11- DI SẢN

C

húng ta đã chạm đến một điểm tinh tế nhất trong lãnh vực bao rộng mà trong đó dự án cuộc sống, được phác hoạ từ thời tuổi trẻ, có liên hệ với “người khác”. Chúng ta hãy tiếp tục lưu ý là, điểm trọng yếu này, chỗ mà “cái tôi” cá nhân của chúng ta vươn ra cuộc sống “với kẻ khác” và “cho kẻ khác” trong giao ước hôn nhân, được nói đến ở một đoạn Thánh Kinh rất quan trọng, đó là câu “Con người lìa bỏ cha mẹ mình mà gắn bó với vợ mình” (Gn.2:24; x.Mt.19:5).

Từ ngữ “lìa bỏ” này cần phải đặc biệt chú ý. Ngay từ đầu, giòng lịch sử nhân loại đã trôi – và sẽ trôi cho đến tận cùng thời gian – xuyên qua đời sống gia đình. Con người gia nhập gia đình qua cuộc sinh nở mà họ mắc nợ với phụ mẫu là cha và mẹ của họ, và ngay lúc họ lìa bỏ hoàn cảnh của sự sống và yêu thương đầu đời ấy để tiến sang một hoàn cảnh mới. Bằng việc “lìa bỏ cha mẹ”, mỗi một người trong qúi bạn đồng thời, ở một nghĩa nào đó, mang các vị ấy theo qúi bạn; qúi bạn nhận được một di sản đa diện, được trực tiếp khởi sự và bắt nguồn nơi các vị ấy, cũng như nơi gia đình của các vị ấy. Như thế, khi qúi bạn lìa bỏ là mỗi người trong qúi bạn vẫn còn lưu lại: di sản qúi bạn nhận lãnh ấy vĩnh viễn gắn liền qúi bạn với những người đã truyền nó cho qúi bạn, và là những người qúi bạn nặng nợ ơn nghĩa. Thế rồi cá nhân – nam cũng như nữ – sẽ tiếp tục truyền lại cùng một gia sản. Bởi thế, giới răn thứ tư trong bản Thập Giới mới mang một tính cách quan trọng: “Hãy tôn kính cha mẹ của mình” (Ex.20:12; Dt.5:16; Mt.15:4).

Trước hết, vấn đề ở đây là gia sản về việc làm một con người, rồi tới việc làm một người trong hoàn cảnh được ấn định xác thực hơn theo cá nhân cũng như xã hội. Ở đây, ngay cả tính cách giống nhau về thể lý với cha mẹ của mình cũng đóng góp phần của nó. Quan trọng hơn, đó là tất cả di sản về văn hóa được thể hiện hầu hết bằng ngôn ngữ hằng ngày. Cha mẹ của qúi bạn đã dạy mỗi một người trong qúi bạn nói thứ ngôn ngữ làm nên cung cách diễn đạt chính yếu nơi mối liên hệ xã hội với người khác. Mối liên hệ này được thiết lập bởi những giới hạn bao rộng hơn chính gia đình hay một hoàn cảnh nào đó. Đó là những giới hạn mà nhỏ nhất là giòng tộc, và thường nhất là dân tộc hay quốc gia, nơi qúi bạn nhập cuộc khi được sinh vào đời.

Qua cách thức ấy, di sản của gia đình được phát triển rộng lớn hơn. Nhờ việc lớn lên trong gia đình của mình, qúi bạn thông phần vào một thứ văn hóa đặc biệt; qúi bạn cũng thông phần vào lịch sử của dân tộc hay quốc gia của mình. Mối liên hệ gia đình đồng thời cũng có nghĩa là mối giao hảo thân hữu của một cộng đồng rộng lớn hơn gia đình, cũng như của một cơ cấu còn xa hơn căn tính cá nhân nữa. Nếu gia đình là thày dạy đầu tiên của mỗi một người trong qúi bạn, thì đồng thời - qua gia đình – qúi bạn cũng được dạy dỗ bởi giòng tộc, dân tộc và quốc gia đã gắn liền qúi bạn vào sự hiệp nhất về văn hóa, ngôn ngữ và lịch sử.

Di sản này cũng tạo nên một lời mời gọi theo nghĩa đạo đức học. Bằng việc nhận lãnh và thừa hưởng đức tin và các giá trị cùng yếu tố làm nên văn hóa của xã hội cũng như lịch sử của quốc gia mình, mỗi một người trong qúi bạn được trang bị về tâm linh nơi nhân tính riêng của mình. Ở đây chúng ta trở lại với dụ ngôn về tài năng, những tài năng chúng ta lãnh nhận từ Đấng Hóa Công, qua cha mẹ và gia đình của mình, cũng như qua cộng đồng quốc gia dân tộc chúng ta thuộc về. Về di sản này, chúng ta không thể giữ thái độ thụ động, lại càng không được có thái độ chủ bại, như người đầy tớ cuối cùng được nói đến trong dụ ngôn tài năng (x.Mt.25:14-30; Lk.19:12-26). Chúng ta phải làm hết sức mình để chấp nhận di sản tinh thần này, để xác nhận nó, để bảo tồn nó và để tăng phát nó. Đây là một việc làm hệ trọng đối với tất cả mọi xã hội, có lẽ nhất là đối với những ai thấy mình bắt đầu cuộc sống tự lập, hay đối với những ai phải bảo vệ, cho khỏi cái nguy cơ bị diệt vong từ bên ngoài, hoặc bị băng hoại từ bên trong, chính cuộc sống và căn tính thiết yếu của một dân nước riêng biệt.

Đang khi viết cho giới trẻ qúi bạn đây, Tôi cố gắng để ý tới tính cách phức tạp và biệt phân những trường hợp của các giòng tộc, dân tộc và quốc gia nơi thế giới chúng ta. Tuổi trẻ của qúi bạn, và dự án cuộc sống mà trong những năm trẻ trung mỗi một người trong qúi bạn đã phác họa, từ ban đầu, là một phần làm nên lịch sử của các xã hội khác nhau, và điều này xẩy ra không phải “từ bên ngoài” mà chính yếu là “từ bên trong”. Đối với qúi bạn, nó trở thành vấn đề của nhận thức gia đình đưa đến nhận thức quốc gia dân tộc: một vấn đề tâm huyết, một vấn đề lương tâm. Quan niệm “quê cha đất tổ” phát triển liền ngay sau quan niệm về “gia đình”, và theo một nghĩa nào đó, quan niệm này ở trong quan niệm kia. Khi qúi bạn dần dần cảm nghiệm mối liên đới xã hội này, một mối liên đới rộng lớn hơn mối liên đới gia đình, qúi bạn cũng bắt đầu thông phần vào trách nhiệm đối với công ích của một gia đình lớn hơn đó là “quê cha đất tổ” trần gian của mỗi một người trong qúi bạn. Những nhân vật nổi nang trong lịch sử quốc gia dân tộc, cổ hay tân, đều hướng dẫn tuổi trẻ của qúi bạn và bồi dưỡng cho việc phát triển tình yêu xã hội đó, một tình yêu vẫn hay thường được gọi là “tình yêu quê hương”.