Tình Yêu Nhục Thể

và Cuộc Hiệp Nhất Thiêng Liêng

  

 

Nhận thức được rằng mình là một phần tử của Giáo Hội, Nhiệm Thể của Chúa Kitô, và vì thế cũng là phần tử của một Giáo Hội được nhân cách hóa thành vị Tân Nương của Chúa Kitô, cảm nghiệm chiêm niệm của tôi đã là một cuộc sống bắt nguồn từ những phương diện của cuộc hiệp nhất mật thiết ấy, một cuộc hiệp nhất được diễn tả trong Sách Thánh như là một cuộc hiệp nhất “phu thê” hay cuộc hiệp nhất giữa “Chúa Giêsu và Giáo Hội”. Rõ ràng đây không phải là đặc quyền dành riêng cho phụ nữ. Nhiều thánh nam, như Thánh Bơ-Na Clairvaux và Gioan Thánh Giá, cũng như các vị nữ nhiệm sỹ đã sống cuộc hiệp nhất này và đã giải thích ơn gọi của mình theo ý nghĩa của nó.

 

Vì cảm nghiệm chiêm niệm của tôi phản ảnh mạnh mẽ chiều kích phu thê, và vì mối liên hệ của chúng ta với Thiên Chúa được phác họa cũng bằng những từ ngữ này trong Sách Thánh và trong thần bí học của cả Đông lẫn Tây, thiết tưởng cũng nên làm cho sáng tỏ lãnh vực này hơn nữa.

 

Những “giây phút” cảm nghiệm chiêm niệm là những giây phút vàng, khi chúng ta cảm thấy mình được thắm thiết yêu thương. Chúng ta được yêu thương tới tận xương tủy của mình. Chúa Kitô thực sự là Cha và là Chúa của chúng ta, thế nhưng, Người còn là một sự gì đó thân mật hơn và diệu huyền hơn thế nữa – một sự gì đó không thể diễn tả bằng ngôn ngữ loài người. Đúng hơn nó giống như tình yêu phu thê, và về phía tân nương không còn một thao thức nào khác ngoài yêu thương và hoan lạc. Hình ảnh về “mối liên hệ hôn thê” này chúng ta có được từ chính mạc khải thần linh cũng như từ kinh nghiệm nhân loại của chúng ta. Chứng cớ dồi dào nhất chứng thực cho sự thật này là cuốn “Diễm Tình Ca” thần hứng trong Thánh Kinh.

 

Khi quyết định xem các thứ sách nào nên chọn để cho vào sổ bộ Thánh Kinh, một số giáo sỹ Do Thái đã thẳng thắn loại trừ  Diễm Tình Ca; vì việc diễn tả sống động việc yêu thương nhục thể của con người, theo quan niệm của họ, đã làm cho cuốn sách không còn gì là một sách thánh nữa. Tuy nhiên, giáo sỹ Giuse Ben Akiva, một học giả và là một vị ủng hộ Cuộc Nổi Loạn Giuđa Lần Hai chống lại quân Rôma bất thành (a.d.133-135), đã phát biểu thế này:

 

“Tất cả mọi bản văn trong Kinh Thánh đều thánh hảo, song Diễm Tình Ca là cuốn Thánh Hảo hơn hết”.

(Mishna Yadajum 3:5, as quoted by Rabby Joseph Telushkin,

Jewish Wisdom; New York: William Morrow and Co., p.129.)

 

Không ngắt lời, thày liền giải thích như sau:

 

“Tình yêu giữa một người nam với một người nữ, và sự thân mật phái tính được tình yêu dẫn tới đã xứng đáng hơn hết với Thiên Chúa và xứng đáng hơn hết là một chủ đề cho một cuốn sách của Thánh Kinh. Thiên Chúa cấm chỉ việc dân Yến Duyên bàn cãi về tính cách thánh hảo của Sách Thánh Ca! Toàn thể lịch sử thế giới, từ ban đầu tới chính ngày hôm nay, cũng không sáng tỏ hơn ngày dân Yến Duyên nhận được cuốn sách này. Thật thế, tất cả các sách thánh đều thánh hảo và linh thiêng đối với các bàn tay chạm đến các sách ấy. Thế nhưng, Sách Thánh Ca (Diễm Tình Ca) là cuốn Thánh Hảo hơn hết”.

