Chương Mười Hai 

KHÔN NGOAN

Công chính là bản chất và biểu hiệu của sự thật.  

Tốt lành là bản chất và biểu hiệu của sự thiện.

Khôn ngoan là bản chất và biểu hiệu của sự mỹ.  

Qua con người, Chân, Thiện, Mỹ, thể hiện bản chất của mình là tinh thần công chính, tốt lành và khôn ngoan. 

Công chính là sự có (hữu thể) toàn chân của con người. 

Tốt lành là sự là (hiện thể) toàn thiện của con người. 

Khôn ngoan là sự làm (năng thể) toàn mỹ của con người.  

Chính tinh thần khôn ngoan nơi con người đã đủ nói lên tinh thần công chính và tốt lành nơi con người khôn ngoan ấy.

Thế nhưng,

Khôn ngoan của một con người công chính và tốt lành không phải chỉ là sự khôn ngoan của trí khôn và của lòng muốn thôi, mà là sự khôn ngoan của chính tinh thần con người họ.

Trước hết,

Khôn ngoan của một con người công chính và tốt lành không phải là việc làm của trí khôn, một tài năng chỉ biết phân biệt đâu là phải, đâu là trái, đâu là lành, đâu là dữ, đâu là lợi, đâu là hại, để mà tránh lánh, làm theo hay chịu đựng cho tới khi đạt được mục đích tối hậu của mình là hạnh phúc đời đời.

Bởi vì,

Nhờ lương tâm ngay chính là sứ gỉa của sự thật trong thâm tâm của mình, không cần phải suy luận hay tìm kiếm đâu xa, con người cũng biết được những gì là chân thật, ngay lành và phúc lợi để mà làm theo.

Thế mà, tại sao con người vẫn băn khoăn, lưỡng lự, bối rối trước sự thật, trước đường ngay nẻo chính được lương tâm chỉ

cho, để rồi, nhiều khi biết mà không theo, sau đó hối hận, bất an, càng ngày càng đuối sức cho đến khi hoàn toàn buông thả.

Như thế, nếu khôn ngoan là sống làm sao đạt được hạnh phúc đời đời cho mình, thì việc biết phân biệt phải trái, lành dữ, lợi

hại mà thôi không phải là khôn ngoan.

Sau nữa,

Khôn ngoan của con người công chính và tốt lành cũng không phải là việc của lòng muốn, ở tại, chọn lựa sự chân thật hơn là sự gian trá, sự thiện hảo hơn là sự bất toàn.

Bởi vì,

Dù con người có chọn lựa đúng với sự thật, đối tượng của trí khôn, và hợp với sự thiện, đối tượng của lòng muốn đi nữa, chưa chắc con người đã được hạnh phúc hoàn toàn, nếu họ không sống theo những gì họ đã chọn lựa sẽ làm cho họ kiện toàn đó.

Kinh nghiệm cho thấy, dù đã biết được sự thật và sự thiện sẽ đem lại phúc lợi cho mình, hay ít nhất cũng sẽ làm cho mình không bị hoặc bớt bị vô phúc, bị bất hạnh cách nào, con người vẫn không thể tránh lánh, chịu đựng hay làm theo.

Chẳng hạn,

Biết được nghiện hút là không tốt với sức khỏe của mình và không đúng với vai trò làm cha, làm chồng trong gia đình, thế mà, mấy ai trong số những con người đã nặng nghiện ngập, dù rất muốn dứt bỏ, đã hoàn toàn thành công một cách ngon lành và trọn vẹn, không bao giờ đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên nữa.

Hay,

Biết được một nhịn chín lành đấy, song mấy ai đã giữ được mình khỏi tự ái và phản động một cách bất nhẫn, nhiều khi qúa đáng, không làm chủ được mình, dù rất muốn tỏ ra mình cao thượng, không thèm chấp nhất trẻ con, khi bị người khác mới động đến chân lông của mình.

Hoặc,

 Biết được khi bị rắn độc cắn vào cánh tay, thế nào cũng chết nếu không chặt ngay cánh tay đó đi, và, tất nhiên, ai lại muốn chết dù có phải hy sinh cánh tay bị rắn cắn ấy đi, thế mà, có ai dám tự mình làm điều đó cho mình, lấy dao chặt phăng cánh tay của mình đi để cứu mạng sống qúi hơn của mình.

Thế nên,

Khôn ngoan của một con người công chính và tốt lành ở tại chính tinh thần của họ, hơn là ở tại việc thuần túy hiểu biết và chọn lựa làm lành lánh dữ để được đời đời hạnh phúc.

TINH THẦN CỦA CON NGƯỜI CÔNG CHÍNH VÀ TỐT LÀNH KHÔN NGOAN Ở CHỖ, BIẾT MÌNH VÀ BỎ MÌNH

KHÔN NGOAN LÀ BIẾT MÌNH.  

Khoa học khó nhất trên đời này đó là biết mình.

Một kẻ thông minh và có nhiều bằng cấp cao nhất thiên hạ, cũng chưa chắc đã thông suốt được khoa học biết mình này. Trái lại, càng tài giỏi, càng kiêu ngạo, càng chối bỏ những nguyên lý đệ nhất, càng sống như vô thần và càng khinh người

nữa là đàng khác.

Thái độ coi trời bằng vung, coi người bằng nửa con mắt đó, của những người thông thái học thức, chẳng khác gì như một kẻ thất học, mù chữ trong khoa học biết mình. Có thể nói, dù lớp mẫu giáo, đánh vần và tập viết a, b, c, họ cũng chưa bao

giờ nhập môn.

Cuộc sống của họ, vì không biết mình, chẳng khác gì như một đứa trẻ sơ sinh, làm mọi sự theo bản năng của mình, không ý thức gì cả, hay một người mộng du, làm việc một cách vô thức, hoặc một người say rượu, nửa tỉnh nửa mê, làm gì cũng cứ cho mình là đúng, luôn nghề ngà với chính mình và phân bua với các kẻ đang vây chung quanh họ rằng ta đâu có say.

Một con người sống trong ảo tưởng, trong mơ màng, trong tăm tối như thế, không thể nào là một kẻ khôn ngoan được, vì họ chưa nắm được sự thật, nên họ chưa đứng vững, do đó, mọi sự cứ quay cuồng và thay đổi theo sự ngả nghiêng, xiêu vẹo, múa may, vung vít của họ.

Trái lại,

Một con người khôn ngoan là một con người có sự thật trong mình, đúng hơn, đã được sự thật hoàn toàn chiếm ngự và làm chủ họ, một sự thật đặt trên căn bản và được chứng tỏ bằng sự biết mình của họ.

Một khi họ đã hết sức cố gắng, dù có thua kém người khác về mọi phương diện, như ngu dốt hơn, rách rưới hơn, cu li hơn, thất thểu hơn v.v., họ cũng không xấu hổ, nếu họ không làm gì nghịch với lương tâm, trái với luân thường đạo lý, phạm đến công lý luật lệ.

Họ chỉ xấu hổ khi sống bất xứng với thân phận và thiên chức làm người cao cả của họ mà thôi.

Bởi thế,

Ai nói phải, dù là một đứa con nít, họ cũng sẵn sàng nghe theo để cải tiến, không chủ quan, không cố chấp.

Không ghen tức khi người khác hơn mình.

Không lên án bản thân một con người nào bao giờ, dù người đó có tội tỏ tường, và dù có phải chống lại với hành động

gian ác, tệ hại của người đó.  

Không khinh ai bao giờ, dù người ta có hèn kém hơn mình, về bất cứ một phương diện nào, nhất là phương diện thể lý và luân lý.

Luôn luôn biết tự trọng trách nhiệm, và tự giác lỗi lầm của mình.

Sau khi đã mưu sự tại nhân, họ hoàn toàn tin tưởng rằng thành sự tại thiên.

Nếu được thành công như ý thì tạ ơn Trời, không vênh vang, tự cao, tự đại, tự phụ, tự mãn, chẳng giống ai.

Nếu chẳng may không được toại nguyện thì không thành thân thì thành nhân!

KHÔN NGOAN LÀ BỎ MÌNH.

Bỏ mình là dấu chứng hiển nhiên nhất để có thể biết một con người có thật sự biết mình, thật sự khôn ngoan hay không.

Một khi biết mình đúng sự thật, con người sẽ thấy rằng tự mình chẳng có gì mà không phải bởi nhận lãnh, dù bẩm sinh hay tập thành.

Theo bẩm sinh,

Cái con người có bởi nhận lãnh như cá tính, khuôn mặt, dấu tay về phương diện chân tướng của họ đời đời không giống bất cứ một người nào trên thế gian này, hay về phương diện phẩm chất như trí thông minh, thân hình đẹp, nơi họ mà người khác cũng là người như họ chẳng những không có khi vào đời, nhiều khi lại còn mang những dị tật bẩm sinh, như chậm trí khôn,

quái thai hay dị hình dị tướng v.v.

Theo tập thành,

Tuy cái con người có theo tập thành này là do tài khéo và nỗ lực của con người mà có, nhưng, xét cho cùng, nếu không gặp vận may, họ cũng sẽ không hơn gì những kẻ khác, nhiều khi còn cẩn thận, khéo léo và tài giỏi hơn họ nữa mà lại bị lận đận, xui xẻo, hoạn nạn khốn cùng.

Nên,

Một khi đã có bởi nhận lãnh, nhận lãnh từ Sự Có tuyệt đối vô cùng hoàn hảo, theo công bằng, họ cũng phải sống cho Sự Có Nguyên Uỷ của họ, Thực Tại mà con người hiện sinh của họ được thông phần.

Dù có tự do, nhưng chỉ là một quyền hạn để làm theo sự thật, theo ý chủ của mình, như một người quản lý được chủ trao phó của cải của ông để làm lợi cho ông, cũng là lợi cho mình.

Chính vì thế, nếu không chu toàn trách nhiệm sinh lợi, họ sẽ bị phạt, ở chỗ, tự họ, họ sẽ cảm thấy luôn luôn bất an và bất hạnh khi chưa hay không đạt đến cùng đích tối thượng và tầm vóc chính thức của mình.

