Thöù 3

Thöù Ba

Muøa Thöôøng Nieân (tuaàn 2) Haäu Giaùng Sinh

Toùm Lôøi Chuùa

Baøi Saùch Thaùnh naêm 1 (naêm leû): Heb.6:10-20

          Thö Do Thaùi khuyeân tin töôûng vaø nhaãn naïi hy voïng vaøo lôøi höùa Thieân Chuùa laáy chính mình maø theà.

Baøi Saùch Thaùnh naêm 2 (naêm chaün): 1Sam.16:1-13

          Saùch Samuel 1 thuaät laïi vieäc Samuel theo leänh Chuùa ñeán xöùc daàu Ñavít vaø thaàn Chuùa ñeán vôùi Ñavít. 

Baøi Phuùc Aâm chung caû naêm 1 vaø 2: Mk.2:23-28

          Phuùc Aâm thaùnh Marcoâ ghi laïi lôøi Chuùa Gieâsu cho bieát muïc tieâu chính yeáu ngaøy höu leã ñöôïc laäp neân.

Suy Lôøi Chuùa

            YÙ chính cuûa Lôøi Chuùa qua caùc baøi Thaùnh Kinh do Giaùo Hoäi coá yù choïn löïa vaø saép xeáp cho phuïng vuï Thaùnh Leã cuûa rieâng ngaøy hoâm nay ñöôïc chöùa ñöïng trong noäi dung cuûa Baøi Phuùc Aâm. Ñoù laø lôøi Chuùa Gieâsu khaúng ñònh ngaøy höu leã ñöôïc laäp neân cho con ngöôøi.

          Thaät vaäy, Chuùa Gieâsu ñaõ traû lôøi cho “nhöõng ngöôøi Pharisieâu chaát vaán: ‘Kìa! caùc moân ñeä cuûa Thaøy sao laïi laøm nhöõng ñieàu khoâng ñöôïc pheùp laøm (ngaét luùa) vaøo ngaøy höu leã?’”, raèng “ngaøy höu leã ñöôïc laäp neân cho con ngöôøi chöù khoâng phaûi con ngöôøi cho ngaøy höu leã. Ñoù laø lyù do taïi sao Con Ngöôøi laø chuû caû ngaøy höu leã”. Ñuùng theá, neáu lôøi Chuùa Gieâsu (trong baøi Phuùc Aâm hoâm qua) cho bieát caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi chöa caàn phaûi chay tònh vì Ngöôøi coøn ñang ôû vôùi caùc vò, thì (trong baøi Phuùc Aâm hoâm nay) Chuùa Gieâsu cuõng ngaám ngaàm cho thaáy raèng sôû dó caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi ñöôïc laøm ñieàu maø nhoùm Pharisieâu, thaáy vaãn bò caám kî trong ngaøy höu leã, laø vì caùc vò ñang ôû vôùi chính “chuû cuûa caû ngaøy höu leã”, Ñaáng chaúng nhöõng ñaõ khoâng töï ñoäng caûn ngaên vieäc caùc vò laøm, laïi coøn toû ra nhö beânh chöõa cho haønh ñoäng cuûa caùc vò nöõa, laø vì yù nghóa ñích thöïc cuûa chính “ngaøy höu leã ñöôïc laäp neân cho con ngöôøi”. Do ñoù, laø “chuû ngaøy höu leã” Chuùa Gieâsu chaúng nhöõng khoâng huûy boû leà luaät (maø coøn) laøm cho noù neân troïn” (Mt.5:17), nhö “Thieân Chuùa khoâng baát coâng” (trong baøi ñoïc naêm 1 hoâm nay), Ñaáng cuõng ñaõ töø töø laøm cho neân troïn “lôøi Ngaøi höùa vôùi Abraham, Ngaøi ñaõ laáy chính mình maø theà... khi phaùn: ‘Ta thöïc söï seõ chuùc laønh cho ngöôi vaø seõ laøm ngöôi neân phong phuù’”, qua vieäc Ngaøi truyeàn Samuel (trong baøi ñoïc naêm 2 hoâm nay) “ñeán nhaø Jesse ôû Beâlem, vì Ta ñaõ choïn cho mình moät vò vua trong soá con caùi cuûa haén”, ñoù laø Ñavít, cha oâng theo loaøi ngöôøi cuûa Ñaáng laø “chuû ngaøy höu leã”, Ñaáng ñöôïc loan baùo “trieàu ñaïi Ngöôøi seõ voâ taän” (Lk.1:33).