(As quoted by Clifford Stevens, Intimacy with God;

Nebraska John Guerrt, BMH Publications, 1992, p. 111.)

 

Sách Diễm Tình Ca được gọi là một viên ngọc thạch văn chương; trong truyền thống thần bí Do Thái và Kitô giáo chúng ta, cuốn sách này đã trở nên một kho tàng ngôn từ và hình ảnh tin cẩn cho cảm nghiệm chiêm niệm. Đây là một thí dụ điển hình:

 

“Tôi thuộc về Người Yêu của tôi

Và người tôi yêu thuộc về tôi…  (6:3).

Hãy đến, nào chúng ta hãy đi về đồng nội,

Chúng ta hãy ở nơi làng mạc.

Buổi sớm chúng ta hãy dạo khu vườn nho,

Để xem nho nở hoa đã kết nụ hay chưa,

Xem lựu đã đơm bông chưa đã.

Ơû đó em sẽ hiến tặng chàng ân tình của em”

(7:12-13).

 

Vì tính cách sâu xa và nổi bật, Diễm Tình Ca đã được cả Đông lẫn Tây coi trọng. Có nhiều độc giả thời nay khoái xem cuốn sách này như là một cuộc giao hoan của tình yêu nhục thể, thế nhưng truyền thống thần bí Kitô giáo lại luôn luôn vượt ra ngoài giới hạn ấy, khi nhấn mạnh đến những khía cạnh bóng bẩy và siêu việt của cuốn sách. Nếu đọc một cách đúng đắn - như đọc theo một nhận thức chiêm niệm – thì cuốn sách này sẽ là một giáo huấn nền tảng về việc biến đổi ước muốn nhục thể và phái tính của con người thành cơ cấu hạ tầng cho một cuộc hiệp nhất sâu xa hơn với Thiên Chúa.

 

 

KHUYNH HƯỚNG NHỤC THỂ VÀ PHÁI TÍNH

 

 

Ngay từ đầu chúng ta cần phải nhận thức là có nhiều khác nhau về sự nhìn nhận tình yêu và ước muốn ở giữa các nhiệm sỹ Kitô giáo và xã hội hiện tại.

 

Trong cuốn Nền Tảng Thần Bí Học, Bernard McGinn đã nhận xét thế này:

 

“Một số tâm lý gia hiện đại lý luận rằng việc dùng ngôn từ nhục thể chỉ về Thiên Chúa để áp dụng vào vấn đề thần bí không khác gì một việc đeo mặt nạ và là một việc cố gắng thăng hoa các dục vọng thầm kín của phái tính”.

(Cf. Bernard McGinn, The Foundation of Mysticism;

New York Crossroad, 1992, p. 118.)

 

Nhưng, chính những nhà nhiệm sỹ khó có thể thấy được như thế! Sau đây là thứ tự về việc giải thích chữ Eros cũng như việc dùng kiểu cách nhục thể để diễn tả tình yêu của Thiên Chúa.

 

Chữ Eros trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là yêu thương, yêu thương những sự đẹp đẽ. Trong Cuốn Symposium của Plato, Socrates đã nhắc lại lời hướng dẫn của Diotina về các vấn đề yêu thương. Theo Diotina, Tình Yêu nối kết thiên giới và địa giới. Tình yêu của chủ thể yêu hướng về những sự đẹp đẽ chính yếu ở tại ước muốn được hạnh phúc làm nên bởi việc vĩnh viễn chiếm hữu Sự Mỹ, một Sự Mỹ đồng nhất với Sự Thiện. Việc chiếm hữu như vậy không thể nào trọn vẹn nếu nó cò cùng, chính vì thế mà tình yêu phải có cả ước vọng bất tử nữa. Diotina nhấn mạnh rằng:

 

“Mục tiêu tối hậu của tình yêu không phải chỉ là việc chiếm hữu, mà là việc sinh sản dồi dào. Nó phát xuất từ cái đẹp và phát sinh ra cái đẹp. Một việc phát sinh không bị nguyền rủa theo xác thể, mà còn là một việc phát sinh được chúc tụng bởi hồn thiêng mang lại nhân đức cao qúi hơn”.

