11- THƯỞNG PHẠT

THƯỞNG PHẠT,

Bao gồm hai việc, đó là Khen Thưởng và Sửa Phạt.

Khen Thưởng:

Là phương pháp tích cực, có tác dụng kích động thụ giáo nhân sẵn sàng tuân phục, hứng khởi hoạt động, hoàn thành trách vụ, chịu khó hy sinh, tăng cường năng xuất phát triển tối đa về mọi mặt, trí, đức, dục.Trong việc Khen Thưởng, có hai phần rõ rệt, đó là Khen Lao và Tưởng Thưởng. Khen lao chỉ về lời nói của chỉ giáo nhân, trực tiếp hay gián tiếp hướng về thụ giáo nhân, bộc lộ những nhận định tích cực hay tỏ ra những cảm tình ủng hộ, mộ mến mà chỉ giáo nhân dành cho thụ giáo nhân. Còn Tưởng Thưởng lại có hình thức cụ thể và thực tế hơn, được biểu lộ qua những tặng vật hay tặng ân do chỉ giáo nhân ban cho thụ giáo nhân, tùy theo công trạng của chúng.

Sửa Phạt:

Là biện pháp tiêu cực, có tác dụng đòi buộc thụ giáo nhân phải tuân hành, phải cộng tác, phải chấp nhận, phải sửa sai, phải hoàn thành đúng và hết tất cả những gì đã được chỉ bảo hay giao hẹn với nhau giữa chúng và chỉ giáo nhân. Việc Sửa Phạt này, như việc khen thưởng, cũng có hai phần, đó là, Sửa Chữa và Trừng Phạt. Sửa Chữa thường được hiểu về cách thức dùng lời nói của chỉ giáo nhân để sửa sai cho thụ giáo nhân, về những khiếm khuyết, lầm lỗi, tội phạm của chúng, qua những hình thức như, phê phán, chê bai, trách mắng, chửi rủa. Còn Trừng Phạt lại được hiểu là những hành động mạnh mẽ trực tiếp đụng chạm đến bản thân, cách riêng đến thân xác của thụ giáo nhân, làm cho chúng cảm thấy đau đớn và xót xa, chẳng hạn, thâu hồi ân huệ đã ban cho chúng, hay lạnh nhạt đối với chúng, thậm chí, nếu cần, còn cho chúng ăn đòn một cách hợp pháp (miễn là đừng gây vết tích gì cho chúng).

Tuy nhiên,

Thưởng phạt, tự chúng, chỉ là những việc phụ thuộc, chứ không phải là chính sư<139> trong công việc giáo dục như coi sóc và chỉ bảo. Bởi vì, thưởng phạt chỉ nhắm đến trung tầng cơ sở sinh động của con người là tình cảm mà thôi, đó là, làm cho thụ giáo nhân lo sợ (bị sửa phạt) hay ham thích (được khen thưởng), chứ không nhắm trực tiếp vào chính thượng tầng của bản tính nơi con người là lý trí và ý chí, một lý trí biết ý thức nhờ được chỉ bảo, và một ý chí biết tự lập nhờ được coi sóc. Thế nhưng, trên thực tế, con người nói chung và thụ giáo nhân nói riêng, lại dễ có khuynh hướng bị chi phối bởi và lệ thuộc vào sự thưởng phạt nhiều hơn và mạnh hơn là vào chính sự, đó là, vào sự tự nguyện theo lý trí và tự động theo ý chí để phát triển con người của mình. Nhiều khi chúng như bị bắt buộc phải phát triển về tinh thần làm người bởi vì hình phạt, hay theo đuổi một cái gì không phải là mình chỉ vì phần thưởng. Thế nên, khi sử dụng con dao hai lưỡi này vào việc giáo dục thụ giáo nhân, chỉ giáo nhân phải hết sức cẩn trọng và tinh tế, để tránh khỏi xẩy ra cảnh lợn lành chữa thành lợn què, tội nghiệp cho chúng là thành phần non dại, đang hoàn toàn phải cậy dựa vào mình, người có quyền hạn, quyền lợi cũng như trách nhiệm trong việc làm cho chúng thành nhân. Sau đây là một số nguyên tắc và đường lối tổng quát khi thực hiện việc thưởng phạt lợi hại này.

