Bước Thứ Bốn: Chủ Khách Tương Phùng

 

 

Khi chúng ta tiến triển trong việc thực hành tĩnh niệm của chúng ta thì càng ngày chúng ta càng cảm thấy có công hiệu hơn. Việc tiến triển này giúp đáp ứng hơn nữa đối với tác động của Chúa Thánh Thần. Bấy giờ Khách nên một với Chủ trong mọi phương diện, làm cho Khách không ham thiết gì nữa. Trạng thái này xẩy ra trong đời sống thường nhật, khi mà Khách không còn toan tính gì cho cái tôi biệt lập riêng tư của mình nữa, song chỉ nghĩ tưởng hay hành động theo ơn thúc gọi. Trạng thái lúc ấy được D.T. Suzuki phác họa như sau:

 

Chủ và Khách không còn quyện lấy nhau nữa, mà là tiến tới một cuộc tương phùng. Hai mũi tên giờ đây ở trong vòng tròn, có ý nói lên rằng việc giao tiếp, hay việc di động của Chủ và Khách, không còn mơ hồ và vô tình nữa, mà là tự động và bất khả kiệt. Trong việc nhận thức của linh hồn, hay của Khách cũng vậy, thì các giới hạn của “bản thân” đều bị bỏ xó và dường như không còn làm cho cuộc sống của họ bị gò bó nữa. Một loại “bản thân” mới bao quyện lấy việc di động của cả Chủ lẫn Khách ấy. Mấy vần thơ sau đây của thiền sư Hang-Sơn Lương-Chi về Bước Thứ Bốn này là:

 

“Một khi đạt tới Cuộc Tương Phùng:

Lúc mà hai sắc cạnh chéo trùng,

Song không cần gì phải rút lại.

Vì tay kiếm sĩ cừ khôi ấy

Như huệ nở ra trong lửa hồng

Người có trong mình và từ mình

Một thiên đình chót vót thần linh”.

 

“Lúc mà hai sắc cạnh chéo trùng” tức là điều mà, ở trong Bước Thứ Bốn này, người ta nhận thấy được tính chất ý hợp tâm đồng (mutuality and reciprocity) yêu thương giữa Thiên Chúa và linh hồn. Yù nghĩa “duy nhất” này là một trong những đặc tính của tình yêu. Linh hồn “biết Thiên Chúa như linh hồn được Thiên Chúa biết” (1Cor.13:12).

 

Đối với một linh hồn đạt đến được mối tình thân yêu thương như vậy, Thiên Chúa sẽ không còn là một Vị Thiên Chúa vô tình (an impersonal God) nữa, mà là một Đấng hết sức có tình, nếu không muốn nói là siêu tình (transpersonal). Hữu Thể Vô Cùng, trong mối tình tuyệt đối vô hạn của mình, bấy giờ được linh hồn cảm thấy Ngài chia sẻ tình yêu của Ngài cho mình. Vị Thiên Chúa tuyệt đối đáng khát vọng (The supreme desirable God) bấy giờ được linh hồn cảm thấy như là một “Vị Thiên Chúa khát vọng” (desiring God), đang ban mình ra cho linh hồn.

 

Theo ngôn từ của thiền sư Hang-Sơn Lương-Chi thì linh hồn “như huệ nở ra trong lửa hồng”. Nghĩa là linh hồn, khi gặp gỡ ngọn lửa yêu thương của Thiên Chúa, trở nên một mầu sáng hơn và một mùi thơm hơn, như huệ nở ra trong ngọn lửa hồng vậy. Một linh hồn như thế quả là “có trong mình và từ mình một thiên đình chót vót thần linh”.

