HOA BIỂN -  MÔ H̀NH ĐOẠT GIẢI NHẤT TƯỢNG ĐÀI THUYỀN NHÂN TỴ NẠN TẠI NA UY
 
* ĐINH LÂM THANH *
 
Những công tŕnh nghệ thuật dưới h́nh thức tượng đài được hầu hết quốc gia dựng lên ở đại lộ, công viên, bùng binh hoặc ở các vị trí quan trọng của thành phố cũng như thủ đô... nhằm để vinh danh các bậc danh nhân, vĩ nhân, anh hùng dân tộc hay ghi dấu những chứng tích lịch sử trọng đại. H́nh thức tượng đài có thể tạm chia thành ba nhóm : Nhận vật, chứng tích lịch sử và tượng đài biểu tượng. 
 
Cộng đồng người Việt Tỵ Nạn chúng ta tại các xứ Tự Do là những tập thể nhỏ (ngoại trừ khu vực Little Saigon, Nam Cali) giữa ḷng người địa phương, nhưng từ nhiều năm qua đă thành công trong việc dựng được nhiều tượng đài nhằm đánh dấu biến cố lịch sử trọng đại của những người bỏ chế độ cộng sản để đi t́m tự do. Đến giờ nầy các tượng đài lịch sử có thể t́m thấy qua nhiều tác phẩm nghệ thuật như TT Ngô Đ́nh Diệm (Thụy Sĩ), Vượt Biên, Người Lính VNCH (Mỹ), Tàu Vượt Biên v…v…(Úc, Pháp và các quốc gia thuộc khối Châu-Âu) là những chứng tích giải thích việc đi t́m tự do của người Tỵ Nạn cũng như vinh danh người lính đă một thời bảo vệ Quê Hương...Ngoài ra c̣n phải đề cập đến nhiều tượng đài biểu tượng – ví dụ như Mẹ Bồng Con tại thành phố Buissy Saint Georges, Pháp - do cộng đồng tại đây dựng lên nhằm ghi dấu một cuộc đổi đời đồng thời bày tỏ ân t́nh đối với Chính Quyền cũng như người Pháp địa phương...
 
Bài viết hôm nay nhằm giới thiệu Mô H́nh Đoạt Giải Nhất và Chương Tŕnh Xây Dựng Tượng Đài Thuyền Nhân Tỵ Nạn tại Na-Uy.
 
Trước hết, xin tŕnh bày qua về cộng đồng người Việt tại Na–Uy : Là một cộng đồng tỵ nạn nhỏ gồm một số đầu tiên đến từ năm 1975 và những người sau nầy được tiếp nhận đến cuối năm 2004 v́ lư do nhân đạo. Trải qua 35 năm, con số người Việt trên Vương quốc Na-uy lên đến 19.726 người (Sở Thống kê Na-uy, SSB 2009), trong đó 90% đă có quốc tịch Na-uy.
Tuy nhân số ít nhưng tinh thần đoàn kết và sinh hoạt cộng đồng có thể nói cộng đồng người Việt Tỵ Nạn Na-Uy đă vượt qua nhiều nơi khác với những thành quả đạt được.
 
