10- CHỈ BẢO

CHỈ BẢO,

Bao gồm hai việc, đó là, Chỉ Dậy và Bảo Ban.

Chỉ Dậy:

Là hướng dẫn thụ giáo nhân để chúng có thể nhận thức một cách khôn ngoan và chính xác những gì cần thiết hay quan yếu cho việc sống động, tồn tại và phát triển theo khả năng và thân phận làm người của chúng, như một phần tử của toàn khối

xã hội có liên hệ với nhau trong việc xây dựng công ích.Do đó, đối tượng của nhận thức mà thụ giáo nhân cần có bao gồm mọi lãnh vực liên quan đến vũ trụ quan cũng như nhân sinh quan, chẳng hạn, về sự vật, như bản thân, tha nhân, thiên nhiên, đồ vật; về sự việc xẩy ra nơi nhân gian, thời gian và không gian; về sự kiện tâm lý của con người và lịch sử của thế giới; về thực tại tự nhiên và siêu nhiên, hữu hình và vô hình; về sinh hoạt văn hóa, chính trị, kinh tế, tôn giáo, xã hội; về nhân sinh, như quyền lợi, nghĩa vụ, luật lệ, tục lệ; về luân lý, như tội lỗi, công bằng, yêu thương; về phẩm tính, như bản chất, giá trị,

tác dụng; về hoạt động, như nguyên tắc, điều kiện, cách thức, nguyên nhân, mục đích, đối tượng.

Bảo Ban:

Là huấn lệnh hay mệnh lệnh được chỉ giáo nhân ban ra để bảo thụ giáo nhân phải thi hành một điều gì thiết yếu đối với chúng, hiện tại cũng như tương lai, tiêu cực cũng như tích cực.Chẳng hạn, về mặt tiêu cực, phải tránh làm điều dữ, trái với

luân thường và đạo lý, như cướp của, giết người, hà hiếp người khác, hay nên tránh những điều bất lợi, không hợp tình, hợp cảnh, như bắt cá hai tay, ôm lắm rặm bụng, dục tốc bất đạt, cả giận mất khôn v.v.; về mặt tích cực, phải làm (theo trách vụ), cần làm (theo nhu cầu), nên làm (theo thân phận) điều lành, hợp với lương tri và đạo nghĩa, như một nhịn chín lành, lá lành đùm lá rách, liệu lời mà nói cho vừa lòng nhau, có công mài sắt có ngày nên kim, uống nước nhớ kẻ trồng cây, cái

khó bó cái khôn, yêu nhau trăm sự chẳng nề, ăn trông nồi, ngồi trông hướng v.v.Thế nhưng,Mục đích và mục tiêu của công

việc giáo dục thụ giáo nhân không phải là chỉ làm sao coi sóc thụ giáo nhân cho đến khi chúng có thể sống một cách tự lập, mà còn phải làm sao chỉ bảo thụ giáo nhân ý thức được bản thân có tính cách tâm linh và cuộc đời ở trong xã hội của mình. Nhất là, về bản thân có tính cách tâm linh của chúng, (vì mọi sự đều được phát xuất và khởi sự từ chỗ này), để chúng có thể tự chọn và định đoạt một cách chính đáng; có thể tự hiến thân, dấn thân và xả thân, nếu cần, vì công ích, vì đại cuộc, vì đại nghĩa; có thể tự giác khi lầm lỗi, tự lực khi hoạt động, tự do khi tranh đấu, tự chủ khi gian khổ v.v.

Bởi thế,

Việc chỉ dậy (có tính cách khách quan) và bảo ban (có tính cách chủ quan) của chỉ giáo nhân cần phải được áp dụng và thực hiện làm sao để thụ giáo nhân:

Về mặt tiêu cực,

-Khỏi bị lầm lẫn đối với những bậc thang gía trị, hay lệch lạc khi phải phán đoán để chọn lựa những điều chân thiện mỹ.

-Khỏi bị những ấn tượng không tốt hay những ác cảm về các nhân vật, sự vật, đồ vật hay sự việc do chỉ giáo nhân nhồi cho theo tư kiến của các ngài, mà thật ra, trên thực tế không có như vậy.

-Khỏi bị những bối rối và thắc mắc mà chỉ tìm được giải quyết và giải tỏa nơi sự phán đoán và cố vấn đáng tin cậy duy nhất nơi một mình chỉ giáo nhân thôi.

-Khỏi bị những phán đoán chủ quan và tự hào về những gì mình nghĩ, nói hay làm, vì cậy dựa vào thế giá dậy bảo của chỉ giáo nhân của mình.

-Khỏi bị do dự và lưỡng lự khi cần chọn lựa và quyết định về một vấn đề nào đó phải tránh, phải làm, phải chịu, vì không

biết hay chưa biết rõ ý của chỉ giáo nhân của mình ra sao.

-Khỏi bị lâm vào tình trạng ba phải, thiếu chủ trương, chủ hướng, chủ định, chủ tâm, sao cũng được, cái gì cũng được, bảo

sao làm vậy, bảo gì làm nấy, như sợ trách nhiệm, sợ trừng phạt, nếu lầm lỡ hay khiếm khuyết.Về mặt tích cực, ngược lại, thụ giáo nhân sẽ biết:

-Khách quan trong nhận thức;

-Cởi mở trong tâm tưởng;

-Học hỏi để cầu tiến;

-Chính xác khi phán đoán;

-Hữu lý khi suy luận;

-Sáng suốt khi chọn lựa;

-Khôn ngoan khi quyết định;

-Hoàn mỹ khi thực hiện

Tuy nhiên,

Việc chỉ dậy và bảo ban của chỉ giáo nhân sẽ có thể tránh khỏi những hiện tượng, những triệu chứng tiêu cực, trái lại, đạt được những tính cách tích cực như trên, nếu chỉ giáo nhân lưu ý đến những điều sau đây:

* Về việc chỉ dậy,

-Thứ nhất, chỉ dậy cho thụ giáo nhân những điều cần thiết mà thích đáng với thân phận và bổn phận của chúng, và, nhất là, chỉ dậy chúng một cách thích hợp với tâm trạng và trình độ hiểu biết của chúng, để chúng có thể thụ giáo một cách dễdàng và kết qủa.

-Thứ hai, chỉ dậy cho chúng một cách cụ thể và thực tế bao nhiêu có thể, về những tư tưởng trừu tượng và những lý lẽ khó

hiểu, nếu có và nếu cần, để chúng thấy được ngay trước mắt ý nghĩa và công dụng của những gì được học hiểu mà đem ra

thực hành, một khi những điều đó có liên quan ít nhiều đối với chúng.

-Thứ ba, chỉ dậy cho thụ giáo nhân biết những vấn đề mà chúng cần học hỏi, về vũ trụ quan, nhân sinh quan, nhất là tâm linh quan, có liên hệ và tương quan với nhau như thế nào, theo bản chất và giá trị của mỗi vấn đề, để chúng có một cái nhìn

tổng quát và sâu sắc hơn, là điều rất cần thiết cho chúng để có thể phán đoán xác thực và xác đáng.

-Thứ bốn, chỉ dậy cho chúng những điểm chính yếu và hệ trọng nhất trong một vấn đề, nhất là những vấn đề liên quan đến đời sống tâm linh và luân lý của chúng, nếu cần, không ngại lập đi lập lại, để in sâu vào tâm não của chúng và để chúng thấy tầm quan trọng của vấn đề không thể nào bỏ qua một cách dễ dàng, nếu chưa thấu triệt hay đạt được nó.

-Thứ năm, chỉ dậy cho thụ giáo nhân một cách có phương pháp, khi tự mình đem vấn đề ra dậy chúng hay phải trả lời những vấn nạn của chúng, hoặc phải giải quyết những khó khăn cho chúng, làm sao cho chúng lĩnh hội được những gì mà chúng cần biết, muốn biết để hiểu hay để làm một cách nhanh chóng và trọn vẹn.

-Thứ sáu, chỉ dậy cho chúng một cách cởi mở, bằng những gợi ý, những hướng dẫn mở đầu, những câu hỏi đào sâu, để

chúng tự động nghĩ ra, nhờ đó, chúng càng hào hứng trong việc tìm hiểu và càng nhớ kỹ, nhớ lâu.

-Thứ bảy, chỉ dậy cho thụ giáo nhân còn hệ tại ở chỗ, gợi lên cho chúng những sáng kiến, và tỏ ra biết lắng nghe chúng phát biểu, nếu được, tôn trọng những ý kiến hay sáng kiến của chúng, ít nhất, bằng việc nhẫn nại phân tích những sự lợi hại, tốt xấu, đúng sai, thuận nghịch một cách thực tế cho chúng nghe.

-Thứ tám, chỉ dậy cho thụ giáo nhân những gì chỉ giáo nhân đã thật nắm vững, thấu triệt, thông suốt mà thôi, chứ không phải những gì còn lơ mơ, không rõ, không chắc (vì sợ rằng bị chúng coi thường mình, hay để tỏ ra cái gì bố mẹ cũng biết hơn con cái), như thế, chỉ làm hại chúng và hại mình mà thôi, vì chúng sẽ lầm lẫn trong hiểu biết, bằng không, khi khám phá ra sự thông thái của cha mẹ mình, chúng sẽ bớt tin tưởng và kính trọng các ngài đi.

