Theo Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc, hai ngày sau cuộc động đất tàn phá thủ đô Katmandou và nhiều làng mạc Nepal, hành trăm ngàn trẻ em Nepal tiếp tục ngủ ngoài trời hoặc trong những chiếc lều cứu hộ. Nguy cơ xảy ra bệnh truyền nhiễm rất cao.

Bản thông báo của Unicef cho biết có ít nhất « 940.000 trẻ em sống trong những vùng bị thiệt hại nặng nhất cần phải được cứu trợ, chăm sóc khẩn cấp. Do thiếu nước sạch và vệ sinh, các nạn nhân nhỏ tuổi dễ bị bệnh đường hô hấp trong khi một số em khác bị ly tán với gia đình ».

Chuyên gia Christopher Tidey cho biết thêm đã huy động các toán cứu trợ và sẽ gửi hai máy bay vận tải chở 120 tấn hàng cứu trợ gồm thuốc men, chăn mền và lều đến thủ đô Katmandou.

Tổng kết thiệt hại nhân mạng mới nhất cho biết 3.218 chết tại Nepal, 67 người tại Ấn Độ là ít nhất 20 người chết tại Trung Quốc. Nhiều tòa nhà và di tích văn hóa tôn giáo của Nepal bị sụp đổ.

Cơn địa chấn ngày thứ Bảy (25/4) vừa qua, với cường độ 7,9 trên thang Richter được xem là vụ động đất nghiêm trọng nhất từ năm 1934 đến nay tại Nepal.

Liên Hiệp Quốc cho biết 14 nhóm y tế quốc tế đang trên đường tới Nepal, cùng với 15 nhóm cứu hộ. Hoa Kỳ gửi 70 nhân viên cứu hộ, 6 chó nghiệp vụ được huấn luyện tìm nạn nhân, cùng với 45 tấn hàng hóa trong đó có các thiết bị nâng dỡ. Washington quyết định viện trợ 1 triệu đô la cho Nepal, Canada 5 triệu đô la và Anh 5 triệu bảng.

Liên Hiệp Châu Âu cũng thông báo viện trợ 3 triệu đô la để cung cấp nước sạch, nhà tạm và các phương tiện truyền thông. Nhiều nước trong Liên Hiệp thông báo giúp riêng Nepal và đã gửi viện trợ tới nước này. 11 nhân viên cứu hộ Pháp đang trên đường tới Kathmandu. Ấn Độ cũng bị ảnh hưởng và đã gửi 13 máy bay quân sự mang lương thực, chăn màn, nhân viên cứu hộ và chó nghiệp vụ, cùng với một bệnh viện dã chiến. Pakistan cũng làm tương tự.

Các nhóm cứu hộ của Trung Quốc, gồm 62 người và chó nghiệp vụ, đã có mặt tại Kathmandu. Một nhóm 70 người Nhật cũng đang trên đường tới. Và Nga sẽ gửi 2 máy bay chở nhân viên cứu hộ, bác sĩ, bác sĩ tâm lý, cùng với nhiều trực thăng và máy bay không người lái. Nhiều tổ chức phi chính phủ cũng đã có mặt tại hiện trường, như tổ chức Y sĩ thế giới hay Hành động chống nạn đói. Các tổ chức này chưa thể đánh giá cụ thể nhu cầu tại chỗ do đường tới các khu vực bị nạn rất khó khăn. Họ chỉ biết rằng nhu cầu vô cùng lớn.

Từ hôm qua, một số bệnh viện dã chiến ngoài trời đã được dựng lên để giảm tải các bệnh viện thành phố. Các đội cứu hộ vẫn tiếp tục cố gắng tìm kiếm và cứu những người còn kẹt trong các đống đổ nát. Tuy nhiên, tình hình vẫn nguy kịch hơn cả tại các vùng nông thôn vùng tâm trấn, cách Kathmandu khoảng 80 km. Đường xá dẫn tới các khu vực này bị cắt đứt hoàn toàn vì lở đất.

