Nhạc sĩ Lữ Liên – cha của ca sĩ Tuấn Ngọc đă
qua đời
Thứ Hai, 09/07/2012 15:50
(NLĐO) - Trưa 8-7, một trong những cổ thụ âm
nhạc Việt Nam – nhạc sĩ Lữ Liên đă trút hơi
thở cuối cùng
tại bệnh viện Garden Grove, Mỹ. Ông hưởng
thọ 92 tuổi.
Nhạc sĩ Lữ Liên sinh năm 1920 ở Hải Pḥng.
Trong khai sinh ông ghi họ Lă, nhưng nghệ
danh là Lữ Liên. Cha ông dù là nhân viên
bưu điện nhưng lại đam mê nghệ thuật. Ca sĩ
Tuấn Ngọc từng kể: “Ông nội tôi mê cổ nhạc,
chính v́ đứng ra lập ban cổ nhạc mà cha
tôi mới có cơ hội học hỏi, làm quen với các
nhạc sĩ cổ nhạc”.
Nhạc sĩ Lữ Liên trước đây từng tham gia ban
hợp ca Thăng Long, cùng với Thái Thanh, Hoài
Bắc và Hoài Trung biểu diễn rất thành
công những ca khúc mang âm hưởng dân ca ba
miền và những ca khúc trữ t́nh. Ông lập gia
đ́nh và có những đứa con mà khi trưởng thành
họ đều gắn bó với âm nhạc, được công chúng
trong và ngoài nước yêu mến: Tuấn Ngọc, Bích
Chiêu, Anh Tú, Khánh Hà, Thúy Anh, Lan Anh
và Lưu Bích.
Tên tuổi nhạc sĩ Lữ Liên được biết đến với
sự h́nh thành và phát triển của nhóm nhạc
AVT - tên của một ban tam ca trào phúng đă
đi vào lịch sử âm nhạc Việt Nam với tính
chất mượn giai điệu ngũ cung, những ca khúc,
bài lư, dân ca, bài chồi để viết lời mới
châm biếm, mỉa mai những cảnh tượng gai mắt,
chướng tai trong cuộc sống.
AVT nổi tiếng và được khán thính giả trên
mọi miền đất nước yêu mến. Những lời ca dí
dỏm trong nhạc phẩm do AVT tŕnh bày mang
lại niềm vui cho khán thính giả suốt nhiều
thập niên. Chúng đă đóng góp khá nhiều những
giá trị tinh thần trong kho tàng văn hóa dân
gian dù ca khúc được AVT thể hiện sử dụng
nhiều từ loại văn chương truyền khẩu rất phổ
thông ở miền bắc thời đó.
Ban đầu, tam ca AVT gồm: Anh Linh, Vân Sơn
và Tuấn Đăng chuyên thể hiện những ca khúc
vui nhộn.
Họ lấy 3 chữ đầu của tên ḿnh để ghép lại
thành AVT để đặt tên. Người đứng ra thành
lập ban AVT chính là nhạc sĩ Anh Linh. Nhạc
sĩ Lữ Liên giai đoạn này là người sáng tác
các ca khúc cho nhóm AVT. Ông đă trích một
đoạn trong bản Thất nghiệp ca, đặt tên là
Tam nghiệp, mô tả 3 anh thợ nhuộm, thợ sửa
khóa và thầy bói để AVT biểu diễn.
Lập tức tính hài hước pha với diễn xuất, lại
có ưu thế vừa đàn, vừa ca, vừa châm biếm
duyên dáng, AVT nổi bật từ ngày có bàn tay
“phù phép” của nhạc sĩ Lữ Liên. Giai đoạn
này ông đă cho ra đời những ca khúc: Chúc
xuân, Ṿng quanh chợ tết, Tiên Sài G̣n, Gái
trai thời đại, Lịch sử mái tóc huyền, Mảnh
bằng, Ba ông bố vợ…
Soạn giả NSND Viễn Châu kể: “Lệnh bắt quân
dịch đă khiến nhóm AVT mất đi Anh Linh. Năm
1962 nhạc sĩ Lữ Liên chính thức gia nhập
nhóm, sau một thời gian Hoàng Hải thay thế
nhưng không trụ vững. Để thay đổi khẩu vị,
nhạc phẩm Tam nghiệp của anh Lữ Liên được
sửa đổi đôi chút với những nghề thợ sửa xe
máy (do Lữ Liên ca), nghề giác hơi tẩm quất
(do Vân Sơn ca) và nghề thợ mộc
(do Tuấn Đăng ca). Nếu bài vọng cổ hài của
tôi ứng biến với âm nhạc ngũ cung, th́ âm
điệu cổ truyền bắc bộ với ca trù, hát khách,
ả đào, chầu văn…đă được nhạc sĩ Lữ Liên đưa
vào rất dí dỏm và mang tính trào phúng sống
động"
Theo NSND Viễn Châu, lời ca trong sáng tác
của nhạc sĩ Lữ Liên đă khái quát được hoàn
cảnh xă hội thời đó. Những nhạc phẩm trào
phúng, sát với đời sống thường ngày trong xă
hội của AVT lên án mạnh mẽ những thói trăng
hoa, dỏm đời, học đua đ̣i... Cách châm biếm
đó nhận được sự tán thưởng nồng nhiệt của
khán giả. Sau thời gian này, Lữ Liên lại
sáng tác cho AVT một số bài hát: Ông nội trợ,
Trắng đen, Dậy th́, Trâu ơi ta bảo này, Ba
bà mẹ chồng, Cờ người, Em tập vespa…. Tất cả
những ca khúc
này đă đưa tên tuổi AVT lên đỉnh cao nghệ
thuật.
