|
Bánh Mi Sài G̣n 
Bánh
ḿ là bánh làm bằng bột ḿ ủ men, nướng chín trong ḷ, món ăn chính
của nhiều nước trên khắp năm châu; Từ châu Âu, châu Mỹ, châu Úc đến
châu Á, châu Phi. Bánh ḿ được phân chia thành nhiều loại khác nhau,
tùy theo nguyên liệu, thành phẩm của các xứ sở, các địa phương.
Tiếng Anh gọi bánh ḿ là bread, tiếng Pháp gọi bánh ḿ là (le) pain.
Bánh ḿ đầu tiên ra đời khoảng ba ngàn năm trước Công Nguyên, nhờ
điều kiện khí hậu ấm áp của vùng đất Lưỡng Hà và kỹ thuật ủ men bia
của người Ai Cập.
"Có
lẽ, bánh ḿ đă xuất hiện ở xứ ta trước cái mốc 1859, nhưng được biết
đến nhiều là sau khi đội quân viễn chinh chiếm thành Gia Định. Ngoài
người Pháp, cách làm bánh ḿ đầu tiên được người Hoa tiếp thu, sản
xuất bán ra thị trường và trong số khách hàng mua bánh ḿ thời kỳ đó
có cả người Việt: Bồi bàn, thông ngôn, thầy kư có lẽ là những người
nếm bánh ḿ đầu tiên; Kế đó là công chức tân trào, rồi đến tầng lớp
Tây học, thị dân và lần lần tỏa rộng phổ biến cả thành thị lẫn nông
thôn" – Huỳnh Ngọc Trảng
Trong bài Văn Tế Nghĩa Sĩ Cần Giuộc của cụ Nguyễn Đ́nh Chiểu năm
1861, ta thấy có hai câu như sau:
Sống
làm chi theo quân tả đạo, quăng vùa hương, xô bàn độc, thấy lại thêm
buồn
Sống làm chi ở lính mă tà, chia rượu lạt, gặm bánh ḿ, nghe càng thêm hổ. 
Bánh
ḿ theo chân người Pháp đến Saigon đầu tiên, xuống Nam Kỳ lục tỉnh,
ra miền Bắc, sau đó mới phổ biến trên toàn quốc, cho nên khi đề cập
đến bánh ḿ, người ta đề cập đến Saigon: bánh ḿ Saigon. Ta thấy
những thực phẩm, những vật dụng hàng ngày mà người Pháp mang đến
Việt Nam, đều được gọi kèm theo chữ tây như: khoai tây, hành tây,
dâu tây, rượu tây, thuốc tây, giày tây … Trong khi ngoài Bắc gọi
bánh ḿ là bánh tây, th́ miền Nam lúc đó đă gọi nó là bánh ḿ ổ (ổ
như chữ ổ của bánh bông lan). Có lẽ một trong các loại bánh ḿ mà
người Pháp du nhập sang đầu tiên là pain de champagne (bánh ḿ đồng
quê) ổ bự, to bè, nhiều ruột, để được vài ngày hay các loại bánh ḿ
h́nh tṛn, h́nh bầu dục gọi tên là le pain rond, le complet, le
bâtard...
“Nh́n lại bối cảnh lịch sử văn hóa của việc hội nhập bánh ḿ vào xứ
ḿnh, chúng ta thấy rằng đó là một quá tŕnh tiêu biểu cho cuộc đụng
đầu lịch sử: tập trung những xung đột và giao lựu những áp đặt và
giải trừ , những áp bức và đấu tranh, những thất bại đau thương và
những thắng lợi hào hùng...
Ở
đấy, Sài G̣n tự nó đă là một thành phố ngă ba đường, v́ nó đă nối
được những luồng thông thương chủ yếu với thế giới rộng lớn hơn bên
ngoài, sự giao lưu không ngừng của con người, tư tưởng, luồng tư
bản, hàng hóa … “ - Huỳnh Ngọc Trảng
Ai bảo bánh ḿ Paris ngon Chắc ǵ hơn bánh ḿ Sài G̣n! Bánh ḿ Sài G̣n Năm bờ Uon Nóng, thơm, bùi, béo, lại vàng ṛn Công Tử Hà Đông Những ổ bánh ḿ Saigon mới ra ḷ c̣n nóng, dậy mùi thơm của bột ḿ nướng, vỏ gịn rụm, vàng ươm, láng lẩy bơ, nở tṛn bụng, ruột trắng mịn và xốp này từ những năm 30 cho măi đến bây giờ, vẫn là một thứ quà Saigon, mà những người dân ở miền Tây đi Saigon về lại nhà mua làm quà cho con cháu. Dù bánh ḿ khắp nơi đều có, ở các tỉnh đều có ḷ làm bánh ḿ, nhưng danh tiếng bánh ḿ Saigon đă đi vào kư ức người ta từ lâu lắm rồi. Ở cửa ngơ thành phố đi các tỉnh đầy những chỗ bán bánh ḿ. Bến xe xa cảng miền Đông, miền Tây, lúc nào cũng có những người đội các cần xé đựng bánh ḿ đến tận cửa xe bán cho khách mua.
“
Hồi c̣n nhỏ học Tiểu học, mỗi lần băi trường, nghỉ hè là ba anh em
tôi được ba tôi dẫn đi Sài G̣n chơi, thăm bà d́ ở ngă Bảy gần rạp
Long Vân... và nhứt là khi về lại Mỹ Tho, trên tay luôn luôn xách
ṭn ten một xâu chừng chục ổ bánh ḿ cột dây lác có quai. Quà Sài
g̣n à nhen. Má tôi đem chia cho bà con cḥm xóm ăn lấy thảo. C̣n mấy
đứa bạn hàng ngày chơi tạc lon, vít h́nh, bắn đạn, đá cá, đá gà, đá
banh, tắm sông... cho ngoạm (cắn) một miếng thôi là đủ rồi! Bánh ḿ
Sài g̣n mà! Bánh ḿ ở đâu cũng có nhưng phải nói "Bánh ḿ Sài g̣n"
có đẳng cấp và phong độ ghê gớm lắm!.Một thứ quà b́nh dân đem về xa
lắm ở tận trên ... Sài g̣n! Sài g̣n cho dù có đủ món ngon vật lạ, đủ
thứ trên đời do người ở tứ xứ mang về, nhưng theo đầu óc suy nghĩ
non nớt của một học sinh tỉnh lẻ (đêm buồn), chỉ có "Bánh ḿ Sài g̣n"
mới tượng trưng cho "thủ đô" Sài g̣n. Theo thời gian có lúc ngon lúc
dở, tùy chỗ pha thêm bột gạo nhiều ít khác nhau: chợ Cũ, xa cảng
miền Tây, xa cảng miền Đông, ngă ba Hàng Xanh ....”- Dương Quang Bổn
Đáp tàu khói, về quê ăn Tết Gió bấc đầu mùa gợn sóng đêm Ôm ổ bánh ḿ làm gối nhỏ Đem về cho mẹ với cho em Kiên Giang Sau khi mấy ông Tây thuộc địa về nước, bánh ḿ ở lại, vẫn tồn tại, và lần hồi mọc rễ vững vàng, được tiếp nhận rất nồng nhiệt, ở mọi nơi, trong mọi giới. Ổ bánh ḿ thông dụng và tiện lợi cho việc vừa đi vừa gặm (như thơ cụ Đồ Chiểu nêu trên) ngày nay là ổ bánh ḿ theo h́nh dáng như baguette của Pháp, nhưng ngắn hơn, chỉ khoảng 30-40 cm. Baguette là loại bánh ḿ đặc biệt của thủ đô Paris, h́nh trụ thon, dài cỡ một mét, bề ngang nhỏ, đường kính khoảng 5- 6 cm, nặng chừng 250 gam, vỏ gịn, ít ruột, phía trên mặt có cắt rănh, thường để ăn liền trong ngày, không giữ được lâu. Ở Saigon, nhiều đợt bánh ḿ được ra ḷ trong ngày. Bánh ḿ nóng được phân phối khắp đường phố, khắp ngơ hẻm Saigon sáng sáng, chiều chiều nhờ đội ngũ bán bánh ḿ dạo. Hoặc là những em nhỏ quảy trên lưng các túi vải bồng bột, màu mỡ gà, bên trong lồng thêm vài lớp bao bằng giấy dầu để giữ cho bánh ḿ nóng lâu, vừa chạy lúp xúp vừa rao:” Bánh ḿ nóng đê ê ê ê …”. Hoặc những ông bán bánh ḿ bằng xe đạp, sau yên xe chở một giỏ cần xé, phủ kín bằng bao bố. 
