CÁI TÔI VÀ LỀ LUẬT LUÂN LƯ
 

Các nhà tâm lư học vĩ đại của mọi thời đều đồng thanh công nhận rằng cội nguồn mọi nỗi bất hạnh là ḷng vị kỷ hay c̣n gọi là ḷng ích kỷ. Ích kỷ là từ chối không chịu tuân theo hai giới răn mến Chúa yêu người, đồng thời xác định cái tôi là tiêu chuẩn mọi chân lư và luân lư.

Những kẻ sống đóng kín trong cái ngă của ḿnh thường trải qua ba giai đoạn tâm trí như sau: thứ nhất là giai đoạn tự buông thả. Một khi cái ngă đă tự cho là tuyệt đối th́ lúc đó mọi kẻ khác, mọi sự cố sự vật khác đều trở thành một phương tiện để thoả măn cho nó. Lúc người ta c̣n trẻ, cái ngă ấy chỉ ước muốn thoả măn nhục dục riêng ḿnh, chẳng để ư ǵ đến các nhân cách khác, ở tuổi trung niên, cái ngă ấy khao khát quyền lực và khi con người về già, cái ngă ấy thường biến thành tính biển lận và ḷng yêu thích được “an toàn”. Kẻ nào phủ nhận linh hồn bất tử th́ hầu như luôn luôn thay thế vào đó sự bất tử của những phương tiện giúp tồn sinh. Ham khoái lạc mà tách ĺa Chúa th́ rốt cuộc luôn luôn sẽ buông ḿnh theo nhục cảm.

Nhưng bởi v́ không thể lúc nào cũng sống theo lối tự buông thả được bởi v́ không những người sống buông thả xung đột với những cá thể sống buông thả khác mà c̣n bởi v́ hưởng hoài th́ khoái lạc dần dà sẽ giảm sút, nên cuối cùng cái ngă bị rơi xuống trạng thái tâm trí thứ hai là sợ hăi. Sợ hăi chính là ḷng tự yêu ḿnh bị thoái hoá. Kẻ nào chỉ biết sống hướng ngoại, chỉ luôn t́m kiếm lạc thú hoàn toàn ngoài bản ngă, th́ hầu như thường rơi vào nỗi sợ mất mát bởi v́ kẻ ấy đă đặt niềm tin vào những vật ít lệ thuộc vào sự kiểm soát của ư chí ḿnh. Một người càng dựa vào chiếc gậy thuộc về một tay ích kỷ khác th́ càng dễ có thể bị ngă té! Sự thất vọng là số phần của những kẻ sống hoàn toàn dựa vào giác quan! Mọi kẻ bi quan đều là những kẻ theo chủ nghĩa khoái lạc nhưng bị thất bại!

Thất vọng, thừa mứa, chán chường sản sinh ra nỗi sợ. Ích kỷ càng to sợ hăi càng lớn; cá nhân nào càng ích kỷ th́ nỗi sợ hăi của hắn càng thê lương. Toàn bộ môi trường chung quanh trở nên đen nghịt kẻ thù: “Mọi người đều chống lại tôi”. Một số người sợ tuổi già, số khác sợ chết, số khác nữa sợ sự tự sát, cho đến khi cuối cùng là nỗi tuyệt vọng ngự trị, cái ngă bị trả về cội nguồn của nó để rồi phải chấp nhận ḿnh chỉ là hư không.

Trạng thái thứ ba là sự ngu dốt. Bởi v́ sự ích kỷ cắt đứt mọi liên lạc với Chúa và tha nhân nên đồng thời nó cũng cắt đứt tri thức về cả hai nguồn này, chỉ c̣n để lại tri thức về nỗi khốn khổ của riêng nó. Cái tôi dần dà trở nên mất ư thức về định mệnh và mục đích sống của ḿnh. Nó có thể thu thập các sự kiện nhưng không thể kết hợp chúng lại với nhau. Tri thức của nó trở nên giống như các giáo tŕnh trong một trường đại học hiện đại, các giáo tŕnh này được thu thập để kiếm một tín chỉ nhưng lại chẳng hề mang lại một triết lư về cuộc sống. Sự ngu dốt càng gia tăng khi một người biết được nhiều điều nhưng lại không ăn khớp với nhau. Người khôn ngoan th́ chỉ biết mỗi một điều đó là điều thiện và mọi điều khác đều được kết hiệp trong đó. C̣n sự ngu dốt của kẻ ích kỷ khiến hắn chua chát và ngạo đời, thứ nhất là v́ hắn không bao giờ có thể thôi ước muốn điều thiện mà Chúa đă trông cậy nơi linh hồn hắn, và thứ hai là v́ hắn biết rằng ḿnh không c̣n năng lực để ước muốn điều ấy nữa.

Những hậu quả bi đát của ḷng tự yêu ḿnh không phải là không có thuốc chữa. Kể cũng khá kỳ lạ, Kitô giáo khởi đầu bằng giả định rằng có nhiều người sống ích kỷ. Lệnh Chúa truyền phải yêu mến Chúa và yêu tha nhân như ḿnh hàm chứa giả định là mọi người đều yêu chính ḿnh. Hai từ nho nhỏ chẳng hạn “như ḿnh” cho thấy tất cả ḷng tự yêu ḿnh. Chúng cho thấy rơ ràng là con người tự yêu ḿnh biết bao. Luôn luôn phải có điều ǵ đó lộ cho thấy một người yêu thích chính ḿnh hay điều ǵ đó cho thấy hắn không bằng ḷng chính ḿnh. Chẳng hạn hắn tỏ ra ham sống, khi hắn ngồi ghế xích đu mặc quần áo xịn, trau chuốt xác thân.v.v… Hắn không bằng ḷng với ḿnh khi lỡ làm điều rồ dại hoặc lỡ lăng mạ một người bạn. Nói cách khác khi thấy ḿnh giống như tạo vật được dựng theo h́nh ảnh của Chúa th́ hắn cảm thấy yêu ḿnh, c̣n hắn sẽ không cảm thấy yêu ḿnh khi hắn lỡ làm nhơ bẩn h́nh tượng ấy. V́ lẽ đó, ta phải yêu tha nhân như yêu một nhân vị dù cả khi đó là một kẻ tội lỗi v́ tội nhân dầu sao cũng là một nhân vị. Tuy nhiên không được yêu tội lỗi của hắn v́ tội lỗi làm mờ đi chân dung của Chúa. Nói cụ thể hơn, người ta phải yêu những người Cộng sản dù không ưa chế độ Cộng sản.

Chỉ có một lối trốn thoát khỏi lề luật này đó là tranh luận xem ai là “kẻ thân cận” giống người luật sĩ nọ từng làm. Chúa chúng ta đă trả lời rằng “kẻ thân cận” không nhất thiết phải là người sống gần cửa nhà chúng ta. Có thể đó là kẻ mà chúng ta từng xem như kẻ thù. Tuy nhiên, Chúa đă không loại trừ khả năng kẻ thù ấy vẫn có thể sống gần cửa nhà chúng ta đấy!

 Đức cha Fulton Sheen. (Nguyên tác: Way to Happiness)