Mỗi lần cố gắng “phủi tay”, người ta đều tin rằng mọi sự sẽ được ém nhẹm không ai biết. Nếu chỉ kiểm tra trên giấy tờ sổ sách, chắc chắn không tài nào phát hiện ra tên trộm. Nhưng nếu biết chắc có một Đấng Quản Lý sẽ ra tay tra cứu hồ sơ, ắt hẳn người ta sẽ ít làm điều ác hơn. Không gì lôi kéo người ta phạm tội dễ dàng cho bằng tin rằng thế giới này là tất cả, chẳng hề có sự phán xét ở thế giới bên kia về các hành vi và ý tưởng của ta trên đời này. Nếu quả thực tất cả đều được giải quyết ở cõi trần này thì tội gì ta lại không tận dụng mọi mánh khoé để sống nhỉ? Miễn là biết cách “phủi tay” là xong.

Ngược lại với triết lý sống đó là lời Chúa phán “Những gì che dấu sẽ bị phát hiện, những gì đậy sẽ bị vạch ra” (Lc 12,2). Khi ra trước toà phán xét, mọi điều làm trong bóng tối sẽ bị đem ra ánh sáng. Hạt giống bị vùi lấp sẽ tìm cách xuyên thủng mặt đất để ngoi lên. Cây cối trong rừng rậm sẽ vươn lên để hấp thụ ánh sáng, ốc sò dưới đáy sâu biển cả sẽ bò lần về bờ biển. Cũng vậy, dù khi còn sống con người ta cố sức chôn vùi tội ác của mình thật sâu kín đi nữa, thì cũng có ngày họ sẽ ra trước Toà phán xét, ở đó “mọi người đều bị phán xét về công việc mình đã làm”.

Khoa tâm lý hiện đại dựa trên cơ sở này: ngay cả ở cõi đời này, con người vẫn không thể “phủi tay” được điều chi cả. Những thù oán thầm kín, tội lỗi giấu giếm, những vi phạm lề luật đạo đức thật bỉ ổi, hết thảy đều để lại dấu ấn nơi tâm hồn con người ta, trong cõi vô thức. Giống như cậu bé trong chuyện ngụ ngôn nọ, muốn giấu kín con cáo cậu đã ăn cắp trong áo choàng mình. Thế rồi con cáo đã moi sạch ruột gan cậu mà xơi. Hàng ngàn kẻ vẫn vịn vào các lý lẽ khoa phân tâm để chối bỏ không công nhận lối sống luân lý. Họ cho rằng chẳng có gì gọi là tội lỗi cả. Nhưng dù họ có chối từ như thế đi nữa, thì nhà tâm lý học nào đúng đắn cũng vẫn cho rằng thực ra tâm hồn những kẻ ấy thảy đều mục rỗng: bởi không gì bị che dấu mà lại không bị phát hiện.

Tâm hồn người ta đều chất chứa khát vọng và đam mê, hy vọng và e sợ, hận thù và dục vọng cũng như ý muốn tội lỗi và tà tâm. Và rồi sẽ có ngày mọi tâm tư sâu kín này sẽ gặp được cơ hội để hiển hiện ra – hoặc qua lời thú tội, hoặc qua các dấu chỉ tâm sinh lý – tỏ cho thấy họ đã phạm tội. Ai cũng có quyền tự do không thừa nhận luân lý, nhưng họ không có được tự do lẩn tránh các hậu quả khi họ vi phạm. Tội lỗi được viết ra ngay trên gương mặt họ, và cả trong não của họ nữa. Người ta có thể đọc được điều đó qua ánh mắt láo liên, hoặc khi thấy những cơn hãi hùng trong đêm của họ.

Nếu ai đó biết chắc rằng rồi ra có ngày mình sẽ bị phát hiện là kẻ ăn cắp, hẳn y ra sức đền bù cho xong trước khi bị phát hiện. Nếu kẻ nào biết rằng sẽ đến một ngày mọi việc mình làm sẽ được phô bày ra trước mặt Thiên Chúa và cả anh em đồng loại nữa, chắc chắn anh ta sẽ ra sức đền bù trước, sao cho cái “nợ” trở nên cái “lời” mới yên trí. Tâm hồn nào biết suy nghĩ như vậy hẳn không dại dột gì mà phí sức “phủi tay phớt lờ cho xong” cả.

Khoa phân tâm chỉ là một nhu cầu hiện đại, chứ không phải là một khám phá gì mới mẻ cả. Cách đây hàng thế kỷ, loài người đã biết đến các phương pháp của nó. Nhưng hồi ấy họ không có dịp áp dụng bởi lẽ vào hồi xa xưa, con người ý thức được rằng họ không thể nào “phớt lờ” được. Họ quì gối ăn năn, hoán cải và đền tội chứ không phải chỉ lăn lưng ra ngủ cho đẫy giấc. Nhưng chính khi con người phủ nhận Thiên Chúa và luân lý, xã hội lại phải đối phó với nhiều vấn nạn phát sinh. Tội lỗi chẳng phải là điều gì mới lạ cả. Loài người đã bao phen chứng kiến tội ác từ thuở còn sôi sục niềm tin cho tới ngay thời hiện đại. Thuở xưa, khi làm sai, con người nhận rằng mình sai. Họ lầm lạc, nhưng không hề quăng bỏ bản đồ chỉ lối. Ngày nay, khi làm sai, con người lại bảo rằng đúng. Như thế ngoài việc chối bỏ đạo đức, con người còn gây thêm một vấn nạn tâm linh khác nữa. Và đó chính là điểm mà khoa phân tâm can dự sâu đậm hơn hết. Việc con người tránh né đối mặt với thực tế tội lỗi của họ bằng cách vùi mình vào thế giới vô thức là chuyện chẳng có chi mới lạ cả. Có mới chăng là việc cần phải xét xử kẻ phá luật và chối tội, kẻ buông thả mà chẳng chịu nhận lãnh hậu quả hành động của mình. Kẻ nào vi phạm lề luật Thiên Chúa, không chóng thì chầy y sẽ chống lại chính bản thân. Miệng lưỡi kẻ phạm tội không im hơi lặng tiếng lâu dài đâu. Dù có chối bỏ không công nhận có một Thiên Chúa thẩm phán, những bồn chồn sợ hãi của y đã tiết lộ cho thấy điều này: trong lương tâm y đã có một vị quan toà ngự trị. Vị quan toà này kết án y dù xã hội có lên tiếng biểu đồng tình với y, dù y có ra sức chối cãi tới đâu đi nữa thì y vẫn bị khiển trách. Kẻ nào làm ác sẽ không giấu mình được lâu đâu.

Thế giới hiện đại văn minh này có thể đánh mất lòng kính sợ Thiên Chúa, nhưng rồi sẽ bất hạnh hơn bởi lẽ nỗi lo sợ sẽ thế vào lòng kính sợ ấy. Kính sợ Thiên Chúa, đó là không dám xúc phạm kẻ ta yêu mến, tựa như người con yêu mến người cha tận tuỵ vậy. Sợ hãi loài người, đó là co rúm vì bị đe doạ, bị ác tâm doạ dẫm. Rồi sẽ đến ngày Cuốn Sách Vĩ Đại được mở ra, trong đó có ghi lại đầy đủ mọi việc làm, lời nói của ta. Hết thảy những gì được nói trong bóng tối sẽ bị đem ra ánh sáng, bởi lẽ suy cho cùng chẳng có kẻ nào “phớt lờ” được chuyện gì cả.

Đức cha Fulton Sheen. (Nguyên tác: Way to Happiness)