Suy Niệm Lời Chúa

“Nếu anh em các con làm điều sai trái phạm đến các con…”
(Chúa Nhật XXIII Thường Niên)

Thế nào là “Phạm Đến Các Con”?

Một lần nữa, vì chủ đề chung của Mùa Thường Niên Hậu Phục Sinh là chứng từ Giáo Hội, do đó, như Chúa Nhật XXI, Giáo Hội đã bỏ một số đoạn Phúc Âm giữa bài Phúc Âm Chúa Nhật tuần trước và tuần này. Chẳng hạn như đoạn về biến cố Chúa biến hình trên núi, đoạn về việc Chúa chữa một em trai bị quỉ ám, đoạn tiên báo lần hai về cuộc Vượt Qua của Người, đoạn về vấn đề nộp thuế cho đền thờ, đoạn về việc trẻ em đến cùng Chúa, với lời Chúa khuyên đừng làm cho chúng bị gương mù và đừng khinh thường chúng. Vậy vấn đề Giáo Hội trong bài Phúc Âm hôm nay là gì và như thế nào?

Phân tích về bố cục của bài Phúc Âm hôm nay, chúng ta thấy có hai 3 ý tưởng chính: ý tưởng thứ nhất là việc sửa lỗi cho nhau: “Nếu anh em làm gì sai trái phạm đến các con, hãy sửa lỗi cho họ…”; ý tưởng thứ hai là quyền cầm buộc của tông đồ đoàn: “Những gì các con cầm buộc dưới đất cũng sẽ bị trên trời cầm buộc…”; và ý tưởng thứ ba là việc hiện diện thần linh: “Ở đâu có hai ba người hợp lại vì danh Thày thì Thày sẽ ở đó với họ”. Ba ý tưởng này hết sức liên hệ với nhau, nếu chúng ta đặt vấn đề tại sao Chúa lại dạy các tông đồ ngày xưa, cũng như qua các vị Người cũng cố ý dạy cho Kitô hữu chúng ta hậu lai sau các vị, một điều xem ra có vẻ trái ngược với giáo thuyết của Người về tinh thần nhịn nhục yêu thương kẻ thù (x Mt 5:39,44) và lòng sẵn sàng thứ tha vô bờ bến như bài Phúc Âm tuần tới đề cập đến (x Mt 18:22). Điều có vẻ mâu thuẫn trong bài Phúc Âm hôm nay là: “Nếu anh em làm gì sai trái phạm đến các con, hãy sửa lỗi cho họ…”. Phải chăng Chúa Giêsu có ý nói về những sự xúc phạm đến cá nhân mình thì mình đi sửa lỗi cho anh em mình? Nếu vậy thì đâu còn gì là trọn lành nữa! Chắc hẳn là Chúa Giêsu không có ý nói như thế. Nhưng, căn cứ vào chỗ nào mà khẳng định như vậy?

Trước hết là ở cách sửa lỗi cho anh chị em mình. Theo lời Chúa dạy trong cùng bài Phúc Âm hôm nay thì phải sửa lỗi cho anh chị em mình từ từ: trước hết là riêng mình với họ, sau đó nếu cần mới tới chỗ có người làm chứng, và sau hết mới bất đắc dĩ phải đưa ra cộng đồng giáo hội. Vậy thì việc sửa lỗi cho nhau ở đây là việc sửa cho nhau những lỗi phạm đến qui luật chung, chứ không phải những lỗi phạm đến cá nhân mình. Bởi vì, nếu một trong những người anh chị em của chúng ta phạm đến cá nhân chúng ta, mà trước hội đồng giáo hội chỉ vì họ mù tối không nhận lỗi hay cứng lòng không chịu ăn năn hối cải khi có lỗi với riêng tôi, chứ không phải với giáo hội, lại loại trừ họ ra khỏi giáo hội thì thật là rối đạo, phản với tinh thần đi tìm con chiên lạc duy nhất trong đàn 100 con (x Lk 15:4-5).

Tại Sao “Phạm Đến Các Con”?

Có hiểu như thế chúng ta mới thấy được những chữ “phạm đến các con” trong việc sửa lỗi cho anh chị em mình như lời Chúa Giêsu dạy trong bài Phúc Âm hôm nay đây có một ý nghĩa hiệp thông hết sức sâu xa đúng với bản chất của Giáo Hội là một cộng đồng hiệp thông, là một thân thể, một cơ cấu mật thiết đến nỗi chi thể này đau thì chi thể khác cũng cảm thấy nhức (x 1Cor 12:26), nhất là bộ óc, trung tâm thần kinh hệ, nơi điều khiển cả toàn thân. Áp dụng tinh thần hiệp thông vào trường hợp bài Phúc Âm hôm nay, Chúa Giêsu có ý dạy các tông đồ là thành phần lãnh đạo Giáo Hội của Người, thành phần mà cũng ngay trong bài Phúc Âm hôm nay, được Người trao cho quyền cầm buộc và cởi mở tôi lỗi trần gian thay Người, là các con phải yêu thương đàn chiên như chính Thày đã yêu thương chúng, đến nỗi, các con có thể cảm thấy cái đớn đau của Thày cũng như nỗi buồn khổ như Thày, khi các con thấy trong đàn của các con cũng là của Thày có những, hay dù chỉ có một, con chiên lạc. Nó xúc phạm đến Thày cũng chẳng khác gì như đã “phạm đến các con”, vì các con hết lòng mến yêu Thày (x Jn 21:15-17), nên một với Thày. Không phải hay sao, chính vì mối hiệp thông nên một vô cùng gắn bó mật thiết này giữa Chúa Kitô là đầu và chung Giáo Hội là thân thể của Người (x Eph 5:23, 25) cũng như riêng Kitô hữu là chi thể của Người, mà ai xúc phạm đến Kitô hữu là phạm đến chính Người. Điển hình nhất là trường hợp Người tỏ ra với Saulê đang hung hăng phi ngựa trên đường Damasco đế bắt bớ Kitô hữu thời giáo hội sơ khai ở Giêrusalem: “Saulê, Saulê, sao ngươi bắt bớ Ta?” (Acts 9:4).

Về phần Thánh Phaolô cũng thế. Thánh nhân đã yêu mến Chúa Kitô, yêu mến giáo thuyết của Người đến nỗi, ngài cảm thấy như “phạm đến các con”, nên ngài đã không thể không lên tiếng công khai sửa lỗi cho chính vị lãnh đạo Giáo Hội là Tông Đồ Phêrô, khi thấy Đấng thay mặt Chúa Kitô trên trần gian đã có những tâm tưởng phản kitô (x Mt 16:23), được tỏ ra ngay trước mặt cả cộng đồng Giáo Hội và Dân Ngoại bấy giờ ở Antiôkia: “Ngay khi tôi nhận thấy rằng họ (Phêrô, Banabê và một số người Kitô hữu Do Thái) tỏ ra không được ngay thẳng với chân lý của phúc âm, tôi đã nói với Cepha ngay trước mặt mọi người như sau: ‘Nếu ngài là một người Do Thái sống theo những đường lối của Dân Ngoại hơn là của Do Thái thì tại sao ngài lại bắt Dân Ngoại chấp nhận sống theo các đường lối của dân Do Thái chứ?’” (Gal 2:14). Ở đây, sở dĩ Vị Tông Đồ Dân Ngoại Phaolô phải cấp thời “sửa lỗi cho anh em mình”, chứ không theo thứ tự ba cấp như Chúa Giêsu dạy trong bài Phúc Âm hôm nay, là vì việc Thánh Phêrô đang ăn uống với Dân Ngoại, khi vừa thấy nhóm Do Thái của Tông Đồ Giacôbê đến thì liền ẩn mặt đi kẻo bị rắc rối với nhóm cắt bì này, là một tác hành xẩy ra trước mắt mọi người, và là một gương mù cả thể, tác hại trầm trọng đến đức tin của cả thành phần Kitô hữu thuộc cộng đồng Do Thái lẫn Kitô hữu thuộc giáo đoàn Dân Ngoại tiên khởi Antiôkia. Dầu sao, việc vị Tông Đồ Dân Ngoại Phaolô làm ở đây chẳng những cho thấy về đức mến ngài hết sức hiệp nhất nên một với Chúa Kitô và Giáo Hội của Người, mà về đức tin ngài còn nắm vững được chân lý phúc âm, nắm vững được tất cả những gì Chúa Kitô dạy nữa, bằng không, ngài đã không dám ra mặt sửa lỗi cho anh em mình như thế. Tuy nhiên, việc thánh Phaolô sửa lỗi cho thánh Phêrô như vậy không phải chỉ liên quan đến vấn đề tín lý đức tin mà còn đến cả món nợ bác ái nữa, món nợ được chính thánh nhân nói đến ở đầu bài đọc hai hôm nay: “Anh em không mắc nợ ai điều gì ngoài món nợ thắt buộc chúng ta phải yêu thương nhau”. Nghĩa là, vì yêu kính vị tông đồ lãnh đạo của mình mà thánh Phaolô không thể nào lại để cho vị tông đồ cả ấy phải sống trong lầm lạc, trái lại, vì đức ái thúc đẩy, thánh nhân tìm cách cấp tốc cứu vị lãnh đạo của mình bằng việc giải phóng của chân lý đức tin (x Jn 8:32).