-Thứ chín, chỉ dậy cho thụ giáo nhân những gì mà chúng cần biết song chưa đến lúc của nó, dù tự nó không xấu đi nữa, chẳng hạn, vấn đề tình dục, để tránh những kích thích hay lạm dụng có thể xẩy ra đối với tâm trí còn non dại lại đầy tò mò của chúng. Nếu cần, hãy dùng những cách thức khéo léo và hình thức tốt đẹp để tỏ cho chúng biết, nhất là nhấn mạnh đến ý nghĩa, gía trị, và mục đích của vấn đề, hơn là chỉ nhấn mạnh đến tác động của vấn đề.

-Thứ mười, chỉ dậy cho thụ giáo nhân bằng cách thường xuyên hay mỗi khi gặp những dịp thực tế thích hợp, đặt ra những vấn đề hay vấn nạn thật thiết thực đối với chúng để giúp chúng quen suy tư và tập phán đoán cho nhằm, hầu có thể học khôn mà giải quyết trong những trường hợp, nếu có, hay tương tự, của mình sau này.

-Thứ mười một, chỉ dậy cho thụ giáo nhân mà đừng sợ tốn kém, đừng qúa tiếc một chút vật chất mà để lỡ cơ hội có thể làm cho chúng phát triển nhanh hơn, nhiều hơn về trí thức của chúng. Chẳng hạn, nếu có thể, hãy sắm đủ những phương tiện học hành cho chúng, như sách vở, phim ảnh, hay cho phép chúng tham dự những lớp huấn luyện đặc biệt về tài nghệ mà chúng có sở trường và ham thích, hoặc chính mình dẫn chúng đi chơi đây đó để vừa giải trí vừa học hỏi thêm v.v.

-Thứ mười hai, chỉ dậy cho thụ giáo nhân để chúng thấu hiểu hơn là chỉ nhớ suông. Tuy nhiên, nếu cần nhớ, chỉ bắt chúng nhớ những điều thật quan trọng sau khi đã tìm cách dễ nhớ nhất cho chúng khỏi quên.

-Thứ mười ba, chỉ dậy cho thụ giáo nhân còn cần phải chú trọng đến việc khảo hạch hay kiểm điểm lại những điều mà chúng cần hoặc phải thi hành và thực hành, để chúng thấy được tầm quan trọng của những điều chỉ dậy đó và thấy được cha mẹ luôn luôn chú ý đến con người của chúng, nhờ đó, chúng cảm thấy cần phải chịu khó tiến thân hơn.

* Về việc bảo ban,

-Thứ nhất, hãy bảo thụ giáo nhân làm những gì vừa với khả năng của chúng, đừng qúa đặt tham vọng hay cao vọng nơi chúng, đến nỗi, làm cho chúng cảm thấy bị dồn ép, bị đè nén như một gánh nặng của tuổi trẻ, mà hậu qủa sẽ là đứt gánh, là chán nản, là mặc cảm, là lo sợ khi thất bại trong nỗ lực của chúng.

-Thư hai, hãy tạo nên những hoàn cảnh thuận lợi, cung cấp đầy đủ những phương tiện cần thiết, sắp xếp những cơ hội dễ dàng để thụ giáo nhân có thể thực thi và thực hành được những huấn lệnh hay mệnh lệnh của chỉ giáo nhân, mà không còn đổ thừa lung tung khi không muốn chịu khó. Chẳng hạn, bảo một đứa nhỏ không được xả rác, mà không chỉ cho chúng chỗ

để vứt rác hay không có chỗ để chúng vứt rác, thì thật oan uổng cho chúng nếu chúng bị sửa phạt vì tội không chịu nghe lời của chúng.

-Thứ ba, hãy làm gương về những điều đem ra giáo huấn thụ giáo nhân. Không thể có cái cảnh cứ luôn luôn lục đục với nhau giữa hai vợ chồng trước mặt con cái, lại bắt chúng phải thương yêu, thông cảm, nhường nhịn và tha thứ cho nhau được.

-Thứ bốn, hãy lựa tâm trạng của thụ giáo nhân mà bảo ban chúng cho dễ đạt được như ý chỉ giáo nhân, hơn là bất chấp chúng ra sao, kể cả lúc chúng đang khó chịu nhất, về thể lý cũng như tâm lý, bắt chúng phải làm điều này điều kia, nhất là, những điều ấy lại là những điều chúng vốn không thích, trong khi những điều bắt chúng làm ấy chưa đến nỗi khẩn thiết

lắm.

