Bài
Giáo Lư số 20
CỬ HÀNH MẦU NHIỆM VƯỢT QUA
CẢM NGHIỆM NHÂN SINH
ự bản chất, dù là việc của con người hướng về
Thượng Đề, về Đấng Tối Cao, về Các Thần Linh,
theo quan niệm thông thường của con người, hay
là tác động thần linh được thể hiện qua ḷng tin
tưởng của con người, như Giáo Lư của Giáo Hội
Công Giáo dạy (xin xem lại bài trước), th́
việc phượng tự bao giờ cũng là một việc linh
thiêng cao cả, chứ không phải là một việc b́nh
thường, như việc giao tiếp xă hội giữa loài
người với nhau. Bởi thế, việc phượng tự luôn
luôn trổi vượt hơn tất cả mọi việc khác của con
người về cả bản chất lẫn giá trị. Chính v́ tính
cách thần linh trổi vượt cả về bản chất lẫn giá
trị này của ḿnh, việc phượng tự phải được con
người trần gian cử hành một cách hết sức đặc
biệt, một việc liên quan đến nhân sự (chẳng hạn
phải là người có tư cách đạo đức đóng vai tư tế
thay dân), đến cách thức (chẳng hạn phải có
những nghi thức hay lễ nghi tôn kính xứng đáng),
đến thời gian (chẳng hạn vào những ngày lễ hay
vào ngày lành tháng tốt nào đó), cũng như đến
địa điểm (chẳng hạn phải ở những nơi cao, được
trưng bày hoa nến, trầm hương).
Đó là lư do tại sao, sau khi cho thấy bản chất,
cốt lơi và giá trị của chung Phụng Vụ Thánh (ở
bài vừa rồi), và trước khi đi vào phần phụng vụ
về bảy bí tích (ở những bài kế tiếp), Giáo Lư
Giáo Hội Công Giáo muốn tŕnh bày cho thấy
tổng quát về chính việc cử hành Mầu Nhiệm Vượt
Qua vô cùng cao cả với những vấn đề được đặt ra
như sau:
1.
Phụng vụ được cử hành bởi ai?
2.
Phụng vụ được cử hành ra sao?
3.
Phụng vụ được cử hành khi nào?
4.
Phụng vụ được cử hành ở đâu?
KIẾN THỨC ĐỨC TIN
1.
PHỤNG VỤ ĐƯỢC CỬ HÀNH BỞI AI?
Theo Giáo Lư Giáo Hội Công Giáo, v́ “phụng vụ
là ‘tác động’ của toàn thể Chúa Kitô (Christus
totus)” (SGL, 1136), do đó, tác động này, về
tính cách, theo khuôn mẫu của phụng vụ thiên
quốc (xem SGL, 1137-1138), một phụng vụ mà, về
đối tượng, hướng đến Thiên Chúa Ba Ngôi (xem SGL,
1137), và về việc cử hành, liên quan đến chính
Chúa Kitô và tất cả mọi sự được tái tạo trong
Người (xem SGL, 1138). Được tham dự vào phụng vụ
thiên quốc mẫu mực này (xem SGL, 1139), phụng vụ
của Giáo Hội trần gian cũng được cử hành một
cách bí tích bởi toàn thể cộng đồng Giáo Hội
cũng như bởi từng phần thể giữ những vai tṛ
xứng hợp của ḿnh “’hiệp nhất nên một trong Thần
Linh’, Đấng tác động nơi tất cả mọi người” (SGL,
1144):
·
“Chính toàn thể cộng đồng Giáo Hội là Thân
Thể Chúa Kitô hiệp nhất với Đầu của ḿnh cử hành
phụng vụ. ‘Việc phụng vụ không phải
là những phận vụ riêng tư mà là những cử hành
của Giáo Hội, bí tích hiệp nhất, tức là của dân
thánh hiệp nhất với nhau và tổ chức với nhau
dưới thẩm quyền của vị giám mục. Thế nên, việc
phụng vụ liên quan đến toàn Thân Giáo Hội. Các
việc ấy nói lên cho thấy toàn thể Giáo Hội và
cũng tác hiệu trên toàn thể Giáo Hội nữa. Thế
nhưng, các việc này lại liên quan đến các phần
thể của Giáo Hội ở những cách thức khác nhau,
tùy theo cấp trật của họ (như
giáo dân với vai tṛ tư tế phổ quát, xem số
1141, hay các vị tư tế thừa tác, xem số 1142),
tùy theo vai tṛ của họ trong việc phụng vụ
(như
giúp lễ, dẫn lễ, đọc sách, ca hát, xem số 1143),
cũng như tùy theo việc họ thực sự tham dự vào
việc phụng vụ’
(Hiến
Chế Phụng Vụ Thánh, 26).
