Ngày 8 Tháng 11
Ba Thánh NGHI, NGÂN, và THỊNH
Thánh Giuse NGUYỄN ĐÌNH NGHI
Linh mục
(1793 - 1840)

Đọc lại cuộc tử nạn của Chúa Giêsu theo Thánh Gioan, ta thấy: Khi thuộc hạ các thượng tế đến bắt Đức Giêsu trong vườn cây Dầu, Ngài nói với họ:

“Tôi đã bảo các anh là chính tôi đây. Vậy nếu các anh tìm bắt tôi, thì hãy để cho những người này đi”.

Thế là ứng nghiệm lời Ngài đã nói: “Những người, Cha đã trao phó cho con, con không để thất lạc một ai” (Ga 18:8-9). Đó là điều cha Giuse Nguyễn đình Nghi hằng suy niệm trong thời bách hại. Lúc nào trong người cha cũng mang sẵn vài nén bạc, để nếu bị bắt ở nhà người khác, thì có tiền chuộc chủ nhà. Cha sẵn sàng hy sinh tử đạo, nhưng không muốn liên lụy đến ai.

Giuse Nguyễn đình Nghi sinh năm 1793 tại xứ Kẻ Vồi, huyện Thượng Phúc nay thuộc Hà Nội, trong một gia đình trung lưu. Ngay từ nhỏ, cậu Nghi đã dâng mình cho Chúa, sống với cha Liêm xứ Kẻ Vồi. Học xong trường thầy giảng, thầy lại trở về giúp xứ nhà. Các cha thấy thầy thông minh hiền hậu, nên cho theo thần học, và năm ba mươi tuổi, thầy Nghi thụ phong linh mục. Đức cha Havard Du bổ nhiệm cha làm phó xứ Sơn Miêng một năm, phó xứ Kẻ Vạc bốn năm, rồi phụ giúp cha Khoan ở Phúc Nhạc. Do khả năng quản trị, ngài được về làm cha sở xứ Đa Phạn khoảng mười năm. Cuối cùng đang làm cha xứ Kẻ Báng thì bị bắt. Cha Nghi có nếp sống rất đạo hạnh, chuyên chăm việc giảng dạy và siêng năng ngồi tòa giải tội. Cha có biệt tài giúp tội nhân thống hối hoán cải. Cha ăn chay nhiều ngày cách nghiệm ngặt, các thầy giảng lo cho sức khỏe, phải can gián cha nhiều lần. Tính tình cha hòa nhã vui vẻ, nhanh nhẹn hoạt bát, nhất là thông thạo luật đạo đời, nên trong giao tế, cha được mọi người kính trọng mến yêu. Lương dân chung quanh thường đồn đãi với nhau là: Nếu ông này không đi tu chắc phải làm quan lớn lắm...

Trong những năm vua Minh Mạng cấm đạo, cha biểu lộ niềm mong ước tử đạo, nhưng ngài nói: “Tôi mong sẽ bị bắt ở đồng vắng, để không hại đến anh chị em tín hữu”. Khi đi làm mục vụ, cha cẩn thận mang theo ít tiền để chuộc chủ nhà, nếu không may bị bắt.
 

Thánh Phaolô NGUYỄN NGÂN
Linh Mục
(1790-1840)
 

Điều bận tâm lớn nhất trong đời linh mục của thánh Phaolô Ngân là theo gương Đức Giêsu, vị Mục Tử nhân hiền. Trong thời bách hại, cha thường than thở với mọi người rằng: “Chủ chăn khó đi tìm chiên lạc, khó biết tên từng con một quá...”. Cha thường tỏ ra tiếc vì hoàn cảnh không săn sóc kỹ lưỡng từng tín hữu của mình được.

Phaolô Nguyễn Ngân sinh năm 1790 tại họ Cự Khanh, tỉnh Thanh Hóa. Cậu đi tu từ nhỏ, đến khi vào chủng viện thì học cùng lớp với cha Nghi. Sau khi thụ phong linh mục, cha về giúp xứ Phúc Nhạc, phụ trách luôn họ Duyên Mậu và các họ lẻ chung quanh. Được ít lâu cha bị sốt rét phải đi nghỉ, và dạy học ở chủng viện Vĩnh Trị khoảng bảy năm. Khi khỏi bệnh, cha phụ trách xứ Trình Xuyên ba năm nữa. Cuối cùng về làm phó xứ Kẻ Báng giúp cha Nghi mới được khoảng một năm thì bị bắt.
 