NGUYÊN TẮC

-Dù còn nhỏ, thụ giáo nhân cũng là một con người, cần phải được tôn trọng như chính chỉ giáo nhân, không được coi chúng như một đồ vật hoặc con vật khi trừng phạt chúng, hay như một tên đầy tớ hoặc công nhân khi khen thưởng chúng.

-Thưởng phạt là một biện pháp để giúp cải tiến và thăng tiến thụ giáo nhân, chứ không phải để thỏa mãn chỉ giáo nhân. Chẳng hạn, trừng phạt thụ giáo nhân cho hả giận, hoặc ban thưởng cho thụ giáo nhân để được thụ giáo nhân mộ mến, hay, ngược lại, sợ thụ giáo nhân oán giận nên không dám sửa phạt chúng dù chúng hết sức đáng phạt, hoặc sợ bị mất cảm tình với chúng nên đành phải tưởng thưởng cho chúng dù chúng thật sự không xứng đáng như đứa được thưởng.

-Vì sửa phạt là để cải tiến con người và khen thưởng là để thăng tiến con người như thế, nên, phải thưởng phạt cho đúng người, đúng cách, đúng lúc, đúng nơi v.v. Chẳng hạn, đừng thường xuyên chê bai những đứa hay nản chí, đừng lén lút thưởng công cho đứa nào, cũng đừng vội vàng sửa chữa lỗi lầm của chúng ở nơi công cộng, đừng khen lao những đứa vốn có tính tự phụ khoe khoang, cùng lắm, chỉ nên khuyến khích chúng tiến thêm ở những phần chúng còn yếu kém (thí dụ,

bằng câu: con làm khá lắm, song nếu thế này nữa thì hay hơn") v.v.

-Con người tự nhiên thích nhất và sướng nhất là được như ý, thế nên, phần thưởng quí nhất cho thụ giáo nhân là tự do, và, ngược lại, hình phạt nặng nhất đối với chúng là mất tự do, bị bắt buộc, bị gò bó.

-Con người thường tình ham nhất là lợi lộc. Vì thế, phần thưởng đáng kể nhất của thụ giáo nhân là tư sản và quyền sở hữu,

giầu có và tiện nghi, nhàn hạ và được phục dịch v.v. trái lại, hình phạt đáng lo nhất của chúng là bị vô sản, thiếu thốn, nghèo

hèn, vô dụng v.v.

-Con người phàm trần cần nhất là được yêu thương. Bởi thế, phần thưởng đặc biệt của thụ giáo nhân, đó là được chỉ giáo nhân chú ý tới, được quí trọng, được tin tưởng, được chiều chuộng; ngược lại, hình phạt khổ nhất của chúng là bị bỏ rơi, quên lãng, khinh khi, coi thường, bạc đãi v.v.

-Tưởng thưởng là phương thế cho chỉ giáo nhân sử dụng để phục vụ thụ giáo nhân, chứ không phải phương tiện cho chỉ giáo nhân lạm dụng để hưởng thụ thụ giáo nhân; và cũng không phải là mục đích để chính thụ giáo nhân nhắm tới. Thế nên, đừng đặt vấn đề với chúng như: Muốn coi truyền hình, phải làm bài xong, mà là: Phải làm bài xong mới được coi truyền hình. Nghĩa là, đừng đảo lộn hay coi điều kiện như mục đích, và, ngược lại, mục đích như điều kiện.