Từ năm 1960 - 1964, nhóm AVT đă được 2 hăng
đĩa Sóng Nhạc và Việt Nam mời thu đến 20 đĩa
nhạc. Nhóm đắt show diễn
ở các pḥng trà ca nhạc và vũ trường lớn
của Sài G̣n như: Queen Bee, Quốc Tế, Bồng
Lai…Sau ngày miền nam thống nhất, nhạc sĩ Lữ
Liên sang Mỹ định cư cùng các con.
Lúc này ca sĩ Khánh Hà đă lập trung tâm sản
xuất băng nhạc, nên nhạc sĩ Lữ Liên đă tái
lập lại nhóm ATV để thực hiện việc ghi âm và
thinh thoảng biểu diễn tại Mỹ, Úc. Trải qua
nhiều biến đổi, năm 1988 nhóm có thêm sự
tham gia của nữ nghệ sĩ Thúy Liệu khi sang
Úc biểu diễn, đến năm 1992, AVT có thêm nhạc
sĩ Hoàng Long. Năm 1994, vào dịp hát tết
nhóm AVT đă ra mắt một loạt ca khúc mà nhạc
sĩ Lữ Liên dựa theo áng thơ của nữ sĩ Hồ
Xuân hương để sáng tác, châm biếm thói thích
ong bướm, trăng hoa của những kẻ háo sắc.
Lúc này ông đă tŕnh diễn cùng hai nữ nghệ
sĩ Thúy Lan và Thúy Hương, tạo dấu ấn cuối
đời với nhạc phẩm Đánh đu.
Năm 2008, nhạc sĩ Lữ Liên về cư ngụ tại
Orange County – miền Nam California – Mỹ.
Ông sống trong một căn nhỏ và được
các con thăm viếng mỗi tuần. “Sự ra đi của
bố tôi là nỗi đau xót rất lớn đối với anh em
trong gia đ́nh. Cả cuộc đời bố tôi luôn dành
cho việc sáng tác và xem những t́nh cảm của
khán thính giả dành cho ông, cho chúng tôi
là niềm hạnh phúc” –
ca sĩ Tuấn Ngọc tâm sự trước khi anh bay về
Mỹ cùng vợ là ca sĩ Thái Thảo để lo hậu sự
cho cha ḿnh.
09/07/2012 - 14:46
Theo Thoại Hà (VNE)
Nhạc sĩ LỮ LIÊN & ban AVT
Không cần phải giới thiệu dài ḍng, chắc
chắn mọi người đều biết AVT là tên của một
ban tam ca trào phúng đă đi vào lịch sử âm
nhạc Việt Nam với tính chất châm biếm và hài
hước, nhiều khi xen lẫn với một sự mỉa mai
của nó.
AVT đă trở thành một tên tuổi thật gần gũi
với mọi người bằng những nhạc phẩm lột tả
được hết mọi khía cạnh của cuộc sống hằng
ngày trong nhiều hoàn cảnh khác biệt của xă
hội. Những lời ca dí dỏm trong những nhạc
phẩm do AVT tŕnh bầy đă mang lại niềm vui
cho mọi người từ suốt gần 50 năm qua đă đóng
góp khá nhiều vào kho tàng văn hóa dân gian
cũng như đă trở thành một lọai văn
chương truyền khẩu rất phổ thông.
Nhắc đến AVT, chắc chắn phải nhắc đến người
được coi là linh hồn của ban tam ca này là
nhạc sĩ lăo thành Lữ Liên, vào năm 2008 này
đă được 91 tuổi. Ông hiện cư ngụ tại Orange
County trong một căn
mobile
home mà người viết đă có dịp tiếp xúc gần
đây.
Ngoài ra, trước đó thỉnh thoảng tôi vẫn có
dịp gặp gỡ ông trong những dịp thu ông h́nh
video cho trung tâm Asia cách đây khoảng 10
năm để nghe ông kể về nguồn gốc và sự h́nh
thành của ban tam ca AVT.