Thánh Martino TẠ ĐỨC THỊNH
Linh mục
(1760-1840)
 

Sau tám mươi năm phụng sự Chúa, tóc đã bạc, chân mỏi, sức hầu cạn, cộng với cơn bệnh đang dằn vặt trong mình, cha Martino Thịnh vẫn cảm thấy phải dâng hiến cho Chúa phần còn lại là chính mạng sống để làm chứng cho Người. Tuy có thể thoát thân trong cuộc truy lùng, cha đã trả lời cho người lính hỏi: Ông có phải là đạo trưởng không, bằng lời xác nhận “Phải tôi đây”. Lời xác nhận đó đưa cha đến chỗ chết, nhưng cũng đưa cha lên đài vinh quang cho muôn đời noi gương.

Martino Tạ đức Thịnh sinh 1760 tại làng Kẻ Sét, huyện Thanh Trì, nay thuộc khu vực Hà Nội, trong một gia đình nề nếp. Năm 18 tuổi, cha mẹ định cho anh kết duyên với một thiếu nữ thùy mị, duyên dáng và đạo hạnh, nhưng anh xin hoãn lại để suy nghĩ, và cuối cùng quyết định xin đi tu dâng mình cho Chúa. Thầy Thịnh thụ phong linh mục trong thời vua Cảnh Thịnh cấm đạo. Cha làm bí thư cho Đức cha Giacôbê Longer Gia một thời gian, đã tháp tùng Đức cha đến yết kiến vua Gia Long về đăng quang tại Thăng Long năm 1803.

Theo sự bổ nhiệm của Đức giám mục, cha phục vụ tại nhiều giáo xứ: Trước tiên là Cửa Bạng rồi Đồng Chuối, sau về xứ Nam Xang phục vụ hai mươi năm liền. Cuối cùng làm cha sở xứ Kẻ Trình. Khi đó cha đã gần 80 tuổi, là một người cha già đạo đức hiền lành, được tất cả các tín hữu kính nể và yêu mến. Một hôm, cha bỗng bị nhọt ở má, rồi lở miệng, nửa hàm răng bị mưng mủ và đau nhức khôn tả. Ông Cỏn lên thăm, thấy tình cảnh cha như vậy liền rước về nhà cháu ở xứ Kẻ Báng để chăm sóc chữa trị. Được độ tám tháng, cha bị bắt cùng hai cha Nghi và Ngân.

* * *

Tai Họa Cho Làng Kẻ Báng

Tổng đốc Trịnh quang Khanh là một cộng tác viên đắc lực nhất của vua Minh Mạng trong việc bách hại đạo Công giáo. Trong vòng ba năm, ông phá hủy hơn bốn trăm nhà thờ, tu viện và chủng viện. Ông cho phóng thích một tội nhân phạm tội hình sự đang bị giam ở Nam Định, để anh ta đến làng Kẻ Báng dọ thám, lập công chuộc tội. Anh này tuy không trong đạo, nhưng quen biết nhiều, nên ra vào và gặp gỡ các giáo hữu dễ dàng. Khi biết chắc trong làng có ba linh mục, anh liền đi tố giác với quan.

Ngày 30.5.1840 theo tin mật báo, quan tổng đốc liền đem một ngàn quân đến vây làng Kẻ Báng. Rồi ông cho phát loa kêu gọi dân ra đình điểm danh. Tất cả đàn ông thanh niên trên mười lăm tuổi đều bị trói lại và tập trung ở một chỗ, quân lính canh gác cẩn thận. Họ bắt cứ phải ngồi vậy phơi nắng phơi sương suốt hai ngày, chị em phụ nữ lo cơm nước tiếp tế cho lính và thân nhân. Đồng thời quan lính đi lục soát tất cả “hang cùng ngỏ hẻm”. Ngày đầu tiên không tìm thấy linh mục nào, ông nản lòng định rút quân, nhưng người tố giác cứ nhất quyết, lấy đầu ra mà thề, nên ông lại cho lục soát tiếp.