-Sửa phạt làm sao để thụ giáo nhân thấy được rằng, chúng có tội với trời, với lương tâm của chúng, hơn là có lỗi với chính chỉ giáo nhân, với những điều chỉ giáo nhân dậy bảo chúng, kẻo chúng chỉ ngoan đối với chỉ giáo nhân và khi có mặt của các ngài mà thôi, ngoài ra, chúng coi trời bằng vung, coi mọi sự như rơm rác, đến nỗi, một lúc nào đó, khi chúng trưởng thành, chính chỉ giáo nhân cũng chẳng là gì đối với chúng nữa.

ÁP DỤNG

-Chỉ thưởng thụ giáo nhân khi chúng có công, như công lao, công khó, công trình, công nghiệp hay công ơn; và, ngược lại, chỉ phạt khi chúng có tội, tội thật sự, đó là khi chúng đã biết được điều không được làm mà vẫn còn làm, hay tội bất tuân, đó là khi chúng cứng đầu không chịu nghe lời, cả tội sao lãng, đó là khi chúng tỏ ra lơ đễnh không chịu chú ý giữ gìn gì cả.

-Chỉ bắt được qủa tang hay có bằng chứng rõ ràng và hợp lý đàng hoàng mới sửa phạt thụ giáo nhân, chứ đừng chỉ nghe mách hay vừa chợt thấy mà đã sửa trị, dù chỉ trách mắng chúng, để tránh gây ra những oan ức cho chúng, làm chúng bất mãn, rất nguy hại đến việc giáo dục chúng sau này.

-Chỉ dùng đến roi vọt, trong trường hợp thật cần vì bất đắc dĩ mà thôi, khi thụ giáo nhân còn nhỏ, chưa biết sử dụng trí khôn, tức trong khoảng thời kỳ ấu nhi của chúng. Sau khi chúng đã có trí khôn, nên tùy theo tâm lý, tức tùy khả năng,

trình độ hiểu biết cũng như tâm tính của chúng mà sửa phạt. Miễn là làm sao cho chúng, về phần tiêu cực, không bất mãn vì bị oan, và, về phần tích cực, biết nhận lỗi và sửa lỗi.

-Một khi đã theo lương tâm ngay chính và đường lối công bằng để thưởng phạt thụ giáo nhân một cách xứng hợp và thích đáng, chỉ giáo nhân sẽ không, ít nhất là bề ngoài, tỏ ra hối hận đến phải xin lỗi chúng, bất cứ dưới hình thức nào, bằng lời nói hay bằng hành vi cử chỉ, vì thấy chúng buồn khổ hay bất mãn theo chủ quan của chúng. Tuy nhiên, sau đó, vì một lý do nào đấy, khám phá ra rằng chúng đã bị sửa phạt một cách oan ức, chỉ giáo nhân cũng đừng tự ái mà không chịu xin lỗi chúng; nếu chúng, đã sẵn bất mãn, lại còn thấy rằng cha mẹ của chúng cố chấp như vậy, thử hỏi chúng có còn kính phục và dễ vâng lời các ngài nữa hay không?

-Sẽ thưởng phạt đúng với những gì đã được ấn định, tuyên bố, hay giao hẹn và đồng ý trước giữa chỉ giáo nhân và thụ giáo nhân. Nếu vì một lý do nào đó không thể thi hành được những điều này, chẳng hạn tha không phạt hay giảm hình phạt, hoặc thêm bớt, thay đổi về phần thưởng, phải có sự thông cảm đàng hoàng giữ hai phía, để tránh mọi hiểu lầm về phía thụ giáo nhân và mất uy tín về phía chỉ giáo nhân.

-Không bao giờ sử dụng hay áp dụng những hình phạt liên quan trực tiếp đến những nhu cầu thể lý căn bản của con người, như ăn uống, ăn ở, ăn mặc. Chẳng hạn, bắt nhịn ăn, hay cởi quần áo tống cổ ra ngoài cửa, hoặc đuổi đi không cho ở nhà nữa v.v. Tuy nhiên, ngược lại, cũng có thể dùng những nhu cầu thể lý quan thiết này để thưởng cho chúng, chẳng hạn, cho chúng đi ăn tiệm, mua quần áo mới mà chúng thích cho chúng, được ở trong phòng tiện nghi hơn v.v.

-Không bao giờ đe dọa thụ giáo nhân, nhất là dọa thật dữ mà lại không dám làm, chẳng hạn, không làm thì đừng có ăn, không nghe lời tao thì xéo ra khỏi nhà v.v. Trái lại, cũng không nên hứa hẹn nhiều qúa hay cao qúa, chẳng hạn, mãn trung học rồi thì muốn gì cũng được, lấy ai thì lấy, miễn là không được lấy nó v.v. Cả hai trường hợp dọa ma và hứa cuội đó chỉ làm cho thụ giáo nhân giảm lòng tín phục chỉ giáo nhân mà thôi, hoàn toàn là những việc phản giáo dục, phải hết sức ý tứ tránh lánh.

-Không nên đem phần thưởng ra khiêu dụ hay hình phạt ra dọa nạt thụ giáo nhân, làm như thế, phần thưởng sẽ là mục đích để thụ giáo nhân hoạt động và hình phạt sẽ là nguyên cớ để thụ giáo nhân cố gắng giữ gìn.

-Tội nào hình phạt ấy, nhưng không phải bằng cách trả đũa, như thụ giáo nhân đánh con nhà người ta thế nào, cũng sẽ bị cha mẹ mình bắt để cho con nhà người ấy đánh lại như vậy, mà bằng cách bù đắp, như phải đến xin lỗi người ta và làm một việc gì khác cho người đó một cách cân xứng, để đền lại việc của mình làm đối với họ.

-Thưởng phạt nên làm ngay, bằng không, sẽ mất thời gian tính và mất hết công hiệu của chúng. Chẳng hạn, thụ giáo nhân phạm lỗi hôm nay mà mãi đến một tháng sau mới lôi ra tính tội, chỉ vì bực mình với chúng. Bị phạt như vậy, thụ giáo nhân sẽ cảm thấy chỉ giáo nhân của chúng hẹp hòi, chấp nhất, đâm mất lòng kính phục các ngài. Còn thưởng cũng thế, nếu để trễ qúa, khi nhận được, thụ giáo nhân sẽ không còn hào hứng và cảm thấy phấn khởi nữa, như vậy mất hết hay giảm đi rất nhiều ý nghĩa của phần thưởng.

-Đừng dùng những hình phạt, kể cả những lời nói mắng trách thụ giáo nhân có tính cách hạ nhục, phạm đến phẩm giá của chính con người chúng. Chẳng hạn khi sử dụng những lời nói về chúng như: con đĩ, thằng qủi, đầu trộm đuôi cướp, đầu trâu mặt ngựa, đồ khùng v.v.

-Tốt nhất, hãy để cho thụ giáo nhân tự thú lỗi lầm của mình, và tự chọn lấy hình phạt xứng đáng với lỗi lầm của chúng theo sự đồng ý của chỉ giáo nhân, cũng như để chúng tự động tìm phương thế để cải thiện lỗi lầm của chúng dưới sự hướng dẫn

của chỉ giáo nhân. Và, đặc biệt, đối với những đứa nào biết tự thú sẽ được tha hay được giảm khinh hình phạt đáng phải chịu để thưởng tinh thần thành thật của chúng.

-Hãy tránh cho thụ huấn nhân khỏi bi phạt vì lỗi lầm của mình là chỉ giáo nhân của chúng, bằng cách, đừng đối xử với chúng rộng trước ngặt sau, trái lại, hãy ngặt trước rồi nới rộng từ từ theo mức độ phát triển tự lập của chúng. 

Tóm lại,

Giống như những công việc giáo dục chính yếu là coi sóc và chỉ bảo thụ giáo nhân, việc thưởng phạt chúng cũng phải được phát xuất từ tình yêu hoàn toàn vô vị lợi của chỉ giáo nhân và nhắm thẳng đến lợi ích của chính phẩm cách làm nên con người xã hội của thụ giáo nhân mà thôi.