Không những thế cách đây 15 năm, ông đă tự
tay soạn một bài viết về nội dung nói trên
cho tôi làm tài liệu. Căn cứ vào những
dữ kiện có được cũng như một số chi tiết góp
nhặt được qua những lần gặp gỡ nhạc sĩ Lữ
Liên, bài viết này mong sẽ cung cấp cho bạn
đọc những điều xác thực về lịch sử ban tam
ca AVT cùng với người được coi là linh hồn
của nó là nhạc sĩ Lữ Liên.
Thêm vào đó, bài viết này cũng c̣n được dựa
trên tài liệu của một số nhân vật có thẩm
quyền khác đối với sự h́nh thành của ban tam
ca trào phúng độc đáo này. Trung tá Phạm Hậu
tức nhà thơ Nhất Tuấn là một người trong số
này. Ông nguyên là giám đốc Nha Vô Tuyến
Truyền Thanh VNCH vào năm 1971 và là Tổng
Giám Đốc Việt Tấn Xă vào năm 1974. Trước đó
ông tùng là người một thời gian chỉ huy Đại
Đội Văn Nghệ Trung Ương tức tiền thân của
của Biệt Đ̣an Văn Nghệ Trung Ương là nơi
xuất phát ra ban tam ca AVT và rất nhiều
nghệ sĩ tên tuổi khác.
Ông cũng từng giữ một chức vụ cao của Đài
Phát Thanh Quân Đội là nơi nhạc sĩ Lữ Liên
vào năm 1957 sau khi được đồng hóa vào quân
đội đă phục vụ trong ban biên tập, để rồi
sau đó được biệt phái sang tiểu đoàn 1 Chiến
Tranh Chính Trị để bổ xung vào ngành kịch
nghệ sân khấu trong việc yểm trợ cho các
binh sĩ khắp 4 vùng chiến thuật trước khi
trở thành trưởng ban AVT.
Trong thời gian là diễn viên kịch nghệ trong
ban kịch của Đại Đội Văn Nghệ Trung Ương,
ông vẫn chú tâm nghiên cứu về cổ nhạc thuần
túy của 3 miền đất nước để sáng tác thành
những bài ca trào phúng để có thể trở thành
một ca sĩ chuyên nghiệp tự đàn lấy để tŕnh
diễn. Đó là điều ông ước vọng từ lâu.
Năm 1958, trong danh sách công tác của Tiểu
Đoàn 1 Chiến Tranh Chính Trị có một ban tam
ca do 3 anh tân binh mới nhập ngũ tên Anh
Linh, Vân Sơn và Tuấn Đăng chuyên tŕnh bầy
những bản nhạc vui nhộn. Họ lấy 3 chữ đầu
của tên ḿnh để ghép lại thành AVT để đặt
tên ban. Người đứng ra thành lập ban AVT
chính là nhạc sĩ Anh Linh mà không phải là
nhạc sĩ Lữ Liên như không ít người lầm tưởng.
Anh Linh là một người có căn bản nhạc lư
vững vàng nên từng có thời gian được cử thay
thế giáo sư âm nhạc Phạm Nghệ
làm trưởng ban Ca của Đại Đội Văn Nghệ Trung
Ương, tức Biệt Đ̣an Văn Nghệ Trung Ương sau
đó. Ông đă sáng tác
được khoảng 20 bài, trong đó có một số bài
phổ từ thơ của thi sĩ Hà Thượng Nhân và Nhất
Tuấn (tác giả thi tập nổi tiếng
trong thập niên 60 “Chuyện Chúng Minh”).
Một trong những ca khúc đắc ư nhất của ông
là “Niềm Tin”, thường được nhiều ca sĩ tŕnh
bầy trong dịp Giáng Sinh. Ca khúc đầu tay
của Anh Linh là bài “Sao Em Không Đi”, viết
trước khi nhạc sĩ Anh Bằng, cùng trong Đại
Đội Văn Nghệ Trung Ương của Tiểu Đoàn 1
Chiến Tranh Tâm Lư, tung ra nhạc phẩm “Nếu
Vắng Anh”. Nhưng v́ nhạc của Anh Linh có
phần ủy mị nên không được bộ thông tin chấp
thuận ngay.
Trái lại, “Nếu Vắng Anh” th́ trót lọt kiểm
duyệt v́ lời ca, điệu nhạc rất t́nh cảm
nhưng không mềm yếu. Nhạc phẩm này đă trở
thành Top Hit sau đó. Bù lại, Anh Linh được
an ủi là có một số bài như Chiến Thắng Rừng
Sát, Thiên Thần Mũ Đỏ, Chiến Thắng Kon Tum
đă được rất nhiều anh em binh sĩ tán thưởng.
