25.- Cảm Thức Tội Lỗi

  

 

N

ếu chủ trương pro choice - pḥ quyền tự quyết ngày nay, tức chủ trương tôn sùng nữ thần tự do, cho ḿnh có quyền muốn làm ǵ cũng được, th́, đối với chủ trương này, không có ǵ và không c̣n ǵ là tội lỗi cả. Do đó, theo chủ trương này, cảm thức tội lỗi nơi con người và của con người chỉ là một cái ǵ lạc hậu, hoang đường, nếu không muốn nói là bệnh hoạn. Ở chỗ, minh nhiên hay mặc nhiên, chủ trương này cho rằng cảm thức tội lỗi, thậm chí ngay cả tiếng lương tâm đi nữa, cũng chỉ là do nhồi sọ mà có, do việc giáo dục cha truyền con nối mà có. Nghĩa là, đối với chủ trương này, tiếng lương tâm hay cảm thức tội lỗi là do nhân tạo mà có, chứ không phải bởi bẩm sinh, do đó, nó có thể lỗi thời, sai lầm và thay đổi.

 

Đây là một vấn đề hết sức quan trọng và vô cùng khẩn trương, chẳng những đối với hạnh phúc của mỗi một người chúng ta, mà c̣n đối với cả vận mệnh sống c̣n của toàn thể xă hội loài người trong thế giới ngày nay nữa. Bởi v́, nếu con người c̣n cảm thức tội lỗi là họ c̣n tín ngưỡng, c̣n hữu thần, c̣n nhân bản, c̣n sống trong sự thật.

 

Dù sự thật này bao gồm cả bản chất yếu đuối của họ, bao gồm cả tội lỗi là sự dữ về luân lư nơi họ. Thế nhưng, nếu thành tâm nhận lỗi, cảm thấy hối lỗi và quyết tâm sửa lỗi, con người chẳng những đă nhận ra sự thật, mà c̣n đạt đến sự thật ngay tại đáy vực cuộc đời nữa.

 

Thế gian đă không thiếu những cuộc phục sinh làm người này, những cuộc tung mồ chỗi dậy của con người nhận ra chân lư. Chẳng hạn một con người Âu Quốc Tinh (Augustine) bê bối về luân lư ở thế kỷ 4 và 5, nhưng đă trở thành một đại triết gia của thế giới và là một thần học gia lẫy lừng của Kitô Giáo, một con người, theo quan niệm Phật Giáo, đă đạt đến chỗ “giác ngộ”.

 

V́ cảm thức tội lỗi là một vấn đề hết sức quan trọng và chuyên biệt như thế, nên nó cần phải được bàn đến riêng. Đó là lư do bài “Lương Tâm là Ơn Gọi Làm Người” vừa rồi, chúng ta chưa giải quyết vấn đề bản chất của tội lỗi: tội lỗi là ǵ? Cũng như vấn đề cảm thức tội lỗi: có tội hay chăng? Trong bài Cảm Thức Tội Lỗi này, chúng ta sẽ t́m hiểu xem phải chăng:

 

Tội lỗi là sự dữ luân lư,

phát xuất từ ḷng con người,

được thể hiện qua việc con người lạm dụng tự do,

cố ư làm ngược lại tiếng lương tâm chân chính?

1.-        Tội lỗi: là sự dữ luân lư

 

Dù là thành phần vô thần hay pro choice đến mấy đi nữa, cũng không ai có thể chối căi được sự thật phũ phàng là sự dữ (evil) hiện diện trên thế gian này nói chung và trong cuộc đời mỗi người nói riêng. Điển h́nh nhất là đau khổ và sự chết.

 

Vậy sự dữ là ǵ, nếu không phải, về phương diện chủ quan, là tất cả những ǵ ngược lại với ư muốn của con người, và về phương diện khách quan, là tất cả những ǵ thiếu hụt nơi sự thiện, sai trật với định luật thiên nhiên hay với lề luật tự nhiên.

 

Trước hết, về phương diện chủ quan, nếu sự dữ là tất cả những ǵ ngược với ư muốn của con người, th́ sự dữ có những lúc sẽ có thể là chính sự thiện. Chẳng hạn như tiếng lương tâm.

 

Con người đă không sát hại lương tâm để có thể yên trí hành thiện theo ư của ḿnh hay sao?

 

Ngoài ra, theo b́nh thường, tất cả những ǵ không hợp với ư muốn của con người, chẳng hạn như đau khổ và sự chết, những ǵ con người càng vô thần càng sợ, càng pro choice càng muốn tránh, cũng chính là những loại sự dữ về phương diện khách quan, như sự dữ về vật lư, thể lư, tâm lư và luân lư điển h́nh sau đây. 

