Những bước chân của người đàn ông mù loà bước như chao trên mặt đất. Đột nhiên, anh rẽ ngoặt, ḍ dẫm một chút rồi tự tin bước thêm hai bước nữa, đưa tay vào cánh cửa xe ô tô khách, giật mạnh cánh cửa. Anh tra ch́a khoá vào ổ, nổ máy. Đoạn, anh giật luôn nắp máy xe, ghé tai nghe tiếng máy, gật gật đầu rồi gọi:” Cháu ạ. Lên đường thôi”. Người cháu ngồi vào vị trí tài xế, yên tâm v́ chú của ḿnh đă khẳng định máy nổ tốt. Hai chú cháu lên đường. Chiếc xe khách cũ 17 chỗ ngồi bắt đầu lăn bánh trên con đường núi cao chon von, bắt đầu cho chuyến xe khách như thường ngày: Lâm Hoá- Tân ấp.
Găy mắt tuổi 17
Đinh Văn Lại gọi đôi mắt mù loà của ḿnh là găy.” Tui bị găy mắt lúc 17 tuổi. Hôm đó, tui ở trong đội thuỷ lợi của xă. Tui nhận viêc nổ ḿn phá đá để bà con đào kênh mương. Nhưng hôm đó không may. Ḿn nổ trên tay. Ba ngón tay cụt. Đôi mắt từ đó mù loà. Cực ơi là cực. Anh biết không. Ngày nớ, hai người anh trai của tui mới hy sinh. Mạ tui đang khóc hết nước mắt, th́ tui lại bị mù loà, rứa th́ c̣n chi để nói nữa. Tui ra viện, ḷ ṃ về nhà, đi bên trái vấp cột nhà bên trái, đi bên phải vấp cột nhà bên phải. Tui ôm lấy mạ tui, khóc rồi nói, e con chết. Mạ tui nói, hai anh trai con hy sinh rồi, con chết nữa th́ mạ sống mần chi. Nhưng sống chi khổ rứa mà sống được. Bây chừ khi mô trước mắt tui cũng đêm tối. Cảnh gia đ́nh đă nghèo khổ, mạ tui cũng đă già yếu, tui mù loà, lại sống ở vùng quê xe tít trên non cao này, anh tính, người mắt sáng c̣n đói nhăn ra nữa huống hồ cảnh ngộ tui như ri. Thỉnh thoảng mạ tui thở dài” Tuổi mười 17 bẻ găy sừng trâu, rứa mà con găy mắt”. Nhưng găy mắt, mù loà th́ tui vẫn là tuổi 17. Tui khoẻ mạnh. Ngủ khoẻ, ăn khoẻ, cái chi trong người cũng khoẻ, chỉ có đôi mắt mù.Khoẻ rứa không lẽ để mạ tui nuôi báo cô. Mà lấy chi để nuôi? Tui ngồi ngoài sân nhiều ngày liền rồi quyết định đi buôn. Mạ tui hét lên: thằng ni điên, mù loà lại c̣n đi buôn. Tui tính rồi. Tui không điên. Tui goi thằng cháu 12 tuổi đến. Tui mượn bà con ít vốn liếng, rồi hai chú cháu lên đường. Tui cần đến chợ mô, thằng cháu dắt tay đến chợ đó. Đi bộ cả ngày. Chợ này mua cá khô, kim chỉ, giấy bút, bột canh, mắm ruốc, sang bán cho chợ xa hơn, lấy công làm lăi. Không ai hiểu được chuyện buôn bán của tui. Nhưng tui đă quyết rồi. Đă buôn th́ phải có lăi. Công việc quen dần. Tui quen với công việc, quen với việc cầm những đồng tiền, quen với cả nhu cầu thị trường. Hàng năm trời hai chú cháu như hai kẻ hành khất, gồng gánh, mang vác hàng hoá, len lỏi vô đến tận từng nhà người ta bán. Ai mua chi cũng bán, mua một cái kim cũng bán, mua một tờ giấy cũng bán, một điếu thuốc lẻ cũng bán, bán hết. Buôn một lúc rồi có kinh nghiệm, rồi có vốn, rồi quen. Rứa mà sau mấy năm, tui đă tích cóp được chút vốn…Rứa là bắt đầu tự sống được…Rứa là tui không c̣n lo sợ chi đến đôi mắt găy nữa…
Anh Lại lắp xe đạp thoăn thoắt
Trung tâm sản xuất xe đạp…lắp ráp“
Tui phát hiện ra rằng, bà con mấy xă vùng núi của tui rất cần có cái xe đạp đi lại, nhưng giá xe đạp trên thị trường c̣n rất cao. Trên ni, bà con nghèo, kiếm được ngàn bạc cháy cả lưng áo, nên ai bán chi rẻ vài đồng là mua, đắt lên một đồng thôi mua. Tui tính. Nếu mua phụ tùng xe đạp về, lắp ráp thành xe đạp, bán, rẻ hơn giá xe đạp nguyên chiếc cả trăm ngàn, chắc là bà con mua. Rứa th́ mần thôi. Tui mua khung xe, mua đầy đủ phụ tùng rồi bắt đầu thực tập việc lắp ráp xe. Ui chao nói rứa mà khó cực kỳ.Mắt sáng mà người ta c̣n chưa lắp được, ḿnh mù, e không mần nỗi. Tui lắp chiếc thứ nhất. Thằng chàu đi