Lời Ṭa Soạn: Khi vụ đàn áp giáo dân tại giáo điểm Con Cuông xảy ra, Giám Mục giáo phận Vinh Nguyễn Thái Hợp đang ở Âu châu. Ngay sau biến cố này, cơ quan truyền thông Công Giáo Eglises d’Asie (Các Giáo Hội Á Châu) đă phỏng vấn Đức Cha Hợp tại Paris ngày 8-9-2012. Bài phỏng vấn được phổ biến ngày hôm sau 9-7-2012.
 

Diễn Đàn Giáo Dân xin chuyển dịch nguyên văn bài phỏng vấn từ Pháp ngữ sang Việt ngữ để qúy độc giả và dư luận hiểu thêm về quan điểm và lập trường của vị Giám Mục giáo phận Vinh, kiêm Chủ Tịch Ủy Ban Công Lư và Ḥa B́nh của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam (www.diendangiaodan.com)
 

Eglises d’Asie: Thưa Đức Cha, Cộng đồng Công Giáo Con Cuông nơi vừa xảy ra những sự kiện mà chúng ta sắp nói tới được gọi là “Giáo Điểm” (lieu religieux) trong các văn bản. Đức Cha có thể cho biết danh xưng này có nghiă ǵ?
 

GM Nguyễn Thái Hợp : Tiếng này được dùng trong các nghị định ấn hành trong những năm thuộc thập kỷ 1990, trước thời gian ra đời của Sắc Lệnh về Tín Ngưỡng và Tôn Giáo. Người ta phân biệt giữa giáo xứ, giáo họ và và cộng đồng Kitô hữu chưa tạo thành một đơn vị theo giáo luật. Đại ư, danh từ này tương đương với tên mà văn học truyền giáo thuở xưa gọi là “cộng đồng Kitô hữu” (chrétienté), một cộng đồng tín hữu đang trong giai đoạn thành h́nh.
 

Eglises d’Asie: Nguyên nhân của phần lớn những xung đột giữa nhà cầm quyền và các cộng đồng Công Giáo xảy ra trong thời gian vừa qua thường là vấn đề đất đai bị nhà nước xung công, hoặc là những hoạt động có tính cách xă hội chính trị của những người trẻ Công Giáo. Những nguyên nhân đó không hiện diện trong vụ Con Cuông. Vậy v́ lư do ǵ mà nhà cầm quyền địa phương lại tung ra một cuộc đàn áp thô bạo như thế chống lại một nhóm nhỏ những tín hữu chỉ muốn cử hành thánh lễ? Lư do này có vẻ rất bí ẩn…
 

GM Nguyễn Thái Hợp: Đúng như vậy, tất cả đều không thể giải thích. Người ta không thể hiểu những động lực sâu xa của nhà cầm quyền, cũng như không hiểu tinh thần hướng dẫn hành động này của họ. Tuy nhiên, ta có thể phỏng đoán một vài nguyên nhân. Ở Việt Nam, có những khu người ta gọi là “vùng đất anh hùng” (được coi là những địa danh nổi tiếng của thời kháng chiến cộng sản). Để bảo vệ quy chế “anh hùng” này, các nơi ấy phải tuân thủ ba hay bốn tiêu chuẩn.
 

 Một trong những tiêu chuẩn đó là sự vắng bóng của tôn giáo và những biểu hiện tôn giáo trên lănh thổ của khu này. Trong khi đó, một cách chính xác, khu Con Cuông lại nằm ở Tây Bắc tỉnh Nghệ An, thuộc một trong những khu phải được ǵn giữ và bảo vệ theo truyền thống anh hùng. Người ta có thể nghĩ rằng đó là một trong những lư do về thái độ bạo hành của nhà cầm quyền trong vụ này. Người ta cũng có thể nói tới động lực chính trị, chuyện hoàn toàn có thể xảy ra ở Việt Nam ngày nay.
 