 

Chúng ta điển hình cho trình độ thân tình với Thiên Chúa này  nơi biến cố Thần Gabiên đến cùng Mẹ Maria truyền tin mầu nhiệm Nhập Thể (Lk.1:20). Suy tưởng đến “lời chào Thiên Thần” ấy, Thánh Bơ-Na đã viết như sau:

 

“Mẹ Maria đầy Thần Tính ở trong Mẹ một cách thực thể, Mẹ đầy Thánh Linh đến nỗi đã bởi Ngài mà thụ thai. Thiên Chúa đã bỏ túp lều của mình mà đến như một quyền năng điều hành công cuộc của mình để hân hoan nhiệt tình tìm kiếm Đức Trinh Nữ Ngài yêu thương” (SC 67:8)

 

Trong những lời dẫn giải về Sách Diễm Tình Ca – câu “Tôi thuộc về Người Yêu của tôi và Người Yêu của tôi thuộc về tôi” - Thánh Bơ-Na đã viết thế này:

“Không thể nào hồ nghi được tình yêu thương nhau giữa Tân Lang và Tân Nương bừng cháy như một ngọn lửa trong hỏa lò. Và trong cái tính chất tương cảm ấy, chúng ta thấy được niềm hạnh phúc tuyệt vời của Tân Nương cũng như lòng từ ái lạ lùng của Tân Lang. Đây là một bí mật không ai có thể cho mình là người hiểu được trọn vẹn, trừ những ai có tâm hồn và thân xác vẹn tuyền mới xứng cảm được một cái gì tương tự như vậy nơi bản thân họ. Vì nó chính là mầu nhiệm yêu thương. Bởi thế, không phải cứ bàn cãi hay lý sự là chúng ta đạt thấu mầu nhiệm này, mà là ở tại việc tuân hợp ý muốn của mình” (SC 83:3).

 

“Việc tuân hợp ý muốn” này là điều Thánh Bơ-Na muốn nói lên đối với trực nghiệm của việc gắn bó nhau. Khác với việc chấp nhận của trí khôn qua trung gian ngôn ngữ, việc gắn bó yêu thương là một thân tình trực tiếp và trọn vẹn. Trong Bài Hội 83 về Diễm Tình Ca, Thánh Bơ-Na đã viết:

 

“Chính nhờ việc tuân hợp yêu thương mà linh hồn được hôn ước với Lời, tức là, khi tỏ lòng mến yêu vào chính lúc được yêu mến, linh hồn tỏ mình ra ở chỗ tuân hợp ý muốn của mình với Đấng linh hồn theo bản tính đã được nên giống. Ở chỗ tuân hợp này, nếu linh hồn yêu mến Người trọn vẹn thì linh hồn sẽ trở nên Tân Nương của Người. Đây thực sự là một cuộc hợp kết nhiệm hôn. Thế nhưng, gọi đây là một cuộc hợp kết cũng còn rất thiếu sót; mà phải gọi là một niềm khắn khít. Ở đây chúng ta thực sự có một niềm khắn khít thiêng liêng, qua những gì tương đồng và tương khắc đang từ hai biến thành một tinh thần. Cũng không việc gì phải sợ cái chênh lệch giữa hai con người, kẻo mối lo âu này làm hụt hẫng việc hòa hợp hai ý muốn, vì tình yêu không hề biết đến sợ hãi. Yêu thương là việc bộc lộ  tình cảm chứ không phải là việc tỏ lòng cung kính. Yêu thương tự mình đã toại nguyện rồi. Khi tình yêu xuất hiện, nó tự khắc phục và chủ trị tất cả mọi tình cảm khác. Để rồi linh hồn yêu mến chỉ biết mến yêu, không còn biết gì khác ngoài yêu mến. Lời thật sự là Đấng đáng được kính tôn, chúc tụng và ngợi khen, song được mến yêu thì Người bao giờ cũng thỏa mãn hơn” (SC 83:3)

 

Như thế, Thánh Bơ-Na đã diễn tả tình yêu không phải là một cái gì tùy nghi trong việc theo đuổi cảm nghiệm chiêm niệm, mà là chính yếu tính của cảm nghiệm này; mức độ yêu thương này không bị giới hạn bởi những tư tưởng ba phải, mà là việc hoàn toàn hòa tan thực sự. Nó tùy thuộc mình vào tất cả mọi tài năng khác, kể cả việc chủ thể mến yêu nhận thức bản thân mình. Đó là ý nghĩa câu Chúa nói trong Phúc Aâm Thánh Luca về “một điều cần duy nhất”:

 

“Trong cuộc hành trình, Chúa Giêsu đã đến một làng kia, thì có một người nữ tên là Matta đón rước Người tại nhà chị. Chị có một em gái là Maria, người ngồi dưới chân Chúa để nghe Người nói. Bấy giờ Matta đang bận tâm với các thứ việc phục dịch lên tiếng: ‘Chúa ơi, Chúa không thấy là em con để một mình con lo đủ mọi thứ tiếp đãi hay sao? Xin Chúa nói với nó giúp con với!’ Nhưng Chúa trả lời: ‘Matta, Matta, con lo lắng phiền hà nhiều thứ quá, trong khi chỉ cần có một ít thôi; đúng thế, chỉ có một điều cần mà thôi. Chính Maria là người đã chọn phần tốt hơn rồi. Phần của nó không ai lấy đi được cả’” (Lk.10:38-42).

 

Maria dường như đã nắm được chiếc chìa khóa cảm nghiệm chiêm niệm, vì Chúa Giêsu xác nhận rằng chị đã chọn phần tốt hơn và là phần không ai lấy mất của chị được. Hãy lưu ý là Chúa Kitô đã ngụ ý nói đến cảm nghiệm chiêm niệm này như “một điều cần duy nhất” vậy.

 

Có một truyện cổ tích Trung Hoa cũng nói đến “một điều cần duy nhất” sẽ giúp chúng ta hiểu việc Chúa muốn nói đến ấy. Câu truyện kể như sau:

 

“Ở Trung Hoa, vào thế kỷ thứ chín, có một vị ẩn sĩ tên là Gutei (Chu-Chi). Trước khi vị ẩn sĩ Chu-Chi này có được cảm nghiệm chiêm niệm thì thày đã sống một mình ở dưới chân của một ngọn núi. Đó là một nơi thanh vắng, rất tốt cho việc tĩnh niệm, và Chu-Chi ngồi trong túp lều của mình rất nhiều giờ. Ở bên ngoài, lá thu theo gió bay đi rơi xuống đất. Vào canh khuya thứ nhất, vầng trăng lờ mờ chiếu tỏa. Từ trong bóng tối xuất hiện một nhân vật tiến vào túp lều của vị ẩn sư. Đó là ni-cô Jissa (Hoa-Mai), trong bộ áo tư tế, đội cái nón rộng và cầm chiếc gậy đi đường.

Theo tục lệ Trung Hoa, khi hai người gặp nhau, họ bỏ mũ ra chào nhau. Thế mà, Hoa-Mai đã không làm theo như vậy. Bà bất lịch sự đến nỗi đi vòng quanh vị ẩn sĩ Chu-Chi ba lần không hề bỏ nón ra; đoạn đứng thẳng trước mặt Chu-Chi mà nói: ‘Nếu cho tôi biết cái then chốt của cảm nghiệm chiêm niệm thì tôi sẽ bỏ nón ra’.

 

Aáy thế mà ẩn sĩ Chu-Chi bị tắc nghẽn, vì cặp mắt tâm linh của ông chưa mở ra. Hoa-Mai lại đi vòng quanh vị ẩn sĩ một lần nữa và lập lại lời yêu cầu của mình. Thấy rằng Chu-Chi vẫn chưa đáp lời mình, bà bắt đầu bỏ đi. Bấy giờ Chu-Chi mới nói: ‘Trời tối rồi sao không ở lại đây đêm nay?’. Hoa-Mai đáp lại: ‘hãy cho tôi biết cái then chốt cảm nghiệm chiêm niệm thì tôi sẽ ở lại’. Chu-Chi không nói được gì, và Hoa Mai đã ra đi trong đêm tối”.