Nguyeän Lôøi Chuùa

            Laïy Chuùa Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa haèng soáng, ñöôïc xöùc daàu Thaàn Linh, ñaõ ñeán trong theá gian ñeå cöùu nhöõng ai luïy thuoäc leà luaät. Chuùng con ñaõ ñöôïc Chuùa haï sinh bôûi nöôùc vaø Thaàn Linh trong Bí Tích Röûa Toäi. Theá nhöng, coøn soáng treân theá gian chuùng con vaãn coù theå luïy thuoäc leà luaät söï cheát. Bôûi vaäy, xin Meï Maria ñaày ôn phuùc vaø ñöôïc Chuùa ôû cuøng, giuùp chuùng con bieát maëc laáy con ngöôøi môùi trong Chuùa Kitoâ. Amen.

_____________________________________________

Thaùnh Töû Ñaïo Vieät Nam

Ngaøy 22 Thaùng 1

Thaùnh Phanxicoâ FEDERICH TEÁ

Linh muïc doøng Ñaminh

(1702 - 1745)

Thaùnh Töœ Ñaïo Tieân Khôœi Treân Ñaát Vieät

Boán möôi ba tuoåi ñôøi, möôøi naêm truyeàn giaùo treân ñaát Vieät, trong ñoù gaàn taùm naêm bò giam caàm, cuoäc ñôøi truyeàn giaùo cuœa Thaùnh Phanxicoâ Teá coù veœ khoâng ñöôïc thuaän lôïi, nhöng chính nhöõng naêm tuø naøy ñaõ laøm neân söï nghieäp cuœa thaùnh nhaân. Nhôø boái caœnh ñaëc bieät, vò linh muïc doøng Thuyeát giaùo ñaõ tieáp tuïc thi haønh söù vuï cuœa mình ngay taïi kinh ñoâ Thaêng Long. Cha vaãn ñi thaêm vieáng vaø trao ban bí tích cho caùc giaùo höõu, röœa toäi cho nhieàu taân toøng. Rieâng naêm 1744, cha giaœi toäi cho 1745 ngöôøi, röœa toäi 73 ngöôøi (trong ñoù coù 32 ngöôøi lôùn) vaø xöùc daàu cho nhieàu beänh nhaân. Thaønh quaœ ñoù cuœa moät “tuø nhaân” ñuœ cho moïi ngöôøi thaáy nhieät taâm, taøi naêng vaø söï kheùo leùo cuœa vò Thaùnh Töœ ñaïo ñaàu tieân treân ñaát Vieät.

Tuoåi Xuaân vaø Khaùt Voïng

Phanxicoâ Gil de Federich Teá sinh ngaøy 14.12.1702 taïi Tortosa, Taây Ban Nha, queâ höông cuœa bieát bao vò ñaïi thaùnh vaø nhöõng vò thöøa sai noåi tieáng. Ñöôïc thöøa höôœng truyeàn thoáng ñaïo ñöùc ñoù, töø nieân thieáu, caäu ñaõ nhaän ra tieáng Chuùa môøi goïi soáng ñôøi daâng hieán, vaø ñaõ xin gia nhaäp doøng Ñaminh. Sau moät naêm taäp ñaày nhieät thaønh ñaïo ñöùc, tu só Federich tuyeân khaán troïng theå taïi tu vieän Santa Catalina thaønh Barcelona khi môùi möôøi saùu tuoåi.

Sau nhieàu naêm hoïc taäp chaêm chæ, ngaøy 29.3.1727 thaày Federich ñöôïc thuï phong linh muïc, roài ñöôïc boå nhieäm laøm giaùo sö trieát lyù kieâm giaùo sö caùc tu só sinh vieân. Theá nhöng öôùc nguyeän thaâm saâu cuœa taân linh muïc laïi laø ñöôïc ñi truyeàn giaùo ôœ phöông xa. Hai naêm sau, cha xin chuyeån sang Tænh doøng Ñöùc Meï Maân Coâi, laø tænh doøng ñaëc traùch vieäc truyeàn giaùo ôœ Vieãn Ñoâng. Cha xuoáng taøu, ñeán truï sôœ tænh doøng taïi Phi Luaät Taân naêm 1733.

Cha Giaùm tænh Diego taïi Manila raát quyù troïng khaœ naêng, ñöùc ñoä cuœa cha Federich, neân ñaõ choïn cha laøm thö kyù vaø phuï taù cho mình. Trong coâng vieäc tham gia ñieàu haønh taïi truï sôœ, nhöõng tin töùc ôœ caùc vuøng truyeàn giaùo naày caøng thuùc ñaåy cha thöïc hieän khaùt voïng truyeàn giaùo. Nhöõng vaàn thô caàu nguyeän vôùi Ñöùc Maria cuœa cha noùi leân taâm tình ñoù:

“Laïy Thaùnh Maãu cao vôøi nhaân aùi.