Từ lâu, những người Kitô giáo đă có mặt ở vùng đất Côn Cuông này. Bắt đầu từ 1970, các linh mục đă tới vùng này để cử hành thánh lễ và giúp những nhóm thiểu số. Thế là từ hai năm nay, một linh mục đă đến đó đều đặn mỗi Chúa Nhật để cử hành thánh lễ. Bốn đơn yêu cầu đă được gửi tới nhà cầm quyền để xin thiết lập một giáo điểm. Cho tới bây giờ, chúng tôi không nhận được sự trả lời chính thức nào. Nhưng người ta cho chúng tôi biết là quy chế giáo điểm không c̣n tồn tại mà phải thiết lập một giáo họ (paroisse annexe), một đơn xin nữa cũng vẫn không được trả lời.

 

Chúng tôi không hiểu tại sao nhà cầm quyền lại can thiệp bằng cách ứng xử tàn bạo như vậy đối với cộng đồng Công Giáo Con Cuông. Năm ngoái, một qủa ḿn đă nổ trước nhà nguyện. Đó là điều không thể chấp nhận được! Chúng tôi luôn luôn t́m cách đối thoại, nói chuyện với nhà cầm quyền và chúng tôi không hiểu tại sao họ đi tới chỗ dùng những phần tử quân đội để chống lại những công dân Công Giáo.
 

Một số người tự hỏi tại sao các binh sĩ có sức mạnh lớn như vậy không lo bảo vệ chủ quyền của Việt Nam trên các quần đảo Hoàng Sa và Trường sa, mà lại dùng vơ khí để chống lại những đồng bào Công Giáo không vơ trang. Tất cả những điều đó thật khó hiểu.

 

 

 

 

 

 

 

Eglises d’Asie: Trước việc bùng nổ của bạo lực như vậy, thái độ của người Công Giáo trong giáo phận của Đức Cha hiện nay ra sao?
 

GM Nguyễn Thái Hợp: Chúng tôi muốn sống trong việc đối thoại với nhà cầm quyền. Chúng tôi không có ư định dùng vụ Con Cuông để áp đặt những đ̣i hỏi hay vu khống Đảng và chính phủ. Nhưng vụ xảy ra ngày 1 tháng 7 qúa đặc biệt, khiến đa số người Công Giáo không thể khoan nhượng. Nhà cầm quyền đă đi qúa xa! Như người ta thường nói tại xứ tôi, khi vượt qúa một số ranh giới, người ta phải phản ứng.
 

Sự kiên nhẫn là một đức tính Công Giáo, một đức tính nhân loại. Nhưng giống như tất cả những ǵ mang tính nhân loại, nó có những giới hạn mà người ta không thể ngang nhiên vượt qua. Đó là cảm nghĩ của giáo dân trong giáo phận của chúng tôi. Điều cốt yếu là sự đoàn kết với các anh chị em công Giáo trong một hoàn cảnh khó khăn. Chúng tôi không phải chỉ muốn phản đối, chúng tôi c̣n muốn bầy tỏ sự đoàn kết này và đ̣i hỏi công lư cho những nạn nhân của việc bạo hành này.
 

Eglises d’Asie: Vụ Con Cuông có phải là một vụ hoàn toàn riêng rẽ, trong giáo phận của Đức Cha, những việc cùng loại này có xảy ra ở những vùng khác không?
 

GM Nguyễn Thái Hợp: Trong giáo phận của tôi, có ba tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng B́nh. Cách đây hai năm, ở làng Tam Ṭa thuộc tỉnh Quảng B́nh cũng xảy ra những việc bạo hành giống như vụ Con Cuông hiện nay. Tôi không hiểu tại sao bạo hành bây giờ lại chuyển tới tỉnh Nghệ An. Đó là những vụ không thể khoan nhượng ở Con Cuông. May thay, trong hai tỉnh khác, hiện không có tranh chấp tương tự.
 

Vào dịp lễ Giáng Sinh năm ngoái, một giới chức cao cấp của chính phủ từ Hà Nội đến chuyển cho chúng tôi lời chúc mừng Giáng Sinh và chính giới chức này đă có lời chúc tụng chúng tôi. Ông ta đă hỏi tôi: “T́nh trạng giáo phận Vinh hiện ra sao?”.
 

