tính vị kỷ

Là một người dối trá sống động, tính vị kỷ đặt mọi ham muốn nông nổi, mọi dục vọng và những ưa thích thuộc bản năng của chủ nhân nó lên trên lề luật luân lư, trên t́nh bằng hữu với tha nhân và trên cả ư muốn của chính Thiên Chúa. Kẻ ích kỷ được ví như quả lắc đ̣i quyền chống lại cái đồng hồ, hoặc như đám mây nổi loạn chống bầu trời, hoặc như là một cánh tay muốn phớt lờ toàn thân thể đang khi nó chỉ là một chi thể của thân thể ấy. V́ chỉ làm điều mà bản ngă ích kỷ đâm ra ghét tất cả mọi thứ hắn làm. Hắn giống như đứa bé than van trong một trường tiên tiến nọ: “Tôi có luôn luôn phải làm điều tôi muốn không?”

Chẳng chóng th́ chầy tính bo bo cố chấp sẽ dẫn đến sự căm ghét chính bản ngă của ḿnh. Một chú bé sau khi ăn tuốt hết mọi phần kem dành cho toàn thể gia đ́nh, th́ hẳn sẽ căm ghét mỗi lần nh́n thấy loại kem ấy: không chỉ mang tính cách thú vật, sự căm ghét “bị điều kiện hoá” đối với loại thức ăn này c̣n trở thành sự ghê tởm xét về mặt luân lư đối với chính bản thân sau khi đă phạm tội ham ăn hổ uống như thế. Ḷng tự căm ghét ḿnh như thế là h́nh phạt luân lư chúng ta phải trả cho tính háu ăn giống như sự chán ngấy món kem là hậu quả thể lư mang tính thú vật của chính sự vi phạm ấy.

Những người bị rơi vào t́nh trạng ngán ngẩm chính ḿnh th́ theo bản năng họ sẽ cảm thấy lồng ngực bị đá đè tựa như phải xua đuổi một điều xấu xa ra khỏi thâm cung linh hồn vậy. Người vô thần thường dễ rơi vào t́nh trạng nhờm tởm ḿnh hơn người có tôn giáo: lư do là v́ họ không nhận biết Ḷng Xót Thương và T́nh yêu của Chúa, Đấng sẽ chữa lành chúng ta khỏi nỗi tự nhờm tởm ḿnh và rồi có lẽ họ sẽ đem nỗi tuyệt vọng về cho chính bản thân ḿnh và cuối cùng đành phải tự sát. Tự huỷ ḿnh là một phóng chiếu, một sự rập bóng mặt ngoài của bi kịch bên trong nơi đây cái ngơ nhỏ bé thách thức lại tất cả những ǵ cao cả hơn nó và rồi khổ đau v́ các hậu quả của cuộc nổi loạn này, cái ngă ấy rơi vào nỗi căm ghét tàn nhẫn với chính sự sống của nó. Cả Phêrô lẫn Giuđa đều đă nổi loạn chống lại Sự Sống khi họ chối bỏ Chúa, cả hai đều đă được cảnh cáo trước về sự nổi loạn như thế, cả hai đều đă từng bị gọi là “quỷ sứ” bởi v́ sự vi phạm của họ, và cả hai đều đă ân hận. Tuy nhiên Giuđa “đă ân hận đối với chính ḿnh”, đă hướng cái tôi riêng của ḿnh vào chính ḿnh trong cơn hấp hối tuyệt vọng vô ích. C̣n Phêrô th́ biết ân hận đối với Chúa, biết giải phóng ḿnh khỏi điều xấu xa nhờ vào ḷng khiêm tốn và rồi ngài đă t́m lại được niềm vui.

Chỉ khi nào biết khuất phục cái ngă trước một điều ǵ cao cả hơn nó mới có thể chữa lành được nỗi tuyệt vọng, bởi v́ một sự khiêm tốn như thế sẽ làm cho tâm hồn thoát khỏi sự kiêu ngạo cũng như sự tự kết án ḿnh đồng thời tạo nên khoảng trống cho ân sủng của Chân lư và T́nh yêu của Chúa tuôn vào. “Ai hạ ḿnh xuống th́ sẽ được nâng lên, kẻ nào tự nâng lên th́ sẽ bị hạ xuống… tuy nhiên sự tự căm ghét ḿnh lại là sự nâng cái ngă ḿnh lên thành vị phán quan tối hậu đầy chua chát. Cho đến khi nào tấm biển đề “rao bán” được treo lên trên một tâm hồn đă giải thoát khỏi nỗi âu lo về bản ngă riêng ḿnh th́ vị KHÁCH THUÊ THẦN LINH mới có thể bước vào được.

Để trắc nghiệm về đức khiêm tốn thực sự là thái độ của chúng ta đối với lời tán tụng. Bất cứ ai yêu thích sự quảng cáo đều là người kiêu ngạo, v́ người ấy t́m cách biện minh ḿnh trước mặt kẻ khác, c̣n kẻ khiêm tốn th́ qui mọi lời tán tụng về cho Chúa. Nếu người ấy có tài năng, th́ người ấy cũng nhận biết rằng đó là do Chúa ban cho và chúng phải được dùng để phụng sự Chủ nhân đích thực của chúng. Kẻ khiêm tốn tự cho ḿnh giống như cánh cửa sổ bằng ḷng cho ánh sáng của Chúa dọi xuyên qua mà không hề dám nghĩ rằng ḿnh chế tạo ra ánh sáng ấy. Người khiêm tốn chấp nhận cả lời khen lẫn lời trách móc như là quà Chúa tặng: cả nỗi cay đắng lẫn ngọt ngào đều được gởi đến do một Đấng duy nhất là Đấng yêu mến ḿnh. Như Gióp đă nói: “Chúa ban cho, Chúa lại lấy đi, xin tán tạ Ngài”.

C̣n người kiêu ngạo th́ không thể quên chính ḿnh, mặc dù người ấy ngờ vực và căm ghét sự nhỏ bé của ḿnh: hắn nghĩ rằng hắn có thể che dấu sự thấp kém bằng cách luôn luôn tự khoe ḿnh. Người khiêm tốn th́ qui phục Chúa, và không hề tuyệt vọng v́ người ấy biết rằng ḿnh được yêu mến bởi Đấng tự thân là T́nh yêu. Kẻ ích kỷ th́ liên lỉ phàn nàn là kẻ khác không yêu ḿnh đủ, hắn ta không nhận thấy rằng đây chính là hậu quả của việc hắn chỉ biết bo bo lo chú tâm đến cái ngă của riêng ḿnh. Giống như mọi h́nh thức bất hạnh khác, nỗi cơ cực của hắn phát xuất do sự khăng khăng từ chối không chịu từ bỏ ư riêng của chính ḿnh.

Những lúc chúng ta hạnh phúc nhất là những lúc chúng ta tự quên ḿnh, để thường xuyên ân cần với một ai đó. Thời gian hiến ḿnh ngắn ngủi ấy chính là một hành vi khiêm tốn đích thực v́ ai biết đánh mất chính ḿnh th́ sẽ gặp lại chính ḿnh kèm theo nỗi hạnh phúc của ḿnh.

Tự căm ghét và tuyệt vọng là những căn bệnh mà chỉ những kẻ ích kỷ mới thường hay bị rơi vào. Muốn chữa lành chúng th́ luôn luôn chỉ có một phương thế là đức khiêm tốn. Và điều đó có nghĩa là yêu mến Chúa nhiều hơn yêu chính ḿnh.

Đức cha Fulton Sheen. (Nguyên tác: Way to Happiness)