HOMELESS BY NIGHT
VÔ GIA CƯ
VỀ ĐÊM - NHỮNG
BÓNG ĐÊM NHẤP NHÔ
TĐCTT Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL
"Người ta bày bàn, dọn cho tôi nhiều món. Tôi nói với Tô-bi-a, con tôi: 'Con
ơi, con hãy đi tìm trong số các anh em chúng ta bị đày ở Ni-ni-vê, một người
nghèo hết lòng tưởng nhớ Thiên Chúa, rồi dẫn người ấy về đây cùng dùng bữa
với cha. Này, con ơi, cha đợi con cho đến khi con về'. Tô-bi-a ra đi, tìm
một người nghèo trong số các anh em chúng tôi. Khi trở về, nó nói: 'Cha ơi!'
Tôi bảo nó: 'Cha đây, con'. Nó trả lời: 'Thưa cha, có một người trong đồng
bào chúng ta đã bị giết và quăng ngoài chợ, là nơi bây giờ người ấy còn đang
bị thắt cổ'. Tôi liền
chồm dậy,
bỏ cả ăn, chẳng kịp nếm chút gì. Tôi đem người ấy ra khỏi quảng trường và
đặt trong một căn nhà nhỏ, chờ lúc mặt trời lặn sẽ đem chôn. Trở về nhà, tôi
tắm rửa, rồi ăn bánh mà lòng
cảm thấy ưu sầu tang
tóc. Tôi nhớ lại lời ngôn sứ A-mốt đã nói về Bết Ên rằng: 'Những ngày lễ của
các ngươi sẽ biến thành tang tóc, mọi bài hát của các ngươi sẽ nên khúc ai
ca'. Rồi tôi khóc. Khi mặt trời lặn, tôi đào huyệt chôn người ấy. Láng giềng
nhạo cười tôi rằng: 'Hắn vẫn còn chưa sợ ! Người ta truy nã để giết hắn về
tội ấy và hắn đã trốn đi, thế mà hắn lại vẫn chôn cất người chết!'" (Tobia
2:2-8).
"Trong dụ ngôn Người Samaritanô Nhân
Lành (xem Luca 10:29-37), Người đã lên án những ai không chịu giúp đáp
người khác khi họ đang cần giúp, những ai 'tránh sang bên
kia đường' (xem Luca 10:31-32). Với dụ ngôn này, Người đã dạy cho những
ai nghe Người, đặc biệt là các môn đệ của Người, hãy
dừng lại và hãy làm nhẹ bớt những nỗi khổ đau của thế giới này, cũng như
những nỗi đau đớn của anh chị em chúng ta, bằng cách sử dụng bất cứ
phương tiện nào sẵn có trong tầm tay của mình, bắt đầu bằng chính thời
gian của mình, cho dù chúng ta có bận đến đâu chăng nữa. Thái độ
lãnh đạm thường tìm đủ lý do châm chước:
nào là cần phải tuân giữ các qui định về nghi thức, nào là cần phải
chú ý tới tất cả những gì cần phải làm, nào là những hận thù và thành
kiến nghi kỵ kín đáo". (Đức
Thánh Cha Phanxicô:
Sứ Điệp Hòa Bình 2016).
Trong Năm Thánh
Tình Thương ngoại lệ lần đầu tiên trong lịch sử Giáo Hội, một thời điểm
qua đi sẽ không bao giờ trở lại nữa, Nhóm Tông Đồ Chúa Tình Thương, từ khi
bắt đầu vào thời điểm Tuần Bát Nhật (17-24/12) trước Giáng Sinh
2015, đã được phát động việc thực
hiện vào chính Đêm Giáng Sinh 24/12/2015, cử chỉ Tặng Quà Giáng Sinh (60
cái chăn bông / comforters kèm theo chocolate
nóng), cho những
người anh chị em homeless ở
cả downtown
Los Angeles lẫn
Orange County California, một là trước hai
là sau Lễ Đêm Giáng Sinh.
