Để có thể dung hòa đời sống nội tâm và hoạt động...

Trong bài Phúc Âm Chúa Nhật XVI Mùa Thường Niên Năm C Hậu Phục Sinh, qua hình ảnh Matta và Maria, chúng ta thấy Chúa Giêsu có vẻ nhấn mạnh đến đời sống nội tâm và cầu nguyện hơn đời sống tông đồ và hoạt động. Tuy nhiên, không phải vì thế mà đời sống tông đồ và cầu nguyện không cần bằng hay kém giá hơn đời sống nội tâm và cầu nguyện. Trái lại, hai đời sống này phải đi song song với nhau và nâng đỡ nhau. Nếu chỉ chuyên hoạt động đến không có giờ cầu nguyện thì hoạt động sẽ như cành nho lìa khỏi thân nho và sẽ không sinh hoa kết trái gì; trái lại, một người lại chỉ chuyên chú nội tâm và cầu nguyện đến không quan tâm gì đến phần rỗi các linh hồn theo tinh thần tông đồ thì cũng chẳng khác gì như cây vả xum xuê hoa lá cành mà không có trái, cũng sẽ bị nguyền rủa mà chết đi như Phúc Âm Thánh Marcô thuật lại ở đoạn 11 câu 13, 20 và 21.

Để có thể dung hòa đời sống nội tâm và hoạt động, trước hết, về phương diện lý thuyết và nguyên tắc, chúng ta cần lưu ý đến những điều sau đây:

Trước hết, nói đến đời sống nội tâm là nói đến một đời sống giao tiếp với vị “Thiên Chúa là Thần Linh trong tinh thần và chân lý” (Jn 4:24), và nói đến đời sống hoạt động là nói đến đời sống tông đồ phục vụ tha nhân trong Thiên Chúa hay phụng sự Thiên Chúa nơi tha nhân. Bởi thế, nếu đời sống nội tâm liên quan đến lòng yêu mến “Chúa là Thiên Chúa” hết tình, thì đời sống hoạt động liên quan đến lòng yêu thương tha nhân như chính bản thân mình. Thực ra, nếu “đức tin hoạt động qua đức mến” (Gal 5:6), thì đời sống nội tâm liên quan đến đức tin, đến vị “Thiên Chúa là Thần Linh”, và đời sống hoạt động liên quan đến đức ái, đến tha nhân. Trong cuộc chủng thẩm, Chúa Kitô Vua, Thẩm Phán Tối Cao sẽ phán xét con người về hoạt động đức ái đối với tha nhân, nhưng hoạt động này không thể nào có nếu họ không sống đức tin, tức dù không thấy Người cũng làm ơn cho tha nhân là hiện thân của Người (x Mt 25:40).

Đó là lý do, một khi đức tin đối với Thiên Chúa yếu kém, con người sẽ không thể nào yêu thương tha nhân trọn lành như Cha trên trời được (x Mt 5:48), trái lại, còn đi đến chỗ tỏ ra những hành động phản lại tinh thần Phúc Âm, thậm chí muốn nhân danh cả Thiên Chúa để khủng bố tha nhân nữa, như trường hợp của các môn đệ muốn khiến lửa trời xuống thiêu hủy một ngôi làng Samaria vì đã không chịu tiếp đón Thày mình trong bài Phúc Âm Chúa Nhật hai tuần trước (x Lk 9:54-55). Như thế, đức tin càng mạnh, đức ái càng trọn hảo, và đức ái càng trọn hảo càng chứng tỏ con người đã đạt tới mức độ đức tin thần hiệp, mức độ yêu thương trọn lành như Thiên Chúa.

Kinh nghiệm sống đạo thực tế cho thấy Kitô hữu chỉ có thể yêu thương tha nhân như bản thân mình một khi họ thật lòng và hết lòng yêu mến Thiên Chúa, hay nói đúng hơn, Kitô hữu chỉ có thể yêu thương tha nhân một cách chân tình và trọn hảo bằng chính tình yêu của Thiên Chúa mà thôi. Đó là lý do Chúa Kitô đã truyền dạy cho môn đệ của Người là “các con hãy mến thương nhau như Thày đã yêu thương các con” (Jn 13:34, 15:12). Qua câu khẳng định này, Chúa Kitô muốn khẳng định với Kitô hữu chúng ta là thành phần môn đệ của Người là: “Thày là cây nho, các con là cành. Ai ở trong Thày và Thày ở trong họ sẽ trổ sinh muôn vàn hoa trái, vì ngoài Thày ra các con không thể làm được gì cả” (Jn 15:5).