Bởi thế, ‘các nghi thức được nhắm đến việc cử
hành chung với sự hiện diện và chủ động tham dự
của tín hữu cần phải được hết sức cử hành theo
chiều hướng ấy bao nhiêu có thể, hơn là theo cá
nhân và có tính cách tư riêng’ (cùng
nguồn vừa dẫn, 27)”.
(số 1140)
2.
PHỤNG VỤ ĐƯỢC CỬ HÀNH RA SAO?
Theo Giáo Lư Giáo Hội Công Giáo
th́ phụng vụ được cử hành qua những dấu hiệu và
biểu hiệu, qua lời nói và tác động, qua ca hát
và âm nhạc, cũng như qua các ảnh tượng thánh.
·
“Việc cử hành phụng vụ bao gồm các dấu
hiệu và biểu hiệu liên quan đến việc tạo
dựng (như nến, nước, lửa), đến đời sống con
người (như tẩy rửa, xức dầu, bẻ bánh) cũng như
đến lịch sử cứu độ (như các nghi thức Vượt Qua).
Được liên kết với lănh vực đức tin và được quyền
năng của Thánh Linh thăng hóa, những yếu tố
thiên nhiên này, những nghi thức nhân loại này
và những cử chỉ tưởng niệm Thiên Chúa này trở
thành những ǵ chất chứa tác động cứu độ và
thánh hóa của Chúa Kitô” (số 1189). “Từ
Lễ Hiện Xuống, Thánh Linh thực hiện công việc
thánh hóa nhờ các dấu hiệu bí tích của Hội Thánh.
Các bí tích của Giáo Hội không hủy bỏ song làm
cho tinh tuyền và toàn vẹn tất cả những ǵ là
phong phú của dấu hiệu và biểu hiệu nơi thiên
nhiên cũng như nơi đời sống xă hội. Ngoài ra,
các bí tích c̣n làm trọn các mẫu thức và h́nh
ảnh của Cựu Ước, c̣n biểu hiệu và hiện thực một
cách sống động ơn cứu độ do Chúa Kitô lập được,
cũng như c̣n là tiền thân và hướng về vinh quang
trên trời nữa” (số 1152).
·
“Việc cử hành bí tích là cuộc gặp gỡ giữa con
cái Thiên Chúa với Cha của họ, trong Đức Kitô và
Thánh Linh; cuộc gặp gỡ này mặc h́nh thức đối
thoại bằng tác động và lời nói...”
(số 1153). “Cả ngôn từ phụng vụ và tác
động phụng vụ không thể nào tách rời nhau, ở chỗ
chúng là những dấu hiệu và là chỉ dẫn cũng như ở
chỗ chúng hoàn thành những ǵ chúng biểu hiệu.
Khi Thánh Linh muốn khơi động đức tin th́ Ngài
chẳng những giúp con người hiểu Lời Chúa mà Ngài
c̣n hiện thực ‘các kỳ công’ của Thiên Chúa được
loan báo qua các bí tích nữa. Thần Linh làm hiện
thực và thông đạt công việc của Chúa Cha được
hoàn tất bởi Con yêu dấu của Ngài” (số
1155).