(Cf. Bernard McGinn, The Foundation of Mysticism;

New York Crossroad, 1992, p. 26.)

 

Trong cuốn “Tứ Tình”, C.S. Lewis đã viết:

 

“Eros là một trạng thái chúng ta gọi là ‘phải lòng’ (being in love), hoặc theo kiểu diễn tả qúi bạn thích hơn, thì nó là một thứ tình yêu ‘ôm’trọn chủ thể yêu. Liên hệ dục tính có thể xẩy ra không cần có Eros, không cần ‘phải lòng’, vì Eros bao gồm cả những cái không phải là sinh hoạt dục tính… Không có Eros thì ước muốn dục tính, giống như các ước muốn khác, là một sự kiện hướng về ta. Nếu có Eros thì ước muốn dục tính đó lại hướng về Người Tình. Nó hầu như trở nên một cung cách nhận thức, hoàn toàn là một cung cách diễn đạt. Nó cảm nhận một cách khách quan, một cái gì đó ở bên ngoài chúng ta, ở trong thế giới thực sự này. Đó là lý do tại sao Eros, mặc dầu là vua lạc thú, (ở cao điểm của mình), nó bao giờ cũng có một tầng khí quyển coi lạc thú như là một sản chất (by-product)”.

(C. S. Lewis, The Four Loves; New York: Harcourt, pp. 150-151).

 

Trong cuốn Tình Yêu và ý Muốn, Rollo May, một tâm lý gia nổi tiếng của Mỹ, đã bàn đến chữ Hy Lạp xa xưa này như sau:

 

“Eros đã dựng nên sự sống ở trên Đời. Khi thế gian còn đang trống không chưa có sự sống thì chính Eros đã bắn mũi tên ban sự sống của mình xuyên qua cái trống lạnh của trái đất, tức thì bề mặt mầu nâu của nó đã được mầu xanh mướt của cỏ cây che phủ… Eros bấy giờ đã thổi vào lỗ mũi của hình thể nam nữ bằng đất sét để ban cho họ ‘thần khí sự sống’. Thế rồi, từ đó, Eros được phân biệt bởi việc ban ‘thần khí sự sống’, khác hẳn với việc làm tình cho thỏa mãn đòi hỏi”.

 

Rollo May rõ ràng tách biệt Eros ra khỏi Tình Dục:

 

“Theo ngôn ngữ tâm lý học, tình dục thường có thể được định nghĩa một cách đúng đắn, như là một thứ dồn nén những căng thẳng thể lý cần được thoát đi. Trái lại, Eros là cảm nghiệm những tình ý riêng tư cùng với ý nghĩa của tác động. Trong khi tình dục là một nhịp điệu kích thích và đáp ứng thì Eros là một trạng thái hiện hữu. Lạc thú nơi tình dục được, Freud và các vị khác, cho là một thứ hạ bớt cơn dồn nén; ngược lại, nơi Eros thì chúng ta lại không muốn làm suy giảm nỗi ngây ngất mà còn cố bám lấy nó, hoan hưởng nó, thậm chí còn tăng phát thêm. Cùng tận của tình dục là thỏa mãn và buông lơi, trong khi Eros vẫn khát khao, vẫn mòn mỏi, vẫn không ngơi vươn tới, vẫn tìm cách để triển nở”.

(Rollo May, Love and Will; New York: Dell Publications, 1969, pp. 71-72)

 

Trong cuốn Tình Yêu và Ngụ Ngôn: Một Dẫn Giải Thời Trung Cổ về cuốn Diễm Tình Ca, Denys Turner đã cắt nghĩa lý do tại sao mẫu thức yêu thương đối với tình yêu của Thiên Chúa đã khơi nguồn hứng cho đan sĩ trong việc dẫn giải cuốn Diễm Tình Ca, như sau:

“Lý do tại sao mẫu thức yêu thương của tình yêu Thiên Chúa đã làm cho các đan sĩ thời trung cổ hết sức hứng khởi trong việc dẫn giải – vì đại đa số những vị dẫn giải này là các đan sĩ – đã có liên hệ đến chính những bận tâm sâu xa của các đan sĩ thần học gia, cũng như, chính các mối bận tâm này lại gắn chặt với tiền thức của các vị đan sĩ về lối sống (Sitz im Leben) của các vị. Tôi không muốn nói trước ở đây đoạn tôi sẽ trình bày sau về bản chất của các mối bận tâm và nhận thức này; chỉ cần biết rằng, chúng đã ăn sâu vào nền thần học về thế-mạt-luận (theological eschatology) của các vị đan sĩ, ở chỗ, đời sống của các vị một phần xa lìa thế gian đã đặt các mối bận tâm và nhận thức này ở vào giao điểm giữa đời này và đời sau, giữa thời gian và vĩnh cửu, giữa ánh sáng và bóng tối, giữa ngưỡng vọng và hoàn thành. Như thế có nghĩa là ý niệm về yêu thương được coi như là một khát mong, hay, theo tiếng Hy Lạp, là ‘eros’ – là cái đích thực nói lên những gì các mối bận tâm và nhận thức nơi các vị đan sĩ này muốn nói theo ngôn từ yêu thương”.

(Denys Turner, Eros & Allegory;

Kalamazoo, MI. Cistercian Publications, 1995, p. 20)

 

Origen (185-254), một thần bí gia thế kỷ thứ ba và là một Giáo Phụ của Hội Thánh đã dẫn đầu các nhà thần bí Kitô giáo, những vị cho rằng, nếu ngôn ngữ có sẵn không đủ để chuyên chở tính chất không phai mờ của cảm nghiệm thần bí, thì chính ngôn từ về tình yêu nhục thể là cách phát biểu thích hợp nhất. Oâng đã đồng ý với Plato và các bậc trí sĩ khác như sau:

 

“Mặc dầu eros thường được cảm thấy là có liên quan đến con người chủ thể yêu, song nó quả thực là một năng lực linh thiêng. Năng lực yêu thương này không còn gì khác hơn chính là cái đưa linh hồn từ đất lên các tầng trời cao thẳm, và cái tuyệt phúc cũng chỉ có thể đạt được theo sức thúc động của ước muốn yêu thương mà thôi”.

(Origen, Commentary on the Song of Songs; transl. R. P. Lawson; Washington, Md: The Newsman Press, 1957, p. 23-24)

 

Theo Origen, Diễm Tình Ca là một cuốn giáo khoa “epoptics”, tức là nơi sách thánh cho thấy tuyệt đỉnh mạc khải của tình yêu trong việc sai Chúa Kitô đến với linh hồn sa đọa. Chính nhờ  việc diễn giải bằng ngôn từ yêu đương nhục thể mà ý nghĩa sâu xa nhất của sứ điệp thần bí tỏ hiện

 

Origen còn nhận định rằng:

 

“Tôi không nghĩ là người ta có thể bị trách cứ khi họ gọi Thiên Chúa là Tình Yêu Mê Say (eros/amor), như Thánh Gioan đã gọi Ngài là Đức Aùi (agape/caritas)”.

(Origen, Commentary on the Song of Songs; transl. R. P. Lawson; Washington, Md: The Newsman Press, 1957, p. 35)

 

THỂ THỨC ẨN NGÔN

 

Qua hơn 1000 năm theo truyền thống Kitô giáo, ẩn ngôn là cách thức chính trong việc cắt nghĩa Sách Thánh. Nói về phần vụ của ẩn ngôn trong việc giải thích Sách Thánh, Thánh Grêgôriô Cả, vị Giáo Hoàng cũng là nhà thần bí thứ kỷ thứ sáu đã viết:

 