1. Hoat động chính trị : Na-Uy là một Vương Quốc đất rộng nhưng ít dân, tất cả mọi người đều người hưởng được một đời sống từ tinh thần đến vật chất rất cao, có thể nói đứng vào hàng đầu thế giới. Với các nguồn lợi thiên nhiên sẵn có cũng như thành quả tốt đẹp kinh tế, cộng thêm một chính quyền tài đức và thanh liêm, người Na-Uy được hưởng tất cả mọi quyền lợi mà họ đă đóng góp xây dựng quốc gia nầy qua bổn phận. Na-Uy vừa lập liên hệ ngoại giao với Việt gian cộng sản qua cấp đại sứ và kể từ ngày đó, việc tranh đấu của cộng đồng người Việt Tỵ Nạn bắt đầu gặp nhiều khó khăn khi có sự xuất hiện ồ ạt của du sinh Việt cộng, công an ch́m nổi đội lốt ngoại giao, bọn nằm vùng, c̣ mồi đang chạy theo ăn bám với ṭa đại sứ. Tuy vậy tinh thần chống cộng của người Việt Tỵ nạn ngày càng lên cao mặc dù âm mưu và hành động phá hoại của Hà Nội càng gia tăng theo thời gian. Thành công của cộng đồng người Việt tỵ nạn là những cuộc biểu t́nh lớn tại thủ đô Oslo nhằm vạch trần chế độ khốn nạn, cộng sản là một bọn thảo khấu chỉ giỏi nghề cướp bóc, tham nhũng và bán nước cho kẻ thù Tàu cộng. Một điều thành công quan trọng của cộng đồng người Việt Tỵ Nạn Na-Uy là cộng đồng đă tạo được những liên hệ mật thiết với chính quyền cũng như gây được cảm t́nh sâu đậm với người dân địa phương. Mặc dù Na–Uy thiết lập ngoại giao với Việt cộng, nhưng đối với chính quyền cũng như dân chúng Na Uy, thuyền nhân vượt biển vẫn là những công dân trân quư của họ sau 35 năm chung sống với nhau.
 
2. Hoạt động cộng đồng : Na–Uy là một Vương Quốc đất rộng, người Việt Tỵ Nạn định cư rải rác tại các thành phố cách nhau hàng trăm cây số. Tuy vậy tổ chức cộng đồng vẫn chặt chẽ với các hội đoàn khác nhau và tất cả đều đứng chung dưới một màu cờ duy nhất : Vàng Ba Sọc Đỏ trong mọi sinh hoạt. Một điều quan trọng, lănh đạo cộng đồng là thành phần trẻ, lớn lên, tốt nghiệp và thành công trong môi trường hành chánh, chính trị từ địa phương cho đến trung ương, do đó, cộng đồng người Việt Tỵ nạn dễ dàng hội nhập, gây được t́nh cảm và đạt được niềm tin của Chính phủ cũng như người địa phương. Một cộng đồng với sinh hoạt thường xuyên và đều đặn là một yếu tố tối cần thiết để  hâm nóng tinh thần tranh đấu của mọi người. Không cần ra nhiều tuyên cáo, phản đối dưới nhiều h́nh thức mà nên làm những việc thiết thực, như vậy mới có cơ hội ngồi lại với nhau để hoạch định mọi việc nhằm đối phó với t́nh thế cấp bách hoặc thảo ra chương tŕnh cho thích hợp với thời gian cần thiết trong những ngày sắp tới (một người trong cộng đồng người Việt Tỵ Nạn Na–Uy đă trả lời câu hỏi của người viết).
 
3. Xây dựng tượng đài và mướn dài hạn hội trường : Nói đến hoạt động của cộng đồng Người Việt Tỵ Nạn Na–Uy, theo tôi, đề cập đến hai việc lớn sau đây cũng đủ chứng minh một phần nào : Trong thời gian ở Oslo người viết đă có dịp t́m hiểu việc xây dựng tượng đài cũng như hội trường của cộng đồng người Việt Tỵ Nạn Na–Uy.
 
3a. Chính quyền Na–Uy cho phép dựng tượng đài trong khu vực Bygdoy, vấn đề tài chánh từ A đến Z đều do cộng đồng đóng góp. Đây là công tŕnh lớn đ̣i hỏi một ngân sách thật lớn, nhưng khi nh́n vào danh sách những người đóng góp, người viết không khỏi ngạc nhiên, gần như toàn bộ người Việt Tỵ Nạn tại Na-Uy đều tích cực tham gia, có người đă đóng góp qua nhiều đợt. Theo danh sách, có nhiều vị ủng hộ những số tiền gần như trọn cả tháng lương của họ, điều nầy không thể chối căi tinh thần tích cực của của những người Việt Tỵ Nạn tại Na-Uy.
 
