4.- MỘT CON NGƯỜI THÀNH NIÊN

Thời kỳ thành niên của con người được bắt đầu từ khi con người có đủ hàm răng ba mươi hai chiếc, tức khoảng 18 tuổi, và kéo dài cũng khoảng 6 năm, cho đến khi con người lên 24 tuổi, tức tuổi mà con người không còn tăng trưởng theo chiều

cao được nữa, tuổi đánh dấu sự hoàn toàn phát triển về thể lý của con người, cũng là tuổi hoàn tất học vấn trước khi bước

vào đời để lập thân và lập nghiệp, tuổi sửa soạn bước sang một thế hệ khác để có thể trở thành những bậc làm cha làm mẹ có đủ bản lãnh trong việc dưỡng dục con cái do mình sinh ra.

Thế là, đến tuổi thành niên, con người đã trải qua ba thời kỳ, thời kỳ ấu nhi để phát triển ngoại quan, thời kỳ thiếu nhi để

phát triển về nội quan, và thời kỳ thiếu niên để phát triển về tâm trí. Giờ đây, bước vào thời kỳ cuối cùng của một thụ

giáo nhân, thời kỳ thành niên, thời kỳ để con người phát triển về lương tri.

Vào thời kỳ này, con người tỏ ra hiểu biết nhiều hơn, qua học thức nơi học đường, và nhất là qua bao nhiêu là kinh nghiệm bản thân học được từ thời kỳ thiếu niên. Tất cả những kinh nghiệm bản thân này mới chính là những hành trang mà con người tự sửa soạn lấy cho mình để vào đời.

Chúng chính là những ý thức mà con người có được về cuộc đời sống cũng như về bản thân mình. Về cuộc đời sống, con người bước vào thời kỳ thành niên, không nhiều thì ít, có được những cái nhìn trung thực hơn về bản chất thực hư nơi sự vật, lợi hại nơi sự việc, đúng sai nơi sự kiện, và tốt xấu nơi người đời. Về bản thân mình, sau khi trải qua ba giai đoạn phát triển trước đó, con người, không sâu xa thì thực tế, đã có được những cảm nghiệm thế nào là con người của mình, nhất là về bản chất và khả năng của nó.Tất cả những nhận thức về cuộc đời sống cũng như về chính bản thân mình như thế, khi được đem vào thời kỳ thành niên, tức giai đoạn phát triển lương tri, bình thường mà nói, chúng sẽ trở thành những chủ trương của con người, bằng không, nếu là hậu qủa của những qúa khích, chúng sẽ là những thành kiến khó lòng mà thay đổi được. Để rồi, dù dưới hình thức nào đi nữa, chủ trương hay thành kiến, chúng cũng tiêu biểu cho tinh thần của con người lúc bấy giờ, vì sự chi phối của nó đối với tâm tưởng, ngôn từ, hành vi cũng như phản ứng phát xuất từ con người.

Thật vậy, sự sống tinh thần của con người trong thời kỳ thành niên bấy giờ là những ý thức về mình cũng như về đời mà khi tác hành chúng được nhận diện như những chủ trương của họ. Nó điều hành mọi sinh hoạt của con người, như bản năng trong thời kỳ ấu nhi, cảm giác trong thời kỳ thiếu nhi, và cảm tình trong thời kỳ thiếu niên. Chính nhờ những ý thức tâm huyết đó, con người trở thành khôn ngoan hơn trong phán đoán cũng như trong hành động, không mù quáng như bản năng, không tò mò như cảm giác, không mơ mộng như cảm tình nữa. Tuy nhiên, không phải vì thế mà con người có thể tránh được tính cách chủ quan cố hữu của những gì mà họ đã ý thức và chủ trương. Tính cách chủ quan này của con người, giống như cảm giác và cảm tình, đã tố cáo bản chất tự ái của con người dưới một thể thức khác, thế thôi.