thử. Được nửa ṿng quanh làng nó về bảo, chú ơi, xe đạp chú lắp cứ bị rơi ra một số thứ, không biết là thứ chi. Tui cay đắng cười. Lắp ngu th́ một số thứ phụ từng nó rơi ra chớ ǵ nữa. Tui mần lại. Mần đi mần lại. Mần cả đêm cả ngày. Rồi cuỗi cùng tui cũng xuất xưởng được chiếc đầu tiên. Bán rẻ. Có người mua ngay. Tui rút kinh nghiệm, họp với thằng cháu một buổi rút kinh nghiệm, lắp tiếp. Lắp đến đâu tui bán đến đó, bán chay như tôm tươi, bán có tháng được cả trăm chiếc. ở vùng quê tui nơi khỉ ho c̣ gáy này, có ai lắp ráp xe đạp đâu, mà lại rẻ, rứa là bán chạy, rứa là lăi, lăi lắm, mỗi tháng kiếm bạc triệu như chơi.Người ta đến đặt hàng mần không kịp. Họ đến, vừa ngó tui lắp xe như ngó tiết mục làm xiếc. Họ khen tui mù loà mà giỏi. Được khen lại mần ra được tiền, cái mũi tui khi mô cũng phổng lên, sướng. Tui làm lại nhà cho mạ, lại c̣n bán gạo, cá mắm, hàng xén trong nhà phục vụ cho cả xă. Mần ăn phát đạt lắm. Có hôm tui uống rượu say, tui ca cải lương, tui cười nói, tui ba hoa: Ai ở xă ni nhiều tiền bằng thằng mù tui? Ai? Không ai cả. Mạ tui sướng lắm, tự hào về con trai của ḿnh nhưng cả ngày nhắc: Cưới vợ đi con ạ. Tui nói, con mù loà, ma nó lấy. Mạ tui im lặng”.
Chị Duyên giờ đă lớn tuổi vẫn c̣n lưu nhiều nét xinh xắn
Cưới vợ
Vợ chồng anh Lại ngồi trước mặt tôi, tủm tỉm cười, rủ rỉ kể chuyện họ đă thành vợ chồng như thế nào. Chị Duyên vợ anh Lạc rất đẹp. Thế là anh Lạc không những cưới được vợ mà con cưới được vợ đẹp. Chị Duyên kể:” Mới đầu anh Lạc lân la đến chơi, em sợ. Con gái như em, được coi là đẹp nhất xă, ai đời lại có con trai mù loà đến cưa kéo th́ ngượng chết. Bọn thanh niên mắt sáng không biết răng v́ nể anh Lại, sợ anh Lại hay thương anh Lại mà khi biết anh Lại đến tán tỉnh em, các anh ấy lùi xa hết, anh Lại tha hồ tán ngày tán đêm. Anh Lại cười:” Tui có biết o Duyên đẹp xấu như răng. Lần đầu tiên đến nhà o Duyên tui dắt thằng cháu theo để nó quan sát hộ xem o Duyên như răng. Ra về tui hỏi cháu tui: O Duyên như răng? Thằng cháu nói đẹp. Tui cáu, tao không cần đẹp, tao cần o Duyên như răng, có vú to không? Cháu tôi gật đầu nói vú to. Có mạnh khoẻ không? Có. Mông có nở không? Có. Mũi có cao không? Cao. Mắt có sáng không? Sáng. Chân có dài không? Dài. Mạ tui cáu: Mi hỏi chọn vợ như chọn trâu giống. Chớ răng nữa. Xă ni ai mà không phục tài tui chọn trâu ḅ giống. Chọn trâu ḅ giống được, chọn vợ được. Nghe cháu tui tả rứa là yên tâm. Tui lân la đến nhà o Duyên. Lân la nói chuyện, o Duyên thuận cho nói chuyện. Lân la cầm tay, o Duyên thuận cho cầm tay. Một hôm, tui liều kéo o Duyên lại, hôn vào má, vào mắt, vào môi, o Duyên cũng cho. Rứa là ưng nhau. Nhưng đến khi nhà tui mang thủ lợn, cau trầu đến xin cưới th́ nhà o Duyên cương quyết từ chối, lấy ai th́ lấy chứ không thể lấy cái thằng mù. Anh tính như rứa cực không?”. Chị Duyên mỉm cười:” Hôm nớ nh́n anh Lại dữ tợn lắm. Anh ấy thuyết măi nhưng gia đ́nh em không cho cưới. Rứa là anh nớ lấy cái dao ra, dí vào cổ và hét:” Duyên. Nếu nhà em không cho anh cưới em th́ em lại đây mà coi anh đâm chết anh đây ń. Một . Hai. Ba. Khiếp quá. Em chạy đến giật con dao ra. Gia đ́nh em sợ quá, cuối cùng cho cưới. Sau khi thành vợ chồng, em hỏi anh ấy, có thật là nếu gia đ́nh không cho anh cưới em, anh đâm dao vào cổ chết à? Anh Lại phồng má lên căi:” Chết răng được. Không cưới được o ni th́ cưới o khác chớ, răng mà chết? Tức không? Điêu không?”. Hai vợ chồng cười to trước mặt tôi. Cả thằng con trai 10 tuổi của họ cũng tít mắt cười khi nghe chuyện của bố mẹ.
Ga ra xe đấy các bác ạ
Hơn cả triệu phú
Tích cóp được vốn liếng, anh Lại quyết định mua ô tô khách. Anh Lại lư luận:” Nhu cầu đi lại của bà con tuyến đường từ xă tui lên ga Tân ấp rất lớn nhưng không có xe. Đoạn đường chỉ vài ba chục cây số đường rừng thôi nhưng nếu không có ô tô khách th́ việc đi lại, giao thương hàng hoá cực lắm. Tui bảo vợ tui đưa cái bồ gạo đựng tiền ra, đổ cả bồ tiền ra giữa nhà đếm, được gần trăm triệu, số tiền tui làm ăn được nhờ buôn bán, nhờ lắp ráp xe. Tui gọi đứa cháu đến, đưa tiền cho nó đi học lái xe. Sau 6 tháng học, nó về, tui và nó đi mua xe. T́m kiếm măi rồi cũng mua được một chiếc xe cứu thương cũ, lắp thêm ghế, chở khách được. Bây chừ, vào mỗi buổi sáng, cháu tui lái, tui phụ xe, thu tiền. Răng lại không thu tiền được. Tui đố ai đưa nhầm tiền cho tui. Tiền to, tiền nhỏ, tui cầm, vuốt một cái biết ngay. Chạy xe khách kiếm tiền hay lắm. Tui lại ṃ mẫm xem máy xe. Có chi khó. Lắp xe đạp c̣n được th́ coi máy ô tô cũng được. Tui ṃ mẫm cả mấy ngày, rồi hỏi thêm cháu, tự nghe tiếng máy, tự sửa chữa những thứ vụn vặt, tập vá lốp, lắp lốp, làm măi th́ quen. Chạy xe buổi sáng, buổi chiều tui lắp ráp xe đạp. Cứ rứa, tháng mô tui cũng kiếm được bạc triệu. Trong nhà tui c̣n bán gạo, bán hàng tạp hoá phục vụ cả xă.Trong xă có việc chi cần tui giúp đỡ kinh phí tui giúp liền. Bà con ai túng thiếu cũng chạy đến tui. Có người nói:” Ngượng thiệt. Ai người sáng lại đến nhờ vă người mù”. Nhưng quan trọng chi chuyện nó. Ḿnh làm ra được tiền, bà con khó khăn phải giúp thôi. Họ nói tui là triệu phú. Đáng chi chuyện đó. Trong nhà tui khi mô cũng có năm ba chục triệu. Trên này mà nói đến tiền triệu như ở thành phố nói đến tiền tỷ. Rứa mà tui giàu lên được. Vui lắm. E cũng nhờ trời giúp nữa. Trời cướp đi mắt tui th́ trời cho tui lại mắt khác, cũng rứa thôi. Bà con nói, mắt tui là mắt trời, có mắt trời tui mới mần được nhiều việc, trở thành giàu có. Trời đất chi. Nghiến răng lại mà mần, đừng thối chí là được thôi, phải không anh?”
Cả nhà đang ăn cơm, quên không mời Trưởng thôn
Đó là những câu chuyện kể của người thanh niên mù Đinh Văn Lại, xă Lâm Hoá, huyện Tuyên Hoá, tỉnh Quảng B́nh. Để lên được nơi này nghe anh kể những câu chuyện thần kỳ ấy, tôi phải vượt gần hai trăm cây số đường rừng. Và khi trở về, nhiều lần tôi đưa tay lên đôi mắt sáng của ḿnh và thấy ngượng, mắt sáng như thế mà tôi sống thêm đời nữa e cũng không làm được nhiều tiền như anh Lại. …
Trưởng thôn Khoai Lang đang hỏi chuyện anh Lại ( chụp ngược sáng để các em tưởng trưởng thôn đẹp trai, he he)