Bài Phúc Âm của
Thánh ký Luca được Giáo Hội chọn đọc cho ngày 21/12/2015 hằng
năm trước Đại Lễ Giáng Sinh này
là:
"Ngay sau đó Ma-ri-a vội
vã lên đường, đến miền núi, vào một thành thuộc
chi tộc Giu-đa". (1:39)
Phải,
ngay tối hôm đó, tối hôm
21/12/2015, chúng
tôi đã được Thiên Chúa quan phòng thần linh tạo cơ hội để thực hiện ngay
những gì chúng tôi vừa dự tính cách đó 2 hôm, một dự tính mà chúng tôi tin
rằng được xuất phát từ chính tác động thần linh của Ngài trong chúng tôi,
và chúng tôi đã lập tức hưởng ứng và đáp ứng ngay.
Thật vậy, câu
chuyện được bắt đầu một cách hết sức tình cờ như thế này: trong
bữa ăn tối muộn
tối hôm 21/12/2015, một trong hai chúng
tôi cho biết đã nhìn thấy, vào
khoảng 6 giờ chiều, có
một người homeless nằm đắp một tấm vải mỏng trên
mình, bên một
chiếc xe lăn, tại một
trụ điện bên ngoài cơ quan xã hội ở downtown
Pomona.
Ngay sau bữa
tối, không kịp thu dọn, chúng
tôi đã chất lên chiếc xe
Honda nhỏ
một số Chăn
Bông kèm
theo một phích nước nóng cùng các bịch chocolate kèm theo ly và cái khuấy,
lên đường, tiến đến địa điểm thiên định, cách nhà nửa tiếng lái xe... Thế
rồi, không ngờ, chuyến đi đầu tiên này kéo dài cho tới cả sáng hôm sau, qua
một đêm mưa ước đẫm, với
một chuyến đi khác ...,
rồi còn tiếp tục qua cả 2 đêm hôm sau nữa, với hai chuyến đi, chuyến đêm
22/12 vẫn ở downtown Pomona, nhưng chuyến đêm 23/12 ở downtown Los
Angeles, đệ nhị thành phố của đệ nhất cường quốc Hoa Kỳ.
Với các
chuyến đi đêm mở đầu Năm Thánh Tình Thương trong Tuần Bát Nhật trước Đại Lễ
Giáng Sinh 2015 này,
chúng tôi chủ trương:
1- đi đêm
hơn là ban ngày, vì chỉ về đêm, nhất
là vào dịp Giáng Sinh là thời điểm không gian thì lạnh lẽo và nhân gian thì
tưng bừng mua sắm vui chơi, mới thấy được tất cả hoàn cảnh khốn cùng hết
sức thương tâm của những con người chẳng những vô gia cư mà còn vô gia đình
nữa, chẳng những lạnh về phần xác mà còn lạnh cả trong lòng nữa;
2- đi đến
với từng
người bằng
cách tìm
kiếm từng
người anh chị em hèn mọn nhất của Chúa Kitô (xem Mathêu 25:40,44), đang
vất vưởng bơ vơ nằm đâu đó như một nhấp nhô trong đêm tối, để
hỏi thăm họ, bắt tay họ, trao tặng họ, an ủi họ, những con người nằm gần các
khách sạn và tiệm ăn sang trọng, không xa Hollywood chơi bời là mấy!
Dưới đây
là những hình ảnh Homeless
By Night - Vô
Gia Cư Về Đêm với những bóng đêm nhấp nhô mà chúng tôi đã thấy được và
chụp được, không phải chỉ để xem qua và biết vậy mà là để chúng ta cùng nhau
làm sao có thể trong Năm Thánh Tình Thương "băng
qua bờ bên kia" (Luca
8:20) để
nhờ đó sống chuyên
nghiệp Lòng Thương Xót Chúa - "experts
in mercy"
(ĐTC Phanxicô: Bài
Giảng Thánh Lễ tối Chúa Nhật Thứ Nhất Mùa Vọng ở Vương Cung Thánh Đường ở
Thủ Đô Bangui Nước Cộng Hòa Trung Phi với các linh mục, tu sĩ, giáo lý viên
và giới trẻ).
"Có những lúc chúng
ta được kêu gọi để chăm chú hơn nữa ngắm nhìn tình thương để chúng ta có thể
trở thành một
dấu hiệu tác dụng hơn nữa cho hành động của Chúa Cha trong đời sống của
chúng ta. Vì
lý do này, tôi đã công bố một Năm Thánh Ngoại Lệ về Tình Thương như là một
thời điểm đặc biệt cho Giáo Hội; một thời điểm mà chứng
từ của thành phần tín hữu trở nên mạnh mẽ hơn và hiệu năng hơn" (Đức
Thánh Cha Phanxicô: Tông sắc mở Năm Thánh ngoại lệ về Tình Thương,
ban hành ngày 11/4/2015, đoạn 3).