(Zenkei Shibayama, Zen Comments on the Mumonkan;

New York: A Mentor Book, 1974, pp. 43-50).

 

Giả sử Hoa-Mai nhắc lại câu hỏi trên với bạn, bạn có trả lời được không? Trừ khi qúi bạn trải qua Bước Thứ Bốn này, bằng không qúi bạn sẽ không thể nào làm thỏa mãn được Jissa.

 

“Theo truyện kể thì đêm hôm đó, vị ẩn sĩ Chu-Chi đã trằn trọc trên gường thầm trách mình, ‘Ta đúng là đồ vô dụng! Không thể nào như thế được. Ngày mai ta phải bỏ ngọn núi này đi tìm thày chỉ dạy cho ta mới được’. Tuy nhiên, khi Chu-Chi ngà ngà thiếp ngủ thì thiên thần bản mệnh của ông hiện ra trong giấc ông mơ mà nói: ‘Tiểu đồ đừng có bỏ ngọn núi này đi đâu cả. Sẽ có một vị sư  phụ sống động đến thăm tiểu đồ. Ông sẽ chỉ vẽ cho tiểu đồ’. Sau giấc mơ đó, Chu-Chi quyết định ở lại nơi ẩn tu của mình và chờ đợi vị sư phụ đó tới.

 

Đúng thế, vài ngày sau, vị sư phụ Tenryu (Tiên-Lung) tới thăm túp lều của vị ẩn sĩ này. Chu Chi đã kể cho vị sư phụ ấy tất cả câu truyện, rồi hỏi rằng: ‘Cái mấu chốt của cảm nghiệm chiêm niệm là gì?’ Chu-Chi chưa kịp nói xong thì Tiên-Lung đã giơ thẳng một ngón tay lên. Chu-Chi liền hiểu ngay và đã khám phá ra được mấu chốt của cảm nghiệm chiêm niệm’”.

(cùng nguồn vừa trích dẫn trên đây)

 

Cử chỉ giơ một ngón tay lên của sư phụ Tiên-Lung đã làm như câu trả lời cho vấn đề của vị ẩn sư Chu-Chi có một tầm mức quan trọng. Nó cũng giống như câu Chúa Giêsu nói với Matta về việc “chỉ có một điều cần” và “Maria đã chọn phần tốt hơn”.

 

Ngay cả trong Phúc Aâm, dấu hiệu “Ngón Tay Thiên Chúa” cũng được dùng để diễn tả tác động của Chúa Thánh Thần. Thánh Luca đã nói với chúng ta cách Chúa Giêsu dùng “Ngón Tay Thiên Chúa” để khu trừ ma qủi (Lk.11:20). Bản thánh ca cho Lời Nguyện Kinh Tối Thứ Nhất của Lễ Thánh Thần Hiện Xuống cũng dùng hình ảnh “Ngón Tay Thiên Chúa” để chỉ về Chúa Thánh Thần như sau:

 

“Ngài là Đấng An Uûi,

Là tặng ân qúi nhất của Chúa trên cao;

Là Suối Nước sự sống, là Tình Yêu sống động.

Ngài là Đấng có Bảy Hồng Aân,

Là Ngón của bàn tay phải Thiên Chúa;

Lời hứa của Ngài dạy dỗ những kẻ bé mọn,

Cho họ biết nói năng và thấu hiểu”.

 

Dẫn giải về truyện cổ tích Chu-Chi, thiền sư Mumon Ekai (1183-1260) nhận thấy rằng:

 

“Việc giác ngộ của Chu-Chi  không phải là ở nơi ngón tay. Hiểu thấu câu truyện này, qúi bạn sẽ thấy sư phụ Tiên-Lung, ẩn sĩ Chu-Chi và qúi bạn, thật ra cả hoàn cầu này, tất cả đều được cái que thịt nướng xuyên qua”.

(Zenkei Shibayama, Zen Comments on the Mumonkan;

New York: A Mentor Book, 1974, p. 43).