“
Nhiều lúc đứng chờ bánh ḿ ra ḷ, tôi đă có dịp chứng kiến quy tŕnh
làm bánh: Bánh ḿ trước khi nướng là bột lấy trong những bao bột ḿ,
được thợ nhồi cho dẻo, để cho nở rồi kéo thành từng thỏi bột nhỏ,
dài. Họ khéo léo ngắt từng đoạn cho vừa với cân lượng rồi dùng dao
nhỏ rạch những đường dài dọc theo ổ bánh, để khi nướng bánh mau nở.
Xong, họ sắp những ổ bánh c̣n là bột đó thành hàng lên những chiếc "băng"
giống như "băng-ca", kê vào miệng ḷ nướng rồi kéo một cái tức th́
bánh trên cái "băng-ca" đó đều nằm gọn trong ḷ nướng. Thợ đóng cửa
ḷ nướng lại, tăng, chỉnh độ nóng của điện sao cho bánh nướng chín
vàng mà không bị khét. Khi đủ thời gian, ổ bánh đang nướng trong ḷ
sẽ được những người thợ dùng những cái dầm nhỏ như cái mái chèo, xúc
ra một ổ để xem độ chín. Khi bánh đă chín đều người ta dùng những
dụng cụ giống như cái xẻng to mà xúc bánh ra, đổ thành đống trên bàn,
mỗi lần xúc chừng chục ổ bánh nóng hôi hổi, sờ vào phỏng tay như
chơi!”- Hoàng Đức
Bánh ḿ ăn
không cũng ngon
Ta đi trăm núi, ngàn sông biển Không đâu bánh ḿ ngon Bằng bánh ḿ Saigon Công Tử Hà Đông
Những ḷ bánh ḿ ở Saigon lúc nào cũng có đông người chờ lấy bánh
mới: hoặc là những người bán lẻ cần một số lượng lớn, hoặc là những
người chỉ cần mua một vài ổ, nhưng muốn mua thẳng từ ḷ. Cầm ổ bánh
ḿ nóng hổi mới ra ḷ, người ta hay bẻ cái đầu gịn gịn ăn liền tại
chỗ. Bánh ḿ nóng gịn ăn không cũng ngon, nhưng bánh ḿ không cũng
có nhiều cách để ăn lắm.
Ăn
bánh ḿ theo ông Tây, bà đầm từ thời thuộc địa là ăn bánh ḿ với
fromage, trứng (omelette, oeufs au plat), thịt nguội (paté, jambon,
saucisse à), beurre, mứt trái cây(confiture) như dâu, cam, nho àhay
chấm sữa nóng cho bữa ăn sáng. Dùng bánh ḿ ăn kèm với súp (soupe),
bí tết (bifteck), ra gu (ragout)à trong bữa ăn tối. Tuy cũng ăn
giống như vậy, nhưng người Saigon đă dần dà cải tiến cho hợp với
khẩu vị của ḿnh như: Ăn bánh ḿ với những miếng phô mai “ Đầu con
ḅ cười (La vache qui rit)”, phối hợp thêm chuối già. Ăn sáng bằng
bánh ḿ trét bơ mặn Bretel, rắc chút đường cát trắng; Bánh ḿ chấm
sữa nóng, pha thêm một chút cà phê cho có mùi thơm hay ăn bánh ḿ
trét bơ chấm cà phê sữa nóng; Bánh ḿ chấm sữa đặc có đường hiệu Ông
Thọ hay Con chim (hiệu Ông Thọ- Hiệu sữa Longevity, trước đây thuộc
hăng Foremost, Mỹ, h́nh “ Ông Thọ chống gậy”, nói lên tuổi thọ của
người dùng. Hiệu Con chim của hăng Nestlé, Thụy Sỹ, đúng ra là h́nh
một tổ chim, gồm một chim mẹ và hai chim con)...
Bánh
ḿ gốc Tây, đến Saigon được cho kết duyên với các món ăn, gốc gác từ
các nước khác, đă được Việt Nam hóa như: Cà ri gà nấu bằng nước cốt
dừa và sả, trong khi các loại cà ri Ấn Độ nấu bằng sữa chua
(yaourt); Ḅ kho cách hầm giống như ḅ nấu xốt vang của Tây (boeuf
bourguignon), nhưng có thêm mùi ngũ vị hương; Hay ăn bánh ḿ với các
món Tàu là phá lấu, lạp xưởng, xá xíu, thịt quay, xíu mại...
Vân Tiên
ngồi dựa gốc dừa
Tay cầm chai rượu miệng nhai bánh ḿ Nguyệt Nga mới hỏi ăn ǵ ? Vân Tiên mới nói bánh ḿ thịt quay! NQB
Cách
ăn bánh ḿ c̣n được Saigon hóa, phong phú thêm một bậc ở cách chế
biến là kẹp vào trong bánh ḿ phần “ nhân “ kiểu cách rất Saigon,
gọi là bánh ḿ kẹp thịt Saigon hay bánh ḿ thịt Saigon. Bánh ḿ thịt
Saigon xác định được nét đặc biệt và hương vị riêng của ḿnh, phản
ảnh thị hiếu ăn uống và sự sáng tạo của dân chúng: “ Bánh ḿ với đặc
tính xốp, thẩm thấu nước nên ngon khi kẹp bánh ḿ thịt, pa tê hay
thậm chí kẹp miếng ốpla ở giữa vẫn ngon hơn khi ăn kiểu Tây, bánh ra
bánh và thịt ra thịt “ - Phạm Công Luận
Phần nhân
của bánh ḿ thịt Saigon gồm ba nhóm:
1-Loại thịt kẹp (bỏ, nhét) vào bên trong quyết định tên gọi của bánh
ḿ. Gọi chung là thịt nhưng có thể là thịt heo, thịt gà, thịt ḅ, cá
hay trứng. Trứng thường làm kiểu ốp la chiên sẵn. Cá là cá hộp xốt
cà chua (ở VN ngày xưa có hiệu cá ṃi Sumaco của Maroc, ngày nay có
hiệu cá nục Ba cô Gái của Thái Lan). Thịt ḅ xay trộn sả ớt bằm
nhuyễn xiên que nướng. Thịt gà thường làm kiểu chà bông hay quay.