HOMELESS BY NIGHT - ĐÊM
21/12/2015
Downtown
Pomona
Trên đường Holt gần ngay expressway 71
Trên đường Indian Hill góc đường Kingsley
("Tôi
không thể uống hot chocolate", tiếng
người chị em homeless vang ra từ trong chăn đắp... bấy giờ trời bắt đầu lấm
tấm mưa)
HOMELESS BY NIGHT - ĐÊM
22/12/2015
Downtown Pomona
Trên đường Garey gần freeway 10
HOMELESS BY NIGHT - ĐÊM
23/12/2015
Downtown Los Angeles
Trên
đường Broadway từ Chợ Tầu về lại downtown Los Angeles tới gần đường Aliso
("Tôi không cần Chăn Bông, không cần khăn quàng cổ... Cho tôi
xin mấy dollars thì tốt hơn")
Trên
đường Hill giữa đường 4 và đường 5
("Răng tôi đau
không ăn được đậu phộng" mà chúng tôi muốn tặng thêm cho người
chị em hầu như chẳng có gì này)
Trên đường Main giữa số 1 và đường Temple
Trên Đường Temple
giữa đường Alexander và đường Judge John Aliso
("Tôi không cần
Chăn Bông, không cần khăn quàng, không cần thực phẩm"
Người chị em nằm sát bờ rào tận bên trong này cũng chính
là người chỉ cần tấm bạt xanh dịp Giáng Sinh 2014 ở hình dưới đây)
Trên đường Los Angeles ở trước Federal Building
Trên đường Main gần ra tới freeway 101 chập với freeway 10
Trên
đường về nhà, ghé vào downtown Pomona từ freeway 10 East và tại ngay cuối exit
đường White
Thế giới homeless ở
downtown Los Angeles giao điểm giữa các trục lộ San Julian, San Pedro và Towne
với góc từ đường 5 đến 7
(Nơi Nhóm Tông Đồ Chúa Tình Thương chúng tôi
1 năm 2 lần đến tặng Quà Giáng Sinh và Phục Sinh vào ban ngày,
tặng quà một cách đại thể và ào ạt, chỉ
trong vòng 20-30 phút là xong 600 - 700 phần quà,
những phần quà chúng tôi mất 4-5 tiếng
đồng hồ để sửa soạn.
Nhưng lần Tặng Quà Chăn Bông kèm theo
Hot Cholocate này,
chúng tôi muốn tìm kiếm từng người ở một
nơi vắng vẻ nhất
vào chính Đêm Giáng Sinh 24/12, một thời
điểm vừa lạnh lẽo vừa tối tăm, trước Lễ Đêm Giáng Sinh,
như một cử chỉ như để mang chút hơi ấm
yêu thương đến cho Hài Nhi Giêsu
trong hang lừa máng cỏ ở ngoài cánh đồng
hoang lạnh tối tăm Belem,
nơi những người anh chị em hèn mọn nhất
của Người ở thành phố Los Angeles trong chính Năm Thánh Tình Thương)
HOMELESS BY NIGHT - ĐÊM
24/12/2015
Orange County
Downtown Los Angeles
Trên
đường Los Angeles từ đường số 1 trên phía bắc xuống đường số 7 ở
phía nam thành phố
(một tổ ấm uyên ương, cứ tưởng là sẽ bị vỡ tổ khi thấy có người tiến tới
mà tưởng là cảnh sát thành phố)
(Tiếng nói vang ra từ trong tấm bạt xanh sát tường là "no" khi được hỏi
có cần chăn bông hay chăng?
Buổi tối hôm nay cũng có 3 người anh em vô gia cư khác nữa nói "no")
HOMELESS BY NIGHT - ĐÊM
30/12/2015
Upland San Bernadino
Người anh chị em homeless
cuối cùng 2015
Từ hôm thứ ba, 29/12/2015, đến nay, thứ tư
30/12/2015, tôi bất chợt thấy một bóng đêm nhấp nhô ở cửa nhà thờ Saint
Joseph ở Upland GP San Bernadino California, cách nhà tôi 20 phút lái
xe, nơi tôi
tham dự lễ hằng ngày vào lúc 7:30 sáng, sau khi Chầu Thánh Thể từ 6 giờ
sáng đến giờ lễ bên
Phòng Chầu 24/24 suốt năm, sát
cạnh nhà thờ.
