3.- MỘT CON NGƯỜI THIẾU NIÊN

Thời kỳ thiếu niên bắt đầu kể từ khi biến cố sinh lý theo phái tính của con người đúng lúc phải xẩy ra. Chẳng hạn, biến cố sinh lý phái tính nơi nữ giới là kinh nguyệt, thường xẩy ra vào tuổi 12, và biến cố sinh lý phái tính nơi nam giới là xuất tinh, thường xẩy ra chậm hơn phái nữ hai năm. Thời kỳ này trung bình kéo dài cũng khoảng 6 năm, nghiã là cho tới khi con người

lên 18 tuổi, tuổi mà con người đã có thể mọc trọn 32 chiếc răng, trong đó, sự hiện diện đầy đủ của những chiếc răng khôn là biểu hiệu tuổi trưởng thành của con người trước pháp luật và tuổi con người đã học xong chương trình trung học phổ thông.

Thời kỳ thiếu niên này của con người là giai đoạn phát triển tâm trí của con người. Trong thời kỳ này, mức độ và trương độ hoạt động của óc tưởng tượng nơi con người từ trong thời kỳ thiếu nhi tự nhiên sẽ giảm thiểu. Bởi vì, số lượng vật chất được

tạo nên do khả năng so sánh và phân tách nhờ tác động liên tưởng của trí tưởng nhớ, kể như đã đầy, cần phải được tiêu hóa, đe khối ảnh tượng vẫn còn tính chất rời rạc và sống sượng của vật chất hữu hình đó, có thể từ một hỗn chất trở nên một hợp chất tinh túy như tinh thần, trong tinh thần và cho tinh thần vô hình của con người. Thời kỳ thiếu niên là giai đoạn tiêu hoá những kiến tạo của thời kỳ thiếu nhi, cũng như thời kỳ thiếu nhi đã là thời kỳ biến hoá những chất liệu của thời kỳ ấu nhi. Công việc tiêu hoá những cảm thức của thời kỳ thiếu nhi để chúng có thể trở nên những tri thức cho thời kỳ thiếu niên như thế, đòi hỏi hai yếu tố chính, đó là khả năng lý luận của trí khôn nơi con người và nguyên lý được phú bẩm trong trí khôn của con người.

Những thực phẩm mà con người ăn vào để nuôi sống và tăng trưởng cơ thể của mình, tự chúng, chỉ là những chất hữu

cơ, chúng không thể trở thành những dưỡng chất vô cơ thích hợp với cơ thể, nếu chúng không được tiêu hóa bởi dạ dầy và ruột non. Dạ dầy có phận sự dùng chất cường toan của mình nhào bóp cho chúng nhuyễn đi để cho ruột non có thể, nhờ chất xúc tác do chính ruột non tiết ra, phân hóa và đồng hóa chúng với cơ thể của con người. Về việc hình thành lý trí của con người cũng tương tự như vậy. Tất cả những gì con người tiếp thụ được qua ngoại quan (tức ngũ quan) chỉ là những thực phẩm còn thuần vật chất (hữu cơ), cần phải được nội quan, (gồm trí tưởng và trí nhớ, gọi chung là trí tưởng nhớ), nhờ

cảm giác như chất cường toan có sức tác dụng đặc biệt và bằng khả năng so sánh cũng như phân biệt, nhào nặn thành những ảnh tượng. Để rồi, những ảnh tượng này sẽ được trí khôn thuộc phần thượng của con người tinh thần hóa (vô cơ), nhờ những nguyên lý tự nhiên như chất xúc tác được tiết ra từ trí khôn trong việc trợ giúp khả năng lý luận của trí khôn. Để rồi, kết qủa của tiến trình tiêu hóa theo tâm lý này nơi con người, đó là, những đặc điểm cụ thể, rời rạc, hữu hình, chiếm địa của vật chất trở nên những ý niệm, ý tưởng, ý nghĩ, có những đặc tính trừu tượng, phổ quát, vô hình, thẩm thấu của tinh thần. Những ý niệm, ý tưởng, ý nghĩ này của con người là những yếu tố làm nên tri thức của con người, hay làm nên lý trí

của con người cũng vậy. Bởi vì, lý trí của con người chính là sự phát triển trí khôn theo tuổi đời của con người. Sau đó, nhờ những ý tưởng làm nên tầm mức hiểu biết của con người này, và cũng lệ thuộc vào mức độ hiểu biết đó, mà họ có thể ý thức một cách chính xác hay không về con người của mình cũng như về thế giới chung quanh, theo như khả năng phán đoán của họ vào thời kỳ thành niên sau này.