3b. Ngoài ra để có nơi hội họp, hoạt động….cộng đồng người Việt Tỵ Nạn đă mướn dài hạn một hội trường lớn ngay tại Oslo rồi mỗi người tự đóng góp từng cái bàn, chiếc ghế cho đến dụng cụ ánh sáng, hệ thống truyền thông…để hội trường có đầy đủ phương tiện hoạt động. Đó là những việc làm thật khó nhưng cộng đồng người Việt Tỵ Nạn Na-Uy đă hoàn tất một cách tốt đẹp, h́nh ảnh nầy đáng được các cộng đồng trên thế giới noi theo.
 
Ủy Ban Xây Dựng Tượng Đài và Cuộc Tuyển Chọn Mô H́nh :
 
V́ UBXDTĐ không có khả năng và tŕnh độ tuyển chọn một mô h́nh xứng đáng (lời của UBXDTĐ) nên việc thành lập một Ban Giám Khảo là tối cần thiết. Ban Giám Khảo được Hội Điêu Khắc tại Na Uy h́nh thành theo nguyên tắc pháp lư gồm 5 người qua đánh giá có tŕnh độ hiểu biết về đất nước và con người Việt Nam, về nghệ thuật điêu khắc, về môi trường và địa điểm thích hợp đối với khu vực Bygdøy. Ban Giám Khảo gồm: bà Sofie Persvik (về phía Oslo Kommune, nhiệm vụ nhận món quà của Cộng đồng Việt tỵ nạn), bà Elisabeth Koren (về phía Sjøfartsmuseum, nhận và đặt Tượng Đài tại địa điểm có sẵn), bà Marit Krogh và ông Hans Martin Ooien (về phía Hội Điêu Khắc Na Uy, trách nhiệm về tính nghệ thuật của mô h́nh), ông Nguyễn Minh Tuấn (về phía Cộng đồng người Việt tỵ nạn, nh́n về khía cạnh người Việt Nam). V́ tính trong sáng của việc chấm điểm, trong 5 vị này không có ai thuộc UBXDTĐ.
 
Các Mô H́nh Được Đưa Đến/Gởi Đến Cuộc Thi :
 
Gồm tất cả có 16 mô h́nh : Cánh Buồm Tự Do/ Frihetseil, Sóng Bồi/ Bølgen Bringer, Cuộc Vượt Biển Táo Bạo/ Dristig Ferd Mot Friheten, Giấc Mơ/ Drømmen, Nơi Nghỉ Ngơi/ Et Sted For Gode Tanker, Tự Do/ Freedom, Cầu Tầu/ Frihetens Sti, Tái Hợp/ Gjensyn, Hy Vọng/ Håp, Trái Đất Và Con Người/ Jordkloden Og Mennesket, Hoa Sen/ Lotus, Em Bé Việt Nam/ Vietnamesisk Jente, Nhắc Nhở/ Påminnelse, Ánh Sáng Trong Bóng Tối/ Lux in obscuri, Hoa Biển/ Sjøblomst. Các mô h́nh gồm có các điêu khắc gia Na Uy, Việt Nam và sắc dân khác.
Sau khi công bố kết quả tác giả của 1 mô h́nh xin giữ kín mô h́nh của họ. Ban Giám Khảo đă chấp thuận nên chúng tôi không đăng mô h́nh nay.
 
Giải Chung Kết :
 
Trong khi Ban Giám Khảo tuyển chọn và chấm giải các mô h́nh, th́ tên các tác gia điêu khắc được giữ kín hoàn toàn. Ban Giám Khảo chỉ được biết đến sau khi việc chấm giải đă kết thúc.
Sau đây là 3 giải chung kết được Ban Giám Khảo đánh giá là hội đủ các tiêu chuẩn cần thiết:
- Giải BA với mô h́nh Nhắc Nhở/ Påminnelse; nội dung đơn giản, có ư nghĩa, màu trắng đối nghịch với màu đen; của điêu khắc gia Ferdinamd Wyller.
- Giải NH̀ với mô h́nh Ánh Sáng Trong Bóng Tối/ Lux In Obscuri; nội dung nói lên ư nghĩa là cầu nối giữa biển và đất liền, ánh sáng hiền ḥa tỏa ra từ trong hoa sen, cấu trúc đặc biệt, có sức lôi cuốn; của điêu khắc gia Geir Stormoen.
- Giải NHẤT với mô h́nh Hoa Biển/ Sjøblomst; nội dung kết hợp 5 cánh buồm thành một Hoa Biển; của điêu khắc gia Thor Sandborg. 
 
