|
NGƯỜI MỸ NHẬN
XÉT VỀ NGƯỜI VIỆT NAM.
Viện Nghiên Cứu Xă Hội Học Hoa Kỳ (American Institute for Social Research) sau
khi nghiên cứu đă nói lên 10 đặc tính căn bản của người Việt, xin tạm dịch như sau:
1.- Cần cù lao động nhưng dễ thỏa măn.
2.- Thông minh, sáng tạo khi phải đối phó với những khó khăn ngắn hạn, nhưng
thiếu những khả năng suy tư dài hạn và linh hoạt.
3.- Khéo léo nhưng ít quan tâm đến sự hoàn thiện cuối cùng các thành phẩm của
ḿnh.
4.- Vừa thực tế vừa có lư tưởng, nhưng lại không phát huy được xu hướng nào
thành những nguyên lư.
5.- Yêu thích kiến thức và hiểu biết nhanh, nhưng ít khi học sự việc từ đầu đến cuối,
nên kiến thức không có hệ thống hay căn bản. Ngoài ra, người Việt không học v́ lợi
ích của kiến thức (lúc nhỏ học v́ gia đ́nh, lớn lên học v́ sĩ diện hay v́ những công
việc tốt). [when small, they study because of their families; growing up, they study
for the sake of prestige or good jobs]
6. Cởi mở và hiếu khách nhưng sự hiếu khách của họ không kéo dài. 7. Tiết kiệm, nhưng nhiều khi hoang phí v́ những mục tiêu vô nghĩa (v́ sĩ diện hay
muốn phô trương). [to save face or to show off].
8.- Có tinh thần đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau chủ yếu trong những t́nh huống khó
khăn và nghèo đói, c̣n trong điều kiện tốt hơn, đặc tính này ít khi có.
9.- Yêu ḥa b́nh và có thể chịu đựng mọi thứ, nhưng thường không thẳng thắn v́
những lư do lặt vặt, v́ thế hy sinh những mục tiêu quan trọng v́ lợi ích của những
mục tiêu nhỏ.
10.- Và sau cùng, thích tụ tập nhưng thiếu nối kết để tạo sức mạnh (một người có
thể hoàn thành một nhiệm vụ xuất sắc; 2 người làm th́ kém, 3 người làm th́ hỏng
việc). [one person can complete a task excellently; 2 people do it poorly, and 3
people make a mess of it].
Những phân tích trên đây cho chúng ta thấy người Mỹ đă hiểu rất rơ người Việt.
Tại sao người Việt lại có những đặc tính như thế này?
NGƯỜI XƯA CŨNG ĐĂ NHẬN RA Trần Kinh Nghị Học giả Trần Trọng Kim (1883 – 1953) khi viết bộ Việt Nam Sử Lược, ấn hành lần
đầu tiên năm 1919, cũng đă phân tích khá rơ ràng những đặc tính của người Việt và
những yếu tố tạo nên những đặc tính đó. Đa số người Việt lớn tuổi, khi c̣n nhỏ đều
đă được học bộ sử này. Trong phạm vi một bài báo, chúng tôi chỉ xin trích lại dưới
đây một số đoạn chính ông viết về đặc tính của người Việt.
Trong bài tựa, ông nói ngay: “Người ḿnh có ư lấy chuyện nước nhà làm nhỏ mọn không cần phải biết làm ǵ.
Ấy cũng là v́ xưa nay ḿnh không có quốc văn, chung thân chỉ đi mượn tiếng người,
chữ người mà học, việc ǵ cũng bị người ta cảm hóa, chứ tự ḿnh th́ không có cái ǵ
là cái đặc sắc, thành ra thật rơ như câu phương ngôn: «Việc nhà th́ nhác, việc chú
bác th́ siêng!»
“Cái sự học vấn của ḿnh như thế, cái cảm t́nh của người trong nước như thế, bảo
rằng ḷng v́ dân v́ nước mở mang ra làm sao được?”
“Thời đại Bắc thuộc dai dẳng đến hơn một ngh́n năm, mà trong thời đại ấy dân t́nh
thế tục ở nước ḿnh thế nào, th́ bấy giờ ta không rơ lắm, nhưng có một điều ta nên
biết là từ đó trở đi, người ḿnh nhiễm cái văn minh của Tàu một cách rất sâu xa,
dẫu về sau có giải thoát được cái ṿng phụ thuộc nước Tàu nữa, người ḿnh vẫn
phải chịu cái ảnh hưởng của Tàu. Cái ảnh hưởng ấy lâu ngày đă trở thành ra cái quốc
túy của ḿnh, dẫu ngày nay có muốn trừ bỏ đi, cũng chưa dễ một mai mà tẩy gội cho
sạch được. Những nhà chính trị toan sự đổi cũ thay mới cũng nên lưu tâm về việc ấy,
th́ sự biến cải mới có công hiệu vậy.”
Ở Chương VI nói về “Kết Quả của Thời Bắc Thuộc”, ông có nhận định rơ hơn: “Nguyên nước Tàu từ đời Tam Đại đă văn minh lắm, mà nhất là về đời nhà Chu th́
cái học thuật lại càng rực rỡ lắm. Những học phái lớn như là Nho giáo và Lăo giáo,
đều khởi đầu từ đời ấy. Về sau đến đời nhà Hán, nhà Đường, những học phái ấy
thịnh lên, lại có Phật giáo ở Ấn độ truyền sang, rồi cả ba đạo cùng truyền bá đi khắp
cả mọi nơi trong nước. Từ đó trở về sau nước Tàu và những nước chịu ảnh hưởng
của Tàu đều theo tông chỉ của những đạo ấy mà lập ra sự sùng tín, luân lư và phong
tục tương tự như nhau cả…”
“Khi những đạo Nho, đạo Khổng, đạo Phật phát đạt bên Tàu, th́ đất Giao châu ta
c̣n thuộc về nước Tàu, cho nên người ḿnh cũng theo những đạo ấy. Về sau nước
ḿnh đă tự chủ rồi, những đạo ấy lại càng thịnh thêm, như là đạo Phật th́ thịnh về
đời nhà Đinh, nhà Tiền Lê và nhà Lư, mà đạo Nho th́ thịnh từ đời nhà Trần trở đi.
“Phàm phong tục và chính trị là do sự học thuật và tông giáo mà ra. Mà người ḿnh
đă theo học thuật và Tông giáo của Tàu th́ điều ǵ ta cũng noi theo Tàu hết cả.
Nhưng xét ra th́ điều ǵ ḿnh cũng thua kém Tàu, mà tự người ḿnh không thấy có
t́m kiếm và bày đặt ra được cái ǵ cho xuất sắc, gọi là có cái tinh thần riêng của ṇi
giống ḿnh, là tại làm sao? ...
“Người mà cả đời không đi đến đâu, mắt không trông thấy cái hay cái dở của người,
th́ tiến hóa làm sao được? Mà sự học của ḿnh th́ ai cũng yên trí rằng cái ǵ đă học
của Tàu là hay, là tốt hơn cả: từ sự tư tưởng cho chí công việc làm, điều ǵ ḿnh
cũng lấy Tàu làm gương. Hễ ai bắt chước được Tàu là giỏi, không bắt chước được
là dở. Cách ḿnh sùng mộ văn minh của Tàu như thế, cho nên không chịu so sánh
cái hơn cái kém, không t́m cách phát minh những điều hay tốt ra, chỉ đinh ninh rằng
người ta hơn ḿnh, ḿnh chỉ bắt chước người ta là đủ.
“Địa thế nước ḿnh như thế, tính chất và sự học vấn của người ḿnh như thế, th́
cái tŕnh độ tiến hóa của ḿnh tất là phải chậm chạp và việc ǵ cũng phải thua kém
người ta vậy.”
