Nó đã là một cuộc hành trình, và như hết mọi cuộc hành trình khác nó đã có những giây phút gấp rút như thể muốn chế ngự thời gian để tiến đến đích điểm sớm bao nhiêu có thể; hay có những lúc mệt mỏi, như thể muốn nói rằng thế là đủ rồi; hay có những khi hăng say nhiệt liệt. Đã có những giây phút thật là an ủi khi lắng nghe những chứng từ của các vị mục tử đích thực, các vị mục tử khôn ngoan ấp ủ trong tâm can của mình niềm vui và lệ nhỏ của dân mình. Có những lúc ủi an, ân sủng và khoan khoái khi nghe thấy những chứng từ của các gia đình đã tham dự Thượng Nghị và chia sẻ với chúng ta về vẻ đẹp cùng niềm vui nơi đời sống hôn nhân của họ. Một cuộc hành trình mà kẻ mạnh khỏe cảm thấy bị thúc bách cứu giúp thành phần không được khỏe lắm, một cuộc hành trình mà người có kinh nghiệm hơn được dẫn đến chỗ phục vụ kẻ khác, cho dù có cần phải đương đầu đối chọi. Và vì nó là một cuộc hành trình của con người bao gồm cả các niềm ủi an lẫn những lúc đơn sầu, căng thẳng và cám dỗ trong đó một số cám dỗ khả dĩ xẩy ra có thể được đề cập đến sau đây.

- Cám dỗ thứ nhất đó là thù ghét tính chất uyển chuyển thích ứng, tức là muốn nép mình vào trong chữ nghĩa, (ngôn từ), không để cho Thiên Chúa gây ngỡ ngàng cho mình, vị Thiên Chúa của những lạ lùng, (vị thần linh); nép mình trong lề luật khôn phép, trong cái vững chắc của những gì chúng ta biết chứ không phải những gì chúng ta vẫn cần biết và đạt tới. Từ thời của Chúa Kitô đã có thứ cám dỗ của thành phần nhiệt tâm, của thành phần ngặt nghèo cặn kẽ, của thành phần lo toan và của thành phần ngày nay được gọi là truyền thống cũng là thành phần tri thức vậy. 

- Cám dỗ chiều theo khuynh hướng hủy hoại những gì là tốt lành, thứ khuynh hướng nhân danh một thứ tình thương giả tạo để băng bó các vết thương mà trước hết chẳng chữa lành chúng và trị liệu chúng; thứ khuynh hướng chỉ chữa trị triệu chứng hơn là căn do cội gốc. Nó là thứ cám dỗ của thành phần tốt bụng nông cạn (the do-gooders), của thành phần lo sợ, và cũng của thành phần được gọi là cấp tiến và phóng khoáng.

- Cám dỗ muốn biến đá thành bánh để phá đi cái thứ chay tịnh lâu dài, nặng nề và khổ sở (xem Luca 4:1-4); cũng như biến bánh thành đá để dùng nó ném vào thành phần tội nhân, thành phần yếu kém và thành phần bệnh hoạn (xem Gioan 8:7), tức là muốn biến bánh thành những gánh nặng bất khả kham (xem Luca 11:46).

- Cám dỗ muốn xuống khỏi Thánh Giá, muốn làm hài lòng dân chúng chứ không muốn ở đó để hoàn tất ý muốn của Cha; muốn chiều theo tinh thần thế tục hơn là muốn thanh tẩy tinh thần thế tục và uốn nó theo Thần Linh của Thiên Chúa. 

- Cám dỗ muốn coi thường kho tàng đức tin, không nghĩ mình là thành phần bảo quản viên hơn là sở hữu chủ hay chủ nhân ông của kho tàng này; hay ngược lại là thứ cám dỗ lại tỏ ra muốn coi thường thực tại, bằng cách sử dụng loại ngôn ngữ thận trọng và là một thứ ngôn từ trơn tru để nói rất nhiều điều mà lại chẳng nói gì hết! Tôi nghĩ rằng họ gọi chúng là byzantinisms những điều ấy (tức là tổng quát hóa mà không phản ảnh thực tế, theo thiển ý của người dịch).

Anh chị em thân mến, các chước cám dỗ này không được trở thành những gì khiến chúng ta sợ hãi hay chia cách, thậm chí khiến chúng ta thất đảm, vì không một trò nào hơn thày mình thế nào thì nếu chính Chúa Giêsu còn bị cám dỗ và bị gọi là Beelzebul (xem Mathêu 12:24) thì thành phần môn đệ của Người không được mong đợi nhận được sự đối xứ tốt hơn.