Đó là một người anh em homeless nằm ngủ qua đêm từ
mấy đêm qua, vì khi nhà thờ bắt đầu mở cửa vào lúc 7 giờ sáng thì
người anh em này được đánh thức dậy để có chỗ cho người ta vào tham
dự Thánh Lễ. Tối nay, 30/12/2015, tối 30 tết Tây,
trong bữa tối, tôi kể cho nhà tôi nghe về chuyện tôi gặp thấy người anh
em homeless ấy.
Lần trước, hôm Thứ Hai 21/12/2015,
cũng trong bữa ăn tối, nhà tôi đã kể cho tôi nghe
về một người homeless và sau đó chúng tôi vội vã lên đường để trợ
giúp họ thế nào...
Lần này cũng thế, sau khi nghe tôi kể xong,
sau bữa tối, chúng tôi sửa soạn lên đường liền,
với những món quà như sau: 1
bịch đựng quà, 1 đèn pin, 1 hộp cookie mới
toanh, 1 hộp nut, 1 hộp gà, 1 quả chuối, 1 quả táo, 1 gói kẹo, 2 quả
quít, 2 chai nước, 2 gói chocolate, 2 cái ly pha chocolate, 2 cái
muỗm và 2 donuts holes (thêm vào
sau, ngay trước khi đi nên không có trong hình).
Chúng em tới nơi thì thấy 2 người, đúng hơn là một cặp vợ chồng, chứ
không phải là 1 người như 2 sáng hôm qua và hôm nay tôi đã
thấy. Thật là may, trong bịch quà có một số món
có 2 mà khi chính tôi
đem mấy thứ đó đều hai,
nhất là 2 cái ly để pha hot chocolate, đến độ nhà
tôi vẫn còn thắc mắc đem 2 cái ly làm gì trong khi chỉ có một người. Ấy
thế mà Thiên Chúa Quan Phòng thần linh đã xui khiến tôi làm một cách vô
tình cố ý như vậy đó. Bởi Ngài quan tâm đến cặp vợ chồng homeless có
lòng tin này.
Đúng thế, chúng tôi đã có dịp để nói chuyện với 2 vợ
chồng họ, mới biết hoàn cảnh của họ như sau, theo như họ kể:
- Họ đã sống homeless như thế này mấy
năm nay rồi (có lẽ vì cả 2 vợ chồng bị thất nghiệp
và bị nhà băng tịch thu hết nhà
cửa và xe cộ chăng?)
- Người vợ tên là Kim (Kimberly) nói
là bà biết rằng Thiên Chúa vẫn quan tâm đến vợ chồng bà, sẽ giúp vợ
chồng bà cách nào đó.
- Đêm nay quả thực Chúa đã bất ngờ sai
thiên thần đến tặng quà cho họ. (Bà nói một cách
rất chân thành và đầy xúc động đến ứa
nước mắt ra).
- Người chồng tên là Peter nói rằng sáng nào ông cũng
vào dự lễ ở đây.
- Người vợ (trong khi nhà tôi pha hot chocolate cho 2
người) đã từ từ lấy
ra từng món quà trong bịch, món quà nào bà cũng ôm vào ngực ra vẻ quí
hóa lắm, riêng món đỗ lạc bà bảo
rằng ông
chồng bà rất thích ăn.
Chúng tôi cảm thấy niềm vui khôn tả khi được LTXC bất
ngờ sử dụng để có
thể mang chút niềm vui đến cho
cặp vợ chồng homeless đồng đạo này, và có thể chính lòng tin tưởng vào
LTXC của họ đã đánh động LTXC nên LTXC đã thúc đẩy chúng
tôi tới với họ với một chút quà mọn để trao tặng họ vào
những giây phút cuối cùng của một năm
2015 đầy biến động kinh hoàng chưa từng thấy trên
thế giới hiện nay.