Thịt heo được sử dụng nhiều nhất, với nhiều cách chế biến khác nhau:
Từ thịt heo nướng, thịt xá xíu, thịt quay, thịt ba chỉ buộc dây bó
khoanh, da nhuộm màu đỏ cam, thịt thăn heo chà bông...qua xíu mại
(thịt heo bằm xốt cà chua), nem nướng, chả lụa, gị thủ... qua ba tê
gan, phá lấu (ḷng heo kh́a), b́ (da heo trộn thịt heo chiên xắt
sợi)...
2-
Các loại rau: Dưa leo thái mỏng, ng̣ (rau mùi), đồ chua, hành tây,
cọng hành lá, ớt... Bà Nguyễn Thị Tịnh, chủ nhân bánh ḿ Ḥa Mă nói:
“ Người miền Nam thường thích cái ǵ cũng có tí rau. V́ vậy ổ bánh
ḿ được cho thêm vài lát dưa leo, củ cải trắng, cà rốt cắt sợi ngâm
chua, thêm vài cọng hành, ng̣ để có hương thơm, vài khoanh ớt cay
vừa ăn vừa hít hà mới khoái “
3-Gia vị như: Sốt mayonnaise, x́ dầu, nước mắm pha, tương đen, tương
ớt, muối tiêu...
Ở
các chỗ bán bánh ḿ, các nguyên liệu kể trên được bày biện sẵn sàng
phục vụ thực khách. Bánh ḿ thường được nướng gịn từ trước. Khi có
khách hỏi mua một ổ bánh ḿ đặc biệt chẳng hạn, người bán hàng lẹ
tay lấy ổ bánh ḿ, xẻ đôi, một bên quệt qua quệt lại chút sốt
mayonnaise hay bơ, một bên trét ba tê gan, rồi nhét chả lụa, thịt
nguội à cho đều, rồi cho thêm miếng dưa leo xắt mỏng, chút đồ chua,
vài cọng ng̣, vài khúc hành lá chẻ nhỏ, vài miếng ớt, chan chút x́
dầu, rắc miếng muối tiêu lên trên, kẹp lại, đặt trên tờ giấy cắt
vuông, gói lại, giao cho khách đang đợi. Các động tác của họ rất
nhịp nhàng, thành thạo. Nh́n thấy dễ như vậy, nhưng cách xắt thịt,
chả dày hay mỏng vừa đủ, sự gia giảm số lượng bơ, sốt, ba tê, ớt...
Rắc bao nhiêu muối tiêu, x́ dầu th́ vừa ăn sẽ quyết định “ phẩm chất
“ của từng hàng bánh ḿ.
Cắn
một miếng bánh ḿ gịn rụm, vỏ bánh ḿ rớt xuống, đủ mùi: mằn mặn
của thịt, chả, ba tê , ngọt ngọt, chua chua của đồ chua, mát mát của
dưa leo, hành ng̣ à lan khắp vị giác- Đầy đủ chất bột, chất đạm, rau
củ, gia vị: Bánh ḿ thịt Saigon là món ăn có hết các điều kiện đó!
Ngồi buồn
gặm ổ bánh ḿ
Mùi thơm chả quế thầm th́ bên tai Bánh ḿ hương vị mặn mà Bỏ t́nh anh gặm ḿ gà ba-tê Bánh ḿ xá xíu ai chê Lại thêm xíu mại cho “phê” cơi người ”X́ dầu” anh xịt đă đời Thừa thiên “ớt hiểm” cho vừa xót xa Bánh ḿ thịt nguội có hành Mua năm tặng một cả làng anh quơ Cho dù người có thị phi Yêu đời anh “xực” bánh ḿ mà thôi...???
Đủ
chất bột, chất đạm, rau củ; gia vị. Đủ năng lượng cho một bữa ăn, dù
là sáng, trưa , chiều hay tối. Bánh ḿ thịt Saigon phục vụ đủ mọi
giai cấp, mọi tầng lớp trong xă hội. Nó lại thích hợp với hầu bao
hạn chế của người b́nh dân. Tô phở, dĩa cơm, hộp xôi đều mắc tiền
hơn một ổ bánh ḿ thịt. Nhưng cũng có những người lúc túi tiền quá
eo hẹp, họ ăn bánh ḿ không xịt x́ dầu hay rắc muối tiêu cho qua
bữa. Thành ra, cũng có người lâu lâu lại thèm ăn bánh ḿ nướng gịn
chấm x́ dầu pha loăng với nước, đường, chanh, xắn chút ớt cay cay.
C̣n những người lao động nghèo, muốn cho chắc bụng th́ mua bánh ḿ
chấm hay bẻ thành miếng nhỏ bỏ vào nước lèo của tô phở, tô ḿ, tô hủ
tíu … để ăn no luôn.
Nhớ
lai mấy năm ngay sau biến cố 1975, thời kỳ “ bao cấp “, thời kỳ mà
khẩu phần lương thực là gạo mốc ăn độn với khoai lang, bo bo và bột
ḿ (bột ḿ du nhập từ các nước xă hội chủ nghĩa anh em có mùi mối
mọt, mùi cứt chuột...), người ta “ xếp hàng cả ngày “ để đổi bột ḿ
này với ḿ vắt vụn hay bánh ḿ chai cứng “ chọi chó cũng lỗ đầu “ do
các ḷ bánh ḿ công tư hợp doanh cung cấp. Thời kỳ kinh tế tư nhân
bị tiêu diệt, thời kỳ mà Saigon lâm vào t́nh cảnh “ đói “, kiệt quệ,
khủng hoảng tinh thần, thiếu thốn đủ thứ, có được chút đường thẻ
(đường tán) người ta ăn với thứ bánh ḿ trên một cách ngon lành cho
đỡ thèm chất ngọt, chất bột.
Loại
bánh ḿ hợp tác xă này để chừng nửa ngày là khô queo, không nhá nổi,
các bà nội trợ Saigon bèn cắt ổ bánh ḿ ra nhiều lát đem hấp trong
xửng như hấp xôi. Bánh ḿ mới hấp ra phải ăn liền mới ngon, lúc c̣n
nóng bánh dai nhưng mềm, trét mỡ hành, cuốn xà lách và rau thơm,
chấm nước mắm ớt chua ngọt, thả lưa thưa vài cọng đồ chua. Chính ra
món bánh ḿ hấp có từ lâu, là món ăn chơi người ta bán ở mấy chợ.