“Các ẩn ngôn cung ứng cho linh hồn vốn cách xa Thiên Chúa một thứ cơ động để nâng linh hồn lên cùng Thiên Chúa. Nhờ  những câu nói tối tăm mà một người có thể hiểu được cái gì đó riêng tư, họ có thể hiểu cái không phải của họ mà họ cần phải tìm hiểu, và nhờ những lời nói trần gian mà nâng mình lên trên gian trần. Bởi thế, nhờ những phương tiện không lạ xa với cách thức hiểu biết của mình, mà cái ngoài tầm hiểu biết của chúng ta lại được biết tới. Những ý nghĩa thần linh đã ẩn nấp nơi chính cái chúng ta không biết – từ các ẩn ngôn được đặt ra như thế – song nhờ hiểu được lời phát biểu bên ngoài, chúng ta đã hiểu được ý nghĩa bên trong. Đó là những gì xẩy ra nơi cuốn sách được gọi là Diễm Tình Ca này, nơi chúng ta thấy có những lời lẽ về một tình yêu thể chất, để linh hồn, cái tê cứng của linh hồn, nhờ được hâm nóng bởi những lời lẽ quen thuộc, những lời lẽ yêu thương hạ cấp hơn, trở nên sôi động cao độ hơn. Có những cái hôn, bộ ngực, chiếc cằm, tay chân đã được tả đến trong cuốn sách này; song ngôn ngữ thánh hảo không vì những chữ ấy mà trở thành trò cười. Trái lại, chúng ta còn được mời gọi để suy nghĩ về tình thương của Thiên Chúa; vì qua việc nhắc tới các bộ phận thân thể ấy, Ngài đã lợi dụng chúng để kêu gọi chúng ta đến với tình yêu mà chúng ta phải nhận biết rằng Ngài đã tỏ ra nơi chúng ta một cách kỳ diệu và xót thương là dường nào; đến nỗi Ngài đã phải sử dụng tới ngôn ngữ của thứ ái tình nhem nhuốc nơi chúng ta để đốt cháy lòng chúng ta bằng một tình yêu thánh hảo. Như thế, trong việc tự hạ nơi cách phát biểu của mình, Ngài đã nâng chúng ta lên trong việc hiểu biết; từ những lời lẽ của thứ tình yêu hạ cấp này, chúng ta biết được rằng chúng ta phải bừng cháy lên tình yêu Thiên Chúa đến mức độ nào”.

(Gregory the Great, Exposition on the Song of Songs; transl. Denys Turner, Eros & Allegory; Kalamazoo, Cistercian Publications, 1995, p. 217ff.)

 

Có vô khối những câu nói của các vị Giáo Phụ Hội Thánh về việc giải thích tình yêu nhục thể và ẩn ngôn trong Diễm Tình Ca. Chúng ta thấy một thí dụ rất hay về đề tài tân lang và tân nương thường tình này nơi Thánh Augustinô Hippo (b. 354), một tiếng nói chính yếu nhất và thế giá nhất của truyền thống thần bí Kitô giáo. Bernard McGrinn đã nhận định một cách sắc bén trong cuốn Nền Tảng của Thần Bí Học:

 

“Là con người trẻ trở lại, một nhân vật vừa mới loại trừ một cách đáng thương cuộc sống nhục dục sôi động của mình, Augustino đã thực sự nói lên một cái gì đó về Thiên Chúa từ mối liên hệ yêu thương nhục thể của mình, thế nhưng, nơi một tỷ dụ bất thường khác, một tỷ dụ không nằm trong những từ ngữ tiêu biểu về người nữ Tân Nương của Diễm Tình Ca cũng như về tình yêu của nàng đối với Chúa Kitô, mà là ở nơi những từ ngữ liên quan đến nam tình nhân hướng về hình ảnh Khôn Ngoan thần linh nữ tính (Proverb 6 & 8)”.