 

Thứ nhất, sự dữ về vật lư có thể là thiên tai hay nhân tai, một t́nh trạng thiếu hụt nơi sự thiện về thiên nhiên hay nơi sự thiện về nhân loại.

 

Thiên tai ở đây có thể là động đất, lụt lội, băo tố v.v., những sự dữ về vật lư liên quan đến hiện tượng biến động bất thường xẩy ra ngoài định luật b́nh thường nơi thiên nhiên.

 

Nhân tai có thể là cháy nhà, khủng bố, chiến tranh v.v., những sự dữ về vật lư liên quan đến biến cố bất thường xẩy ra ngoài định ước công ích nơi xă hội loài người.

 

Thứ hai, sự dữ về thể lư có thể là bệnh nạn hay tật nguyền, một t́nh trạng thiếu hụt nơi sự thiện về sức khỏe hay nơi sự thiện về xác thể.

 

Bởi thế, khi bị bệnh, thay v́ nói “kỳ này tôi cảm thấy yếu quá”, người ta cũng thường nói và có thể nói “dạo này tôi không được khoẻ”, v́ “yếu” và “không được khoẻ” hay thiếu sức khoẻ ở đây cũng đồng nghĩa với nhau.

 

Cũng thế, bị tật nguyền, thay v́ nói: “Chiến tranh đă làm tôi trở thành một thằng người què cụt”, chúng ta cũng có thể nói: “Chiến tranh đă lấy đi của tôi một cánh tay và một chiếc gị”, nghĩa là thân thể tôi không c̣n toàn vẹn tứ chi như trước nữa.

 

Thứ ba, sự dữ về tâm lư có thể là bị chậm trí khôn hay cảm thấy hổ thẹn, một t́nh trạng thiếu hụt nơi sự thiện về tri thức hay nơi sự thiện về phẩm giá.

Bởi thế, đối với người chậm trí, ở Việt Nam chúng ta thường nói: “Nó là một thằng khờ, là một con ngố”, c̣n ở bên Mỹ, người ta chỉ nói “họ bị chậm phát triển về tâm trí”, nghĩa là có phát triển nhưng không đủ, c̣n thiếu, cần phải được giáo dục hay huấn luyện đặc biệt hơn.

 

Cũng thế, khi làm một điều ǵ bất xứng, cảm thấy hổ thẹn, chúng ta thường nói “tôi cảm thấy xấu hổ quá đi”, song chúng ta cũng có thể nói: “tôi cảm thấy làm như thế không được tí nào cả”, v́ hành động ấy không hợp với phẩm giá, thân thế, uy tín hay chức vụ của con người (tôi).

 

Sự dữ về luân lư có thể là tính mê nết xấu hay tội lỗi vấp phạm, t́nh trạng thiếu hụt nơi sự thiện về nhân cách hay nơi sự thiện về tâm linh.

 

Chính v́ thiếu nhân cách mà con người mới tỏ ra những hành vi cử chỉ tham lam thiếu công bằng, nhát đảm thiếu anh hùng, đê hèn thiếu cao thượng, bất nhẫn thiếu tự chủ, hấp tấp thiếu tinh khôn v.v.

 

Và cũng chính v́ thiếu tâm linh, tức chưa ư thức được sự thật làm người nơi ḿnh, con người mới có những hành động trộm cướp, giết người, gian dâm v.v., những hành động ngược với sự thật làm người nơi chủ thể tác hành mà c̣n phạm đến cả sự thật làm người nơi đối tượng đồng loại nữa.

 

Tóm lại, nếu không ai có thể và dám vỗ ngực tự hào cho ḿnh là một con người toàn thiện, tức họ hoàn toàn chấp nhận sự kiện “nhân vô thập toàn”, th́ họ không thể chối căi hay phủ nhận được sự hiện diện của sự dữ về luân lư, tức sự có mặt của tội lỗi nơi tất cả mọi người là loài vốn bất toàn.

 

 

2.-        Tội lỗi: phát xuất từ ḷng con người

 

Nếu không thể phủ nhận được sự có mặt của tội lỗi là sự dữ về luân lư nơi con người, th́ cũng không thể chối căi được nguồn gốc của tội lỗi là sự dữ về luân lư ấy đă phát xuất từ chính ḷng muốn của con người, nói cách khác, tội lỗi hay không là ở ḷng người.

 

Thuyết Tứ Diệu Đế của Phật Giáo, gồm Khổ Đế, Tập Đế, Diệt Đế và Đạo Đế, nhất là Tập Đế, tức chân lư về đau khổ và tội ác bởi đâu mà có, và Thập Nhị Nhân Duyên của Phật Giáo cho biết, ḷng ham muốn hay dục vọng của con người chính là nguyên nhân gây ra khổ lụy và tội ác.