Một dĩa bánh ḿ hấp gồm vài lát bánh ḿ, trên mặt có thể là nhân
thịt heo bằm trộn củ sắn, hành tây hay nhân b́ trộn thính và thịt
heo xắt chỉ, trét mỡ hành. B́ có trộn thịt là sang rồi. Bánh ḿ b́
rẻ tiền bán cho nhà nghèo chỉ có da heo trộn thính nên ăn dai dai,
cho chút mỡ hành, chan nhiều nước mắm pha cho thấm vào ổ bánh ḿ.
Sống cho
đàng hoàng tôi không cần nhiều lắm
Một lát bánh ḿ – một hớp nước cũng xong Một khoảng trời xanh Và một lời âu yếm yêu thương Là đủ Bánh ḿ và nước Không hiếm ở mọi nơi Piper
Trước năm 1975, những học sinh tiểu học của nhiều trường công lập,
đến giờ ra chơi, được phát cho một khúc bánh ḿ không và một ly sữa
bột, theo chương tŕnh tài trợ của chính phủ Việt Nam Cộng Ḥa. Ăn
bánh ḿ chấm sữa riết cũng ngán, đám học tṛ nhỏ vo ruột bánh ḿ
thành cục bột nhỏ chọi nhau chơi!
Giới
học sinh, sinh viên thường dùng những chữ: “ cơm tay cầm “,” thổi
kèn “ hay gặm để ám chỉ chuyện ăn bánh ḿ. Cơm tay cầm cho thấy bánh
ḿ rất phổ thông. Động tác nhai bánh ḿ khá giống động tác của người
thổi kèn harmonica. C̣n động từ gặm để tả việc ăn một món ăn nào
không lấy ǵ làm khoái khẩu cho lắm (Bánh ḿ ở đây không phải là
bánh ḿ nóng gịn mới ra ḷ, có thể đă để lâu, ỉu mềm hay khô khốc,
ăn xong phải uống nhiều nước, thành ra no lâu!).Có những lúc cạn
tiền, nhẵn túi, đói meo, thường là cuối tháng, các cô cậu sinh viên
chỉ có khả năng mua bánh ḿ chan nước xíu mại, người bán thương t́nh
cho thêm miếng dưa leo hay cọng ng̣ hoặc là mua bánh ḿ trét tương
đen, thứ tương ăn phở, thêm chút đồ chua, thế cũng ngon chán! C̣n
những lúc trốn học với đám bạn, mỗi đứa thủ sẵn một ổ bánh ḿ thịt
gói trong giấy nhựt tŕnh, một bịch trà đá có ống hút, vô rạp xi nê
vừa ăn, vừa xem phim, rồi tán dóc, dzui không ǵ sánh bằng! Nếu nói
bánh ḿ đi theo ta suốt quăng đời đi học cũng không phải là nói quá!
C̣n bây giờ
anh khác thằng nhóc lắm
Ngồi xổm lan can và gặm bánh ḿ Chờ áo trắng tan trường ơi áo trắng Anh trải thơ t́nh để lót bước em đi Bùi Chí Vinh
Saigon là nơi khai sinh ra bánh ḿ thịt: một món ăn của đường phố,
một món ăn của vỉa hè với nét độc đáo riêng biệt, không phải nơi nào
cũng có thể có được! Sáng, trưa, chiều hay tối, ngồi lề đường, nhai
ổ bánh ḿ, uống ly cà phê, ngắm ḍng người và xe cộ qua lại là một
thói quen của người Saigon. Bởi vậy, một trong những đặc điểm của
Saigon là có vô số kể các xe bánh ḿ lề đường hiện diện ở bất cứ đầu
con hẻm nào, ở bất cứ đầu con đường nào, ở bất cứ giờ nào trong
ngày, ở bất cứ địa điểm nào trong thành phố: trường học, nhà thương,
công sở, bến xe à Ta đọc bốn đoạn văn sau đây nói về những xe bán
bánh ḿ ở Saigon:
“
Như bánh cuốn, phở, xôi, bún, bánh ḿ là thức ăn không thể thiếu của
nhân dân Sài G̣n. Bánh ḿ là thứ người ta có thể ăn mọi lúc, ở mọi
chỗ, có thể dễ mang theo. Bánh ḿ có mặt suốt ngày, từ sáng tinh
sương đến đêm khuya, và dễ dàng t́m thấy ở bất cứ đầu đường, góc phố
nào của Sài G̣n. Đêm khuya khi những tiệm ăn đă đóng cửa, không c̣n
hủ tíu, phở, chè th́ xe bánh ḿ với ngọn đèn leo lét vẫn một ḿnh
thức trên vỉa hè đón đợi những khách cần ăn khuya.
Việt
Nam không trồng lúa ḿ, nhưng dân Việt Nam lại thích ăn bánh ḿ, nên
Việt Nam phải nhập cảng bột ḿ để làm bánh ḿ và ḿ sợi “ – Nguyễn
Thị Hàm Anh
“
Tôi có anh bạn nhà văn từ Hà Nội vào Sài G̣n chơi. Được dăm ngày,
một buổi sáng, khi đang ngồi cà phê vỉa hè, anh chợt đưa ra nhận
xét: “Sài G̣n có cái bánh ḿ là lạ nhất”. Tôi chưa hiểu. Anh giải
thích: “ Ở Hà Nội, người ta cũng bán bánh ḿ nhưng là để trong cái
thúng, bưng đi dạo khắp nơi, ai kêu th́ ghé lại. C̣n ở Sài G̣n, một
người bán bánh ḿ, mỗi bữa dẫu chỉ bán chục cái bánh cũng có một cái
xe lắp kính hẳn hoi...”. À, th́ ra cái lạ là ở chỗ “cái xe có kính”
rất ư đàng hoàng tử tế ấy. Chưa hết, bánh ḿ Sài G̣n c̣n rất ngon và
có nhiều sự lựa chọn. Ngán thịt, sợ ph́ th́ kêu bánh ḿ b́. Muốn
bụng nhẹ, mau tiêu th́ gọi bánh ḿ cá. Thích bồi dưỡng một chút th́
“đủ thứ”. C̣n chỉ cần đủ dinh dưỡng th́ “trứng ốp-la” – Trần Nhă
Thụy
“ Xe
bánh ḿ truyền thống thường bao giờ cũng có chiều ngang chừng tám
tấc đến một thước, rộng chừng năm - sáu tấc. Nửa trên ba phía là
kiếng, trưng nào bánh, nào thịt, nào gia vị để nhận vào ổ bánh. Nửa
dưới đóng kín thường có một bếp than. Bánh lúc nào cũng nóng. Bánh
nhận đủ sắc màu ẩm thực quốc tế bên trong: Xíu mại, thịt quay, pâté,
xá xíu, ḷng heo, ḷng ḅ kh́a, phô mai, thịt ba rọi,...Nhiều xe
bánh ḿ trông đơn sơ vậy, nhưng nổi tiếng cả vài chục năm, ngay một
góc đường, hoặc trước một căn nhà.” – Ngữ Yên
“
C̣n bánh ḿ thịt Bưu Điện Sài G̣n th́ từ lâu đă là một thương hiêu
của Việt Nam. Ổ bánh nhỏ vừa một người ăn h́nh như làm ra chỉ để bán
bánh ḿ thịt. Mấy xe bánh ḿ thịt ở đây h́nh thức trang trí chiếc xe
trông như nhau. Nội dung và chất lượng ổ bánh ḿ đến giá cả không có
ǵ khác, chẳng qua ai quen đâu mua đó mà thôi. Khách đi đường, các
bác taxi, các thầy cô làm trong bưu điện, các công chức ṭa Đô
Chánh... là thực khách trung thành của bánh ḿ ở đây.