Taám loøng con ñieân daïi ñaùng thöông.

Ngaøy ñeâm nung naáu can tröôøng.

Tình bao la Meï, ñaâu phöông ñaùp ñeàn.

Trong taâm töôœng con haèng mong öôùc.

Khaép muoân phöông loan baùo Tin möøng.

Giôø con gaëp caœnh saàu thöông.

Nhö thuyeàn neo beán, truøng döông xa vôøi”.

Cuoái cuøng öôùc mô cao ñeïp naøy ñaõ ñöôïc thaønh töïu. Ngaøy 28.8.1735 cha Phanxicoâ ñaët chaân leân ñaát Vieät Nam. Baáy giôø laø thôøi vua Leâ YÙ Toâng (1735-1739) vaø Uy Nam Vöông Trònh Giang (1729-1740).

Treân Caùnh Ñoàng Truyeàn Giaùo

Sau moät thôøi gian ngaén hoïc ngoân ngöõ vaø phong tuïc, cha Federich Teá ñaõ ñeán phuïc vuï taïi nhieàu nôi. Môùi ñaàu ôœ huyeän Tröïc Ninh (Nam Ñònh) roài Vuõ Tieân (Thaùi Bình), sau ñaœm nhieäm hai giaùo xöù Keœ Meøn, Baéc Traïch; tieáp ñoù qua huyeän Giao Thuœy coi hoï Luïc Thuœy vaø Quaát Laâm.

Moät hoâm ôœ Quaát Laâm cha ñang giaœi toäi, boãng giaùo daân chaïy vaøo baùo tin löông daân ñang luøng baét ngaøi. Cha Teá vaãn bình tónh caàu nguyeän giaây laùt, roài cöù tieáp tuïc giaœi toäi. Söï bình tónh vaø baàu khí thieâng thaùnh cuœa vieäc trao ban bí tích Hoøa giaœi ñaõ cöùu cha. Nhöõng ngöôøi vaây baét ngaây ngöôøi ñöùng nhìn moät laùt roài ruœ nhau giaœi taùn.

Moái Giaây Oan Nghieät

Môùi ñöôïc hai naêm hoaït ñoäng ngaén nguœi, cha Teá ñaõ bò baét ngaøy 3.8.1737. Theo söœ saùch, moät nhaø tu teân Tình voán gheùt ñaïo Coâng giaùo, laïi muoán tìm caùch laøm tieàn. Nhaø sö ñaõ ñeán xin pheùp quan huyeän Giao Thuœy, roài ñöa ngöôøi ñeán vaây baét caùc ñaïo tröôœng ôœ laøng Trung Linh. May laø caùc linh muïc ôœ ñaây bieát tröôùc neân troán ñi heát, nhöng sau ñoù nghe tin coù ñaïo tröôœng AÂu chaâu ôœ hoï Luïc Thuœy, nhaø sö ñem quaân ñeán vaây ngay luùc cha Teá vöøa daâng thaùnh leã xong. Ñeå nguyeän ñöôøng khoœi bò xuùc phaïm vaø giaùo höõu khoœi lieân luïy, cha töï nguyeän ra noäp mình. Cha noùi: “Caùc oâng tìm baét toâi, thì chính toâi ñaây. Xin haõy tha cho caùc giaùo höõu cuœa toâi”.

Khi nghe tin cha Teá bò giam giöõ taïi laøng Thuœy Nhai, giaùo höõu cuœa cha gom goùp tieàn ñeán gaëp sö Tình xin chuoäc, nhöng nhaø sö cheâ ít vaø giöõ cha taïi nhaø rieâng möôøi ngaøy. Thaáy theá, giaùo höõu leân tænh trình quan vaø höùa seõ haäu taï neáu vò linh muïc ñöôïc giaœi thoaùt. Quan Traán thuœ Sôn Nam lieàn phaùi lính veà Thuœy Nhai baét caœ sö Tình laãn cha Teá. Vò sö naøy nhanh chaân chaïy thoaùt, leân taän kinh ñoâ toá caùo vôùi vua raèng: Quan Traán thuœ ñaõ aên hoái loä, vaø laøng Luïc Thuœy chöùa chaáp Taây döông ñaïo tröôœng. Khi hay tin, quan traán bieát khoâng theå thaœ cha Teá ñöôïc nöõa, neân ñaønh cho aùp giaœi cha veà Thaêng Long. Doïc ñöôøng cha leân côn soát reùt traàn troïng, nhöng khi tôùi nôi, cha vaãn phaœi mang goâng vaø bò toáng giam vaøo nguïc.

Naêm Tuø Ñaàu Tieân vaø Baœn AÙn

Sau khi khoœi beänh, cha Phanxicoâ Teá ñöôïc ñöa ra toøa hai ngaøy lieàn. Caùc quan ñoái xöœ töœ teá vôùi cha, nhöng daân chuùng coù ngöôøi la où, buoâng nhöõng lôøi khieám nhaõ, coù keœ laáy que beœ vuïn, laøm nhöõng hình thaùnh giaù neùm vaøo ngöôøi cha. Cha bình tónh nhaët leân hoân kính vaø caát thaùnh giaù vaøo tuùi. Trong nguïc, cha ñöôïc linh muïc giaœ laøm thaày lang vaøo thaêm beänh, giaœi toäi vaø trao Mình Thaùnh Chuùa. Suoát moät naêm, cha Nghi cuøng chaùu cuœa baø Kính vaãn ra vaøo thaêm vaø tieáp teá. Qua nhöõng chöùng nhaân naøy, moïi ngöôøi bieát cha Teá luoân kieân nhaãn, bình tónh, khoâng traùch cöù than vaõn, vaø nhieàu laàn coøn toœ yù muoán ñöôïc töœ ñaïo nöõa.

Ngaøy 10.7.1738, cha Teá bò ñöa ra toøa cuøng vôùi nhaø sö Tình. Quan traán Soœn Nam Haï khi aùp giaœi cha veà kinh ñoâ, ñaõ toá caùc nhaø sö chöùa chaáp cha möôøi ngaøy trong nhaø. Ñeå chaïy toäi, vò sö naøy xin ñaïp leân thaùnh giaù, minh chöùng mình khoâng uœng hoä ñaïo Coâng giaùo. Veà phaàn cha Teá, khi caùc quan baét cha böôùc qua Thaùnh giaù, cha traœ lôøi: “Toâi khoâng theå phaïm toäi naëng aáy ñöôïc”. Caùc quan hoœi veà yù nghóa aœnh töôïng Thaùnh giaù. Cha ñaùp: “AŒnh naøy töôïng tröng cuoäc töœ naïn cuœa Con Thieân Chuùa giaùng sinh cöùu chuoäc nhaân loaïi”. Caùc quan noùi tieáp: “Nhöng luaät trieàu ñình caám giaœng ñaïo naøy”. Cha traœ lôøi: “Chaúng ai coù quyeàn caám giaœng ñaïo Thieân Chuùa ñaõ truyeàn loan baùo cho moïi daân moïi nöôùc. Ai caám, töùc laø cöôùp quyeàn cuœa Thieân Chuùa”.

Caùc quan nghò aùn moät laùt, roài tuyeân aùn traœm quyeát ñaïo tröôœng Federich Teá, keát aùn sö Tình vaø con trai phaœi phaùt löu chaên voi. Ngaøy 12.9 baœn aùn ñöôïc Chuùa Trònh Giang pheâ chuaån, nhöng vì nhaø sö chaïy choït choáng aùn ôœ nhieàu nôi, neân baœn aùn chöa ñöôïc thi haønh.

Lôøi Chuùa Khoâng Theå Bò Troùi Buoäc

Thôøi gian sau ñoù, vì tình hình chính trò baát oån, baœn aùn cuœa cha Teá bò laõng queân: Trònh Doanh ñaœo chaùnh laät ñoå anh, chieám phuœ chuùa, vaø töï phong laø Minh Ñoâ Vöông (1740-1767); roài Leâ Hieán Toâng leân ngoâi laáy hieäu laø Caœnh Höng (1740-1786): giaëc Leâ Duy Maät noåi leân ôœ Thanh Hoùa; dö ñaœng cuœa nhaø Maïc cuõng noåi loaïn ôœ Thöôïng Du... Nhöõng bieán coá doàn daäp ñoù laøm vua quan baän roän ñeán noãi queân maát “töœ toäi” cuœa mình.

Lôïi duïng hoaøn caœnh ñoù, cha Teá kheùo leùo xin pheùp, coù khi maát tieàn, ñeå ñöôïc ñi laïi trong thaønh Thaêng Long thaêm caùc tín höõu, trao ban bí tích vaø giaœng ñaïo cho löông daân. Coù gia ñình hai chò em baø Gaïo laø ngoïai giaùo, ñaõ vaøo xin quan cho cha Teá ñeán taù tuùc taïi nhaø mình. Chò baø Gaïo maéc beänh nan y, khoâng thuoác naøo chöõa noåi, sau nhôø lôøi caàu nguyeän cuœa cha Teá ñöôïc khoœi beänh, neân xin röœa toäi ngay. Coøn baø Gaïo, moät thôøi gian sau môùi xin toøng giaùo, laáy teân thaùnh laø Roâsa. Hai chò em soáng ñaïo raát göông maãu.

Thaáy cha Teá deã daøng ra vaøo nguïc nhö theá, Ñöùc Giaùm muïc Longer Gia ngoœ yù muoán ñaët cha laøm chính xöù Keœ Chôï (Thaêng Long), nhöng cha töø choái, vì thaáy raèng khoâng chaéc ñöôïc deã daøng maõi. Cha noùi: “Moät tuø nhaân khoâng theå coi soùc ai ñöôïc”.

Töø ngaøy 30.5.1744, cha Teá coù theâm moät coäng söï vieân raát ñaéc löïc nöõa, ñoù laø linh muïc Mattheâoâ Alonso Liciniana Ñaäu cuõng doøng Ñaminh, bò baét caùch ñoù saùu thaùng, ñöôïc aùp giaœi veà Thaêng Long vaø cuøng bò giam moät nôi. Nieàm vui möøng xuùc ñoäng daït daøo taœ sao cho heát. Hai nhaø thuyeát giaùo thaêm hoœi, an uœi, khích leä vaø baøn baïc vôùi nhau, bieán Thaêng Long thaønh moâi tröôøng truyeàn giaùo, hôïp taùc vôùi nhau laøm muïc vuï toâng ñoà.

Giôø Phuùt Vinh Quang

Sau hôn baœy naêm tuø vaø baœy thaùng ñöôïc soáng chung vôùi ngöôøi baïn ñoàng chí höôùng, ngaøy 22.1.1745, cha Teá bò ñem ñi xöœ. Cha toœ veœ haân hoan, caœm ôn vaø giaõ bieät chò em baø Gaïo, taïm bieät cha Liciniana Ñaäu vaø moät soá aân nhaân, roài thanh thaœn tieán ra phaùp tröôøng. Rieâng cha Ñaäu chæ bò aùn chung thaân, xin pheùp quan ñi theo ñöa tieån. Theá nhöng khi ñi ngang hoaøng cung, cha Ñaäu ñöôïc tin mình cuõng bò xöõ traœm vôùi linh muïc baïn.

Hai vò chöùng nhaân nhìn nhau vui söôùng. Caœ hai cuøng taï ôn Chuùa, vì töø ñaây khoâng bao giôø phaœi xa lìa nhau nöõa. Taïi phaùp tröôøng, giaùo höõu cuõng nhö löông daân coù maët raát ñoâng ñeàu toœ loøng thöông tieác, caœm thoâng. Lyù hình vöøa cheùm rôi ñaàu hai vò, nhieàu ngöôøi oøa leân khoùc vaø uøa vaøo thaám maùu, hoaëc laáy vaät gì laøm thaùnh tích.

Theo yù Ñöùc cha Hilario Hy, thi haøi hai cha ñöôïc ñöa veà an taùng taïi nhaø chung Luïc Thuœy. Vaøi ngaøy sau, Ñöùc cha toå chöùc thaùnh leã taï ôn long troïng, coù ñoâng ñaœo caùc cha doøng ñeán döï. Ngay khi ñoù moïi ngöôøi ñeàu tin töôœng hai ñaáng ñaõ ñöôïc laõnh trieàu thieân töœ ñaïo, vaø baét ñaàu chuaån bò laäp hoà sô xin phong thaùnh.

Ngaøy 20.5.1906 caùc ngaøi ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ X suy toân leân baäc Chaân Phöôùc.

_____________________________________________

Ngaøy 22 Thaùng 1

Thaùnh Mattheâoâ ALONSO LICINIANA ÑAÄU

Linh muïc doøng Ñaminh

(1702 - 1745)

Ñoàng Töœ Ñaïo Tieân Khôœi cuœa Ñaát Vieät

Ngaøy 22.1.1745, treân ñöôøng ra phaùp tröôøng ôœ ngoaïi oâ Thaêng Long, hai vò linh muïc ñoàng haønh: Cha Phanxicoâ Teá vaø cha Mattheâoâ Ñaäu. Soá phaän hai nhaø thuyeát giaùo naøy cho ñeán nay vaãn gaén lieàn vôùi nhau. Hai ngöôøi baïn thaân vôùi bieát bao ñieåm töông ñoàng: töø ñoàng höông laø Taây Ban Nha ñeán ñoàng doøng tu thaùnh Ñaminh, tænh haït Ñöùc Meï Maân Coâi. Roài caœ hai ñaõ cuøng ñeán giaœng ñaïo taïi ñòa phaän Ñoâng Ñaøng Ngoaøi, cuøng bò baét ôœ Luïc Thuœy, ñoàng lao coäng khoå vôùi nhau ôœ trong tuø. Theá maø treân ñöôøng ra phaùp tröôøng, moät vò töôi cöôøi, cha Phanxicoâ Teá, vì saép ñöôïc töœ ñaïo, moät vò veœ maët raàu ró, cha Mattheâoâ Ñaäu, chæ bò aùn chung thaân vaø ñi tieãn chaân baïn mình. Vaäy laø giôø ñaây saép phaœi chia tay nhau maõi maõi!

Khi ñoaøn haønh hình ñi ngang hoaøng cung thì döøng laïi. Moät vieân quan ñaïi dieän nhaø vua ñeán loan tin: “Ñaïo tröôœng Ñaäu cuõng phaœi chòu aùn cheùm ñaàu”. Nieàm mong öôùc cuœa cha Ñaäu ñöôïc toaïi nguyeän, vaø nhôø baœn aùn ñoù, hai cuoäc ñôøi cuœa hai chöùng nhaân ñöùc tin ñaõ noái chaët khoâng bao giôø taùch rôøi ñöôïc nöõa: ñoàng sinh ñoàng töœ vaø cuoái cuøng ñoàng phuùc vinh quang giöõa haøng nguõ caùc thaùnh töœ ñaïo anh huøng. Vaø ñaëc bieät, nhôø baœn aùn ñoù, cha Mattheâoâ Ñaäu ñöôïc thaønh vò thaùnh ñoàng töœ ñaïo tieân khôœi treân ñaát nöôùc Vieät Nam.

Vieãn Ñoâng Vaãy Goïi

Mattheâoâ Alonso Liciniana Ñaäu sinh ngaøy 26.10.1702 (tröôùc Thaùnh Phanxicoâ Teá baœy tuaàn) taïi Nava del Rey, Taây Ban Nha. Ñaùp laïi tieáng Chuùa keâu môøi, caäu Alonso ñaõ daâng hieán tuoåi thanh xuaân cho Ñöùc Kitoâ trong tu vieän Santa Cruz do chính Thaùnh Ñaminh laäp ôœ Seùgovia (naêm 1218), thaønh phoá coøn löu daáu nhieàu di tích cuœa Thaùnh Toå phuï. Taïi ñaây Alonso ñaõ tuyeân khaán, hoïc thaàn hoïc vaø thuï phong linh muïc.

Thôøi gian naøy, Tænh haït Ñaminh Ñöùc Meï Maân Coâi phaùi ngöôøi ñeán caùc tu vieän coå ñoäng vaø tìm ngöôøi truyeàn giaùo ôœ Vieãn Ñoâng. Tình hình vuøng truyeàn giaùo quaù thieáu ngöôøi. Thí duï taïi Baéc Vieät, khoâng keå Ñöùc cha Sextri Tri, doøng chæ coøn boán vò. Naêm 1728, ba linh muïc gôœi ñeán ñaây ñaõ bò ñaém taøu cheát heát (1). Cha Alonso vaø 23 tu só Taây Ban Nha ñaõ ñaùp lôøi môøi ñi taøu ñeán Manila vaøo thaùng 11.1730. Thaùng hai naêm sau, cha cuøng vôùi hai linh muïc Pheâroâ Ponsgrau Baêng vaø Micae Pajares ñi Macao ñeå ñeán Vieät Nam. Cuoäc haønh trình soùng gioù hieåm trôœ keùo daøi möôøi moät thaùng, cha Pajares laâm beänh phaœi trôœ veà. Hai vò coøn laïi ñeán Trung Linh ngaøy 18.1.1732 trong nieàm vui lôùn cuœa ñòa phaän Ñoâng Ñaøng Ngoaøi.

