Chương Mười 

CÔNG CHÍNH 

 

Nếu h́nh thức của luật lệ là những nguyên tắc công bằng, th́ tinh thần của luật lệ sẽ là đức công chính.

 

Mọi điều sai lầm, nhất là tội lỗi, đều là những điều, không trực tiếp th́ gián tiếp, phạm đến luật lệ, tức phạm đến sự công

bằng. Tất nhiên, theo tinh thần của luật lệ, mọi điều sai lầm và tội lỗi cũng phạm đến đức công chính.

 

Bởi v́, những ǵ sai lầm và tội lỗi, tự bản chất của chúng, đều là những ǵ gỉa dối, không thật. Chúng giả dối, không thật ở chỗ chúng đă đi qúa phạm vi quyền năng hay quyền hạn mà tác nhân của chúng có theo thân phận của họ.

 

Sự chết chính là tiêu biểu cho và là hậu qủa của sự gỉa dối, không thật này.

 

Theo thể lư, khi làm hay chịu quá quyền năng hay khả năng không làm được của ḿnh, con người tự nhiên sẽ bị chết đi. Cũng vậy, theo luân lư, khi đi qúa quyền hạn không được làm của ḿnh, con người không c̣n sống trong sự thật nữa, tức

đă chết đi vậy.

 

Một con người chết về phương diện thể lư sẽ ở trong t́nh trạng hoàn toàn bất động và tuyệt đối bất lực, không thể sinh hoạt theo bản tính tự nhiên của ḿnh nữa.

 

Cũng thế, con người đă chết đi về phương diện luân lư, ở chỗ: Về trí khôn, tự ḿnh, họ không thể nào phân biệt được lành

dữ, đúng sai, lợi hại theo cùng đích kiện toàn của ḿnh, nếu không có lương tâm chỉ dẫn.

 

Cả những cái rất tự nhiên trong đời sống thường nhật, con người nghĩ rằng làm thế này sẽ đỡ hại hơn và có lợi hơn cho ḿnh, song, đến khi tay đă nhúng chàm họ vẫn phải than lên rằng: tránh hùm phải hạm, tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa, mưu sự tại

nhân, thành sự tại thiên.

 

Về phương diện ḷng muốn, con người c̣n chết đi ở chỗ muốn cả những cái có hại cho ḿnh, hay dù muốn những cái có lợi cho ḿnh song lại không có sức thực hiện, hoặc làm cả những cái mà họ không muốn v.v.

 

Sở dĩ con người, về mặt luân lư là một hiện thể đă chết, song, về mặt thể lư, họ vẫn c̣n sống, là v́ t́nh yêu như sự sống

ở trong họ.

 

Nếu họ không yêu nữa, tức khắc họ sẽ chết.

 

Đó là trường hợp của một kẻ chán đời, tuyệt vọng, không c̣n thiết tha với bất cứ sự ǵ nữa, kể cả mạng sống cao qúi

nhất của ḿnh, đă đi đến chỗ tự tử.

 

Họ c̣n sống, như thế, là v́ họ c̣n yêu chính ḿnh họ, dù t́nh yêu này hoàn toàn chỉ là tự ái. Nhưng, nhờ tự ái này mà họ c̣n tồn tại và hồn xác họ c̣n hiệp nhất với nhau trong cùng một sự sống thể lư.

 

Tự ái làm họ sống theo bản tính của ḿnh một cách hết sức tự nhiên, như nguyên lư sống và như động lực sinh hoạt của họ.

 

Khi sợ, họ không sợ đối tượng cho bằng họ sợ họ bị thiệt hại. Nếu không sợ bị phạt, họ đă không sợ cảnh sát công lộ.

 

Khi buồn, họ cũng không buồn đối tượng làm họ buồn, cho bằng họ bị mất mát một cái ǵ đó. Nếu kẻ chết không phải là ruột thịt của ḿnh, họ cũng không khóc than thương tiếc mà làm ǵ. Kể cả kẻ chết có là ruột thịt của họ đi nữa, nhiều khi họ c̣n mong cho nhau chết sớm nữa là đàng khác, nếu kẻ đó sống mà cứ đọa đầy làm khốn họ.

