người




 
Ngày 1/4/2011, đúng mười năm sau ngày nhạc sĩ Trịnh Công Sơn rời cơi tạm để rong chơi chốn vĩnh hằng, bà Dao Ánh – người t́nh đầu tiên – một trong những người t́nh đă măi măi bất tử bằng những ca khúc của ông cho công bố hơn 300 bức thư t́nh của Trịnh Công Sơn gửi cho bà.

Trịnh Công Sơn đă nói tiếng yêu em bằng ngôn ngữ thật đẹp, là bản chúc thư ca ngợi t́nh yêu, là thân phận, là những dằn vặt triền miên về kiếp người. Người ta nói nghệ thuật là đời sống riêng biệt, hiếm hoi. Trong trường hợp này, dường như t́nh yêu đă làm nên những cảm xúc để từ đó ra đời những t́nh khúc huyền thoại để lại cho cuộc đời. Xin cảm ơn bà Dao Ánh và gia đ́nh cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đă cho phép Giai phẩm xuân Tân Măo Sài G̣n Tiếp Thị lần đầu tiên công bố những di bút rất riêng tư này.
 

 
Dao Ánh lần trở lại năm 1998. Ảnh: TLGĐ
Dao Ánh lần trở lại năm 1998. Ảnh: TLGĐ


Sau gần nửa thế kỷ, hơn ba trăm bức thư t́nh mới được chủ nhân của nó tiết lộ, hé mở phần sâu thẳm trong trái tim một nhạc sĩ tài hoa, gắn với một thời đoạn khai sinh những ca khúc bất hủ về t́nh yêu và thân phận...

25 tuổi, tốt nghiệp trường Sư phạm Quy Nhơn, Trịnh Công Sơn đă chọn B’lao, một thị trấn chênh vênh giữa những tầng mây để sống như một kẻ ẩn dật, ôm theo mối t́nh si với người con gái xứ Huế mang tên Dao Ánh.

Bức thư đầu tiên anh gửi ngày 17/9/1964, với những lời mở đầu như một tiếng reo vui “Dao Ánh, Dao Ánh, Dao Ánh…”. Nét chữ của anh hồi ấy nắn nót như những nốt nhạc: “Anh cảm ơn Ánh ngh́n lần đă yêu thích thiên-đàng-sương-mù của anh. Anh sẽ cố gắng yêu thích lấy nó đến bao giờ không thể. Ở đây có cái tự do của con người mỗi ngày chỉ thấy ḿnh và trời đất…”.

B’lao bỗng hiển hiện thật rơ nét với h́nh ảnh một người đàn ông mơ mộng trầm tư ngày ngày chỉ có một niềm vui duy nhất là ra bưu cục đón nhận những bức thư. Anh viết về những ngày dài hoang vu, những buổi sáng thức dậy trong im lặng, những buổi tối trăng non… Anh gọi tên Dao Ánh không biết bao nhiêu lần trong thinh không… Anh dệt lên trong tâm tưởng một h́nh ảnh thật trinh nguyên, một Dao Ánh với “mái tóc thật dài, với tâm hồn lá non và tiếng cười hồn nhiên như một buổi sáng mùa xuân…”. Bắt gặp đâu đó trong những cuộc hẹn ḥ bất thành của anh là những giận hờn, trách cứ như biết bao người đàn ông khác trong t́nh yêu. Nhưng trách cứ của anh sao mà dịu dàng, sao mà ngọt ngào, yêu thương.

 
Thủ bút Trịnh Công Sơn.
 