Ngoài trường hợp ngoại lệ cần phải sửa lỗi cho anh chị em của mình một cách cấp tốc và công khai như thánh Phaolô với thánh Phêrô như thế, việc sửa lỗi, khôn khéo nhất và hiệu nghiệm nhất, bao giờ cũng phải theo cách Chúa dạy trong bài Phúc Âm hôm nay. Chúa Giêsu đã làm gương điều này. Chẳng hạn như lần Người quở trách thánh Phêrô nặng lời, được bài Phúc Âm tuần trước thuật lại, nhưng chỉ riêng Người với Phêrô thôi, vì bấy giờ Vị Tông Đồ Phêrô này kéo Người ra một bên mà can ngăn Người. Đối với tông đồ Giuda Ích Ca đã có ý định phản nộp Người, nhưng trong các môn đệ chưa một ai biết, Người cũng không công khai tuyên bố trước mặt các vị, nhưng chỉ âm thầm nhắc khéo cho đương sự mà thôi, thậm chí còn rửa chân cho cả hắn nữa (x Jn 13:5,18-30). Còn việc Chúa Giêsu nghiêm nghị và thẳng thắn trách móc thành phần luật sĩ và biệt phái một cách thậm tệ trước mặt dân chúng và các môn đệ của Người (x Mt toàn đoạn 23) là vì những hành động của thành phần này đã công khai hóa, nhất là những hành động giả hình bất chính của thành phần đóng vai trò thừa kế Moisen trong việc giảng dạy lề luật này có thể như men (x Mt 16:6) làm gương mù gương xấu tác hại cho những ai đơn sơ nhẹ dạ như trẻ nhỏ (x Mt 18:5-9).

Tóm lại, qua bài Phúc Âm hôm nay, với ba ý tưởng chính đã được nhắc lại ở đầu bài, sửa lỗi cho nhau, quyền linh tháo cởi và việc Chúa hiện diện, Chúa Giêsu muốn tỏ cho chúng ta thấy rằng cần phải thực hiện việc sửa sai trong Giáo Hội, nhất là bởi những vị có trách nhiệm, như hàng giáo phẩm chẳng hạn. Bởi vì, các vị lãnh đạo nói chung trong Giáo Hội, ngoài cá nhân Thánh Phêrô (x Mt 16:19), đã được Chúa Giêsu trao cho quyền cầm buộc và tháo cởi, thành phần như vai trò “canh giữ nhà Yến Duyên” của tiên tri Êzêkiên trong bài đọc một hôm nay. Và tất cả những gì Giáo Hội phán quyết, qua quyền bính tối cao của Giáo Hoàng kế vị Thánh Phêrô, cũng như qua Hàng Giáo Phẩm hợp với Giáo Hoàng, như qua các Công Đồng Chung, đều là những gì phát xuất từ chính Chúa Kitô mà ra, vì Người ở giữa các vị, khi các vị nhân danh Người mà qui tụ lại để lên án, bác bỏ, phán quyết hay định tín một điều gì liên quan đến tín lý và luân lý. Lịch sử cho thấy, các Công Đồng Chung quả thực đã đóng vai trò này, cách riêng vai trò thực hiện việc sửa lỗi cho những gì “phạm đến các con”, bằng việc bác bỏ những lạc thuyết, và nếu cần, không ngần ngại phạt vạ tuyệt thông cho những ai nhất định không tuân hợp với Giáo Hội, đúng như lời Chúa Giêsu căn dặn trong bài Phúc Âm hôm nay: “Nếu họ thậm chí coi thường cả Giáo Hội thì hãy xử với họ như là một Dân Ngoại hay một người thu thuế”.
 

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL
 

S Ử A S A I

Trần Mỹ Duyệt

 

Tâm lý chung con người thường hay dễ dãi với mình và khắt khe với người. Một hành động sửa sai mang tính cách tích cực, cũng không đi ra ngoài tâm lý này: Người ta sẽ dễ dàng tự bào chữa cho mình, tha thứ cho mình; nhưng lại gay gắt và khe khắt trong việc kết án người khác.

Cũng trong tâm thức chung, con người ít khi nhận mình có lỗi ngay cả khi không thể chối cãi được. Vì thế mới có các luật sư, quan toà và hệ thống tòa án để định tội và xét xử những hành động sai trái mà kẻ chủ mưu vẫn khăng khăng chối cãi. Nhiều người cho rằng tuy kẻ phạm pháp chối tội trước mặt quan toà, trước tòa án hay trước anh em mình, nhưng với lương tâm, họ vẫn không thể nào chối cãi được. Điều này không hoàn toàn đúng, vì cũng có không ít người, do hành động cố tình trong những sai trái của mình mà tiếng lương tâm không còn khả năng thức tỉnh. Trường hợp này ta gọi là những con người với lương tâm chai đá.

Để duy trì và phát triển được tình thân hữu mà vẫn không phải bị mang tiếng nhu nhược, hoặc tiếp tay với những lỗi lầm của mình và của kẻ khác, chúng ta tìm thấy trong trích đoạn Tin Mừng của Mátthêu như sau:

“Nếu anh em người lỗi phạm, hãy sửa dậy nó, riêng ngươi và nó thôi. Nếu nó nghe ngươi, thì ngươi đã được lợi người anh em. Nếu nó không nghe lời ngươi, hãy đem theo một hoặc hai người nữa, để mọi việc được giải quyết nhờ lời hai hoặc ba nhân chứng. Nếu nó không nghe họ, hãy trình với cộng đoàn. Và nếu nó cũng không nghe cộng đoàn, ngươi hãy kể nó như người ngoại giáo và thu thế” (Mt 18: 15-17).

Trích đoạn Tin Mừng trên đã diễn tả một cách hết sức tâm lý về thái độ con người cần phải có đối với nhau, nhất là trong lãnh vực sửa sai những lỗi lầm cho nhau, nổi bật nhất về ba phương diện: 1) hiểu biết, 2) nhẫn nại, và 3) khách quan. Chúa Giêsu đã cho chúng ta bài học cụ thể và cần thiết ấy không ngoài mục đích giúp chính những người mang danh đạo đức, nhiệt thành muốn giúp đỡ kẻ khác. Vì nhiều khi, do lòng sốt sắng quá mức, hoặc do tâm lý khe khắt với người, rộng rãi với mình mà làm cho những việc làm tốt đẹp trở thành khuyết điểm.

- Hiểu biết: Trước hết việc sửa sai một khuyết điểm nào dù là ở nơi mình hay người khác, thì sự hiểu biết căn nguyên, lý do và hoàn cảnh là điều cần thiết. Nhiệt thành mà thiếu tri thức sẽ không đem lại kết quả tốt. Để hiểu biết rõ hơn về hoàn cảnh và lý do đưa đến những lỗi lầm và khuyết điểm, Chúa Giêsu đã nói: “Nếu anh em người lỗi phạm, hãy sửa dậy nó, riêng ngươi và nó thôi” (Mt 18:15). Đây là những tư tưởng khôn ngoan và tâm lý trong trường hợp cần sửa sai một người. Vì thông cảm là con đường dẫn đến hiểu nhau, và chia sẻ được những ưu tư và những thầm kín nhất của nhau.