Ngày thứ ba, quan ra lệnh phá các vách dầy trong làng, thì quả thật bắt được cha Nghi đang ẩn giữa hai lớp vách nhà bà Duyễn. Quan cho gọi bà ra bước qua thánh giá nhưng may mắn quân lính nghe lộn ra bà Doãn, bà này ngoại giáo nên sẵn sàng bước qua, nhờ đó bà Duyễn thoát mạng. Khoảng giữa trưa thì lính bắt thêm được cha Ngân đang ẩn ở nhà ông Thọ và cha bị bắt trói, điệu ra chỗ cha Nghi ngoài đình.

Về cha Thịnh, thì giả điếc nằm ngay võng nhà ông Chiền là cháu ông Cỏn, quân lính đi ngang thấy cụ già nhà quê bệnh tật, nên chẳng ghi ngờ gì. Nếu có hỏi, thì cô Thanh một nữ tu họ Kẻ Trình đi theo phục vụ cha khai là: “Bố tôi đấy, ông bị bệnh nặng nên không ra điểm danh được”. Đến khi nghe tin hai cha Nghi và Ngân đã bị bắt, cha Thịnh không muốn im lặng nữa. Nhân một cai đội hỏi cụ: “Ông có phải là đạo trưởng không?”. Cha Thịnh liền đáp: “Phải, tôi đây”. Thế là cha Thịnh đồng số phận bị bắt với hai bạn cùng chí hướng. Lợi dụng cơ hội này, quân lính ùa vào làng cướp tiền của, thóc lúa, trâu bò... Họ vừa đập phá, vừa reo hô chiến thắng vang dậy cả làng. Sau đó quan cho đóng gông và áp giải ba linh mục, ông Thọ, ông Cỏn và hai mươi tín hữu Kẻ Báng về nhà lao Nam Định.

Vững Vàng Tuyên Tín

Suốt một tháng đầu, ba cha ngày mang gông xiềng, tối bị cùm chân, nhưng chưa phải ra tòa. Đến đầu tháng Bảy, quan gọi ra công đường, bắt bước qua thập giá, các cha đều can đảm từ chối. Cha Thịnh lên tiếng: “Tôi đã bằng này tuổi đầu mà còn sợ chết nữa sao? Tôi không thể làm theo lời quan được”. Quan lại hỏi về tên và chỗ ở của các thừa sai, nhưng các cha đều chối không biết. Quan liền truyền trói ba vị bắt quỳ giang nắng suốt ngày không cho uống nước.

Ba ngày sau (6.7), Tổng đốc Trịnh quang Khanh lại cho gọi ba cha và nói: “Nếu các ông không đạp lên thập giá, các ông sẽ phải chết”. Cha Nghi trả lời: “Thưa quan nếu quan thương, chúng tôi nhờ, nếu không thương, chúng tôi cũng xanh rì nấm mộ, còn bước qua thập giá, chúng tôi không dám”. Quan liền cho đánh mỗi người năm mươi roi. Thấy không hiệu quả, ông cho đưa cha già Thịnh đánh thêm mười roi nữa, vì nghĩ tuổi già sức yếu, cha sẽ chịu khuất phục. Nhưng ông không ngờ cha Thịnh mạnh mẽ can đảm chịu đòn cách vui vẻ. Tức giận, quan lại bắt ba vị ra phơi nắng một ngày nữa.

Hạnh Phúc Thiên Thu

Thấm thoát ba cha đã ở trong ngục được năm tháng. Với nhiều trận đòn chí tử, nhiều ngày giang nắng ngoài trời... Các vị vẫn không nản lòng, cứ một mực tuyên xưng niềm tin vào Đấng chịu khổ nạn. Các quan thấy các ngài cương quyết giữ vững lập trường, liền làm án gởi về kinh đô. Vua Minh Mạng phê chuẩn và ra lệnh thi hành. Được tin ấy, ba cha hớn hở vui mừng, giải tội cho nhau và chuẩn bị tâm hồn sốt sắng lãnh nhận triều thiên tử đạo.