·
“Ca hát và âm nhạc
chu toàn phần vụ của ḿnh như là những dấu hiệu
càng có tính cách quan trọng hơn khi chúng ‘được
liên kết chắt chẽ hơn... với tác động phụng vụ’
(Hiến
Chế về Phụng Vụ Thánh, 112.3),
căn cứ vào ba tiêu chuẩn chính, thứ nhất
chúng nói lên nét đẹp đẽ của việc cầu nguyện,
thứ hai chúng là việc đồng tâm nhất trí tham dự
của cộng đồng vào những lúc được ấn định, và thứ
ba chúng là một đặc tính long trọng của việc cử
hành phụng vụ. Như thế, chúng tham phần vào mục
đích của ngôn từ phụng vụ và tác động phụng vụ,
mục đích đó là để tôn vinh Thiên Chúa cũng như
để thánh hóa tin hữu” (số 1157).
·
“H́nh ảnh thánh,
tượng ảnh phụng vụ, thực sự nói lên cho thấy
Chúa Kitô”
(số 1159)…... “Tất cả mọi dấu hiệu trong việc
cử hành phụng vụ đều có liên hệ với Chúa Kitô,
kể cả các h́nh ảnh thánh của Thánh Mẫu Thiên
Chúa và của các thánh nữa” (số 1161). Các
h́nh ảnh thánh trong nhà thờ và gia đ́nh của
chúng ta là để làm sống động và nuôi dưỡng đức
tin của chúng ta trước mầu nhiệm của Chúa Kitô”
(số 1192).
3.
PHỤNG VỤ ĐƯỢC CỬ HÀNH KHI NÀO?
Nói đến việc phụng vụ được cử hành khi nào là
Giáo Lư Giáo Hội Công Giáo có ư nói đến các
mùa phụng vụ, đến ngày của Chúa, đến năm phụng
vụ cũng như đến Phụng Vụ Giờ Giấc.
·
“’Mẹ Hội Thánh tin rằng ḿnh phải cử hành
công việc cứu độ của Vị Hôn Phu thần linh của
ḿnh bằng việc tưởng niệm thánh vào một số
ngày suốt năm... Hơn nữa, trong năm, Giáo
Hội c̣n giải bày cho thấy toàn thể mầu nhiệm
Chúa Kitô’ (Hiến
Chế về Phụng Vụ Thánh, 102)
(số 1163). ”Từ thời của lề luật Moisen, Dân
Chúa đă giữ những ngày lễ ấn định, bắt đầu là Lễ
Vượt Qua, để tưởng niệm việc làm lạ lùng của Vị
Thiên Chúa Cứu Tinh, để tạ ơn Ngài về những việc
Ngài làm ấy, để kéo dài măi măi việc tưởng nhớ
của ḿnh, cũng như để dạy cho hậu duệ biết sống
hợp với các việc làm của Chúa. Vào thời của Giáo
Hội, ở khoảng giữa cuộc Vượt Qua của Chúa Kitô
đă hoàn tất một lần là vĩnh viễn, cho tới
khi hoàn thành cuộc Vượt Qua này trong vương
quốc Thiên Chúa, phụng vụ được cử hành vào
những ngày nhất định mang dấu ấn mới mẻ của
mầu nhiệm Chúa Kitô”. (số 1164)
·
“’Theo truyền thống của các tông đồ được bắt
nguồn từ chính ngày Phục Sinh của Chúa Kitô,
Giáo Hội cử hành Mầu Nhiệm Vượt Qua vào mỗi ngày
thứ bảy, ngày được gọi chính xác là Ngày của
Chúa hay Chúa Nhật’
(Hiến
Chế về Phụng Vụ Thánh, 36).
Ngày Chúa Kitô Phục Sinh vừa là ngày thứ nhất
trong tuần, tưởng niệm ngày đầu tiên của việc
tạo dựng, và cũng vừa là ‘ngày thứ tám’, ngày
sau khi ‘nghỉ’ trong ngày đại hưu lễ Chúa Kitô
đă khai mạc ‘ngày Chúa đă lập nên’, ‘ngày không
c̣n đêm’ (Lịch
Byzantine).