Tự ái của con người chẳng qua là xu hướng tự nhiên tìm mình của con người. Tìm mình để khám phá ra mình, tìm mình để bảo vệ mình, tìm mình để phát triển mình. Tuy nhiên, trên thực tế, vì không thể nào không yêu mình, tức không thể nào không tự ái, để có thể nhận ra mình, và từ đó, làm cho con người của mình nẩy nở đến tầm vóc viên mãn của nó, mà con người có thể đi đến chỗ thái qúa nếu, vì coi trọng mình mà lại coi thường tha nhân cũng là một con người như mình, cũng đáng qúi, đáng trọng như mình. Nếu như mình không muốn ai đối xử với mình một cách bất công, đến của cải, danh gía, chức vị, máu mủ v.v. của mình, chỉ vì tư lợi của họ thế nào, thì, đối lại, mình cũng phải đối xử với tha nhân một cách công bằng như vậy. Đó là nguyên tắc luân lý, là đạo làm người của tất cả và cho tất cả mọi tạo vật có lương tri.

Tạo vật duy nhất có lương tri đó, không ai khác hơn là chính con người. Và, kể từ lúc họ bắt đầu là người trong lòng của thai mẫu, nghiã là, kể từ lúc họ hội đủ yếu tố hồn và xác để chính thức là người, họ đã có lương tri. Thế nhưng, như trí khôn là tài năng của linh hồn và cùng với linh hồn được phú bẩm vào trong con người, chỉ mới hiện diện nơi con người chứ chưa hiện thực qua con người nếu thân xác của con người chưa đủ điều kiện tương xứng với nó thế nào, lương tri trong con người cũng thế. Nó chỉ hiện diện nơi con người là loài có tâm linh, và chỉ hiện thực qua con người khi con người biết sử dụng trí khôn, nghiã là, khi con người có thể nhờ trí khôn để nhận biết nó, và nó cũng có thể nói với con người qua trí khôn của con người.Tuy nhiên, như thế không có nghĩa là trí khôn của con người càng thông minh trong việc nhận thức, và càng hiểu biết nhờ việc học hỏi, con người càng có khả năng để nhận ra lương tri của họ, và lương tri của họ càng hiện thực tỏ tường hơn qua họ. Nói như thế, chẳng khác gì cho rằng khi con người còn đang ở trong thời kỳ tiền sử, thời kỳ ăn lông ở lỗ, thời kỳ phôi thai lạc hậu, thì con người chưa có lương tri, hay lương tri chưa hoạt động nơi con người. Phải, lý luận như thế cũng không phải là hoàn toàn thiếu bằng cớ. Bằng cớ là, nếu bấy giờ con người có lương tri, tại sao họ thường ăn ở trần truồng

như không biết xấu hổ là gì, hay ăn thịt nhau như thú vật sống theo luật rừng, mạnh được yếu thua, hoặc giết nhau như giết một con vật để cúng tế thần linh v.v. Ngược lại, còn một bằng cớ nữa là, một khi con người càng trở nên văn minh, họ càng có những luật lệ và cách cư xử với nhau một cách xứng hợp với phẩm cách con người. Chẳng hạn, về phương diện tiêu cực,

không được đánh vợ, đánh con cũng là người cao qúi đáng tôn trọng như mình, dù họ có lỗi lầm đến thế nào đi nữa; ngược

lại, về phương diện tích cực, thậm chí được cả phá thai để bảo vệ quyền chọn lựa (right of choice) tự do mà họ cho là tối thượng của mình, và ly dị để bảo vệ đời sống hạnh phúc bất khả xâm phạm của mình v.v.

Từ đó, phải chăng con người tiền sử là hình ảnh của con người còn trong thời kỳ ấu nhi (thời kỳ vô lý luận), chưa biết sử dụng trí khôn, chỉ sống động theo bản năng mù quáng; trái lại, con người hiện đại là hình ảnh của con người đã trải qua các thời kỳ thiếu nhi (thời kỳ tiền lý luận) cũng như thời kỳ thiếu niên (thời kỳ lý luận) và đang ở trong thời kỳ thành niên (thời kỳ theo lý luận)?

Thật sự, theo lý thuyết, lương tri của con người có lệ thuộc vào trí khôn của con người để hiện thực qua con người bằng những hoạt động theo bản chất lương thiện của mình. Thế nhưng, trên thực hành, chỉ khi nào trí khôn của con người lệ thuộc vào lương tri, con người của họ mới có thể trở thành con người có lương tri, con người biết suy nghĩ, con người lương thiện mà thôi. Bằng không, nếu tất cả những gì được kết luận từ những phán đoán theo khả năng lý luận tự nhiên của họ mà họ cho là những tiêu chuẩn tuyệt đối nhất, chân thật nhất, đúng lý nhất, đáng theo nhất của mình, thì chưa chắc đã làm và sẽ làm cho họ được hoàn toàn bình an và hạnh phúc như lòng họ mong ước và đời họ hằng theo đuổi cho bằng được! Thế nên, vì có mình mà không do mình, cuộc đời của con người chỉ là một cuộc tìm kiếm trong mình những gì chân thật, cho mình những gì thiện hảo và nơi mình những gì mỹ lệ, cho đến khi trở thành một con người thành toàn để được sinh vào