Như vậy,

Theo nguyên tắc,

Khôn ngoan chỉ là sống công chính.

Trên thực hành,

Khôn ngoan chính là sống tốt lành.

Bởi vì,

Khi không sống cho chính mình nữa, tức là sống xả kỷ, mà cũng chỉ sống xả kỷ mới là thượng sách đầu tư duy nhất có thể làm cho con người họ sinh lợi theo đúng ý chủ của họ và chu toàn được sứ mệnh cũng như thiên chức làm người của họ.

Tóm lại,

Đối với một con người biết mình và bỏ mình,

Khôn ngoan chính là cho đi hơn chiếm hữu.

Thật vậy,

Theo thường tình của người đời, khôn ngoan là làm sao cho mình đỡ bị thiệt hại tối thiểu nhất mà lại được phúc lợi tối

đa nhất.

Để thực hiện một mục đích với hai tiêu chuẩn, vừa tiêu cực là đỡ bị thiệt hại tối thiểu nhất, và vừa tích cực là lại được phúc lợi tối đa nhất đó, phàm nhân bao giờ cũng đi theo con đường dẫn đến lòng tham vô đáy của mình, tức theo chiều hướng vị kỷ hơn vị tha, ích kỷ hơn xả kỷ.

Vì họ nghĩ, theo bản chất vốn thiếu thốn của mình, rằng:

Càng có, càng đầy đủ mới càng thỏa mãn và hạnh phúc; trái lại, càng nghèo thì càng khổ, ("nghèo khổ, vì thế, mới là một tĩnh từ kép luôn luôn đi đôi với nhau, không thể tách rời nhau).

Phần con người công chính và tốt lành, khôn ngoan của họ là cho đi, là ban phát, là dấn thân, là xả thân, là hiến thân, nếu cần. Hy sinh cho tha nhân vì đức bác ái là nguồn vui của họ.

Chẳng những thế, sự khôn ngoan của họ còn điên khùng đến nỗi, họ cho đi mà không cần xét đến đối tượng cho có đáng hay không, và qùa tặng cho có phí hay không, chỉ biết cho là cho, cho mọi người, cho tất cả, cho đến cùng, (như đối tượng

cho có thể nhận được).

Thế nhưng,

Sự mỹ diệu ở tinh thần khôn ngoan nơi con người công chính và tốt lành này là, càng cho họ càng sung mãn, càng sung mãn càng duy nhất, vì thu hút và chinh phục được đối tượng yêu về với sự chân thật và thiện hảo tối cao.

Tình yêu nơi con người công chính và tốt lành, trong việc cho đi lại càng sung mãn hơn, chẳng khác gì như một ngọn lửa, càng lan ra lại càng to lửa, càng châm sang nhiều ngọn đuốc lại càng có nhiều ngọn lửa, mà vẫn không làm giảm bớt hay mất đi ngọn lửa đầu tiên.

Dù là nước, khi san sẻ, bản chất của nó tuy vẫn là nước, song số lượng của nó sẽ giảm đi cho tới khi hết, và một khi đã hết nước thì cũng chẳng còn gì, kể cả lượng cũng như chất nước ban đầu.

Đối với lửa thì không, ngược lại, khi được phân chia ra, lửa, như nước, chẳng những vẫn còn bản chất của mình, mà còn tăng thêm:

Lượng độ (như trường hợp chuyền lửa sang nhiều ngọn đuốc khác),

Trương đo (như trường hợp cả một ngọn lửa khổng lồ tạo nên một đám cháy),

Cường đo (càng to, càng tạo nên gió, càng gió càng bốc to),

Nồng đo (có thể thiêu hủy hay nung đốt hầu hết các vật),

Trường độ (nếu tự nhiên thuận lợi sẽ kéo dài như bất tận).

Nếu:

Thể xác con người được ví như một cái đèn,

Hạnh phúc như ngọn lửa,

Tâm hồn con người như thể lỏng,

Tình yêu trong tâm hồn con người như chất dầu trong thể lỏng,

Thiện chí của con người như ngọn bấc để cung cấp dầu cho lửa và để lửa có thể hút dầu mà tiếp tục cháy sáng,

Lương tâm nơi con người như tác nhân châm lửa và giữ lửa trong con người và cho con người,

Thì:

KHÔN NGOAN LÀ LÀM SAO GIỮ CHO ĐÈN KHỎI HẾT DẦU.

Bởi vì,

Còn dầu thì còn hạnh phúc.

Hết dầu hay kể cả còn dầu mà bị loãng cũng mất hạnh phúc, cũng trở thành bất hạnh.

Khôn ngoan là làm sao giữ cho đèn khỏi hết dầu,

Còn ở tại:

Dù bị tiêu hao đi vì lửa và cho lửa tồn tại, song dầu vẫn còn đầy, còn đủ.

Như thế,

Không phải hay sao:

Khôn ngoan (ĐỦ DẦU CHO LỬA) là đường lối duy nhất để thực hiện chân lý:

HẠNH PHÚC LÀ VIÊN MÃN YÊU THƯƠNG.