Bánh
ḿ Bưu Điện Sài G̣n một thời tạo ra kiểu ăn bánh ḿ thịt của người
Việt, khiến nhiều ông Tây bà Đầm về nước mà c̣n nhắc c̣n thèm. Nên
nay c̣n có nhiều ông Tây du lịch đến Sài G̣n t́m ăn bánh ḿ thịt,
gọi là kiểu Sài G̣n, như là món ăn có “truyền thống Saig̣n” vậy.Xe
bánh ḿ thịt với kiểu cách Bưu Điện Sài G̣n sau nầy trở thành mô típ
chung cho xe bán bánh ḿ thịt ở miền Nam. Đi về tỉnh bạn sẽ bắt gặp
trước nhà lồng chợ, cửa trường học, bên hông nhà thương, tại bến xe
đ̣... h́nh ảnh những chiếc xe bánh ḿ thịt kiểu Bưu Điện Sài G̣n
quen thuộc.” – Trần Văn Chi
Thèm ổ bánh
ḿ, ớt cay hít hà
Cháy đỏ phần da thịt trần va chạm Như lũ song thét gầm khô khốc Sinh sôi tràn lớp sinh sôi Caphesuotngay
Hồi
đó, trước cửa Bưu Điện Sàig̣n có hai quầy bán bánh ḿ mà người ta
quen gọi là bánh ḿ Bưu điện, quầy nằm bên phải h́nh như có tên là
Hương Lan (Nguyễn Văn Ngăi), bán những ổ bánh ḿ con cóc nhỏ trét
sốt mayonnaise, kẹp jambon, xúc xích, thêm vài lát dưa leo ngâm giấm
( cornichon của Tây, pickled cucumber của Mỹ),và đặc biệt là thịt gà
quay xé nhỏ.
Nhắc
tới ổ bánh ḿ được làm ngắn, nhỏ lại và tṛn như con cóc, kẹp nhân
thịt gà quay xé nhỏ của bánh ḿ Bưu Điện, th́ ta cũng không quên nhớ
lại tiệm bánh ḿ con cóc và thịt gà chà bông, có vị ngọt ngọt, mặn
mặn rất ngon, nổi tiếng thời đó là Nguyễn Ngọ trên đường Trần Hưng
Đạo, quận Nhứt, thời phong trào nuôi gà Mỹ (gà công nghiệp) rộ lên ở
các trại chăn nuôi ngoại ô, khoảng sau 1965.
Nói
về các tiệm bánh ḿ lâu năm ở Saigon, phải nói đến tiệm bánh ḿ Ḥa
Mă. Năm 1954, vợ chồng thi sỹ Lê Minh Ngọc (tác giả tập thơ hoa Thề,
được Giải Thưởng Văn Chương Việt Nam Cộng Ḥa, bộ môn Thơ, trước năm
1963) và bà Nguyễn Thị Tịnh di cư vào Nam. Trước đó, bà Tịnh đă làm
cho hăng thịt nguội chuyên cung cấp cho các nhà hàng Pháp ở Hà Nội.
Khi vào Sài G̣n, hai ông bà đă có sẵn ư tưởng mở cửa hàng bán bánh
ḿ, thịt nguội để phục vụ cho người Việt trong khu vực. Năm 1958,
cửa hàng bánh ḿ thịt nguội mang tên Ḥa Mă (tên một làng ở ngoại ô
Hà Nội) ra đời tại số 511 Phan Đ́nh Phùng (nay là Nguyễn Đ́nh Chiểu,
Q.3). Sau đó hai năm, tiệm dời về số 53 Cao Thắng, cho đến nay vẫn
là tiệm bán bánh ḿ nhỏ với bảng hiệu cũ kỹ, phai màu theo năm
tháng, trông giống như một tiệm nước trong Cholon. Tiệm tồn tại trên
nửa thế kỷ kể từ ngày thành lập.
Ban
đầu, tiệm cũng bán bánh ḿ riêng, thịt nguội riêng, ăn tại chỗ hoặc
mang về. Nhưng người mua thường là công chức, thợ thuyền, sinh viên,
học sinh không có nhiều thời gian vào buổi sáng để nhẩn nha ngồi ăn
ở tiệm. Thế là Ḥa Mă làm ổ bánh ḿ vừa đủ cho suất ăn sáng dài hơn
gang tay, nhét thịt, chả lụa, pa-tê vào giữa để người mua tiện mang
theo vào nơi làm việc, lớp học. Cho nên nhiều người cho Ḥa Mă là
tiệm đầu tiên bán những ổ bánh ḿ thịt kiểu Sài G̣n.
Trong khu vực Bàn Cờ, ngoài tiệm bánh ḿ Ḥa Mă, c̣n phải kể đến
tiệm bánh ḿ Hà Nội cũng thuộc loại nổi tiếng thâm niên, với cơ sở
khang trang, sạch sẽ, ngày nay tọa lạc tại 83-85 đường Nguyễn Thiện
Thuật, phường 8, quận 3. Cũng như chủ nhân bánh ḿ Ḥa Mă, với nghề
làm thịt nguội, gia đ́nh ông Lê Văn Đối từ Hà Nội di cư vào Nam,
quyết định mở cửa hiệu bánh ḿ đồ nguội trên đất Sài G̣n, đặt tên là
bánh ḿ Hà Nội để làm kế mưu sinh. Lúc đầu quán nhỏ, vài bàn ghế lụp
xụp nhưng bánh ḿ nóng gịn, dọn bên cạnh dĩa jambon, chả lụa, patê
, dưa leo, cà chua, ớt đỏ và sốt mayonnaise tiệm tự làm để riêng.
Món đặc biệt của tiệm ngày trước là gà rút xương dồn thịt, jambon và
nấm hương. Bánh ḿ Hà Nội bây giờ trở thành một cửa hàng ăn uống
rộng lớn, bán thêm bánh ḿ kẹp thịt mang đi, bánh ngọt, xôi chè...