 

Khi yêu cũng vậy, nếu không hợp với họ, dù xinh đẹp, tài hoa đối với ai đi nữa, đối tượng đó vẫn không thể nào lôi cuốn

được họ. Kể cả đối tượng lôi cuốn được họ, v́ không phải là chính bản thân bẩm sinh của họ, một khi không c̣n được như

ư của họ, họ vẫn ly dị như thường.

 

Thế nhưng,

 

Theo kinh nghiệm, tự ái chỉ làm cho con người tồn tại song không thể nào làm cho con người phát triển.

 

Thậm chí, nếu thái quá, tự ái chẳng những không làm cho con người tồn tại, lại c̣n làm cho họ tan ră, mất đi. Đó là trường hợp con người tự tử, v́ muốn ḿnh thoát khỏi khổ đau trên đời.

 

Chính khi con người tự ái, đi t́m ḿnh đó mà con người đă đánh mất ḿnh, đă không c̣n là ḿnh.

 

Như thế, con người đă đi sai đường lạc lối, muốn hạnh phúc mà lại gặp toàn bất hạnh, do đó, con người sống theo tự ái không thể nào là một con người công chính được.

 

CON NGƯỜI CÔNG CHÍNH PHẢI LÀ MỘT CON NGƯỜI SỐNG TRONG SỰ THẬT VÀ SỐNG THEO SỰ THẬT.

 

Sự thật ở chỗ, họ không thể nào tự ḿnh mà có, nên họ không có toàn quyền trên tất cả những ǵ họ có.

 

Tất cả những ǵ họ có, kể cả thân xác, tài năng và sự sống thể lư của họ, là những ǵ họ đem vào đời một cách nhưng không, họ chỉ có quyền quản lư sử dụng như ư chủ của ḿnh mà thôi, chứ không có quyền định đoạt số phận của chúng theo ư riêng của ḿnh như một chủ nhân ông.

 

Chẳng hạn:

 

Cắt buồng trứng để khỏi phải vừa giao hoan vừa sợ có con, mất cả hạnh phúc.

 

Tự hủy mạng sống của ḿnh để khỏi khốn khổ.

 

Phá bào thai là cái do con người tự tạo, theo lư, c̣n thuộc về quyền định đoạt của con người hơn chính những ǵ thuộc về bản thân họ, (như buồng trứng hay mạng sống của ho)<139>, họ lại càng không có quyền phá.

 

Bởi v́, một khi họ đă không có toàn quyền trên chính bản thân họ, họ làm sao có toàn quyền trên những ǵ không phải là họ đó.

 

Cho dù bào thai đó có tật nguyền mấy đi nữa, hay v́ bị hiếp mà bào thai đo<161> được thành h́nh oan uổng trong tử cung của họ, họ cũng không được quyền phá hủy nó đi, chỉ v́ họ không có toàn quyền trên những ǵ không phải là họ, dù thuộc về họ.

 

Như thế,

 

Sống công chính chẳng qua chỉ là sống bỏ ḿnh, không sô<161>ng theo tự ái, thế thôi.

 

Đối với cuộc sống trên đời giữa nhân gian, sống bỏ ḿnh như thế chính là sống xả kỷ hay sống vị tha cũng vậy.

 

Càng bỏ ḿnh, càng vị tha, theo kinh nghiệm, con người càng cảm thấy ḿnh vươn lên, bao la, cao cả, như cả một sức sống sung măn được triển nở không cùng.

 

Sức sống sung măn đó chắc chắn không thể nào phát xuất từ một con người tự ái, trái lại, phải từ một con người bác ái.

 

Thật ra,

 

Bác ái chỉ là mức độ hoàn hảo của tự ái.

 

Nói cách khác,

 

Tự ái một cách chính đáng sẽ trở thành bác ái.

 

Bởi v́, tự ái là yêu ḿnh.

 

Mà, theo nguyên tắc căn bản, bác ái cũng là yêu ḿnh, ở chỗ, yêu tha nhân như chính bản thân ḿnh.

 

M̀NH YÊU M̀NH THẾ NÀO, HĂY YÊU THA NHÂN NHƯ VẬY, ĐÓ LÀ LƯ LẼ, LÀ ĐƯỜNG LỐI CÔNG CHÍNH.

 

Về phương diện thực hành,

 

 

Công chính là yêu tha nhân như chính bản thân ḿnh phải được thể hiện cả hai phần, tiêu cực cũng như tích cực.