Ư Nghĩa Của Giải Nhất :
 
Hoa Biển lênh đênh trên mặt nước nơi các thảm kịch xảy ra, mang nỗi buồn không tên và Hoa Biển khơi dậy sự an b́nh trong quá khứ. Hoa Biển ḥa hợp với nước, ánh sáng và trời xanh. Đến đây Hoa Biển được Ban Giám Khảo đánh giá là mô h́nh không cầu kỳ nhưng rơ ràng mang một ư nghĩa, như theo thói quen thường t́nh khi tưởng niệm một linh hồn đă siêu thoát, người ta trịnh trọng thảy một cành hoa xuống nước. Hoa Biển kết hợp 5 cánh buồm nói lên cuộc vượt biên táo bạo đến Na Uy. Đồng thời 5 cánh hoa biểu tượng cho ngũ hoành: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ và 5 cánh buồm cũng nói lên ư nghĩa của dân tộc tính: nhân, lễ, nghĩa, trí, tín. Qua Hoa Biển, một nữ thuyền nhân liền cảm tác mấy vầng thơ của nguyên bài "Cánh Hoa Sóng Gợn" trong đó có vài câu đủ để nói lên ư nghĩa của một thuyền nhân:
 
"... Cánh hoa sóng gợn mong manh,
Như thuyền tỵ nạn cḥng chành đại dương..."
 
Mô h́nh Hoa Biển đă thể hiện được ḷng tri ân cũng như nói lên thảm kịch vượt biển cùng sự hội nhập tốt đẹp vào xă hội Na Uy của thuyền nhân Việt Nam tỵ nạn.  Điểm đặc biệt ở đây là Hoa Biển được cấu trúc như đang bềnh bồng trên mặt biển và cách bờ khoảng từ 6 - 8 mét. Hoa Biển có chiều dài nhất 8 mét và chiều rộng 6 mét; đứng nh́n ngược trên mé đất liền người ta sẽ thấy một bia tưởng niệm ghi một ḍng chữ bằng đại khái: "Đây là bia tưởng niệm và tri ân của thuyền nhân Việt Nam tỵ nạn...".
 
Lời phát biểu của Bs Nguyễn Văn Hóa, Ủy Ban Xây Dựng Tượng Đài Thuyền Nhân Tỵ
Nạn Na-Uy :
 
Ba mươi sáu năm an cư lạc nghiệp, chúng ta có ngày nay là do công ơn tái sinh của những con tàu Na-uy và sự giúp đỡ hào hiệp của nhân dân và chính quyền Na-uy. Ơn này không bao giờ chúng ta quên. Trước khi niềm tri ân ấy phai nhạt trong các thế hệ sau, chúng ta cần xây dựng một tượng đài tri ân. Sáng kiến này, nhiều cộng đồng Việt Nam trên khắp thế giới đă làm; chúng ta phải thực hiện ngay, v́ không có lư do ǵ phải chờ đợi nữa.
Tượng đài này sẽ là biểu tượng BIẾT ƠN và dấu DẤN THÂN của toàn thể người Việt tại Na-uy, không phân biệt tới trước sau, địa phương, tuổi tác. Nó cũng là biểu tượng ĐOÀN KẾT – mọi cá nhân, mọi đoàn thể và tôn giáo cùng góp phần xây dựng.
Trong tinh thần ấy, cuộc Đại hội các đoàn thể và cá nhân tị nạn Việt Nam ngày 1.5.2010 đă thành lập Ủy ban Xây dựng Tượng đài Thuyền nhân, mà thành phần được bổ sung và thay đổi trong ngày 19.8.2010.
 