(Bernard McGinn, The Foundation of Mysticism;

New York: Crossroad, 1992, p. 260)

 

Dù tỷ dụ có khác nhau song các yếu tố về tình yêu nhục thể vẫn thế: đó là nhiệt tình bừng cháy và hoàn toàn dấn thân cho người mình yêu. Trong cuốn Soliloquies (Mùa Đông 386), Thánh Augustinô đã Khôn Ngoan (Khôn Ngoan Thánh Hảo) đặt thành lời những đòi hỏi cho con đường này như sau:

 

“(Khôn Ngoan). Giờ đây chúng tôi đang tìm hiểu xem bạn là loại người yêu chuộng khôn ngoan nào: loại khôn ngoan mà bạn muốn cầm nắm và sở hữu bằng một ánh mắt và ấp ủ tinh tuyền nhất, bằng phơi bầy và thực sự trần trụi: một khôn ngoan như thế chỉ tỏ mình cho một số rất ít, và số ít này là thành phần tuyệt tuyển trong số yêu chuộng khôn ngoan của khôn ngoan. Nếu bạn cháy lửa mến yêu một phụ nữ diễm kiều nào, thì chẳng lẽ nàng lại có lý do để chối từ việc hiến mình cho bạn hay sao, nếu nàng nhận ra rằng bạn không còn yêu thương một sự gì khác ngoài một mình nàng? Vậy chẳng lẽ sắc đẹp tinh tuyền nhất của khôn ngoan lại không tỏ mình ra cho bạn hay sao, khi bạn bừng cháy mến yêu một mình khôn ngoan?”

(Thomas Gillian, Writing of St. Augustine, ch. 4; vol, 1 Soliloquies; transl. Thomas Gillian; New York: CIMA Publishing Co., 1948, pp. 372-373).

 

McGinn còn nhận định thêm là Thánh Augustinô đã không rời bỏ đề tài về người yêu chuộng Khôn Ngoan này – một đề tài đã được nhắc đến một số lần trong những Bài Giảng đầu tiên về các Thánh Vịnh của thánh nhân. Một cuộc tra cứu về những bản văn ấy chứng tỏ rằng, điều ngài thấy hay ho nhất ở loại ngôn ngữ tình yêu nhục thể này là điểm tương phản nơi tình yêu con người, một tình yêu mà nam tình nhân cứ say đắm nhìn nữ nhân kiều diễm của mình, và nét mỹ lệ của Sự Khôn Ngoan thần linh phơi bầy, một Sự Khôn Ngoan tự nguyện hiến thân và được tất cả tình nhân của mình cùng nhau vô tư hoan hưởng. (Bernard McGinn, The Foundation of Mysticism; New York: Crossroad, 1992, p. 260).

 

Việc các vị Giáo Phụ của Giáo Hội Thuở Ban Đầu chứng minh như thế đã đủ. Đối với một số câu phát biểu nữa cùng chiều hướng này của nhiều nhà chú giải thời giáo phụ và trung cổ, bạn có thể tìm thấy ở cuốn Tình Yêu và Ẩn Ngôn của Denys Turner. Trong Tình Yêu và Aån Ngôn, Turner đã nói lên một câu thích đáng để kết thúc chương này như sau:

 

“Ngôn ngữ về tình yêu Thiên Chúa trong truyền thống Kitô giáo Tây phương là một thứ ngôn ngữ tình yêu nhục thể đáng chú trọng. Đây là một điều không thể lầm lẫn, thậm chí đúng một cách đặc biệt với đan sĩ Camêlô bên Tây Ban Nha thế kỷ 16, Thánh Gioan Thánh Giá và Têrêsa Avila, những vị đã ghi đậm tư tưởng, ngôn ngữ và cảm nghiệm Công giáo của mình đến cả ba thế kỷ sau. Theo truyền thống thì Kitô giáo Tây phương vốn là một linh hồn nữ tính mến yêu Phu Quân của mình. Kitô giáo đã phải lòng vị Phu Quân (Song 2:16). Tình yêu đó hành hạ, xoa dịu, rung động bởi niềm ngưỡng vọng toại nguyện chung cuộc (Song 8:3). Truyện linh hồn này là một câu truyện tình. Ở đây không còn thứ ngôn ngữ của một giòng dõi vương giả, hay của hạng bình dân, mà là một ngôn ngữ được tình yêu làm nên một. Những thứ ngôn ngữ này là những thứ ngôn ngữ chuyên biệt của tình yêu, một thứ ngôn ngữ của tình yêu khác phái tính”.

(Denys Turner, Eros & Allegory;

Kalamazoo, MI. Cistercian Publications, 1995, p. 25)