Bữa Tiệc Ly của Chúa Kitô là tâm điểm của
ngày ấy, v́ ở bữa này toàn thể cộng đồng tín hữu
gặp gỡ Chúa Kitô phục sinh, Đấng mời họ tới dự
tiệc của Người (x
Jn 21:12; Lk 24:30)”.
(số 1166)
·
“Giáo Hội, ‘trong thời gian của một năm...
giăi bày toàn thể mầu nhiệm của Chúa Kitô từ khi
Người Nhập Thể và Giáng Sinh qua việc Người
Thăng Thiên, cho tới việc Thánh Thần Hiện Xuống
và việc ḷng hy vọng hồng phúc chờ mong Chúa đến’
(Hiến
Chế về Phụng Vụ Thánh, 102.2)”.
(số 1194)
·
“Mầu nhiệm Chúa Kitô, mầu nhiệm Nhập Thể
và Vượt Qua của Người, mầu nhiệm chúng ta cử
hành trong Bí Tích Thánh Thể đặc biệt vào lúc
chúng ta tụ họp nhau Chúa Nhật, thấm nhập và
biến đổi thời gian của mỗi ngày sống, qua việc
cử hành Phụng Vụ Giờ Giấc, ‘kinh nhật tụng’
(x
Hiến Chế về Phụng Vụ Thánh, IV, 83-101).
Việc cử hành này, một cử hành phản ảnh huấn dụ
của các tông đồ khuyên ‘hăy cầu nguyện luôn’,
‘được phác họa để cả ngày lẫn đêm được thánh hóa
nhờ việc chúc tụng Thiên Chúa’ (cùng
nguồn vừa dẫn, 84; 1Thess 5:17; Eph 6:18).
Nơi “việc cầu nguyện công khai của Giáo Hội”
này (cùng
hiến chế vừa dẫn, 98),
tín hữu (giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân) thi hành
vai tṛ linh mục vương giả của một người đă được
lănh nhận phép rửa. Cử hành ‘theo thể thức được
chuẩn nhận’ bởi Giáo Hội, Phụng Vụ Giờ Giấc
‘thực sự là tiếng của chính Hôn Thê ngỏ cùng vị
Hôn Phu của ḿnh. Đó là lời nguyện cầu của chính
Chúa Kitô cùng với Thân Ḿnh của Người dâng lên
Chúa Cha’ (cùng
hiến chế vừa dẫn, 84)”
(số 1174). “Tín hữu cử hành Phụng Vụ Giờ
Giấc được liên kết với Chúa Kitô thượng phẩm,
bằng kinh nguyện của Thánh Vịnh, suy niệm Lời
Chúa và các bản thánh ca chúc tụng, nhờ đó
họ được kết hợp với lời nguyện cầu liên lỉ và
phổ cập Người tôn vinh Chúa Cha và xin ơn Chúa
Thánh Thần xuống trên toàn thế giới” (số
1196)
4.
PHỤNG VỤ ĐƯỢC CỬ HÀNH Ở ĐÂU?
Về địa điểm xứng đáng để cử hành phụng vụ,
Giáo Lư Giáo Hội Công Giáo liệt kê những nơi
như “bàn thờ” (số 1182), “nhà tạm” và cung thánh
(số 1183), “chủ ṭa” và “bục giảng” (số 1184),
“bể rửa tội” và “ṭa giải tội” (số 1185). Tuy
nhiên, hai nơi trọng yếu nhất được Giáo Lư
Giáo Hội Công Giáo nhấn mạnh là đền thờ bản
thân Kitô hữu và nhà thờ Kitô hữu xây lên.
·
“Việc tôn thờ ‘trong tinh thần và chân lư’
(Jn
4:24)
theo Tân Ước không hoàn toàn gắn liền với một
địa điểm nào cả. Toàn thể trái đất đều linh
thánh và được kư thác cho con cái loài người.