Cảm Nghiệm sau những chuyến Đi Đêm
Qua Đêm Giáng Sinh 24/12 ở downtown Los Angeles (cùng với
2 đêm trước đó, một ở downtown Pomona và một ở downtown Los Angeles) và
đêm hôm nay 30/12/2015 ở ngay ngưỡng cửa nhà thờ
Saint Joseph Upland, tôi cảm thấy những tâm tình, liên quan đến
LTXC, đến người cho, đến người nhận cũng như đến người trao, như sau:
1- Về LTXC: Người
thật sự là để ý đến và chăm sóc
cho từng người. Bởi
thế, trong những chuyến đi đêm vừa rồi, có những lúc, nhất là đêm
23/12/2015, chúng tôi lên downtown LA để thăm dò địa điểm của những anh
chị em homeless lẻ loi nhờ đó đêm 24 chúng tôi cứ thế mà đến tặng quà
cho họ, thì chúng tôi chẳng biết đi đâu mà chỉ đi vòng vòng những chỗ
chúng tôi nghĩ là có những người anh chị em đó, không ngờ, chính đêm 23
là đêm LTXC đã dẫn chúng tôi đi đến với những người anh chị em thật
là đáng thương, có 2 người, một nam và một nữ, chẳng có gì hết, và 1
người ở exit Pomona vẫn còn đứng ăn xin trong tăm tối lúc 9:45 đêm v.v.
2- Về người cho: Vì
việc bác ái là việc của
chính LTXC, bởi thế, Người sẽ lo việc của Người qua chúng ta, miễn là
chúng ta hoàn toàn và thật lòng vì Chúa và cho tha nhân. Đó là lý do
chúng ta thấy xẩy ra phép lạ bánh hóa ra nhiều, nào là từ những anh chị
em đóng góp, có những
người cho rất nhiều, có những nơi
mua rẻ, cả những tâm hồn mà chúng ta không ngờ, như trường hợp của một
người đàn bà hôm qua, 30/12/2015 với Chị Bùi Xuân Hồng, một người 1- ngoại
giáo, 2- ăn tiền trợ cấp, 3- mượn tiền để cho, 4- không cần nêu tên, và
5- không cần
chứng nhận đã cho.
3- Về người nhận: Kể
cả những người anh chị em homeless đi nữa, những
người vẫn bị nhìn bằng con mắt ngờ vực, như thể homeless là nghiện hút,
là bia rượu, là chẳng biết xài tiền và không đáng cho tiền v.v. Thế mà,
trong những người anh chị em chúng tôi đến trao quà 3 đêm vừa rồi, có cả
chục người không nhận quà, cho dù chúng tôi có đề nghị với họ là sử dụng
món quà lấy tiền mà xài, họ cũng nhất định không là không. Ôi gương sống
khó nghèo, hằng ngày dùng đủ, thanh liêm, phó thác v.v.
4- Về người trao: Riêng
tôi, qua những lần trao quà tận tay từng anh chị em homeless, tôi càng
ngày càng cảm thấy phép lạ bánh hóa ra nhiều nơi tôi hơn, không phải
chỉ ở số tiền cứ lạ lùng tăng một cách không ngờ và bất ngờ, như lần
Tặng Quà Giáng Sinh 2015 và Tân Niên 2016 vào Thứ Bảy Đầu Tháng 2/1/2016
tới đây, từ $1,265.00 lên tới $3,800.00, mà
còn ở chính lòng của tôi được tăng
thêm cảm
nghiệm LTXC hơn bao giờ hết.
Ở chỗ, tôi thấy thật sự Thánh Linh là
thâm tâm của LTXC, Đấng đã thấu
suốt hoàn cảnh của từng
người anh chị em hèn mọn nhất của Chúa Kitô đang
sống bơ vơ vất vưởng và cô độc tại thành phố Los Angeless, để
sai chúng tôi
bất ngờ đến
với từng người anh chị em ấy, đến độ chính họ cũng không ngờ là họ được
tìm đến, ngay lúc họ thiếu thốn và cần giúp đỡ nhất, và vào
một lúc đêm khuya, dù
họ đã ở
một nơi thật khuất
kín khó nhìn khó thấy.
Tôi còn thấy Vị Thánh Linh là thâm tâm
của LTXC này
chẳng những hiện
diện ở nơi lòng quảng đại của nhiều anh chị em đóng góp hết tình
và tận tình, hết sức quảng đại, mà
còn hiện diện ở nơi cả những người anh chị em bất hạnh đón nhận quà tặng
nữa, khi họ, cho dù hết sức bần cùng thiếu thốn và khốn khổ, vẫn tỏ ra
sống chân chính, cao thượng và tốt lành, không tham lam vơ vét, không
gian dối trộm cắp, hoàn
toàn thanh thoát một cách an
phận.