- Nhẫn nại: Trong toàn bộ trích đoạn Tin Mừng trên, ngoài ra còn thấy một điểm hết sức quan trọng và hầu như được Chúa Giêsu nhắc lại dưới nhiều hình thức, đó là tính nhẫn nại. Trước hết cần nhẫn nại tìm hiểu người anh em mình. Tiếp tới là nhẫn nại tìm hiểu thêm về những đóng góp của người khác. Tiếp tới nữa mới đưa ra công luận, tức là quần chúng. Và sau cùng, nếu những ý kiến chung kia không được chấp nhận, lúc ấy mới có hành động dứt khoát về khuyết điểm của người anh em ấy: “Nếu anh em người lỗi phạm, hãy sửa dậy nó, riêng ngươi và nó thôi. Nếu nó nghe ngươi, thì ngươi đã được lợi người anh em. Nếu nó không nghe lời ngươi, hãy đem theo một hoặc hai người nữa, để mọi việc được giải quyết nhờ lời hai hoặc ba nhân chứng” (Mt 18:15-16).

Những diễn tiến này nói lên thái độ nhẫn nại và chờ đợi trong hy vọng. Đây cũng là tâm lý sửa sai chung, đặc biệt, đối với những ai mà ta cho là khó dậy, khó bảo. Nhiều khi chính do sự sốt sắng, nóng nẩy của mình mà làm hỏng chuyện. Thánh Kinh đã có lời nhắc nhở về điều này: “Đừng sửa phạt khi nóng giận”. Khi nóng giận, chính mình không làm chủ được mình, làm sao có thể đủ bình tĩnh để phán đoán, để sửa sai người khác.

- Khách quan: Điểm quan trọng sau cùng mà Chúa Giêsu muốn nhấn mạnh ở đây khi chúng ta cần phải kết án, hoặc phán xét người này, người khác, đó là tính cách khách quan.

Như đã đề cập ở trên, tâm lý chung con người thường hay có những phán đoán bất công và thiếu khách quan, nhất là những điều dẫn đến sự phúc lợi cho chính mình. Khách quan, do đó, phải được quan tâm và lưu ý khi đề cập đến thái độ sửa sai và hướng dẫn người khác. Có những chuyện mà ta tưởng chừng như thật, và vội vàng, hấp tấp quyết đoán. Những rồi sau này mười, hai mươi năm sau, khi thời gian và lịch sử đã gạn lọc tính cách chủ quan, lúc ấy mới thấy rằng sự phán đoán và lên án nhất thời là sai trái, là thiếu công bằng. Tôi nhớ lại một bài báo mà tôi đã có dịp đọc gần 30 năm trước. Bài báo đề cập đến một tội phạm vì mang tội ăn cắp. Quan toà bực tức hỏi anh làm sao mà mới chỉ 3 tháng sau khi được tha, anh lại phạm tội ăn cắp như thế? Anh đã trả lời rằng, nếu quan tòa ở vào trường hợp tôi thì cũng không hành động khác hơn. Tôi biết tôi có lỗi, và tôi đã cố gắng sửa sai. Nhưng rồi 3 tháng qua không một hãng xưởng, không một nơi nào cho tôi một cơ hội để làm việc, để hoàn lương. Tôi đói khổ, vất vả và tủi nhục. Thật ra, tôi cũng không nghĩ rằng mình cần thiết phải ăn cắp, nhưng vì không có gì ăn, thành thử tôi đành phải hành động như thế. Ở vào hoàn cảnh này, quan toà nghĩ như thế nào?

Trong khi làm chánh án xử vụ án “ngoại tình”, Chúa Giêsu chỉ hỏi những kẻ cáo buộc người phụ nữ một câu duy nhất: “Ai thấy mình vô tội thì hãy ném viên đá đầu tiên” (Gio 8:7). Và thế là người thiếu phụ được trắng án. Bởi vì không ai dám nhận mình vô tội, và trên thực tế cũng chẳng có ai là vô tội.

Tóm lại, thái độ sửa sai của ta phải bao gồm ít nhất ba yếu tố mà Chúa đã đề ra qua trích đoạn Tin Mừng vừa kể trên, đó là phải thái độ hiểu biết, nhẫn nại, và khách quan. Khi cần sửa sai người này, người khác, nóng nẩy, chủ quan, và thiếu hiểu biết sẽ chỉ làm cho thiện chí chúng ta trở thành một động lực làm xa dần tình bằng hữu và tạo thêm hố chia cách.