Vấn đề trước nhất ở đây là, mỗi khi tín hữu
họp nhau tại cùng một địa điểm th́ họ là ‘những
viên đá sống động’, qui tụ lại để ‘xây nên một
ngôi nhà thiêng liêng’ (1Pt
2:4-5).
V́ Thân Thể của Chúa Kitô phục sinh là một
đền thờ thiêng liêng phát sinh mạch nước sự sống,
do đó, nếu được Thánh Linh liên kết với Chúa
Kitô, ‘chúng ta là đền thờ của Thiên Chúa hằng
sống’ (2Cor
6:16)”.
(số 1179)
·
“Nhà thờ, ‘một ngôi nhà cầu
nguyện, là nơi Thánh Thể được cử hành và được
bảo giữ, nơi tín hữu tụ họp nhau và là nơi tôn
thờ sự hiện diện của Con Thiên Chúa, Đấng
Cứu Độ của chúng ta, Đấng đă hiến ḿnh cho chúng
ta trên bàn thờ hy tế để nâng đỡ và ủi an tín
hữu – ngôi nhà này phải giúp nâng tâm hồn lên
cũng như phải xứng đáng với việc cầu nguyện và
cử hành nghi thức linh thánh’ (Sắc
Lệnh về Linh Mục, 5; x Hiến Chế về Phụng Vụ
Thánh, 122-127).
Nơi ‘ngôi nhà của Thiên Chúa’ này, thực tại
và tính cách ḥa hợp của các dấu hiệu làm nên
ngôi nhà ấy phải tỏ ra cho thấy Chúa Kitô hiện
diện và sống động tại đấy (xem
cùng hiến chế vừa dẫn, 7)”
(số 1181). “Sau hết, nhà thờ c̣n có một ư
nghĩa cánh chung. Để tiến vào ngôi nhà
của Thiên Chúa, chúng ta phải tiến qua ngưỡng
cửa, biểu hiệu cho việc vượt qua thế giới đă bị
tội lỗi làm tổn thương đến thế giới của Sự Sống
mới mà mọi người được kêu gọi tới. Ngôi
nhà thờ hữu h́nh là biểu hiệu cho ngôi nhà của
Chúa Cha mà Dân Chúa đang hành tŕnh tiến về và
là nơi Chúa Cha ‘sẽ lau sạch nước mắt của họ’
(Rev
21:4).
Cũng v́ lư do này, Giáo Hội là ngôi nhà
của toàn thể con cái Thiên Chúa, rộng mở và đón
nhận” (số 1186).
TÓM LẠI:
Theo Giáo Lư Giáo Hội Công Giáo, v́ “phụng vụ là
‘tác động’ của toàn thể Chúa Kitô (Christus
totus)”
(SGL, 1136), do đó, tác động này, về tính
cách, theo khuôn mẫu của phụng vụ thiên quốc
(xem SGL, 1137-1138), một phụng vụ mà, về đối
tượng, hướng đến Thiên Chúa Ba Ngôi (xem SGL,
1137), và về việc cử hành, liên quan đến
chính Chúa Kitô và tất cả mọi sự được tái tạo
trong Người (xem SGL, 1138). Được tham dự
vào phụng vụ thiên quốc mẫu mực này (xem SGL,
1139), phụng vụ của Giáo Hội trần gian cũng
được cử hành một cách bí tích bởi toàn thể cộng
đồng Giáo Hội cũng như bởi từng phần thể giữ
những vai tṛ xứng hợp của ḿnh (xem SGL,
1141-1143), “’hiệp nhất nên một trong Thần
Linh’, Đấng tác động nơi tất cả mọi người” (SGL,
1144). Theo Giáo Lư Giáo Hội Công Giáo th́
phụng vụ được cử hành qua những dấu hiệu và biểu
hiệu (xem SGL, 1189, 1152), qua lời nói
và tác động (xem SGL, 1153, 1155), qua ca
hát và âm nhạc (xem SGL, 1157), cũng như
qua các h́nh ảnh thánh (xem SGL, 1159, 1161,
1192). Nói đến việc phụng vụ được cử hành khi
nào là Giáo Lư Giáo Hội Công Giáo có ư nói đến
các mùa phụng vụ (xem SGL, 1163-1164),
đến ngày của Chúa (xem SGL, 1166), đến
năm phụng vụ (xem SGL, 1194) cũng như đến
Phụng Vụ Giờ Giấc (xem SGL, 1174, 1196).