-Thứ năm, hãy nhấn mạnh và đề cao những điều tích cực hơn tiêu cực. Thay vì cứ cấm đoán để ngăn ngừa chúng khỏi thế này thế kia, hãy cho phép chúng làm điều đó theo như chúng cần, chúng thích, nhưng ở trong một giới hạn và phạm vi nào thôi, miễn là điều đó, tự nó, không xấu đối với chúng và hại cho chúng hay cho người khác là đủ. Chẳng hạn, thay vì cấm chúng không được nói ngoại ngữ ở trong gia đình với nhau, nếu cần, hãy cứ cho phép chúng nói, tuy nhiên, hễ muốn nói, phải kéo nhau vô phòng riêng mà nói, hay chỉ được nói vào sau bữa ăn tối mà thôi v.v. Cả việc đi nhẩy đầm cũng vậy,

nếu biết rằng có cấm chúng cũng không được, chi bằng hãy cho phép chúng đi, song phải đi với ai, đi đến quán nào thôi, đi đến giờ nào về v.v.

-Thứ sáu, hãy bù đắp hay thay thế cho chúng những thiệt hại mà chúng chịu khi phải hy sinh làm theo những huấn lệnh hay mệnh lệnh của chỉ giáo nhân. Chẳng hạn, muốn lấy lại con dao mà chúng bất ngờ đang cầm chơi thật là nguy hiểm, thì, thay vì vội vàng giật lấy từ trong tay của chúng, một động tác có thể gây nguy hiểm cho cả mình lẫn chúng, nếu còn kịp, hãy tìm

một vật gì mà chúng vốn thích, như kẹo bánh hay đồ chơi, đưa cho chúng để trao đổi con dao với chúng.

-Thứ bảy, hãy cho thụ giáo nhân đã biết sử dụng trí khôn hiểu rõ lý do tại sao và mục đích để làm gì khi bảo chúng phải, cần, nên làm điều này, giữ điều kia, chịu điều nọ v.v., nếu cần, giải quyết cho chúng những vấn nạn, thắc mắc và đề nghị để chúng thụ lý, thông cảm, và thi hành một cách tự nguyện.

-Thứ tám, hãy tránh dọa nạt thụ giáo nhân bao nhiêu có thể, song vẫn phải cho chúng biết một cách khách quan những hậu qủa mà chúng đáng phải chịu, nếu chúng cứ làm theo ý riêng của chúng hay không chịu làm theo ý của mình. Nhất là, nếu có dọa nạt chúng vì cần thiết ngoài ý muốn, đừng bao giờ chỉ dọa rồi để đấy, không khi nào thi hành, kẻo chúng coi thường lời nói của mình đi. Nếu dọa chúng điều nào mà, đối với mình, biết chắc chắn sẽ không có, hay không dám hoặc không thể nào thi hành được, thì đừng dọa, chẳng hạn, dọa ma, dọa chặt tay của chúng, dọa từ chúng v.v.

-Thứ chín, hãy tập cho thụ giáo nhân biết tự kỷ ám thị, khi cần mà thôi, (kẻo bị lệ thuộc vào những điều kiện và hình thức bề ngoài qúa), để có thể dễ dàng nhớ lấy những điều quan thiết đã dặn bảo chúng, nhất là những điều có tính cách đặc biệt khẩn trương, chẳng hạn, nịt giây chằng người khi lái xe hay ở trên xe do người khác lái v.v.

-Thứ mười, hãy dành giờ nhất định, chẳng hạn, cứ mỗi tối trước khi đi ngủ, hoặc mỗi tối thứ bảy hằng tuần, để cho chúng

tự kiểm điểm hoặc kiểm điểm với chúng về tất cả những gì đã bảo chúng thi hành. Làm như thế, chúng sẽ luôn luôn được nhắc nhở và cảm thấy tính cách quan thiết của những gì được chỉ giáo nhân chỉ bảo, đến nỗi, chúng không thể nào lơ là hay coi thường mà không thi hành cho bằng được.