Tôi trả lời ông ấy là trong giáo phận của tôi, có ba tỉnh mà mỗi tỉnh có tính cách đặc biệt. Không thể so sánh tỉnh này với tỉnh kia, mỗi tỉnh có mầu sắc, ánh sáng và sự độc đáo riêng. Nhưng nếu phải lấy một sự lựa chọn, tôi thích mầu sắc của các tỉnh Hà Tĩnh và Quảng B́nh hơn. Sau đó, một công chức của tỉnh Nghệ An đă hỏi tôi “Tại sao không chọn Nghệ An?”. Tôi trả lời: “Trong giáo phận của tôi, có ba tỉnh. Tôi ưa hai tỉnh hơn, như vậy là có thể tự hiểu!”
 

Eglises d’Asie: Đức Cha là chủ tịch của Ủy Ban Công Lư và Ḥa B́nh do Hội Đồng Giám Mục VN thành lập cách đây vừa đúng một năm rưỡi. Chắc chắn khó có thể lập bảng tổng kết thành tích hoạt động của Ủy Ban. Nhưng xin hỏi có sự cạnh tranh hay bất đồng nào giữa học thuyết xă hội của Giáo Hội và chủ thuyết đang được áp dụng tại Việt Nam?
 

GM Nguyễn Thái Hợp: Đúng vậy, có qúa ít thời gian kể từ khi Ủy Ban chúng tôi nhận sứ mệnh. Trong khoảng một năm rưỡi, chúng tôi không làm được nhiều việc v́ những giới hạn về nhân sự, nhưng cũng v́ t́nh h́nh xă hội chính trị không cho phép chúng tôi làm những ǵ chúng tôi đă nghĩ và muốn làm.
 

Chúng tôi dự tính phổ biến và áp dụng học thuyết xă hội của Giáo Hội như một phương cách phúc âm hóa thế giới. Đức Giáo Hoàng Gioan Phalô Đệ Nhị đă nói: “Học thuyết xă hội của Giáo Hội không phải là con đường thứ ba giữa chủ thuyết tư bản và chủ thuyết Mác-xít”. Đức Giáo Hoàng Bênêdictô 16 cũng nói thêm rằng Giáo Hội không thay thế quốc gia trong phận sự của quốc gia, nhưng Giáo Hội có thể đóng góp và đối thoại với chính phủ trong mục đích phục vụ con người. Bởi thế, chúng ta phải phúc âm hóa và phục vụ con người trong thời đại của chúng ta.
 

Đức Giáo Hoàng Bênêdictô 16 cũng yêu cầu các giám mục Việt Nam cộng tác và đối thoại thẳng thắn với nhà nước. Nhưng ơn gọi phúc âm của chúng ta c̣n đ̣i hỏi chúng ta phải đặt ưu tiên cho những ǵ phù hợp với công lư, cho những ǵ hữu ích cho việc phục vụ xứ sở và phù hợp với những quyền của con người. Đó là lư do tại sao chúng tôi chủ trương đối thoại, một sự đối thoại hữu ích nhưng không giản dị và dễ dàng.
 

Eglises d’Asie: Văn bản mới nhất của ủy ban của Đức Cha có tựa đề “Những suy nghĩ về t́nh h́nh tổng quát của đất nước”. Bản văn đó nói tới sự tiến trỉển tích cực của đất nước từ một số năm qua, đặc biệt về phương diện kinh tế. Nhưng bản văn cũng vạch ra nhiều khía cạnh tiêu cực của xă hội hiện tại. Điều đó có phải là qúa bi quan?
 

GM Nguyễn Thái Hợp: Cám ơn nhận xét của ông. Một số nhận định hẳn nhiên có chút bi quan dù rằng bản thân tôi vốn lạc quan một cách chừng mực. Nhưng phải rơ ràng. Hăy nh́n lịch sử Việt Nam của 40 năm qua. Từ 1975 đến 1990, t́nh h́nh rất khó khăn, đặc biệt trong những năm 1980. Trong giai đoạn đó, có rất nhiều khó khăn và đặc biệt cho những người Công Giáo. Rồi trong giai đoạn từ 1990 tới 2008-2009, t́nh h́nh đă thay đổi.
 