 

Sự hiệp nhất chan hòa tất cả hoàn vũ này được diễn tả trong việc giơ lên một ngón tay. Ngón tay không phải là sự hiệp nhất, thế nhưng sự hiệp nhất lại ở nơi ngón tay. Nếu cái mấu chốt của cảm nghiệm chiêm niệm không phải ở nơi ngón tay thì nó ở đâu? Chúng ta được dặn dò cho biết rằng đừng hiểu sai chữ “ngón tay”. Vậy thì cái gì ở trước mặt qúi bạn? Cái gì đứng đằng sau qúi bạn? Theo giác quan thì ngón tay được trông thấy trước mắt qúi bạn. Bản thân cố gắng nắm được cái cụ thể của sự vật ấy và đồng hóa với những gì trí khôn hay cảm giác tỏ cho biết về sự vật ấy.

 

Tuy nhiên, đây cũng chưa phải là “một điều cần duy nhất”. Nỗ lực của “cái tôi” để nắm giữ cái thế giới cụ thể này phải để cho nó qua đi, hay ngược lại, cái quan niệm về “vạn sự” sẽ làm lu mờ con mắt nội tâm là khả năng giúp cho con người thấy được “chỉ có một điều cần duy nhất”. “Matta, Matta, con bận tâm về ‘nhiều’ thứ, song chỉ có một sự cần duy nhất mà thôi”. Cái tôi đồng hóa với cái “vạn sự” là cái phải được loại trừ và bỏ lại. Cái tôi này phải chết đi. Bấy giờ con mắt nội tâm của chúng ta mới mở ra và chúng ta mới có thể thấy được “Ngón Tay Thiên Chúa” trong mọi sự. Cảm nghiệm chiêm niệm của chúng ta ở nơi Cái Nhất Hữu. Dù chúng ta đứng hay ngồi, đến hay đi, tất cả không là gì khác ngoài “Ngón Tay Thiên Chúa” ở nơi chúng ta. Ngón Tay này là mấu chốt của chúng ta và sẽ không rời khỏi chúng ta. Tất cả mọi sự khác sẽ qua đi, nhưng Ngón Tay ấy sẽ không qua đi. Sau đây là một bài thơ khác của vị Thiền Sư Đông Phương phác tả tầm quan trọng của “Một ngón tay”:

 

“Korei nhẹ nhàng giơ ngón tay,

Mà đại kiều Núi A lại bổ làm hai!

Cho giòng sông cả

Chảy qua núi dài”.

 

Tác động của “Một ngón tay” năng động và lạ lùng biết bao! Đó là quyền năng của Thánh Thần. Việc Thần Linh làm thì sáng tạo và huyền nhiệm. Như ngón tay của Korei xẻ núi ra làm hai để cho giòng sông chảy qua rặng núi thế nào, Thánh Linh cũng làm quang sáng cái mù lòa dầy đặc sừng sững trước con mắt nội tâm của chúng ta như vậy, để con sông của Chúa Duy Nhất chảy qua “vạn sự”. Thánh Linh là Đấng chỉ cho chúng ta thấy cái mấu chốt cảm nghiệm chiêm niệm. Thánh Linh cũng chính là mấu chốt đó. Chính Thần Linh là Đấng mang chúng ta tới với Chúa Kitô và tỏ Chúa Kitô cho chúng ta. Chúa của chúng ta đã bảo đảm với chúng ta rằng: “Thần Linh sẽ tỏ cho các con biết tất cả những gì Ta đã nói với các con” (Jn.14:26). Thánh Linh là sự hiệp nhất, là tình khắn khít với nhau giữa Chủ và Khách, giữa Thiên Chúa và linh hồn.