Bản thân tôi sẽ rất lo âu và buồn bã nếu không xẩy ra những chước cám dỗ này và những cuộc bàn luận sinh động ấy; theo Thánh Ignatio thì đó là việc chuyển động của các thần trí, hơn là tất cả chỉ ở trong trạng thái hòa đồng hay thinh lặng một cách an bình giả tạo và thụ động. Trái lại, tôi đã hân hoan cảm nhận khi thấy và nghe những phát biểu và trình bày đầy đức tin, đầy nhiệt tình mục vụ và tín lý, khôn ngoan, thẳng thắn và can đảm cũng như cởi mở tự nhiên. Tôi đã cảm thấy những gì hiện lên trước mắt chúng ta đều là thiện ích cho Giáo Hội, cho các gia đình, và là thứ luật trên hết đó là thiện ích của các linh hồn (xem Giáo Luật khoản 1752). Đó là những gì chúng ta luôn nói đến ở nơi đây, trong Sảnh Đường này, không bao giờ đặt vấn đề về những chân lý nồng cốt của Bí Tích hôn nhân, bao gồm tính chất bất khả phân ly, mối hiệp nhất, lòng trung thành, việc sinh hoa kết trái tức là việc hướng về sự sống (xem Giáo Luật khoản 1055-1056 và Hiến Chế Vui Mừng và Hy Vọng khoản 48). 

Và đó là Giáo Hội, là vườn nho của Chúa, là Người Mẹ phong phú và là Người Thày ân cần, một Giáo Hội không sợ vén tay áo của mình lên để đổ rượu và dầu trên thương tích của con người; một Giáo Hội không coi nhân loại như là một thứ nhà kính để phán xét hay phân loại con người. Đó là Giáo Hội, Duy Nhất, Thánh Thiện, Công Giáo, Tông Truyền, bao gồm cả thành phần tội nhân cần đến tình thương của Thiên Chúa. Đó là Giáo Hội, hiền thê thực sự của Chúa Kitô, một hiền thê muốn trung thành với phu quân của mình cũng như với tín lý của mình. Đó là một Giáo Hội không sợ ăn uống với những người làm điếm và thu thuế. Một Giáo Hội mở rộng cửa để đón nhận người thiếu thốn, thống hối nhân chứ không phải chỉ có thành phần công chính hay những ai cho mình là hoàn hảo! Giáo Hội không hổ thẹn về người anh em sa ngã và giả bộ như không nhìn thấy người anh em ấy, trái lại, cảm thấy mình có liên hệ và hầu như buộc phải nâng người anh em ấy lên cùng phấn khích người anh em này lại tiếp tục cuộc hành trình và hỗ trợ người anh em ấy hướng tới cuộc gặp gỡ cuối cùng với Phu Quân của mình trong Giêrusalem thiên quốc. 

Đó là Giáo Hội, là Người Mẹ của chúng ta! Và khi Giáo Hội, qua các đặc sủng khác nhau của mình, thể hiện ở nơi mối hiệp thông, thì không lầm lạc: đó là vẻ đẹp và là sức mạnh của vấn đề sensus fidei, của cái cảm quan siêu nhiên đức tin được Thánh Linh ban cho để cùng nhau tất cả chúng ta có thể tiến vào tâm điểm của Phúc Âm mà học theo chân Chúa Giêsu trong đời sống của chúng ta. Điều này không bao giờ được coi như là những gì gây lầm lẫn và bất hòa.

Nhiều nhận định viên, hay dân chúng nói năng, đã cho rằng họ thấy được một thứ Giáo Hội tranh cãi nhóm này chống lại nhóm kia, thậm chí nghi ngờ đến cả Thánh Linh, Đấng phát động và bảo đảm chân thực cho mối hiệp nhất và hòa hợp của Giáo Hội, một Thánh Linh qua giòng lịch sử đã luôn hướng dẫn con thuyền này, qua các vị Thừa Tác Viên của mình, ngay cả khi biển khơi nhấp nhô nổi sóng, và có các vị thừa tác viên bất trung cũng như có các tội nhân. 

Như tôi đã dám nói với anh chị em, đã nói với anh chị em ngay từ đầu của Thượng Nghị này, cần phải sống qua tất cả những sự ấy một cách trầm lắng và một cách an bình nội tâm, để nhờ đó Thượng Nghị được diễn ra cum Petro and sub Petro (với Phêrô và phụ Phêrô) và sự hiện diện của Giáo Hoàng mới là bảo đảm cho tất cả mọi sự. 

Giờ đây chúng ta sẽ nói một chút về Giáo Hoàng liên quan đến các vị Giám Mục (cười). Vậy nhiệm vụ của Giáo Hoàng là nhiệm vụ bảo đảm mối hiệp nhất của Giáo Hội; là nhiệm vụ nhắc nhở tín hữu về nhiệm vụ của họ trong việc trung thành tuân theo Phúc Âm của Chúa Kitô; là nhiệm vụ nhắc nhở các vị mục tử rằng phận sự đầu tiên của các vị đó là nuôi dưỡng đàn chiên được Chúa ủy thác cho các vị và tìm cách đón nhận con chiên lạc bằng việc chăm sóc và xót thương của một người cha mà không cảm thấy những nỗi lo sợ giả tạo. Ở đây tôi đã nói lộn. Tôi đã nói rằng đón nhận: đúng hơn là lên đường tìm kiếm chúng. 