 

Đó là lư do, chủ trương “nhân chi sơ tính bản thiện” của Mạnh Tử thuộc Khổng Giáo chỉ đúng khi con người chưa có đủ trí khôn, hay bị chậm phát triển về trí khôn, tức c̣n trong thời gian “chi sơ”, chưa biết ham muốn, chưa có dục vọng.

 

Chính v́ thế Chu Hy, cũng thuộc Khổng Giáo, mặc dù chân nhận yếu tố “tính bản thiện” của Mạnh Tử, nhưng vẫn thấy rằng con người c̣n một yếu tố khác nữa, đó là “khí chất”, phần làm cho con người nên tốt hay xấu, thánh nhân quân tử hay tội nhân tiểu tử.

 

Thế nhưng, Chu Hy đă không giải quyết vấn đề “khí chất” liên quan đến nguồn gốc của nó từ đâu mà có, và tại sao nó có tác dụng khác nhau làm cho người này trở nên kẻ lành và người khác trở thành kẻ dữ.

 

Theo Kitô Giáo, ngay trong thời gian “chi sơ” này, v́ mắc tội nguyên tổ, con người đă có sẵn mầm mống tội lỗi, là các tính mê nết xấu, các đam mê nhục dục, một thứ mầm mống dù Phép Rửa cũng không thể diệt trừ, một thứ mầm mống chỉ cần có cơ hội thuận lợi là trổ sinh đủ thứ tội lỗi.

 

Kinh nghiệm đă không cho chúng ta thấy hay sao, một đứa trẻ ngay c̣n trong thời “chi sơ” cũng đă có mầm mống tội lỗi. Ở chỗ, nó đă biết giữ kỹ những ǵ của nó, hay biết nhất định giằng lại cho bằng được những đồ chơi của nó, thậm chí nó có thể dùng miệng cắn cả người dám lấy đi đồ chơi của nó nữa v.v.

 

Phải, nếu mầm mống tội lỗi tự bẩm sinh nơi con người, có thể nói, là nguồn gốc khách quan của tội lỗi nơi tất cả mọi người, th́ nguồn gốc chủ quan của tội lỗi nơi con người phải là chính ḷng muốn của từng người.

 

Chính v́ thế mới có sự khác biệt giữa thánh nhân và tội nhân. Thánh nhân không phải là những con người không hề có đam mê nhục dục bên trong, cũng không phải là người không bao giờ bị thử thách cám dỗ bên ngoài, những điều kiện và những hoàn cảnh đóng vai chẳng khác ǵ như những dịp tội có thể làm cho con người vấp ngă, trở thành tội nhân.

 

Thế nhưng, phải hiểu sao về nguồn gốc chủ quan của tội lỗi nơi con người là chính ḷng muốn của con người đây?

 

Ḷng muốn của con người là nguồn gốc chủ quan phát sinh tội lỗi nơi con người có thể hiểu theo hai khía cạnh: khía cạnh cố t́nh chấp nhận điều xấu và khía cạnh thực ḷng ước muốn điều xấu.

 

Về khía cạnh ḷng muốn của con người cố t́nh chấp nhận điều xấu, chẳng hạn như trước một điều tự nó là xấu, như giết người, nhất là con người ḿnh hết sức thù ghét, hay con người ḿnh được thuê mướn để hạ sát, họ có quyền chọn lựa thực hiện việc ra tay sát nhân hay chăng.

 

Nếu họ thấy hành động sát nhân này vô nhân đạo, đầy tội lỗi, một hành động hoàn toàn trái với lương tâm, phạm đến quyền sống của đồng loại cũng muốn được sống như ḿnh, mà không dám làm, th́ họ đă không phạm tội giết người, bằng không, họ đă chấp nhận gây ra một sự dữ về luân lư rồi vậy.

 

Trên thực tế, con người sát nhân chỉ bị xử tội khi có đủ chứng cớ trước ṭa án xă hội là họ đă thực sự gây ra những sự dữ về luân lư như thế.

 

Tuy nhiên, theo nguyên tắc, v́ tội lỗi phát xuất từ ḷng muốn của con người, do đó, kể cả khi con người chưa thực sự ra tay sát hại, mới chỉ muốn sát nhân thôi, một ư muốn được thể hiện qua âm mưu đă được hoạch định cẩn thận và chờ thời cơ thuận tiện sẽ ra tay, th́ họ đă thực sự phạm tội sát nhân ngay trong ḷng họ rồi vậy, dù việc ấy chưa thực sự xẩy ra, v́ nếu cơ hội đến, họ đă không trở thành một tay sát nhân thực sự hay sao?