Ngày 8.11.1840, cha Thịnh, cha Ngân, cha Nghi, ông Thọ, ông Cỏn bị đoàn lính năm trăm người điệu ra pháp trường Bẩy Mẫu. Đến nơi, tất cả các ngài quỳ xuống cầu nguyện một lát, rồi ra hiệu đã sẵn sàng. Theo lệnh quan lý hình chém rơi đầu năm chiến sĩ đức tin, kết thúc cuộc đời dương thế và khai nở cuộc sống vĩnh hằng trên thiên quốc. Thi thể hai cha Nghi và cha Ngân được đưa về Kẻ Báng. Còn cha Thịnh được mai táng ở xứ Vũ Điện, sau dời về quê hương ngài là Kẻ Sét, Hà Nội.

Đức Giáo Hoàng Lêo XIII suy tôn ba linh mục Giuse Nguyễn đình Nghi, Phaolô Nguyễn Ngân và Martino Tạ đức Thịnh lên bậc Chân Phước ngày 27.5.1900.
 

ĐTCGPII phong thánh ngày 19/6/1988.

Ngày 8 Tháng 11
Thánh Marino Thọ và Gioan Baotaxita Cỏn
Thánh Martino THỌ
Viên thuế
(1787 - 1840)
 

Tiểu sử Thánh Martino Thọ được ghi nhớ cách đặc biệt qua những lời trăn trới với các con vào thăm trong tù. Di ngôn của ông đáng trở thành bản mẫu cho những người cha Kitô hữu trong giờ phút cuối của cuộc đời: Vừa thực tế, vừa dạt dào tình cảm, mà cũng đầy tin tưởng:

“Các con thân mến, cha không còn làm gì giúp chúng con ở thế gian này được nữa, cha chỉ còn lo chuẩn bị tâm hồn đón nhận những thử thách cuối cùng. Ý Chúa đã muốn cha xa lìa các con mãi mãi, nhưng các con có mẹ, hãy cố vâng lời mẹ. Các con lớn hãy nhớ quan tâm em mình. Các con nhỏ phải biết kính trọng và vâng lời anh chị. Hãy yêu thương nhau, siêng năng làm việc đỡ đần mẹ. Nhớ đọc kinh tối sáng và lần chuỗi Mân Côi hằng ngày. Chúa trao cho mọi người một thánh giá riêng, hãy vui vẻ vác theo chân Chúa và kiên trung giữ đạo”.

Martino Thọ sinh khoảng năm 1787 tại làng Kẻ Báng, huyện Vụ Bán, tỉnh Nam Định. Ông tên thật là Nho, còn Thọ là tên người con Thứ chín. Tuy gia đình đông con, nhưng ông đã khéo léo giáo dục chúng bằng đời sống gương mẫu của chính mình.

Dân trong làng biết ông ngay thẳng, nên cử ông trách việc thâu thuế đinh. Ông sống rất thanh liêm, không nhận hối lộ, không ăn chận của ai, cũng không quỵ lụy cấp trên, cứ theo lẽ công mà làm nên rất có uy tín. Ngoài ra ông Thọ còn thức khuya dậy sớm lao động như mọi người, vừa làm ruộng vừa ươm tơ nuôi tằm. Ông thường khuyên các con: “Sống công bằng thôi chưa đủ, phải có bác ái nữa, mà muốn thực thi bác ái phải có điều kiện”. Dành dụm được chút nào, ông giúp đỡ người nghèo, hoặc góp phần vào việc chung, trong làng, trong giáo xứ. Nhà ông ở luôn mở rộng cửa tiếp đón các linh mục đến giáo xứ làm việc. Ông không sợ chết, lại còn tỏ ra muốn được chết vì đạo nữa.