Bàn tay bỏ
quên túi áo
mân mê cây bút ch́ (không có mẫu bánh ḿ) t́m nghĩa của từ chẳng thấy Phan Huyền Thư
Có
lẽ không nơi nào có nhiều chỗ bán bánh ḿ thịt như Saigon! Đại loại
cũng chừng đó nguyên liệu, nhưng mỗi tiệm, mỗi xe bánh ḿ có một
tính cách, một gout riêng, không nơi nào giống nơi nào, hầu như dân
Saigon ai cũng có một chỗ “ ruột “ để mua bánh ḿ mà ḿnh cho là
ngon, người ta ăn chỗ nào th́ quen chỗ đó, v́ lâu lâu mua đại một
chỗ nào đó, xui xui gặp bánh ḿ dở, nhá không trôi, nhưng cũng có
khi hên, bất ngờ khám phá ra một chỗ bán bánh ḿ ngon mới, không
biết trước được. Có những xe bánh ḿ lúc nào cũng có đông người xếp
hàng chờ mua, khi đă “ kết “ rồi th́ người ta không ngại công chờ (
Chỗ ruột của tôi hồi c̣n ở Saigon là xe bánh ḿ Tám Cầu, ở trước rạp
xi nê Việt Long, đổi một lần là Văn Hoa Saigon, hai lần là Capitol,
sau 1975 thành Thăng Long, nằm trên đường Cao Thắng, quận 3, ngay
ngă ba đường Trần Quư Cáp, nay là Vơ Văn Tần. Đặc biệt của bánh ḿ
Tám Cầu là quét một chút bơ mặn ở một đầu gịn bên ngoài ổ bánh ḿ
thịt).
Hồi
trước, các xe bánh ḿ đậu ở một chỗ như đầu hẻm, hông chợ, gốc cây,
trước cửa trường học... C̣n bây giờ, chẳng biết từ lúc nào, các xe
bánh ḿ trở thành hàng rong, đi bán dạo khắp nơi, mà nghe đâu họ lại
không rao mới kỳ!!! Các xe bánh ḿ đẩy lưu động này là một trong
những phương tiện mưu sinh, cho không biết bao nhiêu người nghèo ở
Saigon. Chỉ cần chút vốn để sắm chiếc xe bánh ḿ đẩy có tủ kính, c̣n
bánh ḿ không, thịt nguội, chả lụa... được chủ ḷ cho thiếu gối đầu:
bán xong rồi mới trả tiền th́ phải! Họ tảo tần, chắt chiu, góp nhặt
từng đồng để lo cho gia đ́nh ḿnh.
Bánh ḿ, nước hay- bầu trời Coi như tôi chưa có trên này Dù thời gian qua tôi đă sử dụng rất nhiều Bánh ḿ và nước Piper Bánh ḿ ở Saigon hiện nay phải nói là phát triển đến chóng mặt: thiên h́nh, vạn trạng về “h́nh thức “ cũng như “ nội dung “. Ngoài vô số kể những xe bánh ḿ đẩy rong ruổi khắp nẻo Saigon, những xe bánh ḿ ngon nổi tiếng, tọa lạc tại một vị trí cố định cũng rất nhiều như: Ba Lẹ (Tân Định), Sáu Minh (Vơ Văn Tần), Lan Huệ (Lê Văn Sỹ)à Ta c̣n phải nói đến số lượng các tiệm bánh ḿ mọc lên như nấm!
Các
tiệm bánh ḿ có tiếng tăm lâu năm, nhiều người biết đến như: Ngọc
Sáng (Lư Tự Trọng - Gia Long, Q1), Anh Phán (Cống Quỳnh, Q1) , Hà
Nội (Nguyễn Thiện Thuật, Q3), Như Lan ( Hàm Nghi, Q1). Như Lan trước
đây là một tiệm nhỏ, sau vài chục năm, đă chiếm một miếng đất bề thế
ở mặt tiền đường Hàm Nghi, gồm ba cửa hàng ăn uống, ngày đêm tấp nập
khách, ngoài bánh ḿ thịt họ c̣n bán đủ thứ, như một mini
restaurant: heo vịt quay, xôi chè, bánh ngọt... và các món nước gồm
cháo, miến, phở...
Các
tiệm chuyên môn bánh ḿ bí tết (bifteck) như :Nam Sơn (Nam Kỳ Khởi
Nghĩa- Công Lư, Q1), Hỏa Diệm Sơn (Vơ Văn Tần - Trần Quư Cáp, Q3)...
Bánh
ḿ giờ bán trong các tủ kiếng sáng choang, của các tiệm bánh ḿ
trang trí lịch sự, bắt mắt, có máy lạnh, có wifi miễn phí, nhân viên
mặc đồng phục, phong cách phục vụ chuyên nghiệp. thích hợp cho các
dịch vụ gặp gỡ làm ăn hay hẹn ḥ à Các tiệm trang bị đầy đủ ḷ
nướng, quầy bếp, tủ trữ lạnh... bảo đảm vệ sinh, sạch sẽ. Mỗi phần
bánh ḿ được đựng trong túi giấy, có khăn giấy và tăm. Bánh ḿ thịt
giờ được bán theo h́nh thức món ăn nhanh (fastfood) trong các tiệm
bánh ḿ hiện đại như: bánh ḿ Ta (Lê thánh Tôn), King Baguettera
(Trần Hưng Đạo), Bamizon(Nguyền Văn Chiêm) và các hệ thống nhiều
tiệm là bánh ḿ Góc Phố (Bread Corner), bánh ḿ Onoré, bánh ḿ Kinh
Đô, bánh ḿ ABC...
Bánh
ḿ “ ngoại “ du nhập, được giới trẻ Saigon tiếp đón nồng nhiệt. Đầu
tiên là bánh ḿ baguette thực thụ bán ở siêu thị Cora, với hệ thống
Le Bon hương vị Pháp, bánh ḿ Chop Chop phong cách Tây nguyên bản,
bánh ḿ bát Bistro, bánh ḿ Tous les Jours (Hàn quốc), bánh ḿ Love
Bread (Singapore), bánh ḿ Schneider(Đức). Le Tokyo Baum (Nhật)à
Hàng loạt cửa hàng gọi tên là bakery& café với phong cách trẻ trung,
hiện đại được ồ ạt mở ra, cạnh tranh nhau khá khốc liệt, tạo cho
khách hàng có nhiều lựa chọn. Phần lớn các cửa hàng bakery&café này
nằm trong quận 1 và quận 3, là khu dân cư có thu nhập cao, khách
văng lai nhiều, tập trung nhiều cao ốc văn pḥng.
Phải
nói thêm loại bánh ḿ thịnh hành của Saigon bây giờ là “ bánh ḿ
tươi “. Bánh ḿ làm tại chỗ, khi khách gọi, thợ mới nướng trong ḷ
điện nhỏ, mỗi mẻ chỉ chừng chục ổ, để bảo đảm sự tươi mới của bánh.