đời.Và, thời điểm mà con người được sinh vào đời là lúc nào? Nếu không phải là lúc con người họ ra khỏi chính bản thân

mình để sống với nhân gian và cho nhân gian. Nhưng, con người làm sao có thể ra khỏi mình để sống với nhân gian và cho nhân gian, nếu con người không thực hiện một cách trọn hảo và trọn đời đạo làm người, đó là yêu thương tha nhân như chính bản thân mình. Lại nữa, con người chỉ có thể thương người như thể thương thân như thế, một khi họ, về mặt tiêu cực, tránh tất cả những gì gây ra cho người khác mà họ không muốn bị người khác gây ra cho mình, và, về mặt tích cực, làm tất cả cho người khác những gì mà họ muốn người khác làm cho mình. Nguyên tắc luân lý căn bản và khẩn thiết để làm người

trong nhân gian như thế, (chứ không phải chỉ làm người trong không gian và thời gian này), chẳng qua là một thực nghiệm tự nhiên của bản thân khi biết sử dụng trí khôn, hơn là một kết tinh từ những lý luận cao siêu của trí khôn.

Thế rồi, càng sống theo nguyên tắc phổ quát này, theo thực nghiệm rất nhân bản này, con người càng tỏ ra mình là người hơn ai hết, càng trở thành một con người quốc tế, sống với ai cũng được, sống ở đâu cũng được, sống vào thời nào cũng được. Như thế, không phải là con người đã thực sự vào đời hay sao? Và thời kỳ thành niên này của con người không phải là giai đoạn mở màn hay sao, giai đoạn phát triển lương tri của họ, giai đoạn nhận ra chỗ đứng cùng thế đứng của mình trong nhân gian, nhất là mỗi khi họ đứng sai chỗ và sai thế phải đứng của mình, hay vì mình hoặc vì người mà họ bị xô lấn ra khỏi chỗ đứng và thế đứng của họ. Chỗ đứng của con người trong nhân gian, đó là nhân phẩm của họ, và thế đứng của họ trong

nhân gian chính là nhân cách của họ. Và cả hai yếu tố nhân phẩm và nhân cách này tạo nên con người hiện sinh của họ, một con người được hình thành từ con người bẩm sinh non nớt  mới là người có nhân tính để nằm và nhân vị để ngồi, hơn là làm người khôn lớn với nhân phẩm để đứng và nhân cách để đi.

Khi vào đời là con người vào đời với con người hiện sinh này. Và, con người hiện sinh này vào đời có bình thường và lành mạnh hay không, là do cuộc đời như lòng dạ đã cưu mang nó và phương cách giáo dục như tiến trình sinh ra nó. Thật ra, con người có thể vào đời sau khi mãn thời thiếu niên, tức bắt đầu thời thành niên, mặc dù hơi sinh non một chút, song vẫn không sợ con người được sinh ra đó sẽ là một đứa trẻ dị hình hay dị tướng, không phải là người hay chưa thành người. Tuy nhiên, để chín chắn và già giặn hơn theo luật tự nhiên, con người cần được sinh ra vào đúng thời điểm của nó. Bởi vì, giai đoạn cuối cùng trước khi được vào đời là giai đoạn làm cho con người, như một bào thai, cứng cát và sung sức hơn để nhập cuộc đời. Giai đoạn cuối cùng để làm cho con người bẩm sinh được cứng cát và sung sức hơn để vào đời với một con người hiện sinh thành toàn, đó là thời kỳ thành niên của con người.

Thời kỳ thành niên này là để cho con người, với tâm trí đã được phát triển từ thời kỳ thiếu niên, có thể thực nghiệm hơn về mình, để hoàn toàn là mình trước khi được sinh vào đời để sống với người và cho người. Để rồi, trong tình yêu thương người như chính mình, con người được nên một với mọi người như một thân thể, nhờ đó, từ họ, hoa trái thiện hảo là tự do, an bình, và phúc đức sẽ được sinh vào đời.