Năm 1838, khi nghe tin hai ông trùm Đích và ông Lý Mỹ bị xử trảm tại pháp trường Bẩy Mẫu, ông thu xếp công việc đến viếng xác, và về nhà dặn dò con cái:

“Các con yêu dấu, nếu Chúa cho cha theo chân hai đấng ấy, các con hãy vui lòng. Phần các con, nếu bị bắt hãy giữ vững đức tin”.
 

Thánh Gioan Baotixita Cỏn
Lý trưởng
(1805 - 1840)
 

Đối với ông Gioan Cỏn, việc tử đạo là biến cố ông hân hoan hằng mong đợi. Trên đường ra pháp trường, ông vẫn tươi cười chào giã biệt mọi người dù quen hay không. Khi thấy một người đang khóc thương mình, ông dừng lại nói: “Sao anh lại khóc, lẽ ra phải mừng cho tôi chứ?”. Có lẽ ông đã thấy cửa thiên đàng đang rộng mở đón tiếp mình.

Gioan Cỏn sinh năm 1805 tại làng Kẻ Báng, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định và có họ hàng xa với ông Martino Thọ. Ông sống bằng nghề nông, cày sâu cuốc bẫm, chân lấm tay bùn, gia đình tuy nghèo khó nhưng luôn thuận hòa ấm êm. Là một tín hữu sáng suốt và nhiệt thành, ông Cỏn ý thức phải đem Tin mừng thánh hóa môi trường mình đang sống. Ông đã thành công trong vụ kiện một người lý trưởng cậy thế chiếm đoạt tiền của dân chúng.

Từ sau vụ kiện đó, uy tín ông càng ngày càng gia tăng cho đến khi ông được dân tín nhiệm đề cử làm lý trưởng. Trong chức vụ ấy ông hết lòng tận tụy với việc chung. Tuy nhiên, do bạn bè lôi kéo, ông thường bê trễ trong các sinh hoạt tôn giáo. Bù vào đó, ông rất sẵn lòng phục vụ anh em vì đạo. Có lần ngay giữa đêm khuya, ông lặn lội mưa gió mời linh mục đến giúp một bệnh nhân hấp hối. Khi vua Minh Mạng ra lệnh truy nã các thừa sai và linh mục, ông Cỏn bố trí xếp đặt cho các vị đến ẩn trong làng. Ông bị bắt vì tội chứa chấp các đạo trưởng: Cha già Thịnh ở Kẻ Trình bị bệnh nặng và không có chỗ chữa trị, ông Cỏn đón về để cha ở trong nhà cháu mình, để dễ dàng chăm sóc thuốc thang, và thế là hai cha con bị bắt ở đấy.

*

* *
Đạo Tại Tâm

Ngày 30.5.1840, nghe báo tin ở Kẻ Báng có linh mục, quan Tổng đốc Trịnh quang Khanh đưa hàng ngàn lính về bao vây làng. Ông chia lính thành những tốp mười người đi sục sạo hết các xó xỉnh, các bụi rậm. Sau hai ngày lục soát họ bắt được ba linh mục: Cha Nghị, cha Ngân và cha Thịnh. Ông Thọ và ông Cỏn cũng bị bắt vì tội chứa chấp đạo trưởng. Quan cho lệnh đóng gông và giải tất cả về tỉnh Nam Định.

Một tháng đầu quan bỏ lơ không nói gì đến. Sau đó cho gọi ra bắt bước qua thập giá, các ông không chịu, quan truyền đánh mỗi người năm mươi roi, rồi bắt phơi nắng cho đến tối không được ăn uống gì cả. Lần khác quan lại gọi ra và dụ dỗ: “Cứ đạp đi rồi xưng tội là khỏi tội thôi mà”. Hai ông vẫn từ chối. Trịnh quang Khanh liền cho lính nắm gông khiêng các ngài qua ảnh chuộc tội. Hai ông co chân lên và khẳng định tuyên bố:

“Đạo tại tâm. Quan lớn cưỡng bách mà lòng chúng tôi không thuận, thì chẳng mắc tội gì”.