Đọc cuốn “Lều chơng”, một tiểu thuyết phóng sự của nhà văn Ngô Tất Tố (1894 -
1954), chúng ta có thể thấy rơ nền học vấn của người Tàu mà người Việt rập khuôn
theo đă kềm hảm con người như thế nào. Ông vốn là một nhà Nho, đă từng tham dự
các kỳ thi hương dưới triều Nguyễn, nên đă phản ánh một cách trung thực những oái
ăm của các kỳ thi này và nêu lên sự sụp đổ tinh thần của những nho sĩ suốt đời lấy
khoa cử làm con đường tiến thân nhưng lại bị hoàn toàn thất vọng.
“TRƯỚC LÀ ĐẸP MẶT SAU LÀ ẤM THÂN” Nước Việt Nam bị Pháp đô hộ gần 100 năm, đă cởi bỏ nền học vấn của Trung Hoa,
tiếp thu nền học vấn mới của phương Tây, nhưng vẫn c̣n giữ lại nhiều nét căn bản
của nền văn hóa Trung Hoa. Có nhiều hủ tục trong quan, hôn, tang, tế mà cuộc
Cách Mạng Văn Hoá của Trung Quốc đă phá sạch, nhưng nhiều người Việt vẫn cố
giữ lại như những thứ “quốc hồn quốc túy”.
Bài tục giao sau đây vẫn c̣n là tiêu chuẩn và mục tiêu thăng tiến của gia đ́nh và
con người Việt Nam:
Con ơi! muốn nên thân người Lắng tai nghe lấy những lời mẹ cha Gái th́ giữ việc trong nhà Khi vào canh cửi khi ra thêu thùa Trai th́ đọc sách ngâm thơ Dồi mài kinh sử để chờ kịp khoa Mai sau nối được nghiệp nhà Trước là đẹp mặt sau là ấm thân Bây giờ người con gái không c̣n chỉ “giữ việc trong nhà”, và người con trai không
c̣n chỉ “đọc sách ngâm thơ” mà đă đi vào khắp mọi lănh vực của cuộc sống, nhưng
mục tiêu cuối cùng vẫn chỉ là “Trước là đẹp mặt sau là ấm thân”.
Trong nước, tiêu chuẩn của cuộc sống là có nhà sang cửa rộng, có xe hơi, có con đi
du học ngoại quốc... Tiêu chuẩn ở hải ngoại cũng thế thôi : Đi dâu cũng nghe khoe
nhà trên cả triệu bạc, xe loại sang trọng nhất, con đang học bác sĩ, dược sĩ, kỹ sư...
Gần như không nghe ai khoe những công tŕnh đang nghiên cứu hay thực hiện để
đưa con người, cộng đồng và đất nước đi lên. Tất cả chỉ tập trung vào hai tiêu chuẩn
là “đẹp mặt” và “ấm thân”.
Với mục tiêu như thế, chúng ta không ngạc nhiên khi nh́n ra phố Bolsa, thủ đô của
VNCH nối dài, đa số các cơ sở kinh doanh lớn đều không phải của người Việt. Tuy
bên ngoài người Việt gốc Hoa đứng tên, nhưng đàng sau là các bang hội của Tàu.
Thương xá Phúc Lộc Thọ vốn được coi là “Quốc Hội VNCH” ở Bolsa, nhưng phía
trước là tượng các danh nhân Trung Hoa và tên thương xá được viết vừa bằng chữ
Tàu vừa bằng chữ Việt. Houston cũng thế thôi.
Nếu mỗi gia đ́nh và mỗi cá nhân chỉ lấy những mục tiêu như trên làm mục tiêu của
cuộc sống và truyền từ đời nọ sang đời kia, c̣n lâu cộng đồng và đất nước với ngóc
đầu lên được.
NH̀N QUA NGƯỜI HOA (định cư tại Hoa kỳ) Trong khi người Việt nhiễm văn hoá Trung Quốc đă trở thành như đă nói trên,
người Hoa khi ra hải ngoại lại thích ứng rất nhanh nên vươn lên khá nhanh và khá
cao. Những đặc tính của người Hoa ở hải ngoại được mô tả như sau :
1.- Cần cù, việc ǵ cũng làm 2.- Tiết kiệm, không sống khoe khoang hay xa hoa. 3.- Khởi sự từ buôn bán nhỏ. 4.- Đơn vị kinh tế gia đ́nh : Gia trưởng đóng vai tṛ quan trọng. Tài sản có thể
truyền từ đời nọ sang đới kia.
5.- H́nh thành những xí nghiệp không theo một h́nh thức chặt chẽ, không theo
những quy luật nhất định, tất cả đều dựa vào chữ TÍN.
6.- Không làm những công việc có tính cách phức tạp hay quá to lớn, chỉ thích kinh
doanh vào những lănh vực đơn giản. Khi cần làm ăn lớn thường chia ra làm nhiều
công ty con.
7.- Móc nối với chính quyền và cá nhân khác rất giỏi. Không tham gia chính quyền
hay đảng phái nào, nhưng thường nắm được các nhân vật có địa vị quan trọng có thể
bao che hay hổ trợ cho làm ăn.
(Tại Indonesia, người Hoa chỉ chiếm từ 3% đến 4% dân số, nhưng làm chủ 70% tài
sản ở đất nước này với khoảng 160 trong số 200 xí nghiệp lớn của Indonesia.
Gia đ́nh ông Liem Sioe Liong, làm chủ xí nghiệp Salim với số vốn khoảng 9 tỷ mỹ
kim, nhờ quen biết lớn với Suharto).
8.- Không thích tranh tụng, kiện cáo. Thường t́m cách dàn xếp mỗi khi có đụng
chạm hay bị bắt v́ vi phạm luật pháp.
9.- Phạm vi hoạt động gần như không biên giới. 9.- Thích ứng rất nhanh với những biến đổi của thời cuộc. Trong bài “Mạng lưới kinh tế của người Hoa hải ngoại”, ông Phạm Văn Tuấn đă
nhận thấy như sau về các hoạt động kinh doanh của người Hoa ở hải ngoại :
“Khi bắt đầu bước vào ngành thương mại, các người Hoa hải ngoại đă nhận được
sự giúp đỡ từ các nhóm, các bang hay các cộng đồng của họ. Các hội tương trợ này
được tổ chức căn cứ vào gia đ́nh, hay nguồn gốc địa phương, hay thổ ngữ, chẳng
hạn như các bang người Hẹ, Quảng Đông, Triều Châu, Phúc Kiến. Các hội hay các
bang này đă hoạt động như một thứ ngân hàng nhờ đó người Hoa có thể mượn tiền,
trao đổi tin tức, tuyển mộ nhân công, giới thiệu thương nghiệp, hay thương lượng
các dịch vụ. Người Hoa hải ngoại thường tôn trọng chữ Tín, họ làm ăn bằng ước
hẹn miệng và sự tin cẩn lẫn nhau, và họ không cần phải kư kết các văn bản, các giao
kèo. Nếu một thương gia nào vi phạm lời hứa, người đó sẽ không bị truy tố ra pháp
luật mà bị ghi vào sổ đen của các nhóm, các bang, đây là một tệ hại hơn, v́ tất cả
mạng lưới làm ăn của các cộng đồng người Hoa đều sẽ biết rơ sự việc, và việc kinh
doanh của người vi phạm kể như bị chấm dứt.”
Số vốn của người Hoa hiện đang sống ở ngoại quốc được ước lượng khoảng 4.000 tỷ
USD.
QUAY LẠI NH̀N M̀NH (người Việt định cư tại Hoa kỳ)
Cuộc kiểm tra năm 2010 cho thấy ở Mỹ hiện nay người Hoa chiếm 1%, c̣n người
Việt là 0,5%, tức 1.548.449. Người Việt ở Cali là 581.946 người.Tại Little Saigon ở
Orange County, được coi thủ đô của VNCH nối dài, thành tŕ chống cộng của thế
giới tự do và tiền đồn chống cộng ở Đông Nam Á, có đến 3 chính phủ và 3 ban đại
diện cộng đồng : Ba chính phủ là chính phủ Nguyễn Hữu Chánh, chính phủ Đào
Minh Quân và chính phủ Hồ Văn Sinh (thay thế Nguyễn Bá Cẩn). Ba ban đại diện
cộng đồng là cộng đồng Nguyễn Xuân Vinh, cộng đồng Nguyễn Tấn Lạc, và cộng
đồng Nguyễn Xuân Nghĩa. Cộng đồng này đang chửi cộng đồng kia là tiếm danh.
Mặc dầu lực lượng hùng hậu như thế, nhưng khi nhóm VietWeekly chưa đến 10
người nổi lên ủng hộ Hà Nội giữa phố Little Saigon, chọc tức các đoàn thể chống
cộng và cộng đồng mà chẳng ai làm ǵ được. Trong khi đó, các "chiến sĩ chống
cộng" vẫn tiếp tục chụp mũ nhau không ngừng nghĩ trên các diễn đàn. Rất nhiều
"nhân tài" của người Việt đang chuẩn bị ra tranh cử các chức vụ dân cử tặi địa
phương, thành phố, tiểu bang và có thể liên bang, trong cuộc bầu cử sắp đến. Mục
tiêu được mô tả là để bảo vệ và nói lên tiếng nói của cộng đồng.
Trái lại, chúng tôi không thấy có một tổ chức chính trị nào của người Tàu hoạt
động ở đây và không nghe nói họ sẽ đưa ai ra tranh cử.
Tôi nhớ lại trong cuộc bầu cử Tổng Thống Mỹ năm 2004, lúc đó liên danh George
W. Bush đang tranh với liên danh John Kerry. Tôi có nhờ ông Tăng Kiến Hoa dẫn
đến gặp một vài bang trưởng Tàu xem họ bầu cho ai. Họ cười và nói: Quy luật bầu
cử là phù thịnh bất phù suy. Cứ thấy ai chắc thắng là đóng tiền cho người đó, không
cần biết đường lối họ như thế nào. Họ đă nhận tiền là khi đắc cử họ sẽ giúp ḿnh.
Nếu hai người ngang ngữa, đóng tiền cho cả hai. Tôi hỏi người Tàu không có ai ra
tranh cử dân biểu hay nghị sĩ ǵ sao. Họ cũng cười và nói: Người ḿnh có vào được
quốc hội cũng chẳng làm được chuyện ḿnh muốn. Cứ thấy người nào có thế lực là
đóng tiền cho người đó. Th́ ra người Tàu bầu cử bằng tiền chứ không phải bầu cử
bằng phiếu như người Việt!
Tôi nhớ lại trong cuộc bầu cử năm 2000, v́ hai liên danh George W. Bush và
Albert A. Gore ngang ngữa, nên người Tàu đóng tiền cho cả hai. Tây An Tự và
Thiền Sư Thanh Hải ở Los Angeles đă đóng tiền cho liên danh Gore nhưng lập danh
sách giả những người góp tiền, bị đổ bể nên chúng ta mới biết được.
Chúng ta không mong người Việt có những nhà phát minh làm thay đổi nhân loại
như John V. Blankenbaker (phát minh ra máy vi tính 1971), Bill Gates, Steve Jobs...,
chúng ta chỉ mong người Việt biết quan tâm đến cộng đồng, đất nước và nhân loại
nhiều hơn. Nhưng điều này quá khó. Đúng như người Mỹ đă nhận xét :
Người Việt v́ những lư do vớ vẫn, có thể hy sinh những mục tiêu quan trọng v́ lợi
ích của những mục tiêu nhỏ (như kiếm chút danh chẳng hạn). [sacrifice important
goals for the sake of small ones]
Người Việt thích tụ tập nhưng thiếu nối kết để tạo sức mạnh. Một người có thể hoàn
thành một nhiệm vụ xuất sắc; 2 người làm th́ kém, 3 người làm th́ hỏng việc! nbsp;
Chúng ta trông chờ vào thế hệ sắp đến, không bị vướng mắc với quá khứ, học được
nhiều cái hay của xứ người, sẽ đưa cộng đồng và đất nước đi vào một hướng đi mới
tốt đẹp hơn.
Chúc vui trong An b́nh Hạnh phúc.
|