Linh Đạo Kitô Giáo là như thế, là ở chỗ, như Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đã nhấn mạnh trong Tông Thư Mở Màn Cho Một Tân Thiên Niên Kỷ ban hành ngày Lễ Hiển Linh 6/1/2001, dịp bế mạc Đại Năm Thánh 2000, đâm rễ vươn cao, là “duc in altum” (Lk 5:4), tức thả lưới ở chỗ nước sâu mới bắt được nhiều cá. Bằng không, dù tài giỏi mấy đi nữa và vất vả cật lực mấy đi nữa, như trường hợp các tay thuyền chài chuyên nghiệp trước khi bỏ hết mọi sự theo Chúa Kitô, vẫn không thể bắt được một con cá nào.

Kinh nghiệm hoạt động tông đồ cũng cho chúng ta thấy rõ điều này. Có những người rất hăng say hoạt động. Hội đoàn nào cũng tham gia. Công tác nào cũng có mặt. Thế nhưng, hơi gặp trái ý một chút là bất mãn, than trách, chia rẽ. Bị phê bình chỉ trích là nản lòng, sợ hãi, bỏ cuộc. Phải chăng thành phần hoạt động tông đồ này đã như cây nho dính liền với thân nho? Nếu quả thực họ đã sống trong Chúa Kitô và Chúa Kitô sống trong họ thì không thể nào xẩy ra tình trạng phản sống đạo như thế được. Đó là những trường hợp của thành phần hoạt động thiếu đời sông nội tâm.

Trái lại, cũng có trường hợp sống đạo đức mà chẳng sinh hoa kết trái gì, thậm chí còn sinh trái xấu nữa. Điển hình là những Kitô hữu, như ở Việt Nam xưa chẳng hạn, hằng ngày vốn có thói quen sáng lễ, trưa nguyện, chiều chầu, tối kinh: Tức sáng nào cũng dự lễ rước lễ, trưa nào cũng không quên nguyện Kinh Truyền Tin, chiều nào cũng đi chầu Thánh Thể, tối nào cũng đọc kinh chung gia đình. Ngày nào bị ngăn trở không thực hiện thói quen đạo đức này thì cảm thấy áy náy và lấy làm hết sức khó chịu. Thế mà, vừa thấy con gái mình “không chồng mà chưa mới ngoan”, đã có người trong họ liền bảo “mày phải phá nó đi cho tao”, hay thấy con mình long đong lận đận khổ sở với người phối ngẫu của nó liền khuyên: “mày cứ bỏ mẹ nó đi cho xong”, “con cứ ly dị nó quách đi cho rồi” v.v. Đấy là chưa kể đến nhưng hành vi cử chỉ ăn gian nối dối trong việc làm ăn hay công sở chỉ vì một chút lợi lộc trần gian.

Tóm lại, muốn làm chứng cho ai cần phải biết đích xác về người ấy thế nào, thì muốn làm chứng cho Chúa Kitô, tức muốn hoạt động tông đồ để Người được nhận biết và yêu mến, người môn đệ đích thực của Người cũng phải sống hết sức thân tình mật thiết với Người trong nội tâm của mình, bằng những giờ chiêm niệm nguyện cầu như vậy.

Trên phương diện thực hành, để có thể dung hòa đời sống nội tâm và hoạt động, chúng ta cần lưu ý đến những điểm chính yếu thực tế sau đây:

Về mặt tiêu cực liên quan đến đời sống nội tâm:

1.     Đừng sợ bỏ giờ ra cầu nguyện là uổng phí mất thời giờ cần thiết cho rất nhiều hoạt động và hãy cầu nguyện chẳng những bằng việc tham dự phụng vụ, đọc kinh, mà còn bằng cả việc đọc sách thiêng liêng và trầm lặng chiêm niệm nữa.

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL