Thöù 7
|
Ngaøy 30/3: Thaùnh Zosimus (571-660) Tranh ñaáu beânh vöïc cho quyeàn giaùm muïc Roâma trong toaøn Giaùo Hoäi. Vì chuû tröông tranh ñaáu naøy ñaõ bò taán coâng vaøo nhöõng naêm cuoái ñôøi, Nhaát laø töø Gaul vaø Phi Chaâu. |
Thöù Baûy Tuaàn Thaùnh
Chieâm Ngaém Lôøi Chuùa laø Thaàn Linh
"Baáy giôø thieân thaàn noùi vôùi caùc phuï nöõ (laø Mai-Ñeä-Lieân vaø Maria kia ñeán thaêm doø ngoâi moä vaø thình lình coù ñoäng ñaát): Ñöøng hoaûng sôï. Ta bieát caùc ngöôøi ñang tìm Gieâsu chòu ñoùng ñanh, song Ngöôøi khoâng coøn ôû ñaây. Ngöôøi ñaõ soáng laïi ñuùng nhö lôøi Ngöôøi höùa. Haõy ñeán maø xem choã Ngöôøi ñaõ naèm. Roài haõy mau veà maø noùi cho caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi hay: Ngöôøi ñaõ soáng laïi töø trong keû cheát vaø nay Ngöôøi ñi tröôùc quùi vò ñeán Galileâa, ôû ñoù quùi vò seõ thaáy Ngöôøi. Ñoù laø söù ñieäp cuûa ta daønh cho caùc ngöôøi.": (naêm A)' "Khi hoï (Mai-Ñeä-Lieân, Maria meï cuûa Giacoâbeâ, vaø baø Saloâmeâ) thaáy taûng ñaù ñaõ bò ñaåy ra (Ñoù laø moät taûng ñaù khoång loà). Tieán vaøo ngoâi moä, hoï thaáy moät thanh nieân treû trung ngoài ôû beân tay phaûi, maëc moät chieác aùo khoaùc traéng. Ñieàu naøy laøm hoï heát söùc hoaûng sôï, song chaøng thanh nieân traán an hoï: 'Caùc ngöôøi khoâng caàn phaûi kinh ngaïc maø laøm chi! Caùc ngöôøi ñang tìm Gieâsu Nazareùt, Ñaáng ñaõ bò ñoùng ñanh. Ngöôøi ñaõ soáng laïi roài' Ngöôøi khoâng coøn ôû ñaây nöõa. Quùi baø haõy xem nôi Ngöôøi naèm. Baây giôø quùi baø haõy ñi maø noùi vôùi caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi vaø Pheâroâ hay laø: Ngöôøi seõ ñi tröôùc quùi vò ñeán Galileâa, ôû ñoù quùi vò seõ thaáy Ngöôøi nhö Ngöôøi ñaõ baûo quùi vò" (naêm B)' "Trong khi caùc phuï nöõ (sau khi tieán vaøo moà vaø khoâng thaáy xaùc Chuùa Gieâsu ñaâu) coøn ñang ngô ngaùc veà ñieàu naøy, thì coù hai nam nhaân maëc aùo röïc saùng hieän ra beân caïnh hoï. Caùc baø hoaûng khieáp saáp maët xuoáng ñaát. Vò nam nhaân noùi vôùi caùc baø: 'Taïi sao caùc ngöôøi tìm Ñaáng ñang soáng nôi keû cheát? Ngöôøi khoâng coøn ôû ñaây nöõa' Ngöôøi ñaõ soáng laïi roài. Haõy nhôù laïi ñieàu Ngöôøi ñaõ noùi khi Ngöôøi coøn ôû Galileâa vôùi caùc ngöôøi - ñoù laø Con Ngöôøi phaûi bò noäp vaøo tay caùc keû toäi loãi, bò ñoùng ñanh vaøo thaäp giaù, vaø soáng laïi vaøo ngaøy thöù ba" (naêm C): "Ban ñaàu luùc Thieân Chuùa döïng neân caùc taàng trôøi vaø ñaát... Thieân Chuùa phaùn: 'Chuùng Ta haõy döïng neân con ngöôøi theo hình aûnh cuûa Chuùng Ta, töông töï nhö Chuùng Ta. Chuùng haõy laøm chuû caù bieån, chim trôøi vaø xuùc vaät cuõng nhö taát caû moïi hoang thuù cuøng moïi loaøi boø saùt treân maët ñaát. Thieân Chuùa ñaõ döïng neân con ngöôøi theo hình aûnh Ngaøi' theo hình aûnh thaàn linh Ngaøi ñaõ döïng neân hoï' Ngaøi ñaõ döïng neân hoï caû nam laãn nöõ... Thieân Chuùa nhìn xem moïi söï Ngaøi ñaõ laøm vaø Ngaøi thaáy noù thaät laø toát ñeïp" (baøi ñoïc Cöïu Öôùc 1) - "Ñòa caàu ñaày aân suûng Chuùa"' "Thieân Chuùa thöû thaùch Abraham... Söù thaàn cuûa Chuùa töø trôøi laïi goïi Abraham maø noùi: 'Ta töï mình theà raèng, Chuùa tuyeân boá, vì ngöôi ñaõ toû ra khoâng tieác Ta ñöùa con daáu yeâu cuûa mình, Ta seõ ban muoân vaøn aân phuùc cho ngöôi vaø laøm cho caùc gioøng doõi cuûa ngöôi trôû neân voâ soá nhö sao trôøi caùt bieån" (baøi ñoïc Cöïu Öôùc 2) - "Laïy Chuùa, xin baûo toaøn toâi, vì toâi tìm nöông töïa Chuùa"' "Baáy giôø Chuùa phaùn baûo Moisen raèng: 'Haõy giang tay cuûa ngöôi ra treân bieån caû, ñeå nöôùc aäp xuoáng treân caùc ngöôøi Ai Caäp, treân caùc chieán xa vaø caùc kyï binh cuûa hoï'... Khi nöôùc aäp xuoáng... Khoâng moät ngöôøi naøo trong hoï chaïy thoaùt. Coøn daân chuùng -ch-Dieân ñaõ tieán ñi treân ñaát khoâ qua giöõa loøng bieån, giöõa thaønh nöôùc döïng leân hai beân phaûi traùi. Theá laø Chuùa ñaõ cöùu daân -ch-Dieân vaøo ngaøy hoâm ñoù khoûi quyeàn löïc cuûa nhöõng ngöôøi Ai Caäp" (baøi ñoïc Cöïu Öôùc 3) - "Toâi seõ ca tuïng Chuùa, vì Ngöôøi uy linh cao caû" (ôû ñaây, theo Saùch Leã Tieáng Anh, caâu ñaùp ca laïi xöng hoâ laø "chuùng ta")' "Ngaøi, Ñaáng trôû neân choàng cuûa ngöôi, laø Ñaáng Taïo Neân ngöôi' danh Ngaøi laø Chuùa caùc ñaïo binh' Ñaáng Cöùu Tinh cuûa ngöôi laø Ñaáng Thaùnh -ch-Dieân, Ngaøi ñöôïc goïi laø Thieân Chuùa cuûa toaøn theå traùi ñaát... Taát caû moïi con caùi cuûa ngöôi seõ ñöôïc Chuùa daïy doã, vaø bình an cuûa con caùi ngöôi seõ lôùn lao. Ngöôi seõ ñöôïc thieát laäp trong coâng chính, xa khoûi noãi lo sôï bò aùp böùc, khoûi caûnh bò huûy dieät" (baøi ñoïc Cöïu Öôùc 4) - "Laïy Chuùa, toâi ca tuïng Chuùa vì ñaõ giaûi thoaùt toâi"' "Vaäy Chuùa phaùn: Taát caû caùc ngöôi laø nhöõng ngöôøi khao khaùt, haõy ñeán vôùi gioøng nöôùc!... Haõy chuù taâm maø ñeán vôùi Ta, laéng nghe thì caùc ngöôøi seõ ñöôïc söï soáng. Ta seõ canh taân giao öôùc vónh cöûu cuûa Ta vôùi caùc ngöôøi, nhöõng phuùc lôïi ñaõ ñöôïc baûo ñaûm cho Ñavít... Nhö möa vaø tuyeát töø trôøi rôi xuoáng khoâng trôû veà cho ñeán khi noù töôùi doäi traùi ñaát vaø laøm cho traùi ñaát phì nhieâu sinh hoa keát traùi theá naøo... lôøi phaùn ra töø mieäng cuûa Ta cuõng theá' noù seõ khoâng trôû veà vôùi Ta caùch voâ boå, song seõ thöïc hieän yù muoán cuûa Ta, ñaït ñöôïc muïc tieâu maø Ta sai phaùi" (baøi ñoïc Cöïu Öôùc 5) - "Caùc ngöôi seõ haân hoan muùc nöôùc nôi suoái Ñaáng Cöùu Ñoä"' "-ch-Dieân ôi, haõy laéng nghe caùc giôùi raên söï soáng... Ai ñaõ tìm thaáy nôi ôû cuûa söï khoân ngoan, ai