Việc h́nh thành tên ban tam ca AVT đă được
nhạc sĩ Anh Linh kể lại với những chi tiết
lư thú đến từ một sự t́nh cờ. Khởi thủy, ban
tam ca sau này được gọi là AVT gồm có 3
người là Anh Linh, Tuấn Đăng và Vân Sơn
thường được giới thiệu mỗi khi xuất hiện
trên sân khấu là Tam Ca Anh Linh, Vân Sơn và
Tuấn Đăng. 3 người đều hát thường trực ở
pḥng trà Anh Vũ với những tiết mục vui nhộn
của họ.
Một hôm, ban giám đốc thuê người kẻ một tấm
biểu ngữ rất lớn để giăng ngang đường Trần
Hưng Đạo, gần pḥng trà Anh Vũ trên đường
Bùi Viện nhằm giới thiệu bộ 3 này mà họ muốn
gọi là ban Kích Động Nhạc Anh Vũ. Đúng vào
lúc những người kẻ chữ vừa viết xong hai chữ
A và V mầu đỏ và chữ NH mầu xanh th́ Anh
Linh t́nh cờ đi tới.
Anh hỏi th́ được biết họ viết chữ ANH VŨ.
Anh Linh nói ngay là ban tam ca của anh
không phải tên là Anh Vũ như ban giám đốc đă
thuê họ viết. Nhưng thấy mấy người thợ đă lỡ
viết như vậy nên chợt nhớ ra ban kích động
nhạc của ḿnh đă có sẵn tên Anh Linh, Vân
Sơn nên bảo viết thêm chữ T ( chữ đầu của
tên Tuấn Đăng ) và bỏ 2 chữ NH kia đi. V́
thế nên có tên AVT.
Trong thời gian AVT hát nhạc ngọai quốc ở
pḥng trà Anh Vũ, họ luôn được khán giả yếu
cầu hát nhiều lần nên chủ pḥng trà thêm cho
AVT một danh hiệu nữa là ban AVT
Đăng-Linh-Sơn khi được giới thiệu. Nhưng MC
lại cố ư đọc là “AVT Darlingson” cho khán
giả ngọai quốc dễ hiểu!
Tiền thù lao cho AVT sau đó đă phá kỷ lục
khi họ được trả đến 1000 đồng một người,
trong khi “cát sê” trả cho quái kiệt Trần
Văn Trạch chỉ có 700! V́ AVT có lần được
khán giả yêu cầu “bis” đến 7 lần. Ba người
vừa vào hậu trường thay áo đi về th́ lại
phải mặc vào để ra tŕnh diễn thêm trong khi
khán giả giả tiếp tục ḥ hét vang rền! Đó
thật là một kỷ niệm nhớ đời cho Anh Linh,
Vân Sơn và Tuấn Đăng.
Giọng ca của 3 thành viên AVT này rất đều.
Họ có thể lên cao tới “nốt” Sol cao và xuống
đến Sol thấp. Theo nhận xét của nhạc sĩ Lữ
Liên th́ giọng của Vân Sơn trội hơn cả so
với 2 người khác trong ban. H́nh ảnh đặc
biệt của AVT là lúc tŕnh diễn họ đều mặc
quốc phục với khăn đóng, áo dài và tự đàn
lấy để hát. Trước khi chuyển qua sử dụng
những nhạc khí dân tộc th́ Anh Linh chơi
guitar, Vân Sơn chơi trống và Tuấn Đăng sử
dụng contre-bass. Những tiết mục linh động
và tươi vui của AVT
thật sự đă mang lại cho sinh hoạt pḥng trà
thời đó thêm rất nhiều sống động.
Qua đầu thập niên 60, vào lúc AVT cần những
sáng tác mới để tŕnh bầy, nhạc sĩ Lữ Liên
có ư định thử nghiệm khi muốn hướng phần
tŕnh diễn của AVT về một thể loại mới lạ.
Ông đă trích một đọan trong bản Thất Nghiệp
Ca của ông (sáng tác cho Đoàn Văn Nghệ Vịet
Nam) đặt tên là Tam Nghiệp, mô tả 3 chàng
Thợ Nhuộm, Thợ Sửa Khóa và Thầy Bói để AVT
thực nghiệm vào dịp
Tất Niên trong một chương tŕnh văn nghệ do
quân đội tổ chức tại rạp Tống Nhất. Chương
tŕnh này có mục đích ủy lạo các chiến sĩ
xuất sắc khắp 4 vùng chiến thuật trở về tham
dự, dưới sự chủ tọa của tổng thống Ngô Đ́nh
Diệm cùng nhiều tướng lănh cao
cấp khác.
Nhưng sắp đến ngày ra mắt th́ th́nh ĺnh có
giấy gọi Anh Linh theo học khóa sĩ quan vào
năm 1962. Lập tức Hoàng Hải được đưa vào tập
dượt để thay thế. Sau này khi Lữ Liên gia
nhập AVT, nhạc phẩm Tam Nghiệp có được sửa
đổi đôi chút với những nghề Thợ Sửa Xe Máy
(do Lữ Liên diễn tả), nghề Tẩm Quất với Vân
Sơn và Tuấn Đăng với nghề thợ mộc.