Thật vậy, nhờ khả năng lý luận lợi hại vô địch này, con người bắt đầu đi sâu vào mỗi và mọi sự của thế giới bên ngoài mình,

để có thể tổng quát hóa và đơn thuần hóa tất cả thành những ý tưởng có tính cách vô hình và thông suốt như chính tinh thần của con người. Thế nên, đối tượng xứng hợp của con người trong thời kỳ này, không còn là sự vật (là gì), đối tượng của ngoại quan, hay sự việc (như thế nào), đối tượng của nội quan, mà là sự kiện (tại sao) có tính cách tâm lý phức tạp, liên quan đến những tác động nội tâm sâu xa hàm ẩn những lý do và mục đích chủ động và chủ quan nơi tác nhân. Vào thời

kỳ thiếu niên này, con người tự nhiên có khuynh hướng và hứng thú tìm hiểu và giải quyết những cái tại sao? do tự chúng đặt

ra hay gặp phải, như nguồn gốc của sự vật hay nguyên nhân của sự việc.

Lý luận, do đó, trở nên tối ư quan trọng trong thời kỳ thiếu niên. Lý luận có đúng, con người mới có những ý tưởng đúng; có

những ý tưởng đúng, con người mới phán đoán đúng; có phán đoán đúng, con người mới chọn lựa đúng; có chọn lựa đúng,

con người mới hành động đúng; có hành động đúng, con người mới làm người đúng, hay mới đúng là người.Thế rồi, như kết qủa của tiến trình tiêu hóa, chẳng những máu huyết được tạo nên để nuôi sống thân thể, mà còn cả nhiệt lượng cũng được sản xuất để duy trì hoạt động của thân thể. Nơi tâm lý của con người cũng thế, kết qủa của tiến trình văn hóa nơi con người chẳng những là tri thức, tức lý trí của con người, mà còn là tình cảm được phát sinh từ những và theo những ý nghĩ của con người, làm như nguồn nhiệt năng sinh hoạt về tâm lý của con người. Tình cảm một đàng được nẩy sinh từ tiến trình văn hóa nơi con người, đàng khác, ngược lại, tình cảm, với tư cách là nguồn nhiệt năng cho toàn thân, còn chi phối cả tiến trình văn hóanơi con người. Những triệu chứng văn hóa bị tình cảm chi phối nơi con người, không trừ một ai, dù có tuổi đi nữa, nhất là những con người đang trải qua giai đoạn lý luận, xẩy ra nhan nhãn như cơm bữa. Trong giai đoạn này con người cũng tỏ ra chủ quan, song không chủ quan như một thiếu nhi sống theo cảm giác, mà là theo cảm tình. Để rồi, mọi điều hay dở, tốt xấu,

lợi hại, đúng sai, đều được đánh gía và đối xử theo tình cảm của họ. Nghĩa là, bất cứ điều gì con người yêu thích, ham thích, mến chuộng, hay ưa chuộng đều là hay, là phải, là tốt, là lợi, là điều đáng có, đáng làm, đáng theo. Ngoài ra, bất cứ điều gì khác với hay nghịch với những điều do tình cảm của con người ấy định đoạt, đều dở, đều xấu, đều hại, đều đáng tránh, đáng bỏ, đáng ghét, dù tự bản chất của chúng có chân thực và tốt lành đến mấy đi nữa.