Treân moät ñòa phaän roäng lôùn vôùi soá nhaân söï quaù ít oi, cha Mattheâoâ Ñaäu phaœi di chuyeån vaø phuïc vuï nhieàu nôi. Sau thôøi gian hoïc tieáng ôœ Trung Linh, cha truyeàn giaùo ôœ Sôn Nam Thöôïng, hoaït ñoäng trong caùc huyeän Kim Ñoäng, Tieân Löõ, Thaàn Kheâ (Höng Yeân), roài caùc huyeän Thanh Quan, Vuõ Tieân (Thaùi Bình), vaø sang caœ Nam Chaâu, Giao Thuœy, Xuaân Tröôøng (Nam Ñònh). Caùc giaùo xöù lôùn ñaõ ñöôïc cha coi soùc laø Trung Lao, Tieân Chu, Keœ Heä vaø Lai OÅn. Söùc khoœe cuœa cha khoâng ñöôïc toát laém, daùng ngöôøi maœnh khaœnh, oám yeáu, nhöng cha ñaõ vöôït qua moïi gian khoù vaø luoân kieân trì hoaït ñoäng khoâng ngôi nghæ.

Cuoäc Thöœ Thaùch

Thaùng 11.1743 ñang ôœ Lai OÅn, thaáy tình hình khoâng maáy bình an, cha lieàn di chuyeån qua Luïc Thuœy Haï, truù trong nhaø oâng truøm Ñoä. Chaúng may trong laøng coù moät tín höõu ñaõ boœ ñaïo teân Ñaït bieát ñöôïc vaø ñi toá caùo vôùi quan. Saùng 29 thaùng 11 quaân lính ñeán vaây laøng Luïc Thuœy, aäp voâ nhaø ñang luùc cha cöœ haønh thaùnh leã. Caùc giaùo höõu sôï haõi chaïy taùn loaïn. Cha Ñaäu vì baát ngôø cuõng hoaœng hoát boœ chaïy, tay oâm bình Thaùnh vaø röôùc heát Baùnh Thaùnh. Nhöng khoâng kòp nöõa roài, quaân lính ñuoåi theo baét cha laïi, vaø ñaùnh ñaäp caùch taøn nhaãn. Hoï xuùm vaøo vaät cha xuoáng ñaát, keœ böùt toùc xeù aùo, ngöôøi nhoå raâu xæ vaœ cheá dieãu. Moät ngöôøi lính caàm giaùo ñaâm söôït ngang hoâng, maùu chaœy loang ñoœ treân boä aùo doøng traéng, khieán cha töôœng giôø cheát saép ñeán, mieäng thaàm keâu teân cöïc troïng Gieâsu Maria. Cuøng bò baét vôùi cha coù ba thaày giaœng Ñaminh Só, Ñaminh Ñaäu, Ignatio Quùy vaø hai giaùo höõu trong xöù. Taát caœ ñöôïc giaœi leân quan traán thuœ Sôn Nam baáy giôø laø Leâ Vaên Phöôïng. Quan chæ giöõ laïi cha Ñaäu vaø Thaày Quyù, coøn taát caœ ñöôïc traœ veà töï do.

Sau ba laàn ra toøa, vôùi nhieàu caùch thöùc naït noä, ñe doïa, duï doã hoaëc tra taán, quan traán thuœ khoâng theå laøm cha Ñaäu vaø thaày Quyù choái boœ ñöùc tin. Ngaøy 21.12 quan hoœi cha coù bieát leänh vua caám giaœng ñaïo khoâng, cha ñaùp: “Chính vì caám toâi môùi phaœi aån troán chöù”. Quan lieàn thaœo baœn aùn traœm quyeát cha Ñaäu, coøn thaày Quyù bò phaùt löu thaœo töôïng (chaên voi) suoát ñôøi.

Nhöng sau ñoù, nhôø söï can thieäp cuœa moät vieân quan thieän caœm vôùi ñaïo, aùn cuœa cha ñöôïc ñoåi thaønh chung thaân, coøn thaày Quyù ñöôïc tha boång sau khi moäp cho quan moät moùn tieàn. Ngaøy 30.5.1744, quaân lính aùp giaœi cha veà Thaêng Long vaø giam chung vôùi linh muïc Phanxicoâ Teá ñaõ bò baét töø naêm 1737, ñaõ coù aùn traœm quyeát, nhöng vì tình hình chính trò neân chöa bò ñem ñi xöœ.