 

Còn một tích truyện vui sâu sắc khác cũng hợp với Bước Thứ Bốn này như sau:

 

“Một tu sĩ lữ hành hỏi bà cụ phải đi con đường nào để tới được Ngọn Núi Khôn Ngoan. Bà cụ trả lời: ‘Cứ đi thẳng!’. Thế nhưng, vị tu sĩ vừa đi được mấy bước thì bà lên tiếng: ‘Oâng ta coi có vẻ là một tu sĩ khôi ngô, nhưng  sao ông lại quẹo sang ngang như thế nhỉ!’”.

 

Ngọn Núi Khôn Ngoan đây là núi thánh. Từ xa xưa đã có nhiều nhà tu hành chiêm niệm sống trên ngọn núi này. Các vị tu hành đang học tập chiêm niệm sẽ tiến tới núi ấy. Bà cụ già sống ở dưới chân Núi Khôn Ngoan. Bà mở quán trà bên con đường dẫn đến Ngọn Núi ấy. Bất kỳ khi nào có một vị tu sĩ nào hỏi bà: “Tôi phải đi lối nào để tới Ngọn Núi Khôn Ngoan?”, thì câu trả lời duy nhất của bà bao giờ cũng là “Xin cứ đi thẳng!”. Bà sẽ không bao giờ nói với vị tu sĩ rằng “Xin hãy quẹo sang hướng Đông” hay “Xin hãy quẹo sang hướng Tây”, mà chỉ nói rằng “Xin hãy cứ đi thẳng!”. Thế nhưng, khi vị tu hành quẹo rẽ để bắt đầu bước về hướng Ngọn Núi thì bà tỏ ra khinh thường nhìn theo vị ấy mà lập lại rằng: “Cả vị tu hành này nữa! Nhìn thì có vẻ khôi ngô tuấn tú, song lại là một vị tu hành vụng về!”.

 

Con đường dẫn đến Ngọn Núi Khôn Ngoan này là con đường dẫn đến Sự Thật. Khôn ngoan ở trong chính con người mình. Như Chúa Giêsu phán: “Nước Thiên Chúa ở trong qúi vị”. Nếu qúi bạn thực sự tìm kiếm Nước Thiên Chúa là một điều cần duy nhất, thì qúi bạn sẽ không xiêu vẹo theo đường này ngả kia. Nếu qúi bạn đi đứng xiên xẹo, bà cụ già ấy sẽ bảo qúi bạn rằng: “Nhìn thì có vẻ khôi ngô, nhưng qủa thực là một tu sĩ vụng về!”. Qúi bạn sẽ không bao giờ tới được Ngọn Núi Khôn Ngoan cho đến khi qúi bạn giác ngộ từ ở trong lòng. Tìm kiếm nó ở bên ngoài con người mình thì có lợi gì chứ? Chúa Giêsu đã nói với người phụ nữ Samaritanô rằng:

 

“Thứ nước mà Ta cho

sẽ thành một suối nước trong chị

vọt lên sự sống đời đời” (Jn.4:14).

 

Đạo lộ dẫn đến khôn ngoan là một cuộc hành trình nội tâm. Con đường bên ngoài dẫn đến Núi Thánh chỉ là một biểu hiệu mà thôi. Thế nhưng, một khi cái tôi của chúng ta được thoát khỏi dính bén với con đường bề ngoài để thực sự bắt đầu cuộc hành trình nội tâm, thì các Bước đưa tới chiêm nghiệm trở nên những bước trực tiếp dẫn chúng ta tới với vị Chủ, Đấng tiếp nhận chúng ta và là Đấng đến đón gặp chúng ta hết sức lạ lùng. Chúng ta không cần đi đến núi ấy nữa. Núi ấy đã đến với chúng ta. Ngọn núi “xẻ làm hai” và các giòng sông chảy nước sự sống ngang qua đó. Khoảng cách không còn nữa, các biến chuyển không còn tuần tự theo nhau nữa. “Giờ đã đến”, Chúa Giêsu phán, “và nay đã đến rồi, lúc mà chúng ta sẽ tôn thờ Chúa Cha trong tinh thần và chân lý” (Jn.4:24).