Chính vì tính chất lãng mạn của tuổi thiếu niên đang dậy thì này mà tâm trạng của con người họ từ đó thiếu mất tính cách thực tế, và trở thành mơ mộng hão huyền, song lại có sức lôi cuốn họ chạy theo nó bằng những ảo vọng vượt lên trên tầm tay của họ và những tham vọng vượt ra ngoài tầm tay của họ. Thế nhưng, cũng chính nhờ những ảo vọng đầy tình cảm kích thích tựa như ma túy này mà con người thiếu niên cảm thấy yêu đời hơn bao giờ hết và hơn ai hết, đến nỗi, khi hoạt động, chúng trở thành những con người nhiệt tâm nhất, đam mê nhất. Do đó, bất cứ một ai, kể cả cha mẹ hay anh chị em và bạn

bè chí thiết nhất của chúng, một khi tỏ ra đối nghịch hay cản trở, nhất là phá đám hoặc phá vỡ mộng đời của chúng, dù có ý ngay lành vì chúng hay không, tức thì, họ sẽ trở thành những kẻ thù không đội trời chung của chúng. Tâm trạng dễ bất mãn trong thời kỳ thiếu niên này của con người, chẳng những thế, còn được bộc phát bởi chính bản thân của chúng, một khi chúng thấy rằng chúng không thể hay khó lòng mà đạt được mộng tưởng duy nhất theo như chúng nghĩ và cho là lý tưởng không thể thiếu trong cuộc đời của chúng. Trái lại, một khi chúng đạt được những gì chúng thích, chúng nghĩ ra, sau khi trải qua được những thử thách và trở ngại, chúng càng tự mãn và tự tin vào mình hơn nữa, đến nỗi, chỉ có trời xập mới có thể đập nát được con người tự mãn của chúng.

Dĩ nhiên, vì tính cách mộng tưởng nơi những ước muốn của con người thiếu niên đó, mà, đối với người lớn, nhất là đối với những người có trách nhiệm giáo dục chúng, những ước muốn của chúng thường hay bị người ta pha mình vào, thậm chí, bị ngăn cản và cấm đoán một cách phũ phàng theo cảm nghĩ của chúng. Phần chúng, những ước mộng của chúng chẳng khác nào như lẽ sống của chúng lúc bấy giờ, đến nỗi, nếu chúng phải hy sinh những ước muốn ấy đi, chẳng khác nào chúng đã hy sinh tính mạng của chúng đi vậy. Thế mà, thời kỳ thiếu niên là một thời kỳ yêu đời nhất của một đời người, con người thiếu niên làm sao có thể dễ dàng hy sinh mạng sống của mình đi như thế. Bởi đó, muốn sinh tồn, con người thiếu niên sẽ tìm hết cách để có thể giữ cái đạo trẻ của mình, mà thần tượng tôn sùng của chúng là những ảo ảnh do tình cảm của chúng nghĩ ra, dù có phải dùng đến cả tà ma ảo thuật của quanh co gian dối, nhất là, dù có phải bỏ nhà, bỏ học đi hoang, chúng cũng nhất quyết không bỏ đạo của mình

Thế nên, trong thời kỳ thiếu niên, chẳng những con người sống trong không tưởng, lại còn sống trong không thật. Không thật ở chỗ lén lút khi thực hiện ý đồ của mình, và không thật còn ở chỗ phủ nhận sự thật khi mưu đồ của mình bị lộ tẩy, bằng những bất mãn thật ngang bướng đến bất cần hay bất chấp tất cả để nhất định tiếp tục theo đuổi cho đến cùng mộng ước

của đời mình.

Với chiếc khiên lý luận nhọn hoắc luôn sẵn sàng lao tới để tấn công mỗi khi có dịp, cộng với chiếc thuẫn bất mãn kiên cố như bất chấp mọi thử thách, con người thiếu niên đã là một thành phần sống hết sức là xông xáo, như không còn biết bại, biết chết là gì. Nhất là, một khi được sự cộng tác đắc lực của tính háo thắng bất khôn còn sót lại của thời kỳ thiếu nhi, con người thiếu niên có thể sẽ coi trời bằng vung. Như thế, nếu con người thiếu niên được giáo dục khắc phục đối với những

cảm thức của chúng khi chúng còn ở trong thời kỳ thiếu nhi, chúng sẽ đỡ bị lầm lạc ở giai đoạn lý luận của thời kỳ thiếu

niên, nhờ đó, về phần tình cảm, chúng cũng sẽ bớt đi những bất mãn hay tự mãn một cách vô lý và nông nỗi, bất xứng với nhân cách và nhân phẩm của con người, trái lại, chúng sẽ là một con người khôn ngoan chín chắn khi tiến tới giai đoạn phát triển cuối cùng của đời sống làm người, đó là thời kỳ thành niên.