-Thứ mười một, hãy lập ra một lịch trình, chương trình hay tiến trình để thụ giáo nhân cứ thế mà cải thiện một khuyết điểm cần sửa hay luyện tập một đức tính cần thiết nào đó đối với bản thân của chúng. Tuy nhiên, để công việc thăng tiến bản thân này của chúng có thể bảo đảm thành qủa, ít nhất, về phương diện thực hiện, hãy nhắm vào những vấn đề thiết yếu nhất nơi chúng và thiết thực nhất cho chúng, mà lại dễ dàng nhất đối với chúng. Chẳng hạn, để sửa tính lười biếng nơi con em thụ giáo nhân của mình, vì tính xấu chính yếu này của chúng mà đời sống cá nhân liên quan đến cả đời sống chung của chúng gặp biết bao nhiêu là lủng củng, hãy phác một lịch trình trọn một năm cho chúng, từ đầu năm đến cuối năm, hay từ sinh nhật năm nay đến sinh nhật năm sau của chúng, chúng cần phải sửa mỗi tháng một tác động hay một mức độ của tật lười biếng nơi chúng, cho tới khi, không nhiều thì ít, đạt được mục tiêu của mình. Nếu cần, có thể lập lại chương trình thăng tiến bản thân này một năm nữa.

-Thứ mười hai, hãy dành giờ nhất định, chẳng hạn mỗi tối thứ bảy, huấn đức cho chúng một cách đặc biệt về những gì liên quan đến đạo lý, luân lý hay giao tế, thiết thực với hoàn cảnh và thân phận của chúng, lại vừa tầm với trình độ hiểu biết của chúng. Khi huấn đức, hãy thực hiện như một buổi tâm sự với nhau, chia sẻ cho nhau những kinh nghiệm sống ở đời. Làm như thế, vừa để cho cả chỉ giáo nhân lẫn thụ giáo nhân dễ dàng thân mật với nhau hơn, lại vừa là cách để thông cảm với nhau

hơn. Nếu cần, hãy cho phép chúng được tự nhiên nhận xét về mình, để chỉ giáo nhân có thể biết mình hơn, nhờ đó, có thể phục vụ ích lợi tinh thần của thụ giáo nhân một cách đắc lực hơn. Để kết thúc, hãy rút gọn bài huấn đức hay buổi tâm sự vào một câu tâm niệm hay châm ngôn cho cả tuần hoặc cả tháng, để thụ giáo nhân dễ nhớ và đem ra thực hành.

-Thứ mười ba, hãy chỉ bảo thụ giáo nhân những gì không hề có liên quan hay dính dáng đến ích lợi hay quyền lợi riêng tư của chỉ giáo nhân. Chẳng hạn, chỉ vì có một chương trình truyền hình đặc biệt mà mình rất thích, (chứ không phải thực

sự rất cần cho cả mình lẫn chúng, chẳng hạn, tin tức liên quan đến sự sống còn nơi gia đình đang sống, như bảo lụt, động đất v.v.), nên đã bắt chúng đi ngủ sớm hay đi học bài, không cho chúng xem những gì chúng đang thích, (trừ phi chúng quá

ham mê, coi qúa cả giờ vẫn được cho phép), để một mình chiếm đài, thưởng thức một cách ung dung ngon lành.

-Thứ mười bốn, hãy bảo chúng làm, chứ đừng xin chúng làm, những gì chúng phải làm theo bổn phận và trách nhiệm của chúng. Ngoài ra, nếu cần, vẫn có thể xin chúng, chẳng hạn, trường hợp mình muốn xem chương trình truyền hình theo sở thích của mình, trong khi chúng đang chiếm đài. Tuy nhiên, trong cả hai trường hợp, hết sức, nếu không muốn nói, đừng

bao giờ nịnh đầm chúng, kẻo chúng lên nước và nhờn mặt.

-Thứ mười năm, hãy công bằng thưởng phạt, nếu cần, về những kết qủa do việc chúng thi hành những lời chỉ bảo của mình.

Tóm lại,

Khi chỉ bảo thụ giáo nhân, nghiã là, cả khi chỉ dậy lẫn bảo ban chúng, chỉ giáo nhân phải làm sao cho hợp lý, hợp tình và hợp cảnh. Hợp lý ở những điều mà chúng phải thi hành, như thiết thực và thích đáng. Hợp tình ở những cách thức bảo chúng làm những điều đó, như minh bạch trên lý thuyết và thuận lợi khi thực hành. Và, hợp cảnh ở khả năng hiểu biết, tâm trạng và môi sinh của chúng. Nhờ đó, chúng mới không cảm thấy gánh nặng hay bị ép uổng khi vâng lời, trái lại, còn cảm thấy trách nhiệm của chúng trong việc cải tiến và thăng tiến bản thân, để chúng tự động giữ gìn và sinh hoạt như một người thành nhân đến nơi rồi vậy.