Ôi, như thế là không phải chúng ta đến để
cho những người anh chị em homeless này một món quà tặng vật chất bề
ngoài thôi, mà
chính họ lại tặng cho chúng ta một
món quà còn cao quí hơn thế nữa, món quà tinh thần, món quà an vui với
thân phận đã được thần linh an
bài ngoài tầm tay của
mình, món quà siêu thoát, sống ở
thế gian mà không thuộc về thế gian, món quà nghèo khó với một tấm lòng
hoàn toàn tin
tưởng mọi sự vào LTXC, món quà làm
kẻ ăn xin của LTXC.
Có thể nói, ngày xưa, khi mới hạ giáng xuống trần gian, Vị Thiên Chúa "đã hóa
thành nhục thể" (Gioan 1:14) nơi Hài Nhi Giêsu Con của Ngài vẫn còn khá giả, vì
còn có hang lừa máng cỏ mà trú thân và nằm, và còn có cha mẹ chăm sóc và khách
đến thăm (mục đồng và 3 vua).
Thế nhưng, thế giới càng văn minh tân tiến, với những thành phố đầy nhà trọc
trời như New York hay Chicago v.v., những nơi mà đi trong lòng thành phố khi
ngước nhìn lên cao chỉ thấy một bầu trời hẹp nhỏ trên đầu, không còn bao rộng
như ở những làng quê và đồng ruộng nữa, thiên tạo không còn bằng nhân tạo, nhân
tạo áp đảo thiên tạo, tương đối hóa tất cả những gì là thần linh và luân lý và
tuyệt đối hóa nhân bản, ý dân là ý trời, toàn quyền quyết định mọi sự lành dữ
theo ý nghĩ, ý thích và ý muốn của loài người, thì Ngài lại càng trở nên bần
cùng khốn khổ hơn bao giờ hết, nơi những người anh chị em hèn mọn nhất của Ngài,
như những người anh chị em ở downtown Los Angeles, chẳng những vô gia cư mà còn
vô gia đình, hoàn toàn màn trời chiếu đất, không có tương lai, chết cũng chẳng
ai biết, sống bên những đống rác và hằng ngày đi lục thùng rác kiếm ăn, chẳng
khác gì như chính bản thân họ cũng chỉ là thứ đồ bỏ vứt bừa bãi trên đường,
chẳng khác gì các thứ rác làm bẩn thành phố và ngứa mắt những con người may mắn
duy hưởng thụ.
"Năm
Thánh này là một thời điểm thuận lợi cho tất cả chúng ta là vì, bằng việc
chiêm ngắm Lòng Thương Xót Chúa là những gì vượt trên tất cả mọi hạn hẹp của con
người và chiếu tỏa vào bóng tối tội lỗi, chúng ta có thể trở thành
những chứng nhân xác tín hơn và hiệu năng hơn....
"Năm
Thánh là để sống tình thương....
"Năm Thánh này là một
thời điểm đặc biệt cho Giáo Hội để làm sao chỉ chọn duy 'những gì hài lòng Chúa
nhất'. Và đâu
là những gì 'làm hài lòng Chúa nhất'? ... Không có gì quan trọng hơn là chọn làm
'những gì đẹp lòng Chúa nhất', tức là tình thương của
Ngài, tình yêu của Ngài, niềm êm ái dịu dàng của Ngài, việc ấp ủ của
Ngài, việc chăm sóc của Ngài!...
"Chỉ
có Giáo Hội nhân hậu mới chiếu sáng! Nếu chúng ta quên lãng, cho dù chỉ
trong giây lát, rằng tình thương là 'những gì làm hài lòng Chúa nhất', thì hết
mọi nỗ lực của chúng ta sẽ biến thành như không, vì chúng ta trở thành những kẻ
nô lệ cho các tổ chức của chúng ta cũng như cho các cấu trúc của chúng ta, bất
kể chúng có được canh tân đổi mới ra sao chăng nữa. Bao giờ chúng ta cũng chỉ là
những tên nô lệ".
(Đức Thánh Cha Phanxicô: Năm Thánh Tình Thương - Tại sao? - Triều Kiến Chung Thứ
Tư 9/12/2015)