Về địa điểm xứng đáng để cử hành phụng vụ, Giáo
Lư Giáo Hội Công Giáo liệt kê những nơi như “bàn
thờ”
(số 1182), “nhà tạm” và cung thánh (số 1183),
“chủ ṭa” và “bục giảng” (số 1184), “bể
rửa tội” và “ṭa giải tội” (số 1185). Tuy
nhiên, hai nơi trọng yếu nhất được Giáo Lư Giáo
Hội Công Giáo nhấn mạnh là chính đền thờ bản
thân Kitô hữu
(xem SGL, 1179)
và nhà thờ Kitô hữu xây lên
(xem SGL, 1181, 1186).
THÂM TÍN SỐNG ĐẠO
1. “... Chỉ có một Mầu
nhiệm được phụng vụ cử hành song có nhiều thể
thức đa dạng khác nhau trong việc cử hành này”.
(số 1200)
2.
“Mầu nhiệm của Chúa Kitô phong phú khôn ḍ
đến nỗi không một truyền thống phụng vụ nào có
thể diễn tả hết được...”. (số 1201)
3.
“Bởi thế, việc cử hành phụng vụ phải tương
hợp với tinh hoa và văn hóa của các dân tộc khác
nhau (x
Hiến Chế về Phụng Vụ, 37-40).
Để mầu nhiệm Chúa Kitô được ‘tất cả mọi dân
nước nhận biết... làm cho họ tin tưởng chấp nhận’
(Rm
16:26),
mầu nhiệm Chúa Kitô phải được loan báo, cử
hành và sống động nơi tất cả mọi thứ văn hóa,
ở chỗ mầu nhiệm này chẳng những không loại trừ
các thứ văn hóa ấy mà c̣n cứu giúp và làm cho
chúng được nên trọn nữa (Tông
Huấn về Giáo Lư, 53)...”
(số 1204)
4.
“’Trong phụng vụ, nhất là phụng
vụ các bí tích, có phần bất khả đổi thay,
phần được Chúa thiết lập và được Giáo Hội bảo
quản, cũng có phần được thay đổi, phần
Giáo Hội có quyền và có nhiệm vụ tùy dịp thích
ứng với văn hóa của dân nước mới được truyền bá
phúc âm hóa’ (ĐTC
Gioan Phaolô II, Viccesimus quintus annus,
16; x. Hiến Chế về Phụng Vụ Thánh, 21)”.
(số 1205)
5.
“Tính cách đa diện của phụng vụ có thể là
nguồn mạch phong phú, song cũng có thể gây nên
căng thẳng, làm cho nhau hiểu lầm, thậm chí gây
ra cả ly giáo. Về vấn đề này cần phải làm sáng
tỏ là tính cách đa dạng không được làm hại
đến tính cách duy nhất. Nó phải làm sao thể
hiện được tính cách trung thành với đức tin
chung, với các dấu hiệu bí tích Giáo Hội đă
lănh nhận từ Chúa Kitô, và với sự hiệp thông
phẩm trật. Việc thích ứng về văn hóa cũng
đ̣i hỏi phải cải thiện ḷng trí, thậm chí, nếu
cần, đ̣i phải dứt khoát với tục lệ tổ
tiên không xứng hợp với đức tin Công Giáo’
(ĐTC
Gioan Phaolô II, Viccesimus quintus annus,
16)”.
(số 1206)