Với bài Tam Nghiệp gốc, một sáng tác của Lữ
Liên, trích từ tác phẩm Thất Nghiệp Ca của
ông, lần đầu tiên khán giả được
thưởng thức một nhạc phẩm trào phúng với
những âm điệu cổ truyền cùng những lời ca dí
dỏm và nghệ thuật tŕnh diễn sống động. Tất
cả những khán giả hôm đó, phần lớn là anh em
binh sĩ, được dịp cười hả hê. Nhất là lúc
Vân Sơn hứng lên múa trống, tung dùi và Tuấn
Đăng nhảy lên cây “Contre-basse” để solo
theo nhịp kích động khiến khán giả cổ vơ
muốn sập rạp.
Và kể từ đó AVT bắt đầu bước vào một khúc
quanh quan trọng với phần tŕnh bầy những
nhạc phẩm trào phúng, sát với đời sống
thường ngày trong xă hội. Với sự tán thưởng
nồng nhiệt của khán giả. Sau thời gian này,
Lữ Liên lại đặt cho AVT một số bài mới như
Ông Nội Trợ, Trắng Đen, Dậy Th́, vv... Tất
cả những nhạc phẩm này đă khiến tên tuổi AVT
càng ngày càng lên cao
Ngoài những sáng tác của nhạc sĩ Lữ Liên,
nhạc sĩ Anh Bằng cũng sáng tác cho ban tam
ca này một nhạc phẩm nổi tiếng khác có tựa
đề là Huynh Đệ Chi Binh, thêm vào đó là một
sáng tác của Duy Nhượng là bài Ai Lên Xe
Bus...
Từ đó, ban AVT đă trở thành một tam ca nhạc
đắt giá tại các pḥng trà ca nhạc và vũ
trường cũng như các Đại Nhạc Hôi cùng các
đài Phát thanh và Truyền H́nh. Nói cho đúng,
AVT đă trở thành một hiện tượng trong sinh
họat ca nhạc tại Việt Nam
với một khuynh hướng thể hiện chưa từng có
trước đó. Như vậy có thể khẳng định là AVT
đă giữ vai tṛ độc tôn bằng h́nh thức tam ca
trào phúng. Một thời gian sau, một vài kết
hợp dưới h́nh thức tương tự cũng được ra
đời, nhưng không có khả năng thu hút người
nghe như AVT, nên đă không tồn tại được bao
lâu.
Sau những bài hát trào phúng được nhắc tới ở
trên là đến một lọat những bài khác được
nhạc sĩ Lữ Liên sáng tác cho ban AVT tŕnh
bầy như Ba Bà Mẹ Chồng, Cờ Người, Em Tập
Vespa, vv... Đó là những nhạc phẩm đă lót
đường cho ban AVT
thăng tiến rất nhanh. Ngoài những lời lẽ
châm biếm trong những bài hát trước đó,
người nghe c̣n cảm thấy rất thích tú với
những bài hát được Lữ Liên sáng tác với h́nh
thức lời thanh mà ư tục, tương tự những thi
phẩm nữ sĩ Hồ Xuân Hương, trong đó có tác
phẩm Cờ Người đă được phổ nhạc hoàn toàn
mang chất AVT độc đáo...
Trong khoảng thời gian từ 60 đến 64, AVT đă
được 2 hăng đĩa Sóng Nhạc và Việt Nam mời
thu đến 20 đĩa nhạc và băng nhạc. Và AVT c̣n
nhận lời tŕnh diễn cho các pḥng trà ca
nhạc và vũ trường lớn ở Sài G̣n như Queen
Bee, Quốc Tế, Bồng Lai, vv...
Vào năm 1965, nhạc sĩ Hoàng Hải được lệnh
giải ngũ. Hoàng Hải với tên thật là Lưu
Duyên, là anh của
cố chuẩn tướng Lưu Kim Cương, sau đó sang
làm cho đài VOF tức Tiếng Nói tự Do. Nhạc sĩ
Lữ Liên được mời vào thay thế và trở thành
trưởng ban AVT từ đó. Cùng một lúc ông c̣n
là trưởng ban kịch của Biệt Đoàn Văn Nghệ
Trung Ương. Với các nghệ sĩ : Hoàng Năm, Đỗ
Lệnh Trường, Xuân Phúc, Bích Huyền, Cẩm
Thúy, Thúy Liệu, Lệ Sửu, v.v...
Sau khi nhận lời trở thành một thành viên
của AVT, lúc đó măc dù trong ban không c̣n
ai mang tên có chữ có A ở đầu, nhưng Lữ Liên
vẫn giữ nguyên cái tên AVT. V́ ông cho rằng
tên đó đă đi sâu vào tâm hồn quần chúng.