Lời giới thiệu của Điêu khắc gia :
 
Từ khi bắt tay vào công tác này tôi nhận ngay ra ḿnh phải thật thận trọng cái ư nghĩa mà tượng đài sẽ khắc ghi. Từ tấn bi kịch đă đưa tới những thảm cảnh hăi hùng trên biển cả, bao nhiêu người chết, tới ḷng dũng cảm mà người tỵ nạn chứng tỏ, đến biểu lộ của một thủy thủ đoàn Na-uy tốt đẹp, cũng như nỗ lực thành công của những người sống sót được đưa tới Na-uy để xây dựng một đời sống tốt đẹp trong xă hội này... tất cả những yếu tố nói trên thật là quá lớn để gom thành đề tài trong một tác phẩm điêu khắc.
 
Khuynh hướng tự nhiên là chú tâm vào bi kịch tính. Nhưng bi kịch này đứng riêng có thể dễ dàng tạo ra những liên tưởng và kỷ niệm đau buồn và tiêu cực. Do đó dần dần tôi nghĩ ra tôi phải làm một bức tượng có thể gợi những cảm nghiệm tích cực và một kỷ niệm đẹp đẽ, đồng thời tượng phải mang một nét ngầm liên kết với tấn bi kịch kia và một tiềm lực dẫn tới những hành vi, việc làm tiếp theo.
 
Tác phẩm này do đó được sáng tác như một lời tuyên dương cao quư tới các thuyền nhân Việt Nam và gia đ́nh họ về ḷng can trường và nỗ lực; cũng như các thủy thủ Na-uy đă biểu lộ tinh thần hào hiệp của những người đi biển.
Đó là ư tưởng tôi cố gắng thực hiện khi làm một điêu khắc phẩm có h́nh giống bông hoa nằm trên mặt nước nơi mà tấn thảm kịch đă diễn ra. Những cánh hoa có h́nh cánh buồm tượng trưng tính cơ động trong hoàn cảnh này. Mặt trên của bông hoa được mài nhẵn và xử liệu để nó toát ra mỗi lúc những quang ánh đẹp, ánh sáng của không gian xung quanh sẽ phản chiếu như những cạnh kim cương sống động từ bông hoa, tùy vị trí người nh́n và nguồn sáng.
 
Với hết ḷng kính cẩn và cảm động tôi có thể nói tôi rất vui mừng được dịp thực hiện đề án của tôi cho tượng đài. Công việc này rất hấp dẫn nhưng không phải là ít thử thách, v́ vậy tôi hăng say ngay từ khi bắt đầu.
 
Sau cùng tôi xin cám ơn UBXDTD, Ban Giám khảo và nhất là quư vị đă đóng góp vào Quỹ Tượng đài, đă cho tôi cơ hội thực hiện điêu khắc phẩm này.
 
Thor Sandborg
 
Tâm t́nh của người viết :
 
Tượng đài Thuyền Nhân Tỵ Nạn Na-Uy tuy không mang h́nh ảnh chiếc thuyền trên sóng, cảnh đau thương chết chóc giữa biển…nhưng nhánh hoa 5 cánh đă diễn tả được trọn vẹn ư nghĩa, tâm t́nh và ḷng biết ơn của những người Việt Tỵ Nạn đến Na Uy bằng con đường vượt biển. Tại bờ biển nầy trước đây 35 năm là nơi đă tiếp nhận những người chạy thoát từ địa ngục cộng sản, và trong thời gian qua, họ đă hội nhập cũng như trưởng thành trong ṿng tay thân ái của người Na Uy, th́ cành hoa năm cánh mọc lên từ bờ biển – do Đại diện người Việt và Hội Đồng người Na Uy tuyển chọn - đă biểu lộ đầy đủ t́nh người của hai phía Cộng Đồng Người Việt Tỵ Nạn và Chính Quyền cũng như người dân Na Uy một cách trung thực, ư nghĩa và đầy đủ. 
 
Đinh Lâm Thanh
Paris, 24.10.2011
 
* Tài liệu tham khảo : Viet.no