Những kỷ niệm đẹp nhất giữa hai người đă trở thành cái cớ cho những suy tư về thân phận, về chiến tranh, về t́nh yêu của Trịnh Công Sơn tuôn trào. Hay có lẽ cái khoảng cách vời vợi giữa một t́nh yêu quá mộng mị đă giúp anh soi rọi một cách trầm tĩnh nhất vào cái hố thẳm của riêng ḿnh, để gọi tên những cảm xúc cho Phúc âm buồn, Tuổi đá buồn, Lời buồn thánh, Như cánh vạc bay, Chiều một ḿnh qua phố… Dao Ánh c̣n giữ lại nguyên vẹn bản viết tay đầu tiên của Mưa hồng, Tuổi đá buồn với lời đề tặng “bản của Ánh đó”. Suốt cả mùa hè năm 1965, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn lơ lửng giữa sự sống và cái chết, với những cơn hôn mê trước giấc ngủ của một kẻ tuyệt vọng cùng cực. Những ca khúc phản chiến, kêu gọi hoà b́nh rúng động ḷng người đă ra đời chính trong thời điểm này, như Ca dao mẹ, Lại gần với nhau, Người con gái Việt Nam da vàng... Những ca khúc tranh đấu quyết liệt để giành lại quyền sống, để được làm người.


 
 


Trịnh Công Sơn dạy tại B’lao chỉ ba năm, từ 1964 đến 1967, ba năm đều đặn với hơn ba trăm bức thư t́nh. Quả thật anh là người viết thư t́nh lăng mạn nhất của thời đại. Bức thư đầu tiên anh nói lời cảm ơn, và bức thư chia tay cuối cùng, anh cũng nói lời cảm ơn. Mỗi lá thư của anh như một đoản văn đầy chất thi ca, chứa đựng tâm trạng lo âu, dằn vặt triền miên về kiếp người, ḷng tin vào những điều tốt đẹp đang dần mất đi trong cơi nhân gian. Đây thực sự là mảng văn chương ấn tượng trong cuộc đời nghệ thuật của Trịnh Công Sơn, bên cạnh gia tài đồ sộ về âm nhạc của anh.

Năm 1993, Dao Ánh đă trở lại Việt Nam, và gặp lại Trịnh Công Sơn. Xin trả nợ người đă được anh viết liền một mạch vào đêm mùng ba tết năm ấy. Dưới bản nhạc anh viết tặng Dao Ánh là một tiếng thở dài đau nhói: “Nỗi buồn xin lỗi bàn tay/Tấm thân hiu quạnh ngồi say một ḿnh…” Dao Ánh đă ly dị chồng ngay sau cuộc hội ngộ buồn bă này.

 
Thủ bút Trịnh Công Sơn.
Thủ bút Trịnh Công Sơn.


Những lời cuối cùng anh viết cho Dao Ánh là những ngày anh nằm trên giường bệnh. Anh không thể cầm bút được, nên phải đọc cho người bạn Sâm Thương viết giùm ḿnh, và gửi qua email. Vẫn là những lời an ủi thật dịu dàng: “Ánh cố gắng t́m được những niềm vui nhỏ nhắn trong cuộc sống b́nh thường là quư giá lắm rồi. Chúc Ánh một cái tết thú vị dù chỉ một ḿnh hay với người khác…”.

Hơn bốn mươi năm đă qua, bao tao loạn, thăng trầm, chiến tranh liên miên, rồi lấy chồng, sang Mỹ... vậy mà Dao Ánh vẫn cất giữ nguyên vẹn những bức thư t́nh, những chiếc phong b́, kể cả từng chiếc lá dă quỳ anh ép trong thư, cả những giọt nến anh đốt lên để viết tên chị... Nhưng có một điều ít ai biết, là lúc đó Ngô Vũ Dao Ánh, em gái của Ngô Vũ Bích Diễm (nhân vật của Diễm xưa), chỉ mới… mười lăm tuổi
.


 
 


Không ít người thắc mắc tại sao đến giờ này, Dao Ánh mới chịu công bố những bức thư t́nh. Chính chị đă phải trải qua những ngày dài đắn đo, nên mười năm sau ngày mất của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, chúng ta mới được chiêm ngưỡng nó. Trong thư gửi Trịnh Vĩnh Trinh, em gái Trịnh Công Sơn, Dao Ánh viết: “Hăy nghĩ về anh Sơn không phải chỉ để dành riêng cho một con người, một gia đ́nh, một thành phần cụ thể nào cả… Dù cho ḿnh có yêu thương anh Sơn thế nào đi nữa th́ anh đă là một vĩ nhân rồi, và theo hướng nh́n đó anh đă là của tất cả mọi người. Dao Ánh đă tập nghĩ cho ḿnh như thế, để có thể giao phó tập thơ này cho gia đ́nh xuất bản, như một món quà để lại cho thế hệ đời sau và văn chương Việt Nam…”.
 