ñaõ vaøo ñöôïc caùc kho baùu cuûa noù? ... Noù laø cuoán saùch caùc saéc leänh cuûa Thieân Chuùa, laø leà luaät beàn bæ muoân ñôøi' taát caû nhöõng ai gaén boù vôùi noù seõ soáng, coøn nhöõng ai boû rôi noù seõ cheát. Giacoùp ôi, haõy quay veà maø nhaän laáy noù: haõy böôùc ñi nhôø aùnh saùng höôùng tôùi quang vinh cuûa noù" (baøi ñoïc Cöïu Öôùc 6) - "Laïy Chuùa, Chuùa coù lôøi ban söï soáng ñôøi ñôøi"' "Vaäy lôøi cuûa Chuùa ñeán vôùi toâi:... Haõy noùi cuøng nhaø -ch-Dieân: Ñaây Chuùa laø Thieân Chuùa phaùn: Khoâng phaûi vì caùc ngöôøi maø Ta ñaõ taùc haønh, hôõi nhaø -ch-Dieân, maø vì danh thaùnh cuûa Ta, danh maø caùc ngöôøi ñaõ laøm tuïc hoùa giöõa caùc daân nöôùc caùc ngöôøi chung soáng... Ta seõ vaåy nöôùc tinh saïch leân caùc ngöôøi ñeå thanh taåy caùc ngöôøi khoûi moïi oâ ueá cuûa caùc ngöôøi, cuõng nhö khoûi moïi ngaãu töôïng cuûa caùc ngöôøi maø Ta seõ thanh taåy caùc ngöôøi. Ta seõ ban cho caùc ngöôøi moät quûa tim môùi vaø ñaët thaàn trí môùi trong caùc ngöôøi, baèng caùch laáy ñi khoûi thaân theå caùc ngöôøi nhöõng traùi tim baèng ñaù maø ban cho caùc ngöôi nhöõng quûa tim ñích thöïc. Ta seõ ñaët thaàn trí Ta trong caùc ngöôi, laøm cho caùc ngöôi soáng theo caùc luaät ñieàu cuûa Ta, caån thaän giöõ caùc meänh leänh cuûa Ta" (baøi ñoïc Cöïu Öôùc 7) - "OÂi laïy Chuùa, xin taïo cho toâi quûa tim trong saïch"' "Anh em khoâng bieát raèng chuùng ta laø nhöõng ngöôøi chòu pheùp röûa trong Chuùa Gieâsu Kitoâ laø chòu pheùp röûa trong caùi cheát cuûa Ngöôøi hay sao? Nhôø pheùp röûa trong caùi cheát cuûa Ngöôøi, chuùng ta chòu mai taùng vôùi Ngöôøi, ñeå nhö Ñöùc Kitoâ nhôø vinh quang cuûa Cha maø soáng laïi töø keû cheát theá naøo, caû chuùng ta nöõa cuõng ñöôïc soáng moät ñôøi soáng môùi nhö vaäy".
Caûm Nghieäm Lôøi Chuùa laø Söï Soáng:
"Con Ngöôøi hieán maïng: ñaõ soáng laïi roài". Phuïng Vuï Lôøi Chuùa trong Thaùnh Leã Voïng Phuïc Sinh hoâm nay coù hai ñieàu ñaùng chuù yù, hai ñieàu noùi leân raát ñuùng vôùi yù nghóa "voïng" Phuïc Sinh. Ñieàu thöù nhaát, ñoù laø, trong taát caû 7 baøi ñoïc Cöïu Öôùc noùi veà lòch söû, giao öôùc vaø ñieàu kieän cöùu ñoä, Giaùo Hoäi khoâng choïn baøi Saùch Thaùnh naøo nhaéc ñeán vieäc hai nguyeân toå sa phaïm caû. Ñieàu thöù hai, ñoù laø, trong 3 baøi ñoïc Phuùc AÂm Nhaát Laõm cho caû 3 naêm A-B-C, khoâng heà noùi gì ñeán vieäc Chuùa Gieâsu chính thöùc hieän ra vôùi caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi sau khi Ngöôøi ñaõ soáng laïi töø trong keû cheát, maø môùi chæ ñeà caäp ñeán vieäc thieân thaàn hieän ra baùo tin "Ngöôøi ñaõ soáng laïi roài' Ngöôøi khoâng coøn ôû ñaây nöõa", cho caùc phuï nöõ ñeán thaêm moà cuûa Ngöôøi "vaøo raïng ñoâng ngaøy thöù nhaát trong tuaàn" maø thoâi.
Theo Phuùc AÂm cuûa Chu Kyø Phuïng Vuï naêm A, ôû ñoaïn cuoái, duø coù ñeà caäp ñeán moät chuùt vieäc "Chuùa Gieâsu thình lình hieän ra tröôùc maët hoï (laø caùc phuï nöõ ñang vöøa möøng vöøa sôï chaïy veà baùo tin nhö ñöôïc thieân thaàn cho bieát)", thì muïc ñích cuûa Ngöôøi cuõng chæ muoán duøng caùc phuï nöõ naøy baùo tin cho caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi maø thoâi. ÔÛ ñaây, caùc phuï nöõ, coù theå noùi laø tieâu bieåu cho thaønh phaàn giaùo daân, duø ñöôïc dieãm phuùc haân haïnh nhìn thaáy Chuùa Phuïc Sinh tröôùc caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi, thaønh phaàn töôïng tröng cho haøng giaùo phaåm trong Giaùo Hoäi, caùc ngöôøi phuï nöõ naøy daàu sao cuõng chæ ñoùng vai söù giaû mang tin cho caùc vò muïc töû cuûa mình maø thoâi, thaønh phaàn "nhaân chöùng cuûa Ngöôøi" (baøi ñoïc 1 Chuùa Nhaät 3 Phuïc Sinh), cuõng laø thaønh phaàn Ngöôøi chính thöùc muoán duøng ñeå "laøm chöùng veà ñieàu naøy" (Phuùc AÂm Chuùa Nhaät 3 Phuïc Sinh).
Vì tinh thaàn cuûa Thaùnh Leã "voïng" Phuïc Sinh, ñoái vôùi Giaùo Hoäi, coù moät yù nghóa nhaän laõnh Tin Möøng Phuïc Sinh nhö theá, do ñoù, vaán ñeà toäi loãi vaø söï cheát khoâng ñöôïc nhaéc ñeán nöõa, vì Giaùo Hoäi ñaõ ñeà caäp ñeán trong caû Muøa Chay vaø Tuaàn Thaùnh roài. Veà toäi loãi, baøi ñoïc veà söï vieäc hai nguyeân toå sa phaïm ñaõ ñöôïc Giaùo Hoäi coá yù nhaéc ñeán khi choïn baøi ñoïc naøy laøm baøi ñoïc thöù nhaát trong Chuùa Nhaät thöù nhaát Muøa Chay. Toäi loãi thì thuoäc veà Muøa Chay, thôøi ñieåm Giaùo Hoäi laäp neân ñeå nhaéc nhôû con caùi mình haõy baét chöôùc Chuùa Gieâsu, qua vieäc chay tònh 40 ngaøy, "khoâng nguyeân soáng bôûi baùnh maø coøn bôûi moïi lôøi töø mieäng Thieân Chuùa phaùn ra" (Phuùc AÂm Chuùa Nhaät 1 Muøa Chay naêm A vaø C). Veà söï cheát, Giaùo Hoäi ñaõ duøng Phuïng Vuï Lôøi Chuùa baøy toû cho con caùi mình thaáy qua cuoäc töû naïn cuûa Chuùa Kitoâ trong Tuaàn Thaùnh, nhaát laø vaøo Chuùa Nhaät Vöôït Qua vaø Thöù Saùu Vöôït Qua. Thöù Baûy Tuaàn Thaùnh, tuy vaãn coøn laø thôøi ñieåm cuûa Tuaàn Leã Vöôït Qua, nhöng ñaõ gaàn ñeán thôøi ñieåm töôûng nieäm cuoäc Phuïc Sinh cuûa Chuùa Kitoâ, do ñoù, trong Thaùnh Leã Voïng Phuïc Sinh, Phuïng Vuï Lôøi Chuùa ñaõ baét ñaàu höôùng veà aân suûng vaø söï soáng.
Veà aân suûng, theo thöù töï cuûa 7 baøi ñoïc Cöïu Öôùc, Giaùo Hoäi töôûng nieäm laïi nhöõng vieäc Thieân Chuùa ñaõ laøm cho chung loaøi ngöôøi vaø ñaõ laøm cho caû loaøi ngöôøi qua daân ñöôïc Ngaøi tuyeån choïn. Tröôùc heát, aân suûng cuûa Thieân Chuùa laøm cho chung loaøi ngöôøi laø ôû choã, "Thieân Chuùa phaùn: 'Chuùng Ta haõy döïng neân con ngöôøi theo hình aûnh cuûa Chuùng Ta, töông töï nhö Chuùng Ta. Chuùng haõy laøm chuû caù bieån, chim trôøi vaø xuùc vaät cuõng nhö taát caû moïi hoang thuù cuøng moïi loaøi boø saùt treân maët ñaát. Thieân Chuùa ñaõ döïng neân con ngöôøi theo hình aûnh Ngaøi' theo hình aûnh thaàn linh Ngaøi ñaõ döïng neân hoï' Ngaøi ñaõ döïng neân hoï caû nam laãn nöõ... Thieân Chuùa nhìn xem moïi söï Ngaøi ñaõ laøm vaø Ngaøi thaáy noù thaät laø toát ñeïp" (baøi ñoïc 1). Do ñoù, lôøi ñaùp ca sau baøi ñoïc thöù nhaát môùi tuyeân xöng vaø tung hoâ raèng: "ñòa caàu ñaày aân suûng Chuùa" (ñaùp ca sau baøi ñoïc 1).
Sau nöõa, aân suûng cuûa Chuùa laøm cho chung loaøi ngöôøi qua daân rieâng cuûa Ngaøi, ôû choã, Ngaøi ñaõ "töï theà höùa" (baøi ñoïc 2) vôùi hoï qua toå phuï Abraham, cuõng nhö ñaõ duøng tay Moisen maø cöùu hoï cho "khoûi quyeàn löïc cuûa nhöõng ngöôøi Ai Caäp" (baøi ñoïc 3), ñeå hoï coù theå nhôø ñoù nhaän bieát "Ñaáng Cöùu Tinh cuûa (hoï) laø Ñaáng Thaùnh -ch-Dieân... laø Thieân Chuùa cuûa toaøn theå traùi ñaát" (baøi ñoïc 4).
Tuy nhieân, aân suûng cuûa Thieân Chuùa ban cho chung nhaân loaïi qua daân rieâng cuûa Ngaøi, theo yù ñònh cuûa Thieân Chuùa cuõng nhö töï baûn chaát thaàn linh cuûa mình, seõ "nhö möa vaø tuyeát töø trôøi rôi xuoáng khoâng trôû veà cho ñeán khi noù töôùi doäi traùi ñaát vaø laøm cho traùi ñaát phì nhieâu sinh hoa keát traùi" (baøi ñoïc 5), nôi "taát caû nhöõng ngöôøi khao khaùt ñeán vôùi gioøng nöôùc..." (baøi ñoïc 5), töùc thaønh phaàn ñaùp laïi lôøi Thieân Chuùa mong öôùc vaø keâu goïi: "Haõy chuù taâm maø ñeán vôùi Ta, laéng nghe thì caùc ngöôøi seõ ñöôïc söï soáng" (baøi ñoïc 5).