 

Đó là lư do Đức Kitô đă tuyên bố: “Ai nh́n người nữ theo ḷng nhục dục của ḿnh th́ đă phạm tội ngoại t́nh với họ trong ḷng ḿnh rồi vậy” (Mt 5:28).

 

Qua câu tuyên phán này, Đấng Sáng Lập Kitô Giáo cho con người biết rằng, tội lỗi xấu xa phát xuất từ chính ḷng người mà ra, chứ không phải từ bên ngoài, từ ngoại cảnh, ở chỗ, ngay chính lúc con người thực ḷng ước ao phạm tội th́ họ đă có tội rồi, sự dữ về luân lư đă ngự trị trong ḷng họ rồi.

 

 

3.-        Tội lỗi: được thể hiện qua việc con người lạm dụng quyền tự do của ḿnh

 

Tội lỗi phát xuất từ ḷng muốn của con người, v́ nếu con người không chấp nhận sự dữ về luân lư th́ tội lỗi đă không xẩy ra. Thế nhưng, đă nói đến ḷng muốn là nói đến tự do, đến quyền hành động.

 

Đó là lư do, thực tế cho thấy, trước ṭa án xă hội, tội nhân bị trừng phạt tội phạm của ḿnh tùy theo mức độ tự do của họ: nếu họ có đủ ư thức và hoàn toàn không bị ép buộc hay bị cưỡng bức mà làm th́ tội của họ nặng hơn là trường hợp họ chậm trí khôn, mắc chứng tâm thần, bị lạm dụng hay bị hăm dọa.

 

Đó cũng là lư do Giáo Hội Công Giáo không chấp nhận những cuộc hôn nhân bị ép uổng, không do chính đôi tân hôn tự ư chấp nhận nhau chỉ v́ thương yêu nhau thật ḷng. Bởi thế, nếu nguồn gốc của tội lỗi phát xuất từ ḷng muốn của con người th́ yếu tố làm cho con người có tội chính là tự do của con người.

 

Tuy nhiên, dù tự do nơi con người là yếu tố quyết liệt làm nên sự kiện có tội hay không, xác định tính chất của tội nặng hay nhẹ, nghĩa là, nếu bỏ yếu tố tự do đi, như trường hợp nơi con vật chỉ biết sống theo bản năng, th́ không c̣n vấn đề tội lỗi là ǵ, hay có tội hay chăng nữa.

 

Thế nhưng, không phải v́ thế mà ḷng muốn của con người, hay tự do nơi con người là những ǵ xấu xa, cũng là căn nguyên gây ra tội lỗi, gây ra sự dữ về luân lư, như cây xấu th́ sinh trái xấu.

 

Bởi v́, chính ḷng muốn của con người và tự do nơi con người tự chúng cũng là những sự thiện, mà nhờ đó, nhờ những sự thiện ḷng muốn và tự do này con người mới thực hiện được các việc đáng giá, có giá trị nhân bản, đáng gọi là những việc lành phúc đức, kể cả việc con người nhận lỗi và đền tội của ḿnh.

 

Như thế, có thể nói phạm tội là “vượt biên”, và con người phạm tội là con người đă “vượt biên”, đă đi quá giới hạn, hay đă vượt quá phạm vi ấn định cho quyền tự do của một thụ tạo như họ, tức đă lộng hành, đúng như trường hợp của Adong Evà trong vườn địa đường.

 

Như Sách Sáng Thế Kư của Do Thái Giáo thuật lại th́ hai vị Nguyên tổ này, dù được Thiên Chúa Hóa Công ban cho quyền tự do ăn đủ mọi thứ cây trong vườn, các vị c̣n muốn ăn luôn cả cây trái cấm, cây Thiên Chúa Hóa Công không cho phép đụng đến, tức đă “vượt biên”, làm cả những ǵ không được phép làm theo thân phận tạo vật hữu hạn của ḿnh.

 

 

4.-        Tội lỗi: cố ư làm ngược lại tiếng lương tâm chân chính

 

Nếu phạm tội là “vượt biên” th́ quả thực con người phạm tội là con người cố ư làm ngược lại tiếng lương tâm chân chính nơi ḿnh. Như thế, phải chăng bất cứ khi nào con người không làm theo tiếng lương tâm nơi ḿnh là con người đều có lỗi?