Cuøng Soáng, Cuøng Cheát, Cuøng Phuùc Vinh

Thaät taœ sao cho xieát nieàm vui thieâng lieâng ñöôïc gaëp laïi nhau cuœa hai anh em cuøng doøng, laïi cuøng tuoåi trong caœnh tuø toäi naøy. Töø nay caùc vò khoâng coøn ñôn ñoäc nöõa. Hai anh em haân hoan chia seœ cho nhau nhöõng taâm tö thao thöùc, oân laïi nhöõng kyœ nieäm, trao ñoåi baøn baïc vieäc toâng ñoà vaø cuøng nhau caàu nguyeän. Chæ sau vaøi ngaøy vôùi moät ít tieàn baïc, cha Ñaäu cuõng ñöôïc töï do ñi thaêm vaø giuùp ñôõ caùc tín höõu trong vuøng. Vaøo leã Chuùa Ba Ngoâi naêm 1744, cha Teá daâng leã, cha Ñaäu giuùp leã. Nhöng moät khung caœnh ñeïp ñaùng ghi nhôù hôn, vaø coù leõ laø tröôøng hôïp duy nhaát trong haïnh caùc thaùnh töœ ñaïo, ñoù laø ngaøy 4 thaùng 6 naêm aáy, leã Mình Thaùnh Chuùa, sau saùu thaùng tuø khoâng coù cô hoäi nay cha Ñaäu ñöôïc daâng moät thaùnh leã aâm thaàm nhöng aám cuùng trong tuø vôùi söï tham döï cuœa 130 giaùo höõu Thaêng Long. Baœy thaùng tuø ôœ kinh ñoâ ñaõ troâi qua thaät eâm aœ, hai vò linh muïc vaãn tieáp tuïc loan baùo Tin möøng, giaœi toäi, röœa toäi, xöùc daàu vaø an uœi khích leä caùc tín höõu. Rieâng cha Ñaäu trong baœy thaùng ñaõ röœa toäi 55 ngöôøi, trong ñoù coù 22 ngöôøi lôùn vaø giaœi toäi cho 620 hoái nhaân.

Ngaøy 22.1.1745, coù leänh ñöa cha Teá ñi xöœ traœm. AÙn cuœa cha Ñaäu vaãn nhö cuõ laø aùn chung thaân. Cha buoàn raàu heát söùc, vaø naên næ xin pheùp quan cho ñi tieãn chaân baïn ñeán phaùp tröôøng. Khi ñi ngang hoaøng cung, ñoaøn ngöôøi döøng laïi, moät vieân quan khi ñoïc baœn aùn cuœa cha Teá vaø ñoïc tieáp: “Mattheâoâ cuõng laø ñaïo tröôœng Hoa Lang ñaõ bò aùn chung thaân, nay bò keát aùn xöœ traœm”.

Theá laø cuoái cuøng cha Ñaäu ñöôïc toaïi nguyeän. Taïi phaùp tröôøng, quaân lính chaët thaùo xieàng xích ôœ chaân tay hai cha, voâ tình laøm chaœy maùu khaù nhieàu. Caùc tín höõu ñeán taän nôi hoân xieàng xích vaø xin caùc cha caây Thaùnh giaù ôœ tay laøm kyœ vaät. Sau khi bò troùi vaøo coïc, hai linh muïc bò cheùm cuøng moät luùc trong söï thöông caœm cuœa nhöõng ngöôøi ñeán döï, duø giaùo hay löông. Coù söœ lieäu ghi nhaän: moät cuï baø Phaät töœ ôœ ñoù laâm raâm caàu trôøi khaán Phaät cho hai cha thoaùt cheát. Khi ñaàu hai vò töœ ñaïo rôi xuoáng ñaát, nhieàu ngöôøi khoùc nöùc nôœ, vaø xoâng vaøo thaám maùu hoaëc tìm vaät kyœ nieäm.

Cha Beà treân doøng, Pheâroâ Ponsgrau Baêng, ngöôøi ñaõ ñeán Vieät Nam cuøng ngaøy vôùi cha Ñaäu, cöœ hai thaày giaœng Ñieàu vaø Luaän, cuøng ít giaùo höõu tìm caùch röôùc thi haøi caùc toâi trung ñöùc tin veà nhaø traøng Luïc Thuœy. Giaùo höõu ba xöù Buøi Chu, Trung Linh, Trung Leã gaëp nhau vaø tranh quyeàn an taùng caùc ngaøi ôœ nhaø thôø mình. Cha chính phaœi can thieäp ñeå hoï vui loøng nhöôøng cho nhaø chung. Maáy ngaøy sau, Ñöùc cha Hilario Hy daâng leã taï ôn, coù caùc cha doøng vaø raát ñoâng ñaœo giaùo daân tham döï.

Ñöùc Thaùnh Cha Pioâ X suy toân hai cha Phanxicoâ Federich vaø Mattheâoâ Liciniana Ñaäu leân baäc Chaân Phöôùc ngaøy 20.5.1906.

(1): Caùc cha Sebastiano Bartera, Gioan Travaria, Lui Aguado. Xc Buøi Ñöùc Sinh, Doøng Ñaminh Treân Ñaát Vieät. q. I, tr.68.