Trận động đất nổ ra hôm 25/4 vừa rồi với cường độ 7,8 theo thang Richter, được cho là có sức tàn phá lớn nhất kể từ gần một thế kỷ qua ở đất nước nhỏ bé nằm dưới chân dãy núi Hymalaya. Các nhà địa chấn học dự báo trong những tháng tới dư chấn lớn vẫn sẽ tiếp tục xảy ra trong khu vực này.

Nguyên nhân của trận động đất hôm 25/4

Cơn rung chấn có cường độ 7,8 độ Richter xảy ra là do một nứt gẫy lớn trong lòng đất. Quá trình đứt gẫy diễn ra quá nhanh, chỉ trong vòng hơn một phút, đã tạo ra sóng xung động cực kỳ lớn. Vết nứt gãy này có chiều dài khoảng 150 km, rộng 50 km và nằm sâu ở dưới lòng đất tới 15 – 20 km. Tác động của quá trình nứt gãy kiến tạo dồn nén năng lượng khổng lồ phá bung lớp vỏ trái đất. Vùng rạn vỡ bắt đầu từ phía tây bắc thành phố Katmandou, sau đó lan truyền sang phía đông trên chiều dài gần 100 km.

Viện địa chất Mỹ (USGS) xác định, đứt gãy xảy ra lần này tại điểm hội tụ của hai mảng kiến tạo mà các nhà địa chấn học đều biết đó là mảng lục địa Ấn Độ ở phía nam và mảng Á – Âu ở phía bắc.

« Mảng kiến tạo lục địa Ấn Độ trôi với tốc độ 2cm/một năm qua vùng bình nguyên Tây Tạng », ông Jérôme Vergne, nhà địa chấn học của Đài quan sát trái đất Strasbourg giải thích." Sự di chuyển đó không diễn ra liên tục đều đều mà bất ngờ. Ở trận động đất Nepal sức giật bất ngờ là rất lớn, gây ra đứt vỡ bất ngờ trên mặt nứt giữa hai mảng kiến tạo".

Điều gì còn xảy ra trong những ngày, tháng tới ?

Sẽ còn nhiều dư chấn xảy ra trong những tháng, thậm chí nhiều năm tới đây. Thời gian tới, vẫn có thể còn xảy ra động đất trong các khu vực nhỏ của nước này. Nhà địa chấn học Pascal Bernard thuộc Viện Vật lý địa cầu Paris giải thích : « Phần bề mặt ở phía nam Katmandou trước mắt không bị đứt vỡ. Điều này có nghĩa là vùng này chưa bị địa chấn phá ra hoàn toàn. Những năm tới sẽ là thời kỳ nhạy cảm với khu vực này ».

Các dư chấn vẫn sẽ còn tiếp tục diễn ra, nhưng thường là với cường độ yếu dần. Tuy nhiên nhiều chuyên gia cho biết trong quá khứ đã có trường hợp dư chấn có cường độ lớn như rung động ban đầu. Cơn dư chấn ở Nepal hôm Chủ nhật vừa rồi cũng có cường độ mạnh tới 6,7 độ Richter.

Sự gặp gỡ các mảng kiến tạo lục địa, cùng bắt nguồn từ trong dãy Hymalaya, đã biến nơi đây là vùng có nguy cơ nổ ra động đất lớn nhất thế giới. Chuyên gia Bernard khẳng định, trong khoảng thời gian từ vài chục đến vài trăm năm, người ta biết là sẽ còn xảy ra những trận động đất trong khu vực Hymalaya với cường độ còn lớn hơn trận động đất vừa rồi.

Lòng đất trong khu vực này bị dồn nén mãi rồi đến ngày bung ra vỡ vụn từng mảng, hay nó cũng giống như sợi dây chun nếu ta cứ kéo căng mãi rồi nó sẽ phải đứt. Trong số những trận động đất lớn nhất được ghi nhận do nguyên nhân hai mảng kiến tạo tiến lại gần nhau có trận địa chấn nổ ra tại phía đông Katmandou hồi năm 1934. Trái lại phần miền tây của Nepal, từ hơn 500 năm nay chưa biết đến một trận động đất mạnh nào.

Người ta dự báo các trận động đất mạnh hơn 8,5 thâm chí là 9 độ Richter, nhưng trong thang thời gian phải tới 200 năm sau. Như vậy là điều tồi tệ nhất có thể sẽ còn xảy ra nhưng có lẽ trong một vài thế kỷ tới.

Thủ đô Katmandou, thành phố được coi là trung tâm lịch sử của cả nước, sau trận động đất lớn hôm thứ Bảy, nhiều đền đài, công trình kiến trúc lịch sử được xây dựng từ thế kỷ thứ 12 và thế kỷ 18 giờ đây chỉ còn là những đống gạch đá đổ nát. Nhiều chuyên gia lo ngại một phần di sản văn hóa quý giá của Nepal sẽ vĩnh viễn bị mất sau trận động đất kinh khủng vừa qua.

Không thể chịu được sức rung chấn tới 7,8 độ Richter, ngọn tháp Dharhara, biểu tượng lịch sử của đất nước và là nơi thu hút chính du khách đến thăm thủ đô Nepal, đã bị đổ sập trong vòng vài phút. Tòa tháp trắng 9 tầng có cầu thang soắn ốc 200 bậc này được xây dựng từ thế kỷ thứ 19, giờ là một đống đổ nát.

Unesco đang cố gắng thu thập thông tin để đánh giá chính xác mức độ tàn phá đối với các cung điện Patan và Bhaktapur của các triều đại vua trước đây nằm trong khu thung lũng Katmandou. Đại diện của Unesco tại Nepal, Christian Manhart cho biết các di tích lịch sử quan trọng tại Katmandou đều bị hư hại nghiêm trọng.

« Nhiều khu đền đã bị sập. Trong đó có hai ngôi đền ở khu hoàng cung Patan bị sập hoàn toàn, còn khu vực quảng trường Durbar ở trung tâm Katmandou thì còn tồi tệ hơn ». Hiện tại vẫn còn quá sớm để có thể nói đến phục hồi các công trình đó cũng như nói đến sự trợ giúp của Unesco trong lĩnh vực này.

Mối quan tâm của Unesco giờ đây còn được dành cho di tích lịch sử Lumbini, nơi được cho là điểm phát tích của Đức Phật cách đây 2600 năm. Địa điểm được xếp hạng di sản thế giới của nhân loại cũng bị ảnh hưởng của trận động đất mặc dù Lumbini ở cách Katmandou 280 km.

Tại thủ đô Katmandou, khi động đất xảy ra lúc 11 giờ 59 phút hôm 25/4, quảng trường Durbar đang tập trung rất đông du khách trong và ngoài nước. Còn lúc này, mọi ưu tiên là đào bới đống đổ nát với hy vọng tìm được người sống sót. Không còn ai nghĩ tới tòa tháp được vua Nepal xây dựng từ thế kỷ 19, được Unesco xếp hạng di sản thế giới và là một biểu tượng của thủ đô Katmandou.

Unesco từng ghi nhận những công trình lịch sử của Nepal là « trung tâm xã hội, tôn giáo và đô thị của Katmandou, thành phố có lịch sử rất phong phú và truyền thống tôn giáo đa dạng. « Katmandou, với di sản kiến trúc độc đáo, những cung điện, đền đài, các khu nội cung luôn là nguồn cảm hứng cho rất nhiều văn nghệ sĩ , thi sĩ của Nepal cũng như nước ngoài », Unesco đánh giá trên trang mạng của tổ chức.

Theo chuyên gia Balaiji, không dễ gì các công trình như vậy có thể được phục dựng trở lại. Trận động đất này đã gây ra những tổn thất về di sản không thể nào bù đắp được cho Nepal cũng như cho cả nhân loại. Nhìn vào mức độ hủy hoại các công trình, các chuyên gia trong lĩnh vực đều cho rằng việc phục chế là hầu như không thể.

Nhưng Unesco cũng nhắc lại là vào năm 1833 và 1934, sau hai trận động đất kinh hoàng một số công trình của thung lũng Katmandou cũng đã được phục dựng.