 

Phần tiêu cực,

 

Sống công chính đó là:

 

Không làm cho tha nhân những ǵ ḿnh không muốn tha nhân làm cho ḿnh (Khổng Tử).

 

Chẳng hạn,

 

Ḿnh không muốn bị người ta xét đoán, kết án hay giết hại, cũng không bao giờ được đoán xét, lên án hay giết hại ai bao giờ.

 

Phần tích cực,

 

Sống công chính c̣n là:

 

Hăy làm cho tha nhân những ǵ ḿnh muốn tha nhân làm cho ḿnh (Đức Kitô).

 

Chẳng hạn,

 

Muốn được người khác tha thứ cho ḿnh, thông cảm với ḿnh, hăy cảm thông và tha thứ cho họ như vậy.

 

Yêu tha nhân như chính ḿnh ấy cũng là yêu chính ḿnh. Yêu ḿnh ở trong tha nhân và yêu tha nhân ở trong ḿnh, v́ có cùng một bản tính loài người với nhau.

 

T́nh yêu thể hiện được bản chất duy nhất của ḿnh ở chỗ này, ở chỗ, tự ái và bác ái cũng là t́nh yêu, không c̣n tương

phản và tương dị với nhau nữa.

 

Con người khi tự ái đă hy sinh cho chính ḿnh, thậm chí có thể chết đi (tự tử) v́ ḿnh thế nào, khi bác ái, họ cũng xả thân hy sinh và chết đi cho tha nhân như vậy.

 

Hai hữu thể, tác nhân yêu và đối tượng yêu, dù khác cá tính và phái tính, (mà có khác mới cần phải kết hợp với nhau, và mới có thể kết hợp với nhau, theo thân phận và chức phận của ḿnh), nhờ t́nh yêu duy nhất nơi mỗi con người họ, (dù mới chỉ là tự ái và t́nh ái tự nhiên, chứ chưa thực sự là bác ái có tính cách siêu nhiên cao cả), họ đă chấp nhận nhau như bản thân ḿnh và đă nên một thân thể với nhau.

 

Yêu nhau như bản thân ḿnh trong đời sống vợ chồng mới chỉ là biểu hiệu bề ngoài của bản chất duy nhất của ḿnh mà thôi.

 

Dù mới chỉ là bề ngoài, hai hữu thể được nên một với nhau, qua tác động giao hợp sinh lư, cũng đă cảm thấy ngất ngây vui thú lắm rồi.

 

Nếu họ được nên một với nhau trong tinh thần, theo đức bác ái đối với nhau, họ sẽ cảm thấy hạnh phúc siêu thoát là chừng nào.

 

T́nh yêu chẳng những là một bản tính duy nhất mà c̣n là một bản tính vô cùng viên măn.

 

Bản tính Chân (duy nhất), Thiện (vô cùng), Mỹ (viên măn) của t́nh yêu càng được thực hiện nơi con người, con người càng trở nên công chính.

 

Tóm lại,

 

Trên thực hành, sống công chính là sống xả kỷ, bỏ ḿnh, vị tha, nhưng, theo nguyên tắc, lại là sống cho ḿnh và sống như ḿnh, bằng tự ái và t́nh ái. Dù nguyên tắc hay thực hành, muốn hạnh phúc, con người đừng bao giờ t́m ḿnh, và cũng phải làm sao đừng đánh mất ḿnh, trái lại, hăy làm cho nó phát triển cho đến khi đạt đến tầm vóc đích thực, tầm vóc viên măn của họ, phản ảnh sống động cho t́nh yêu và hiện thân trung thực của t́nh yêu.

 

Bản tính của t́nh yêu là Chân, Thiện, Mỹ.

 

Mọi sự đều sống theo bản tính của ḿnh.

 

T́nh yêu sống theo bản tính Chân, Thiện, Mỹ của ḿnh, khi thể hiện những tác động và tinh thần Chân, Thiện, Mỹ nơi con người.

 

Tác động và tinh thần đầu tiên của t́nh yêu đó là công chính, một nhân đức kiện toàn hữu thể của con người, một hữu thể nhờ tự ái mà tồn tại về thể lư, nhờ t́nh ái mà phát triển về tâm lư, và nhờ bác ái mà hoàn hảo về luân lư, nghĩa là toàn diện hữu thể con người được công chính hóa trong t́nh yêu và bởi t́nh yêu vậy.