Nhiệm vụ của ngài là nhắc nhớ hết mọi người rằng quyền bính trong Giáo Hội là việc phục vụ, như Đức Giáo Hoàng Biển Đức XVI đã rõ ràng giải thích, qua những lời lẽ tôi xin trích dẫn nguyên văn như sau: Giáo Hội được kêu gọi dấn thân thực hiện loại quyền bính là phục vụ này và hành xử nó không phải nhân danh bản thân mình mà thực sự là nhân danh Chúa Giêsu Kitô qua các vị Mục Tử của Giáo Hội, ở chỗ chính Người là Đấng hướng dẫn, bảo vệ và chỉnh đốn các vị, vì Người hết lòng yêu thương các vị. Thế nhưng, Chúa Giêsu, vị Mục Tử tối cao của linh hồn chúng ta muốn rằng Tông Đồ Đoàn, ngày nay là các vị Giám Mục, hiệp thông với vị Thừa Kế Thánh Phêrô trong việc tham phần vào sứ vụ của ngài để chăm sóc Dân Chúa, giáo dục họ trong đức tin cũng như hướng dẫn, phấn khích và nâng đỡ cộng đồng Kitô hữu, hay, như Công Đồng viết, đó là làm sao để từng phần tử tín hữu được hướng dẫn trong Thánh Linh đến chỗ hoàn toàn phát triển ơn gọi của họ theo giáo huấn của Phúc Âm, cũng như đến đức ái chân thành và chủ động cũng như đến chỗ thực thi cái tự do mà Chúa Kitô đã giải phóng chúng ta (xem Preabyterorum Ordinis, 6), và Đức Giáo Hoàng Biển Đức XVI tiếp tục, chính qua chúng ta mà Chúa vươn tới các linh hồn, dạy dỗ, canh chừng và hướng dẫn họ. Thánh Âu Quốc Tinh đã nói trong cuốn Dẫn Giải Phúc Âm Thánh Gioan rằng: vì thế hãy dấn thân yêu thương chăm sóc đoàn chiên của Chúa (xem 123,5); đó là qui luật tối cao nơi tác hành của các vị thừa tác viên Thiên Chúa, một tình yêu thương vô điều kiện, như tình yêu của Vị Mục Tử Tốt Lành, đầy hân hoan, hiến mình cho tất cả, chú trọng tới những ai ở gần chúng ta và quan tâm đến những ai ở cách xa (xem Thánh Âu Quốc Tinh, Discourse 340,1; Discourse 46,15), dịu dàng đối với thành phần yếu hèn nhất, thành phần bé mọn nhất, thành phần quê mùa mộc mạc, thành phần tội nhân, để bày tỏ tình thương vô cùng của Thiên Chúa bằng những lời lẽ hy vọng vững vàng chắc chắn (xem ibid., Epistle, 95,1).  

Giáo Hội của Chúa Kitô là thế đó, Giáo Hội là hiền thê của Người và tất cả mọi vị giám mục, hiệp thông với vị Thừa Kế Thánh Phêrô, có nhiệm vụ và phận sự canh chừng Giáo Hội và phục vụ Giáo Hội, không phải như là thành phần làm chủ mà là như thành phần tôi tớ. Như thế thì Giáo Hoàng không phải là chủ tể trên hết mà là tôi tớ trên hết, tôi tớ của mọi tôi tớ của Thiên Chúa; là bảo đảm viên của đức tuân phục cùng sự tuân hợp của Giáo Hội với ý muốn của Thiên Chúa, với Phúc Âm Chúa Kitô cũng như với Truyền Thống của Giáo Hội, loại trừ đi hết mọi thứ ý nghĩ thất thường riêng tư, không màng chi tới việc sống theo ý muốn của Chính Chúa Kitô là Mục Tử tối cao và là Sư Phụ của tất cả mọi tín hữu (Giáo Luật 749) cũng như không màng chi tới việc sử dụng quyền bính tối thượng, trọn vẹn, trực tiếp và phổ quát trong Giáo Hội (xem Giáo Luật 331-334).

Anh chị em thân mến, giờ đây chúng ta vẫn còn một năm nữa để trở nên chín chắn hơn, nhờ việc nhận thức thiêng liêng thực sự, nhờ các ý nghĩ nẩy lên, cũng như để tìm thấy những giải quyết cụ thể cho rất nhiều những khó khăn và vô vàn thách đố mà các gia đình cần phải đương đầu; để cống hiến những giải đáp cho nhiều thứ chán chường đang bủa vây các gia đình và làm cho họ bị tàn rụi. 

Một năm để làm việc với Bản Tường Trình Thượng Nghị là bản văn tổng kết trung thực và rõ ràng về tất cả những gì đã được nói đến và bàn luận ở sảnh đường này cũng như ở các nhóm nhỏ. Nó được trao cho Các Hội Đồng Giám Mục như là những điều hướng dẫn.

Xin Chúa đồng hành với chúng ta và hướng dẫn chúng ta trong cuộc hành trình cho vinh hiển của Danh Ngài, nhờ lời chuyển cầu của Đức Trinh Nữ Maria và Thánh Giuse. Và xin đừng quên cầu nguyện cho tôi! Xin cám ơn anh chị em!