Nhưng ông đă đưa ra một vài đề nghị với một
số thay đổi. Thứ nhất, với vai tṛ trưởng
ban ông đổi danh xưng chính thức cho AVT là
“Ban Tam Ca Trào Phúng AVT”, thay v́ Ban
Kích Động Nhạc AVT.
Ngoài ra, c̣n có thêm một sự thay đổi quan
trọng khác là loại bỏ 3 nhạc khí Tây Phương
để chỉ sử dụng những nhạc khí cổ truyền Việt
Nam. Từ đó Vân Sơn chơi Tỳ Bà, Tuấn Đăng
chơi đàn đoản và Lữ Liên sử dụng đàn nhị tức
đàn c̣.
Tới khoảng thời gian 1966-67, chính phủ Việt
Nam theo đuổi chương tŕnh trao đổi văn hóa
với các nước Á Châu, AVT với thành
phần trên đă theo Đoàn Văn Nghệ Việt Nam của
nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ di tŕnh diễn tại rất
nhiều quốc gia như Lào, Cao Miên, Phi Luật
Tân, Thái Lan, Tân Gia Ba, Mă Lai, Nhật Bản,
vv...
Sang đến năm 1968 th́ “Ban Tam Ca Trào Phúng
AVT” đi vào một thời kỳ có thể gọi là cực
thịnh với những chuyến lưu diễn tại rất
nhiều quốc gia Âu Châu. Theo lời yêu cầu của
các đồng bào Việt Nam tại Pháp, chính phủ
Việt Nam đă gửi một phái đoàn văn nghệ hùng
hậu gồm đầy đủ các bộ môn thi, ca, vũ, nhạc,
kịch, vv... dưới sự d́u dắt của nhạc sĩ
Hoàng thi Thơ cùng các vũ sư
Lưu Hồng và Trịnh Toàn sang Âu Châu tŕnh
diễn lần thứ nhất. Lần ra mắt ở rạp Maubert
Mutualité Paris, Lữ Liên đă sáng tác
một số bài dành riêng cho AVT như Chúc Xuân,
Ṿng Quanh Chợ Tết, Tiên Sài G̣n, Gái Trai
Thời Đại, Lịch Sử Mái Tóc Huyền, Mảnh Bằng,
3 Ông Bố Vợ, vv... để tŕnh diễn trước một
số khán giả kỷ lục. C̣n một số đông khán giả
phải đứng ở ngoài v́ hết chỗ.
Trong lần ra mắt đáng ghi nhớ đó, AVT mặc
sức vẫy vùng. Mỗi câu hát là một chuỗi cười
và tiếng vỗ tay vang dội. Giữa mỗi bài hát
đều có phần solo nhạc. Tiếng nhạc khí Việt
Nam thánh thót, véo von như chim hót khiến
khán giả im lặng cơ hồ như nín thở để thưởng
thức. Đến phần kết thúc mỗi bài hát th́
tiếng vỗ tay vang lên như sấm động. Nhất là
trong tiết mục AVT tŕnh tấu cũng bằng Tỳ
Bà, Nhị Huyền và Đàn Đỏan hai nhạc khúc bất
tử của Johan Strauss là Le Beau Danube Bleu
và Les Flots Du
Danube. Khán gỉa đă vỗ tay không ngừng khi
chấm dứt. AVT phải dắt tay nhau ra cám ơn
khán giả 3 lần! Văn hát, khán giả đă tràn
lên sân khấu vây quanh các nhạc sĩ để khen
ngợi. Nhất là các khán giả người địa phương
muốn xem tận mắt từng cây đàn của AVT đă sử
dụng.
Lần tŕnh diễn đó của AVT đă gây chấn động
cả Paris. Đi đến đâu người ta cũng nhắc tới
AVT. Đó có thể coi như thời kỳ huy
hoàng nhất của ban ta ca trào phúng này. Sau
đêm tŕnh diễn ở rạp Maubert và sau khi nghỉ
một ngày, bộ ba Lữ Liên, Vân Sơn và Tuấn
Đăng sang diễn một xuất ở Thụy Sĩ và một
xuất ở Luân Đôn. Sau đó họ lại về Pháp để
tŕnh diễn một xuất ở dưới miền nam.
Rồi sau đó, phái đoàn lại tiếp tục đi tŕnh
diễn tại Maroc, Algérie, Tunisie, vv... Nơi
nào họ cũng gặt hái được những thành công
rực rỡ trước khi trở về Việt Nam. Đó là chưa
kể AVT c̣n có dịp sang tŕnh diễn tận nước
Cộng Ḥa Trung Phi trong thời kỳ lănh đạo
của tổng thống Bokassa.