 

Chẳng hạn, trong trường hợp bối rối, con người cảm thấy không nên làm điều này điều kia, nghĩa là, lúc bấy giờ, họ nghĩ rằng điều họ bối rối đó là điều xấu, điều có hại, vậy mà họ vẫn cứ làm là họ có lỗi, v́ bối rối về điều xấu mà c̣n dám làm th́ một khi biết chắc đó là điều xấu họ làm sao tránh được không làm.

 

Ngoài ra, trong trường hợp hồ nghi, như lúc đi săn, thấy một con thú giống hệt như con người, tưởng là người thật, mà vẫn cứ nhắm mắt bắn chết, th́ viên thợ săn này đă có lỗi, dù chỉ bắn chết một con thú chứ không phải một con người, nhưng nếu quả thực đó là một con người th́ tên thợ săn này cũng đă không nương tay.

 

Chưa hết, trong trường hợp tưởng thật, nếu con người cảm thấy cần phải làm điều này điều nọ, cho dù điều ấy tự bản chất không phải là điều xấu, điều tội, như hôm nay mới Thứ Bảy lại tưởng Chúa Nhật mà không đi lễ, th́ người Công Giáo nào bỏ không đi lễ đă thực sự phạm tội, v́ nếu ngày Thứ Bảy này đúng là Chúa Nhật th́ họ cũng đă bỏ lễ vậy.

 

Tuy nhiên, lương tâm không phải là chính biên giới chân giả, thiện ác, mà chỉ là một tên lính biên pḥng, có nhiệm vụ canh chừng và ngăn chận không cho con người liều ḿnh “vượt biên”. Tiếc thay, rất nhiều trường hợp, nếu không muốn nói là hầu hết các trường hợp, lương tâm đă không làm ǵ được con người, một khi con người xuất tŕnh visa “quyền tự do” của họ ra.

 

Tại sao con người lại có khuynh hướng “vượt biên” và lúc nào cũng muốn “vượt biên” như vậy? Phải chăng, trước hết, nơi nội tâm con người, v́ t́nh h́nh chính trị bất ổn, phần thượng đàn áp những đ̣i hỏi đê hèn và phi luân của phần hạ, phần hạ th́ nổi dậy chẳng những chống lại phần thượng mà c̣n muốn lấn át cả phần thượng, từ đó, kéo theo t́nh trạng kinh tế xuống dốc, khiến cho con người phải trả bằng một giá hy sinh rất đắt đỏ cho tất cả những ǵ họ thích, họ cần, họ muốn, bởi thế mà họ cảm thấy rằng họ cần phải đi t́m một thiên đường trần thế, thoải mái hơn, tự do hơn, tiếc thay, thiên đường trần thế này lại ở bên kia biên giới, biên giới luật lệ.

 

Như thế, nếu luật lệ là biên giới th́ phải chăng luật lệ chính là những ǵ ngăn cản con người, không cho con người tiến đến chỗ sống viên măn hơn. Nếu đúng như thế th́ luật lệ không có lợi cho con người tí nào cả. Trái lại, nó c̣n trở thành cớ vấp phạm và án luận phạt cho con người nữa là đàng khác. Bởi v́, nếu không có luật lệ, cũng không có qui định tội phúc.

 

Phải chăng, chính v́ thế mà con người văn minh tân tiến về vật chất lẫn nhân quyền ngày nay đă nhào tới hung hăng phá bỏ biên giới luật lệ bất lợi này, bôi xóa lằn mức biên giới chân giả và thiện ác nghiệt ngă ấy? Và họ đă thực sự phá bỏ biên giới luệt lệ tự nhiên cản trở vướng lối này bằng những cái búa liềm luật lệ nhân tạo buông thả của ḿnh, cho con người quyền tự do ly dị, phá thai, đồng tính luyến ái, tạo sinh ngoại nhiên v.v.

 

Thế nhưng, thực tế hiện nay cho thấy, cuộc sống “vượt biên” của con người, đúng hơn cuộc sống bên kia biên giới của lề luật tự nhiên này, của nguyên tắc luân lư phổ quát là nội dung của lương tâm chân chính nơi con người này, bắt đầu từ hậu bán thể kỷ 20 tới nay, chẳng những không làm cho con người được hoan hưởng hạnh phúc khoái lạc như ḷng mong ước, trái lại, c̣n làm cho cả xă hội loài người càng ngày càng thêm băng hoại bất khả cứu văn.

 

Nếu thảm trạng băng hoại xă hội loài người ngày nay là bởi tự do của con người, th́ phải chăng tự do là một tên nội công phá hoại hết sức thâm hiểm và lợi hại? Chân tướng của tự do là ǵ? Phải chăng, theo bản chất đích thực của ḿnh, tự do là làm chủ cuộc đời?