 
 
 

 
Bà Dao Ánh chụp chung cùng gia đ́nh nhạc sĩ trong đêm nhạc Trịnh Công Sơn ở Vũng Tàu năm 2008. Ảnh: Nguyệt Vy
Bà Dao Ánh chụp chung cùng gia đ́nh nhạc sĩ trong đêm nhạc Trịnh Công Sơn ở Vũng Tàu năm 2008. Ảnh: Nguyệt Vy


Nhà thơ Nguyễn Duy, người được gia đ́nh Trịnh Công Sơn tin cậy giao phó việc biên tập và xuất bản tác phẩm Thư t́nh gửi một người, thổ lộ: “Đọc hết ba trăm hai mươi bức thư t́nh, tôi gần như choáng váng. Cảm ơn những người t́nh như Dao Ánh đă biết ǵn giữ t́nh yêu của anh Sơn trong bốn mươi sáu năm qua, tức là gần nửa thế kỷ. Dao Ánh vừa là một t́nh yêu rất cụ thể, đồng thời là một t́nh yêu biểu tượng. Một t́nh yêu cụ thể đă chấm dứt, nhưng biểu tượng t́nh yêu th́ bất tử với thời gian…”.

 
B’lao, Ngày 25/Mars/1967

Bây giờ đă quá khuya, chương tŕnh chuyên đề về t́nh yêu c̣n để lại một vị đắng rất mỏng. Mọi người cũng đă ngủ từ lâu và anh cũng phải quyết định một lần cho Ánh lẫn cho anh. Một quyết định thật khó khăn và chẳng ai trong cuộc dám dứt khoát với chính ḿnh. Quyết định nào cũng có sự khổ sở của nó. Anh cam đành là kẻ bội bạc để mở ra cho Ánh sự ngạt thở bấy lâu trong đó người này hay kẻ kia đă cố gắng đóng cho trọn vai tṛ của ḿnh. Cho đến phút này anh vẫn cảm thấy chỉ riêng ḿnh anh đă sống thật hồn nhiên trong t́nh yêu đă qua.

“Chúng ḿnh chấm dứt t́nh yêu đó ở đây”

Hăy xem mọi lầm lỗi đều ở anh cả và sau quyết định này là một lối ngỏ thênh thang trên đó Ánh hăy đi vào những phiêu lưu mới đừng ăn năn, đừng băn khoăn ǵ cả. Tất cả đă rơ như một khoảng trắng. Cũng đành vậy thôi.


 
Bà Ngô Vũ Dao Ánh lần trở lại mười năm sau. Ảnh: Nguyệt Vy
Bà Ngô Vũ Dao Ánh lần trở lại mười năm sau. Ảnh: Nguyệt Vy


 
Anh đă nh́n t́nh yêu ở một độ cao nhất của thuỷ triều. Quyết định như không thuộc về anh. Anh xin cảm ơn bốn năm ṛng ră nâng niu t́nh yêu đó. Cũng xin cảm ơn những buổi đợi chờ thật dịu dàng không bao giờ c̣n có được. Để vĩnh biệt nhau trong t́nh yêu đó anh chỉ muốn khuyên Ánh, trong tương lai hăy tự tin hơn và bớt suy tính.

Anh đă bất lực không cứu văn ǵ được cho t́nh yêu của ḿnh. Thêm một lần đánh mất và thất lạc những vàng son.

Đă viết quá dài ngoài ư muốn nhưng nói một lần mà cho tất cả về sau.

Cầu mong thật nhiều b́nh an cho Ánh và đời đời hạnh phúc trong những dự tính mới ở tương lai.


Thân yêu


Trịnh Công Sơn