Qua năm 1969, lại một lần nữa thể theo lời
mời của Tổng Hội Sinh Viên Việt Nam tại
Pháp, chính phủ Việt Nam lại cử một đoàn văn
nghệ gồm AVT với Lữ Liên, Vân Sơn, Tuấn Đăng
cùng 2 nữ ca sĩ Hoàng Oanh và Hà Thanh, vợ
chồng nhạc sĩ cổ nhạc Vĩnh Phan, nhạc sĩ
Huỳnh Anh và cây sáo Nguyễn Đ́nh Nghĩa sang
quốc gia này. Một chương tŕnh dài 2 tiếng
gồm đủ mọi tiết mục được dàn dựng để tŕnh
diễn ở tất cả những địa điểm mà anh chị em
sinh viên ở Parius tổ chức trong những ngày
cuối năm. Chuyến lưu diễn này kéo dài 1
tháng với một thành công rực rỡ.
Ngoài những lần tŕnh diễn chung với 2 nhạc
sĩ khác trong AVT, h́nh ảnh nhạc sĩ Lữ Liên
c̣n ghi đậm nét trong trí nhớ mọi người khi
ông cùng nhạc sĩ Hoàng Thi Thao đồng diễn
tiết mục “C̣ Tây-C̣ Ta”, được coi là một
tiết mục rất ăn khách vào thời đó, cũng như
sau này tại hải ngọai. “C̣ Tây-C̣ Ta” cũng
đă được thu h́nh trong một chương tŕnh
Paris By Night cách đây vài năm, gây được
nbhiều thích thú cho khán thính giả.
Rồi đến tháng 4 năm 75, Lữ Liên nhờ làm cho
đài Mẹ Việt Nam nên được đi tàu ra Phú Quốc
để rồi được đưa sang đảo Guam trước khi đến
Mỹ. Trong khi đó Vân Sơn và Tuấn Đăng bị kẹt
lại. Riêng Vân Sơn, một thời gian ngắn sau
biến cố
tháng 4 năm 75, đă nhảy xuống sông Thị Nghe
tự tử. Qua một bài viết của Băng Đ́nh th́
Vân Sơn đă nhảy cầu Thị Nghè tự tử để phản
đối sự áp bức của chính quyền mới đối với
giới văn nghệ sĩ.
Trong khi về phía chính quyền th́ cho là Vân
Sơn làm rối loạn trật tự tại chợ Thị Nghè,
bị công an khu vực rượt nên sợ quá phải nhảy
vội xuống sông Thị Nghè. Vân Sơn, chết v́
đầu đập vào một cây gỗ. Có người hỏi nữ nghệ
sĩ Hồng Vân
là người đứng ra quyên tiền để chôn cất cho
Vân Sơn, về nguyên nhân cái chết của anh.
Nhưng Hồng Vân cũng trả lời không biết rơ
nguyên nhân.
Về phần nhạc sĩ Lữ Liên, theo một nguồn tin
khác cho biết lư do khiến Vân sơn t́m đến
cái chết đă đến từ chuyện gia đ́nh...
Một thành viên từ những ngày đầu của ban AVT
là Tuấn Đăng hiện nay vẫn hoạt động ở Sài
G̣n. Hàng đêm anh hát
và đàn tại một quán có tên là Tiếng Dương
Cầm trong khu cư xá sĩ quan Chí Ḥa.
C̣n Anh Linh, người sáng lập ra AVT, từ khi
qua Mỹ theo diện HO đến nay, là ca đoàn
trưởng của một giáo xứ ở San Jose. Vợ chồng
anh c̣n là chủ của một tiệm phở đông khách ở
thành phố này.
Sau một thời gian vất vả ở các trại tỵ nạn,
các anh chị em nghệ sĩ ở khắp nơi đổ dồn về
tiểu bang California lập nghiệp. Nhờ sự yểm
trợ của cơ quan USCC, một số anh nghệ sĩ có
tên tuổi như Hoàng Thi Thơ, Nam Lộc, Jo
Marcel, Lê Quỳnh, Kiều Chinh, Lữ Liên, Vũ
Huyến, Ngọc Bích vv... đă được nhận vào làm
việc tại cơ quan này.
Một thời gian ngắn sau khi sang đến Mỹ, ban
Tam Ca Trào Phúng AVT Hải Ngọai đă được
thành lập do ư kiến của nhạc sĩ Lữ Liên. Và
sau một thời gian tập luyện một ban văn nghệ
hùng hậu đă được thành lập để cùng kéo nhau
sang Paris tŕnh diễn, trong số dĩ nhiên
không thể nào thiếu AVT Hải Ngoại với Ngọc
Bích, Vũ Huyến và Lữ Liên.
Toàn thể khán giả đă tỏ ra rất thích thú khi
được nghe lại những nhạc phẩm trào phúng
quen thuộc ngày nào. Yếu tố đó đă khiến cho
AVT gặt hái được những thành quả to lớn.