 

Chúa Giêsu cũng nói về Khôn Ngoan liên quan đến núi. Người đã phán với người phụ nữ Samaritanô rằng:

 

“Này chị, chị hãy tin Ta đi, đã đến giờ rồi đó, khi mà các người không còn tôn thờ Chúa Cha trên núi này hay ở Gialiêm nữa. Các người tôn thờ điều các người không biết, chúng tôi tôn thờ điều chúng tôi biết, vì việc cứu chuộc bắt nguồn từ Người Do Thái. Thế nhưng, “giờ đang đến, và nay đã đến rồi, lúc mà những ai tôn thờ đích thực sẽ tôn thờ Chúa Cha trong tinh thần và chân lý. Thiên Chúa là thần linh, nên ai tôn thờ Ngài cũng phải tôn thờ trong tinh thần và chân lý” (Jn.4:21-24).

 

Đan sĩ chúng ta đi tìm kiếm Ngọn Núi Khôn Ngoan cũng thế. Không nhận ra con người nội tại của mình, người đan sĩ đã làm đúng như lời bà già ấy nói, quay đầu đi thẳng lên núi, nhưng núi lại ở ngoài họ. Không thể nhịn được cười, bà gìa ấy mới nói: “Oâng ta coi bộ khôi ngô, nhưng lại đi lạc lối!’”.

 

Chúa Giêsu nói với người phụ nữ Samaritanô: “Các người tôn thờ điều các người không biết”, Chúa Giêsu cũng nói với chúng ta như vậy: “Con tôn thờ điều con không biết”.

 

Bà lão già này là ai? Bà có ý nói gì khi bảo vị tu sĩ “cứ đi thẳng”? Tại sao bà lại cười khi họ hiểu theo nghĩa đen lời của bà mà đi lạc đường như vậy? Đây là những vấn đề sâu xa cần con mắt nội tâm của chúng ta mở ra trước đã, thì chúng ta mới có thể nắm được ý nghĩa của chúng. Thế nhưng, khi chúng ta làm như vậy, chúng ta cũng nắm được cả cái mấu chốt cảm nghiệm chiêm niệm nữa.

 

Trong thư đệ lên Đức Giáo Hoàng Eugênê III, Thánh Bơ-Na viết:

 

“Chúng ta không được hài lòng với việc suy niệm về Thiên Chúa qua tạo vật thôi. Chúng ta phải đi sâu vào nôi cung của mình nữa. Nhờ ơn đặc biệt, linh hồn muốn đón nhận Ngài từ trời xuống tới đáy lòng của mình, xuống tới tâm điểm tình yêu của mình, linh hồn muốn được Đấng mình ao ước hiện với với mình không những bằng hình thức chất thể, mà còn bằng việc hòa hợp nội tại nữa, không phải bằng việc xuất hiện bề ngoài, mà bằng gắn bó bên trong với linh hồn” (SC 31:6).

 

Trong Bài Giảng Mùa Vọng, Thánh Bơ-Na nói:

 

“’Việc đi vào bên trong’ ấy không có gì là cách biệt, không dành riêng cho một ai, không có gì là phức tạp cả. Nó chính là nền tảng và là tính chất của Phúc Aâm, vì “Nước Thiên Chúa ở trong qúi vị”. Nó không bắt anh em, thưa anh em, phải vượt qua biển khơi, phải vượt thấu mây trời, hay phải vượt trèo rặng Hy Mã Lạp Sơn để tìm kiếm Thiên Chúa. Không có cuộc hành trình nào khẩn thiết hơn đối với anh em bằng cuộc hành trình này. Đừng tìm kiếm gì xa xôi hơn ở chính linh hồn anh em, nơi anh em sẽ gặp được Thiên Chúa của mình”.

(Advent Season, Sermon 1 Seasons & Festivals of the Year. Vol., I;

transl. Mount Melleray Abbey;

Westminster, Md., The Carroll Press, 1950, pp. 1ff)