Thế là quan nổi giận, nảy ra một sáng kiến kinh dị: Khi ba vị linh mục cùng bị bắt vừa chịu tra tấn, máu me loang lỗ khắp mình, quan bắt hai ông hoặc liếm máu nơi các vết thương ấy, hoặc bỏ đạo. Hai ông liền quỳ xuống thực hiện điều quan yêu cầu một cách cung kính. Trịnh quang Khanh vừa rùng mình, vừa kinh ngạc nói với các quan: “Xem kìa bọn chúng kính trọng các đạo trưởng biết bao. Chẳng lẽ chúng bị bỏ bùa mê sao?”. Rồi ông truyền đem trói hai ông lại, bắt quỳ trên cát giữa nắng gắt suốt ngày.

Chắp Cánh Cùm Gông, Roi Đòn Gió Thoảng

Một lần quan tra hỏi về các thừa sai, ông Thọ trả lời: “Thưa quan tôi có biết Đức cha Giacôbê, nhưng ngài đã qua đời, còn các thừa sai khác vua bắt hết rồi, còn đâu? Hơn nữa chúng tôi ở trong tù làm sao biết các vị ấy ở đâu được?”. Tức giận, quan cho lính hôm đó tự do đánh đập tùy thích. Ông Cỏn chịu được sáu mươi roi thì kiệt sức, máu miệng trào ra, được quân lính khiêng về trại. Còn ông Thọ bị đánh đúng một trăm năm mươi roi. Về sau ông nói với con cái rằng: “Năm mươi roi đầu đau đớn khôn tả, còn một trăm roi sau, nhờ ơn Chúa, cha thấy nhẹ nhàng như gió thoảng vậy.

Quan thấy hình khổ không làm cho các ông xiêu lòng, nên cho lệnh bắt vợ con để áp lực, buộc các ông bỏ đạo. May mắn hai ông biết trước, vội nhắn tin cho gia đình lẫn tránh nơi khác. Tuy thế, quan vẫn nói với các ông:
“Nếu ta đưa vợ con các ngươi đến đây để giết, thì các ngươi có chịu bỏ đạo không?”. Ông Cỏn đáp: “Thưa quan, cửa nhà vợ con đều do Chúa ban, chúng tôi chẳng có gì tiếc xót cả. Nếu vợ con tử đạo, chúng tôi càng mong ước về thiên đàng”. Ông Thọ nói thêm: “Gông cùm và roi vọt của quan là hai cánh đưa chúng tôi bay về thiên quốc”.

Nghe thế, quan càng giận dữ hành hạ ác liệt hơn nữa: Ban ngày phơi nắng, ban đêm bắt nằm ngoài cống rãnh nước thải của trại tù, và bớt phần ăn suốt tuần lễ. Đến ngày thứ Bảy, cô Thuyên con gái ông Thọ tìm cách vào thăm cha. Thấy cha nằm dài bất tỉnh, cô lấy nước rót vào miệng, nhưng phải khá lâu ông mới hồi tỉnh nhận ra con mình. Lần khác, khi gặp lại con cái, ông nói với chúng những lời dặn dò sau hết.

Bản án trảm quyết gởi vào kinh đô và được vua Minh Mạng ký duyệt. Ngày 6.11, các ông biết tin, tìm cách gặp các cha cùng bị bắt để xưng tội và chuẩn bị tâm hồn. Ngày 8.11.1840, cùng với ba vị linh mục, hai ông bị điệu ra pháp trường Bẩy Mẫu. Dọc đường hai vị vẫn tươi cười chào hỏi mọi người. Đến nơi, hai ông quỳ cầu nguyện một lát, rồi đưa tay cho quân lính trói vào cọc. Theo lệnh quan, lý hình vung gươm, đưa các ngài về quê hương mong ước. Một vị 35 tuổi, một vị 53 tuổi từ nay mãi mãi bên nhau trong vinh quang bất diệt. Thi hài hai Đấng tử đạo được đưa về an táng ở xứ Kẻ Báng.

Đức Giáo Hoàng Lêo XIII suy tôn hai ông Martino Thọ và Gioan Baotixita Cỏn lên bậc Chân Phước ngày 27.5.1900.

ĐTCGPII phong thánh ngày 19/6/1988.

Hiếu Trung, OP