Nhưng sau đó, với thời gian, thành phần AVT
Hải Ngọai
có một vài thay đổi và một số hoạt động cũng
như một số sáng tác mới được ghi nhận như
sau:
14.2.77: Một lần nữa AVT có sự thay đổi
trong thành phần khi Trường Duy vào thay thế
cho Ngọc Bích. Cùng với đoàn văn nghệ trên,
bộ ba sang Âu Châu tŕnh diễn trong ṿng 19
ngày.
01.12.77 : Sẵn có đoàn nghệ sĩ cơ hữu này,
nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đă mang cả đoàn sang
cộng ḥa Trung Phi tŕnh diễn nhân ngày
Hoàng Đế Bokassa Đệ Nhất đăng quang.
Năm 1987: Nhạc sĩ Anh Bằng đă thực hiện 1
cuốn băng AVT Hải Ngoại đầu tiên do trung
tâm Asia phát hành. Trong băng này có một
nhạc phẩm mới mang tựa đề Gốc Mít do Lữ Liên
và Anh Bằng sáng tác, nói về cuộc đời của
những người dân Việt tỵ nạn, lang thang trên
khắp thế giới để t́m miếng cơm manh áo. Gặp
nhau cũng không biết là người đồng hương,
với những cảnh ngộ trớ trêu, cười ra nước
mắt.
AVT với tiếng hát Lữ Liên, Vũ Huyến và
Trường Duy và bài mới thứ 2 của nhạc sĩ Anh
Bằng mang tựa đề Canh Cua Rốc, mô tả những
chàng tai tỵ nạn xa quê hương thèm món canh
cua từng đêm như thèm khát những vóc dáng
xinh xinh.
Năm 1988: thành phần AVT được tăng cường
thêm nữ nghệ sĩ Thúy Liệu đă sang Úc tŕnh
diễn tại Sydney trong một chương tŕnh kịch
vui kéo dài trong 10 ngày.
Năm 1992: AVT có một sự thay đổi với Hoàng
Long vào thay thế cho nhạc sĩ Vũ huyến, đă
cùng nhau thực hiện một băng cassette, thu
thanh tại pḥng thu Tùng Giang và do trung
tâm Khánh Hà phát hành. Trong băng này có
một sáng tác mới của Lữ Liên là Trận Cầu
Quốc Tế, mô tả cuộc trực tiếp truyền thanh
của AVT trong 1 trận cầu
giao hữu nhưng không kém phần quyết liệt của
2 đội banh, một nam, một nữ từ Âu Mỹ đến
Việt Nam. Khán giả Sài G̣n được xem nhiều
pha gay cấn đầy nghệ thuật tân kỳ. Tuy chỉ
là giả tưởng, nhưng với những “sound
effects”, người nghe có cảm tưởng như đang
tham dự một trận cầu thật.
Năm 1994, vào dịp Xuân Giáp Tuất trung tâm
Giáng Ngọc tung ra cuốn video đầu tiên của
AVT tại hải ngọai. Dựa theo một áng thơ
tuyệt tác của nữ sĩ Hồ Xuân hương, nhạc sĩ
Lữ Liên lần đầu tiên tŕnh diễn chung với 2
nữ nghệ sĩ Thúy Lan và Thúy Hương để tŕnh
bầy nhạc phẩm Đánh Đu, với phần nhạc do Lữ
Liên tự đảm trách, nhạc sĩ Ngọc Bích ḥa âm
và sử dụng Keyboard.
Ở trên là những chi tiết người viết thu thập
được phần lớn từ người được coi như linh hồn
của ban Tam Ca Trào Phúng AVT là Lữ Liên
trong thời kỳ ông c̣n minh mẫn. Trong lần
đến thăm ông gần đây, sức khỏe của ông có
phần sa sút hơn xưa. Nhất là sau khi bị té
nặng vào năm ngoái, 2007.
Sau lần đó, trí nhớ của nhạc sĩ Lữ Liên tỏ
ra kém hẳn trước với một giọng nói không c̣n
được linh họat, nếu không muốn nói là thiếu
sự liên tục. Thật ra t́nh trạng này đối với
số tuổi 91 của ông cũng là b́nh thường. Mặc
dù vậy, nhạc sĩ Lữ Liên vẫn c̣n cung cấp
được cho tôi một số chi tiết liên quan đến
tiểu sử của ông…
Ông mang họ Lă, sinh trưởng ở Hải Pḥng
trong một gia đ́nh mà thân phụ ông cũng là
một nghệ sĩ, ngoài việc làm chính ở sở Bưu
Điện. Khi Lữ Liên c̣n nhỏ, thân phụ ông đă
đứng ra lập một gánh hát cổ nên ông
đă có dịp gần gũi với những âm thanh nhạc cổ
truyền. Ông trưởng thành trong khung cảnh
văn nghệ đó nên đă chịu nhiều ảnh hưởng để
sau đó trở thành một nghệ sĩ tài ba mà sự
đóng góp của ông được coi như rất lớn lao
cho nền âm nhạc Việt Nam…