Bánh bưng ra c̣n nóng hổi, đặc ruột, không gịn như bánh ḿ thường,
thơm mùi bơ phưng phức. Để sản xuất loại bánh ḿ tươi này, tiệm có
công thức riêng và nguyên liệu đặc biệt nhập cảng từ Pháp
Nếu mỗi bài
thơ tôi đổi được một khúc bánh ḿ
Hoặc một gói xôi mặn, lơ thơ vài lát chả mỏng, nhúm ruốc gà, tí mỡ hành... Tôi sẽ chịu khó h́ hục đánh vật nhiều hơn trên keyboard Gieo cho bằng được một vần thơ tuyệt hảo Đào Công Điền
Khu
vực Little Saigon (Tiểu Saigon) lâu đời nhất, nổi tiếng nhất và lớn
nhất nằm trong vùng Orange County (Quận Cam), của miền Nam
California nắng ấm, được mệnh danh là thủ đô của người Việt tỵ nạn -
Những ai đă và đang sống ở nơi này sẽ cảm nhận sâu sắc câu:” Chúng
ta đi mang theo quê hương “.Đó là tên một bức tranh vẽ cảnh một ngày
hội Tết ở miền Bắc, theo kiểu tranh dân gian Đông Hồ của cố họa sỹ
Tạ Tỵ, vẽ sau năm 1954 khi ông đă vào Nam. Sau biến cố 1975, chúng
ta đi mang theo rất nhiều di sản về tinh thần, không phải là vật
chất, nhưng trong phạm vi bài viết này, chỉ xin đề cập đến bánh ḿ
mà thôi. Người Việt lưu lạc khắp bốn phương trời, mang theo qua Mỹ,
Canada, Úc, Pháp... Bánh ḿ Tây kiểu Saigon!
Chữ
bánh ḿ hồi chúng ta c̣n học English for Today ở Saigon được dịch ra
là bread. Ngày nay, cũng giống như phở, bánh ḿ thịt của người Việt
tha hương đă bắt đầu chinh phục các thị trường năm châu bốn bể và
vinh dự mới nhất là nó đă chễm chệ trong bộ tự điển trứ danh The
Oxford English Dictionary (OED). Trong ấn bản ngày 24 tháng 3 năm
2011, tự điển OED có thêm 900 từ ngữ mới,” banh mi”/ ba:n mi:/, danh
từ (số nhiều không đổi) chính thức góp mặt cùng với các “ anh hào ăn
uống” khác là “taquinos” (kiểu bánh snack gịn của người Mễ) và “
kleftiko” (món thịt cừu hầm của Hy Lạp). Trên web site chính thức
của OED có đoạn: “ V́ hiện nay thế giới ăn uống của cộng đồng nói
tiếng Anh trên thế giới ngày càng đa dạng, những từ vựng mới phản
ảnh nguồn gốc lâu đời của các truyền thống ẩm thực này”. “
”
Banh mi” được thế giới hiểu là một loại bánh (snack) Việt Nam, gồm
một ổ bánh dài baguette (làm theo truyền thống gồm bột ḿ và bột
gạo) được nhét một số thức, chủ yếu là thịt, đồ chua, dưa leo, sốt
mayonnaise, ớt... Khái niệm bánh ḿ ngày càng quen thuộc với dân bản
xứ, và không có ǵ ngạc nhiên khi họ vào các quán ăn VN, gọi loại
bánh ḿ thịt mà họ ưa thích bằng tiếng Việt “ banh mi “, dù trong
các tiệm bánh ḿ của người Việt, luôn có tên gọi bằng tiếng Anh
tương ứng.
Em kêu
tiếng Mẹ, Cha trên vành môi ngọng nghịu
Ăn bánh ḿ thay thế phở với cơm Ấy mà phía sau tà áo dài lễ hội Chiếc eo thon dịu dàng c̣n rất đỗi Việt Nam Lă Thế Phong
Nếu
chỉ bán một món bánh ḿ thịt th́ không sống được, người ta phải bán
kèm những thức ăn khác th́ mới đủ sở hụi, nên các tiệm bán bánh ḿ ở
Quận Cam đại loại có thể chia ra làm vài h́nh thức chính:
Các
quán cà phê có bán thêm bánh ngọt, các món điểm tâm, trong đó có
bánh ḿ thịt như: Le Croissant Doré (Bolsa, gần thương xá Phước Lộc
Thọ), Coffee Factory (Brookhurst, góc Mcfadden), TipTop Sandwiches
(Brookhurst, gần Wesminster)à
Các
tiệm bánh ngọt có bán thêm bánh ḿ, cà phê như:Lily Bakery (Bolsa,
gần Brookhurst), Boulangerie Pierre & Patisserie (Brookhurst, gần
Hazard)à
Nhà
hàng có bán bánh ḿ và thịt nguội dọn riêng trên dĩa là Tài Bửu và
Uyên Thi (Uyên Thi nằm trên Bolsa, góc Magnolia, lúc trước là tiệm
Tài Bửu, nay Tài Bửu dọn qua Wesminster, bên cạnh Thanh Sơn Tofu).
Các
tiệm bánh ḿ thường đặt một số bàn ghế cho khách ngồi ăn bánh ḿ,
uống nước, nhâm nhi cà phê chiếm đa số. Bước vào các tiệm bánh ḿ
này, ta thấy ngay một bảng lớn chụp h́nh đủ loại bánh ḿ với số thứ
tự để gọi, sau lưng chỗ tính tiền. Tiệm nào cũng có ḷ nướng bánh ḿ
bên trong, quầy bánh ḿ, quầy bán các thức uống đủ loại:cà phê,
boba, nước mía, rau má, sinh tố... đủ loại bánh VN, xôi chè, cơm,
cháo, bún à Khách đặt mua và trả tiền xong, sẽ nhận được một số thứ
tự trên hóa đơn, chờ kêu số (nhiều tiệm ngày nay đă trang bị màn ảnh
treo trên trần nhấp nháy số) sẽ đến lănh thức ăn ở một chỗ kế cận.
Nếu khách chưa ăn liền có thể yêu cầu để đồ chua, dưa leo, ớt riêng.
Một số tiệm bánh ḿ được ưa thích là: Top Baguette (Bolsa, góc
Magnolia, đối diện quán Uyên Thi), Bánh ḿ Chợ Cũ ( Magnolia, góc
Hazard), Bánh ḿ & Chè Cali (có nhiều chi nhánh), Bánh ḿ Tân Hoàng
Hương (Euclid, góc Edinger), Bánh ḿ Gala (Brookhurst, khu Ḅ 7 món
Pagolac), Bánh ḿ Saigon ( góc Wesminster và Magnolia, trong khu chợ
Mỹ Thuận) à
Theo
anh Kevin Trần, điều hành tiệm Bánh ḿ Saigon th́:”
Khách muốn giữ bánh ḿ cho lâu hư, th́ mua về nên để bánh trong bao
nylon cột lại, cho vào ngăn đá tủ lạnh. Mỗi khi muốn dùng để ra
ngoài chừng 5 phút, rồi đặt vào ḷ có sẵn hơi nóng trong ṿng 3
phút, đủ để bánh ḿ tươi gịn lại. Tuyệt đối không nên nướng lại v́
độ nóng sẽ làm bánh ḿ bị cứng, và đưa vào miệng nhai th́ bánh bị
bể, rơi ra “.