 Chính sách “đổi mới” từ từ thắng thế và đă đổi mới xứ sở trong tất cả mọi lănh vực. Điều đó không thể chối căi. Nhưng trong những năm vừa qua, có một sự tŕ trệ về tiến bộ rất rơ. Xă hội dân sự và xă hội chính trị cũng có sự thụt lùi. Không phải tôi bi quan, nhưng t́nh h́nh trở nên xấu. T́nh trạng xă hội chính trị rất đáng e ngại. Tôi không phải là người duy nhất nghĩ như vậy.
 

Người ta nghe cùng một tiếng chuông đồng hồ ngay nơi những người trí thức cộng sản, ở cả Quốc Hội nơi có nhiều lời tuyên bố quan trọng về vấn đề này đă được nói lên. V́ thế, qua báo cáo này, ủy ban của chúng tôi muốn cho mọi người nghe lời phê b́nh, nhưng là một lời phê b́nh xây dựng, muốn nh́n thấy đất nước đi trên đường phát triển đích thực. Sự phát triển kinh tế phải dính liền với phát triển xă hội và nhân bản.
 

Eglises d’Asie: Hiện nay ở Việt Nam, cuộc đấu tranh để bảo vệ chủ quyền của Việt Nam trên toàn thể lănh thổ và chống lại ư muốn bành trướng của nước láng giềng lớn phương Bắc đang được thực hiện bởi nhiều người, kể cả những người Công Giáo. Chính Đức Cha đă phát biểu về vấn đề này nhiều lần. Đức Cha có nghĩ cuộc đấu tranh này là một phần trong sứ mệnh mục tử của Đước Cha không?
 

GM Nguyễn Thái Hợp: Công Đồng Vatican II, trong hiến chế mục vụ về Giáo Hội trong thế giới ngày nay, đă tuyên bố: “Những niềm vui và hy vọng, những buồn sầu và lo âu của con người trong thời đại này, những người nghèo và nhất là những người đau khổ, cũng là niềm vui và hy vọng, nỗi buồn và sự lo âu của những môn đệ Chúa Kitô, và thực sự không có chút nhân bản nào nếu không t́m thấy một tiếng vọng trong trái tim của các môn đồ”.
 

Chúng tôi vừa là môn đệ Chúa Kitô vừ là những đứa con của một dân tộc, chúng tôi là người Việt Nam và là Kitô hữu. Việt Nam là một dân tộc mà Thiên Chúa đă cho chúng tôi để trở nên thực sự là người, để trở thành công dân và Kitô hữu ở đó. V́ vậy những niềm vui và những nỗi buồn của đất nước chúng tôi cũng là những niềm vui và những nỗi buồn của những Kitô hữu chúng tôi. Cũng vậy, cùng với những công dân khác, người Công Giáo, người không Công Giáo và ngay cả những người Mác- xít, chúng tôi muốn bầy tỏ mối âu lo của chúng tôi liên quan tới t́nh h́nh rất nguy hiểm cho số phận của đất nước.
 

Chính trong tinh thần ấy mà câu lạc bộ Phaolô Nguyễn Văn B́nh ở Sài G̣n đă tổ chức hai cuộc hội thảo về vấn đề chủ quyền của Việt Nam trên Biển Đông. Cuộc hội thảo đầu tiên đă gặp rất nhiều khó khăn nên không được thực hiện. Những người tham dự hội thảo không những là Công Giáo mà c̣n là những người không Công Giáo, những người Mác-xít hay không Mác-xít. Dù chúng tôi đă gặp rất nhiều khó khăn trong việc tổ chức cuộc hội thảo này, vẫn có một cơ quan chính phủ cũng đă tài trợ cho việc in những bài phát biểu.
 