Bôûi ñoù, "söï soáng" naøy khoâng phaûi ôû taïi vieäc hoï giöõ lôøi Chuùa, cho baèng ôû taïi chính thaàn löïc cuûa lôøi Chuùa, ñöôïc theå hieän qua vaø phaùt xuaát töø caùi goïi laø "caùc giôùi raên söï soáng" (baøi ñoïc 6), "laø cuoán saùch caùc saéc leänh cuûa Thieân Chuùa, laø leà luaät beàn bæ muoân ñôøi' taát caû nhöõng ai gaén boù vôùi noù seõ soáng, coøn nhöõng ai boû rôi noù seõ cheát" (baøi ñoïc 6). Ñoù laø lyù do "khoâng phaûi vì caùc ngöôøi maø Ta ñaõ taùc haønh, hôõi nhaø -ch-Dieân, maø vì danh thaùnh cuûa Ta, danh maø caùc ngöôøi ñaõ laøm tuïc hoùa giöõa caùc daân nöôùc caùc ngöôøi chung soáng... Ta seõ vaåy nöôùc tinh saïch leân caùc ngöôøi ñeå thanh taåy caùc ngöôøi khoûi moïi oâ ueá cuûa caùc ngöôøi, cuõng nhö khoûi moïi ngaãu töôïng cuûa caùc ngöôøi maø Ta seõ thanh taåy caùc ngöôøi. Ta seõ ban cho caùc ngöôøi moät quûa tim môùi vaø ñaët thaàn trí môùi trong caùc ngöôøi, baèng caùch laáy ñi khoûi thaân theå caùc ngöôøi nhöõng traùi tim baèng ñaù maø ban cho caùc ngöôi nhöõng quûa tim ñích thöïc. Ta seõ ñaët thaàn trí Ta trong caùc ngöôi, laøm cho caùc ngöôi soáng theo caùc luaät ñieàu cuûa Ta, caån thaän giöõ caùc meänh leänh cuûa Ta" (baøi ñoïc 7).
Laïy Chuùa laø Cha chuùng con ôû treân trôøi, qua cuoäc töû naïn cuûa Con Moät Chuùa, Chuùa ñaõ maïc khaûi cho loaøi ngöôøi chuùng con thaáy loøng Chuùa voâ cuøng yeâu thöông chuùng con moät caùch nhöng khoâng vaø tuyeät haûo. Xin cho chuùng con laø "taát caû nhöõng ai tuøng phuïc Ngöôøi" (baøi ñoïc 2), qua vieäc laõnh nhaän Bí Tích Röûa Toäi, luoân luoân yù thöùc ñöôïc raèng, chuùng con "laø nhöõng ngöôøi ñaõ chòu pheùp röûa trong Chuùa Gieâsu Kitoâ thì ñaõ chòu pheùp röûa trong caùi cheát cuûa Ngöôøi. Nhôø pheùp röûa trong caùi cheát cuûa Ngöôøi, chuùng (con) chòu mai taùng vôùi Ngöôøi, ñeå nhö Ñöùc Kitoâ nhôø vinh quang cuûa Cha maø soáng laïi töø keû cheát theá naøo, caû chuùng (con) nöõa cuõng ñöôïc soáng moät ñôøi soáng môùi nhö vaäy... Con ngöôøi cuõ cuûa chuùng (con) ñaõ bò ñoùng ñanh cuøng vôùi Ngöôøi, ñeå thaân xaùc toäi loãi cuûa chuùng (con) bò tieâu dieät ñi vaø chuùng (con) khoâng coøn laøm toâi cho toäi loãi nöõa... (Nhöng chuùng con) phaûi coi mình ñaõ cheát cho toäi nhöng soáng cho (Chuùa) trong Ñöùc Gieâsu Kitoâ" (baøi ñoïc Taân Öôùc). Trong ñeâm Voïng Phuïc Sinh naøy, moät thôøi ñieåm mang yù nghóa "vöôït qua" thaät söï vaø hoaøn toaøn nhaát, "Laïy Chuùa, (chuùng con) ca tuïng Chuùa vì Chuùa ñaõ giaûi thoaùt (chuùng con)" (ñaùp ca sau baøi ñoïc 4), "(chuùng con) ca tuïng Chuùa vì (Chuùa) uy linh cao caû" (ñaùp ca sau baøi ñoïc 3). "Laïy Chuùa, xin baûo xin baûo toaøn (chuùng con) vì (chuùng con) tìm nöông töïa Chuùa" (ñaùp ca sau baøi ñoïc 2), "Chuùa coù lôøi ban söï soáng ñôøi ñôøi" (ñaùp ca sau baøi ñoïc 6). "OÂi laïy Chuùa, xin taïo cho (chuùng con) quûa tim trong saïch" (ñaùp ca sau baøi ñoïc 7), ñeå "(chuùng con) seõ muùc nöôùc nôi suoái Ñaáng Cöùu Ñoä" (ñaùp ca sau baøi ñoïc 5).