Một
trong các hệ thống bánh ḿ thịt kiểu Saigon lớn nhất nước Mỹ là Lee'
Sandwiches, chủ nhân là ông Chiêu Lê, với trên 50 cửa tiệm, hơn 900
người làm, tại nhiều tiểu bang: California, Arizona, Texas, Nevada
và Oklahoma. Tiệm đầu tiên của gia đ́nh họ mở ở đường Santa Clara,
gần khu Tully, San Jose, năm 1983. Lee' Sandwiches “ bám theo sát
nút “ các hiệu bánh tân kỳ của Mỹ, khách có thể vào internet, xem
email, màn ảnh truyền h́nh lớn giới thiệu thực đơn, giá cả, các món
đồ giảm giá đặc biệt... Tại một chi nhánh ở thành phố Garden Grove,
khách có thể lái xe (drive- thru) mua bánh ḿ.
Điều
quan trọng bậc nhất của các tiệm bánh ḿ thịt kiểu Saigon ở Mỹ là
phải làm sao cho các loại thịt, đồ chua à giữ được trong ṿng 3
tiếng đồng hồ, theo đúng luật quốc tế về vệ sinh an toàn thực phẩm.
… Dừng chân
trên phố một chút nhé em
Anh vào Lee kiếm ổ bánh ḿ thịt nguội Phong phanh ở đây, nghe nhiều chuyện lạ Gă giàu ngút trời h́nh như lobby êm ả à muốn giàu them Đấm mặc bọn chúng cho quen Bởi ḿnh sẽ không bao giờ hết một niềm tin Nhưng triết lư cuộc đời h́nh như bắt nguồn từ ngu ngốc Hừm …! Ổ bánh ḿ anh đă dặn cho nhiều ớt Môi khô cằn mà chưa thấy vị nồng cay Caphesuotngay
Một
di sản tinh thần lớn mà người Việt tỵ nạn ra đi mang theo là ngày
Tết VN. Hàng năm, dù sống ở bất cứ nơi nào, hễ năm cũ (ta) hết, là
chúng ta chuẩn bị đón mừng năm mới, tạo chút hương vị Tết trong gia
đ́nh, để nhớ lại những ngày xuân ngày xưa ở quê nhà. Chúng ta cũng
dọn dẹp nhà cửa, sắm sửa vài chậu cúc đại đóa, địa lan... một hai
cành đào, bánh chưng, bánh tét, mứt, trái cây... bày bàn thờ, làm
mâm cơm cúng gia tiên. Ở Little Saigon c̣n có hội chợ Tết, có múa
lân, có đốt pháo. Nhưng mấy ngày đầu năm âm lịch, dù rơi vào ngày
nào trong tuần, hội Tết cũng phải tổ chức vào ngày cuối tuần, để
thuận tiện cho mọi người, mọi giới.
Sống
ở các quốc gia trên thế giới, người Việt cũng tham gia tổ chức và ăn
mừng các ngày lễ Tết của các quốc gia đó. Sống trên quê hương thứ
hai của ḿnh, chúng ta có những quyền lợi, những trách nhiệm, những
vấn đề để suy nghĩ và chia xẻ với người bản xứ... Chúng ta dần dần
hội nhập vào một nền văn hóa mới, bên cạnh nền văn hóa cổ truyền VN
của ḿnh.
Người Âu Mỹ có danh từ” Sandwiches Generation “ để chỉ thế hệ vừa
phải nuôi con nhỏ, vừa phải chăm sóc cho cha mẹ già. Danh từ này
chúng ta tạm dịch là “ Thế hệ bánh ḿ kẹp “.Người Âu Mỹ bị kẹp kiểu
bánh sandwich, vấn đề vất vả với việc nuôi dạy con nhỏ và giúp đỡ
cha mẹ già cùng một lúc phần lớn là nhu cầu tài chánh - Chúng ta là
thế hệ người Việt thứ nhất định cư ở quê hương thứ hai của ḿnh,
chúng ta vẫn là người Việt, vẫn thích nghe nhạc Việt, vẫn hàng ngày
ăn món Việt là cơm, phở, bún, bánh ḿ Tây nhân thịt kiểu Saigon... Ở
lứa tuổi 40, 50 và cả 60, chúng ta trở thành một thế hệ bánh ḿ kẹp,
không phải bằng bánh sandwich, mà bằng bánh ḿ Tây kiểu Saigon, nên
chúng ta có thêm nhiều vấn đề khác: Chúng ta bị kẹp giữa hai quê
hương, giữa hai nền văn hóa Đông và Tây. Đọc đoạn văn sau đây của
tác giả Yên Hà (Trần Phú), chúng ta mới càng thấm thía hơn:
Vướng mắc giữa hai quê hương, giữa hai nền văn hóa, giữa hai thế hệ,
chúng tôi là một thế hệ “bánh ḿ kẹp” (đôi khi c̣n là“bánh bao” nữa).
Ngoảnh nh́n lại chỉ c̣n kỷ niệm, nh́n về đàng trước th́ tương lai đă
bít kín. Nhưng thôi, đă biết là ḿnh vướng mắc,là ḿnh “chấp ngă” (như
lời Phật dậy) th́ chỉ c̣n có nước “phá chấp,” nghĩa là “buông,” là
chấp nhận.
Vả
lại, cha mẹ chúng tôi không có vấn đề này, con cháu chúng tôi không
có vấn đề này, chỉ có chúng tôi mới có vấn đề này. Ngày nào cái thế
hệ chúng tôi đi hết rồi th́ vấn đề này sẽ không c̣n ai bàn đến nữa.
Chúng tôi chỉ là một giai đoạn chuyển tiếp, một thế hệ bị mất mát,
bị hy sinh để dân tộc di dân chúng tôi có thể lật qua một trang sử
mới. Để đời sau, con cháu chúng tôi có hy vọng thành công trên đất
người, đi tiếp con đường mà chúng tôi đă không đi hết. Được như vậy,
chúng tôi cũng sẽ măn nguyện lắm rồi. Xin cảm ơn Trời Phật, xin cảm
ơn phúc đức ông bà “.
Xuân Phương
Bánh ḿ Canada- Bánh ḿ Saigon - Dương Quang Bổn - webphutho74.com Mỹ tho và những ḷ bánh ḿ xưa - Hoàng Đức - web vntiengiang.com Gặm bánh ḿ ở Saigon - Phạm Công Luận - web bepgiadinh. Com Bánh ḿ 2008 ở Saigon - Nguyễn thị Hàm Anh - web hoanghaithuy. wordpress. com Bánh ḿ Saigon: Muôn thuở như t́nh yêu ban đầu - Trần Nhă Thụy - web ngoinhaamthuc.vn Bánh ḿ tàu ngầm Saigon nức tiếng thế giới - Ngữ Yên - web vietnamnet. Vn Bánh ḿ xưa và nay - Trần Văn Chi - forums. chotnho.com Bánh ḿ: Món ăn truyền thống của người Việt khắp nơi - web viendongaily. com Thế hệ bánh ḿ kẹp - Yên Hà - web nguoiviet.com
|