Cuộc hội thảo thứ hai có chủ đề “Công lư và ḥa b́nh ở Biển Đông”. Buồn thay, nó cũng không được diễn ra, nhưng tôi nghĩ có thể in những bài phát biểu đă được dự trù . Cuộc tranh đấu này đối với chúng tôi là một bổn phận đối với dân tộc, và đối với tổ tiên chúng tôi. Chúng tôi thi hành bổn phận này với những nhà trí thức của đất nước, với những người Công Giáo và không Công Giáo, với những người Cộng sản và không Cộng sản. Đó là bổn phận của mọi người Việt Nam trước những khó khăn và đe dọa đè nặng lên nền độc lập của đất nước chúng tôi.
 

Eglises d’Asie: Trong báo cáo của Uỷ Ban Công Lư và Ḥa B́nh về t́nh h́nh chung của đất nước có vấn đề tự do tôn giáo. Nhiều văn bản lập pháp về vấn đề này đă được kể ra trong báo cáo và đi đến kết luận � tôi khôi hài hóa một chút � là tự do tôn giáo không thể thực sự  tồn tại khi có qúa nhiều luật lệ về vấn đề này.
 

GM Nguyễn Thái Hợp: Phải nh́n nhận rằng chính phủ đă làm nhiều điều cho Giáo Hội và cho các tôn giáo nói chung. Nếu người ta so sánh t́nh h́nh Giáo Hội Việt Nam ít lâu sau 1975 và t́nh h́nh hiện nay, người ta có thể xác nhận đă có nhiều tiến bộ. Việt Nam đă gia nhập Tổ chức toàn cầu  về thương mại, đă trở thành hội viên của nhiều định chế quốc tế và từ nay phải thi hành những công ước quốc tế về nhân quyền. Điều hiện nay c̣n phải làm là hoàn tất việc b́nh thường hóa t́nh trạng liên quan đến tôn giáo.
 

Chính quyền hiện đang sửa soạn một nghị định mới về tôn giáo. Nhưng nếu trong t́nh trạng b́nh thường, người ta không cần tới nghị định này. Hiện nay đă có đủ: phải đối xử với những người Công Giáo, những người không Công Giáo, những Phật tử và tất cả mọi người khác như những công dân! Chúng ta đă có một bộ Dân Luật và mọi người phải được đối xử theo luật lệ. Tôi không nói là phải làm ngay mọi sự. Nhưng chúng ta phải hướng về việc thực hiện t́nh trạng đó. Nếu chúng ta đạt tới, lúc đó chúng ta mới có thể nói đă có tự do tôn giáo đích thực.

 

Eglises d’Asie: Trong những năm 1978-79, Tổng Giám Mục Huế, Đức Cha Nguyễn Kim Điền, đă tuyên bố trong một buổi họp công cộng mà Đức Cha được triệu đến: “Hôm nay, những người Công Giáo là những công dân hạng hai…”. T́nh trạng này hiện đă thay đổi hay chưa?
 

GM Nguyễn Thái Hợp: Nếu kể lại t́nh h́nh vào thời Đức Cha Điền sau 1975, người ta có thể xác nhận rằng đă có những thay đổi. Hiện nay, những người Công Giáo có thể vào đại học và làm nhiều nghề. Nhưng một số chức vụ vẫn c̣n được dành riêng cho đảng viên. Trong cuộc sống hàng ngày, c̣n nhiều điều cần phải thay đổi. Về phiá Công Giáo cũng như về phía Cộng sản, về phiá Giáo hội cũng như về phía chính phủ, việc tốt đă được làm nhưng cần phải được làm tiếp.
 

Đối với mọi người Việt Nam, vô thần cũng như có tín ngưỡng, Phật Giáo cũng như Tin Lành, người thiểu số cũng như người Công Giáo, phải tạo nên một xă hội nhân bản và tân tiến. Chúng tôi phải tiếp tục công việc của chúng tôi để Việt Nam thực sự trở thành một xứ sở cho tất cả mọi công dân không có sự phân biệt nào.
 

(Bản dịch Việt ngữ
do Nguyệt San Diễn Đàn Giáo Dân)